Zwiększanie szans edukacyjnych poprzez realizację projektów współpracy europejskiej

Transkrypt

1 Zwiększanie szans edukacyjnych poprzez realizację projektów współpracy europejskiej Przykłady dobrej praktyki w programach Uczenie się przez całe życie i Młodzież w działaniu Warszawa 2010

2

3 Zwiększanie szans edukacyjnych poprzez realizację projektów współpracy europejskiej Przykłady dobrej praktyki w programach Uczenie się przez całe życie i Młodzież w działaniu Warszawa 2010

4 Koncepcja i redakcja Ewa Kolasińska Wybór przykładów dobrej praktyki Program,,Uczenie się przez całe życie Comenius Erasmus Leonardo da Vinci Grundtvig Wizyty Studyjne etwinning European Language Label Program,,Młodzież w działaniu Sporządzenie opisów projektów Program,,Uczenie się przez całe życie Program,,Młodzież w działaniu Julia Płachecka Renata Smolarczyk Edward Torończak Michał Chodniewicz Anna Dębska Ewa Raińska-Nowak Anna Grabowska Karolina Rutkowska Polscy koordynatorzy projektów Melania Miksiewicz Magdalena Paszkowska Współpraca wydawnicza Jan Andrzej Nicał Opracowanie graficzne i projekt okładki Michał Gołaś Skład i łamanie Piotr Konopka Korekta Aleksandra Walasek Druk Przesiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe Zapol Dmochowski Sobczyk Sp.j. Wydawca Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu Uczenie się przez całe życie ul. Mokotowska Warszawa ISBN Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu Uczenie się przez całe życie. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treść umieszczoną w publikacji. W opracowaniu wykorzystano zdjęcia nadesłane przez beneficjentów programu, dokumentujące działania prowadzone w projektach, spotkania uczestników oraz wytworzone produkty końcowe. Publikacja bezpłatna 2 Przykłady dobrej praktyki

5 wprowadzenie Szanowni Państwo Oddajemy do rąk Państwa kolejny zeszyt tematyczny, zawierający wybór bardzo dobrych projektów, realizowanych tym razem nie tylko w programie,,uczenie się przez całe życie, ale także w programie,,młodzież w działaniu, prowadzonych przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji. Zeszyty tematyczne stawiają sobie za cel upowszechnianie wartościowych rezultatów osiąganych w pracy w projekcie dla ich dalszego wykorzystania na szerszą skalę, a więc zapewnienie trwałości efektów programów. Zeszyt ten, z serii Przykłady dobrej praktyki, poświęcony jest tematyce zwiększania szans edukacyjnych przeciwdziałających ubóstwu i wykluczeniu społecznemu poprzez realizację projektów w programach europejskich. Zeszyt przygotowany został na konferencję tematyczną, organizowaną przez FRSE 25 maja 2010 r. w Warszawie, w ramach Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady ogłoszenia roku 2010 Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym). W zeszycie pokazujemy przykłady projektów, realizowanych w powyższym obszarze tematycznym, w ramach programów sektorowych programu Uczenie się przez całe życie : Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig, programu międzysektorowego Wizyty Studyjne, programu etwinning i programu European Language Label, a także dwa projekty prowadzone przez program,,młodzież w działaniu w ramach akcji Wolontariat Europejski oraz Inicjatywy Młodzieżowe. Biorąc pod uwagę wieloaspektowy charakter zagadnienia, wybraliśmy przykłady dobrej praktyki w każdym z tych programów odnoszące się do priorytetowych działań Europejskiego Roku, takich jak: eliminowanie nierówności w kształceniu i szkoleniu, promowanie równego dostępu dla wszystkich do technologii informacyjno-komunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych potrzeb osób niepełnosprawnych, rozwiązywanie problemów dotyczących tych aspektów ubóstwa, jakimi są wiek i płeć, zapewnienie równego dostępu do odpowiednich zasobów i usług, odnalezienie się na rynku pracy, ułatwienie dostępu do nauki, kultury i rekreacji, zapobieganie dyskryminacji i propagowanie integracji społecznej imigrantów oraz mniejszości etnicznych, promowanie zintegrowanych strategii na rzecz aktywnej integracji, odpowiedź na potrzeby osób niepełnosprawnych i ich rodzin, odpowiedź na potrzeby innych zagrożonych grup lub osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. W zależności od specyfiki programów staraliśmy się ukazać możliwości, jakie stwarzają edukacyjne programy europejskie dla grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem społecznym: dzieci i młodzieży z mniejszymi szansami, zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o podłożu dochodowym, seniorów narażonych na wykluczenie społeczne z powodu mniejszej aktywności, osób niepełnosprawnych. Włączając te grupy docelowe w aktywne działania projektowe lub prowadząc edukacyjne projekty o powyższej tematyce, programy europejskie, promujące zasadę uczenia się przez całe życie, wpisują się doskonale w pracę na rzecz wyrównywania i zwiększania szans życiowych całej społeczności, a więc budowania społeczeństwa dla wszystkich, dzięki wysokiej jakości proponowanej oferty edukacyjnej. Redakcja Przykłady dobrej praktyki 3

6 spis treści Program Comenius Closer to each other Bliżej siebie 7 Nasze miasta, nasze regiony, nasze kraje 9 Zmieniające się życie w zmieniającej się Europie 12 Integracja społeczna koedukacja 14 Tolerancja odpowiedzią na potrzeby współczesnej Europy 16 Program Erasmus Building Civil Society and Fighting Social Exclusion Contemporary Challenges for Social Work (Budowanie społeczeństwa obywatelskiego i walka z wykluczeniem społecznym współczesne wyzwania dla pracy socjalnej) 18 Program Leonardo da Vinci Wspólnie budujemy europejski dom praktyka zagraniczna krokiem do międzynarodowej kariery 22 Świadomość niepełnosprawności nowe wyzwanie dla pracowników DARE 24 Środowisko e-learningowe dla osób niepełnosprawnych 26 Działania społeczne wsparcie długotrwale bezrobotnych oraz polityka ponownego włączenia do społeczeństwa 29 Dyskryminacja w miejscu pracy kompendium wiedzy dla doradców zawodowych 32 Program Grundtvig PARCOP Włączenie rodziców we wspólnotę działań (Parents Inclusion Community of Practice) 34 Europejskie kobiety w kwiecie wieku 36 Kultura i sztuka sposób wspierania osób niepełnosprawnych w byciu postrzeganym jako osoby rzeczywiście aktywnie uczestniczące w życiu społecznym 38 Przekraczając most CROSBRI 40 Odwiedziny w więzieniu (Visiting in prison) 42 4 Przykłady dobrej praktyki

7 przykłady dobrej praktyki Program Wizyty Studyjne Every Child Matters 44 L'intégration professionnelle des groupes défavorisées (Integracja zawodowa grup defaworyzowanych) 46 Disabled and disadvantaged into work a wrap around approach 48 Program etwinning My very special wondertree 50 e-fr@nç@is-c est f@cile 52 Lasy: zasoby i źródło życia 54 Program European Language Label Nie łam się łam bariery! 56 Tolerance Get Together 58 Program Młodzież w działaniu Być wolontariuszem 60 Pogotowie teatralne 62 Przykłady dobrej praktyki 5

8 Comenius 7 Erasmus 18 Leonardo da Vinci 22 Grundtvig 34 Wizyty Studyjne 44 etwinning 50 European Language Label 56 Młodzież w działaniu 60

9 Program Comenius Programcomenius Bliżej siebie Closer to each other numer projektu: 07-POL01-C okres realizacji projektu: obszar tematyczny projektu: współpraca szkół zajmujących się edukacją, terapią i rehabilitacją dzieci z niepełnosprawnością polski partner projektu: Szkoła Podstawowa nr 8 im. Jana Pawła II os. ZWM Trzebinia 1 koordynator szkolny projektu: Monika Kramarczyk tel.: zwmsp8@interia.pl, aries18@poczta.onet.pl Adres strony internetowej: adres strony internetowej projektu: koordynator projektu: Szkoła Podstawowa nr 8 im. Jana Pawła II w Trzebini, Polska partnerzy projektu: Astrid Lindgren Schule, Kempten, Niemcy Ruskeasuo School, Helsinki, Finlandia Tervavayla School Lohipato Unit, Oulu, Finlandia Huuriyet Ilkogretim Okulu, Adiyaman, Turcja partnerzy stowarzyszeni w Polsce: Urząd Miasta Trzebinia, Wydział Integracji Europejskiej, Fundacja im. Brata Alberta, WTZ w Trzebini, Uczniowski Klub Sportowy w Trzebini język projektu: angielski przyznane dofinansowanie z budżetu LLP: euro Cele projektu: stworzenie dzieciom niepełnosprawnym warunków do pełnego rozwoju intelektualnego i społecznego (poprzez stosowanie różnorodnych metod i form pracy, szersze wykorzystanie technik komputerowych w nauce i terapii, promowanie twórczości uczniów niepełnosprawnych), wzbogacenie warsztatu pracy nauczycieli o doświadczenia krajów partnerskich (poprzez poznanie systemów opieki i kształcenia w partnerskich krajach oraz zaznajomienie się z metodami i for mami pracy wychowawczo-dydaktycznej w zakresie kształcenia i integracji środowiskowej dzieci niepełnosprawnych). Działania (metody) zastosowane w projekcie: Grupa nauczycieli zaangażowanych w realizację projektu motywowała do pracy zarówno uczniów niepełnosprawnych, jak i tych w pełni zdrowych. Wizyty robocze przyczyniły się do wymiany informacji o placówkach, systemach edukacji i pomocy uczniom niepełnosprawnym, kulturze i stylach życia w krajach partnerskich. Koordynator programu utrzymywał stały kontakt owy lub telefoniczny z partnerami. Grupy dzieci również się ze sobą kontaktowały i stopniowo zaprzyjaźniały. Wymieniały się listami, zdjęciami, pracami plastycznymi i okolicznościowymi upominkami. Bezpośredni kontakt uczniowski miał miejsce w maju 2008 roku. Przeprowadzono wideokonferencję przez Internet. Każdy z krajów partnerskich stworzył i wysłał do pozostałych placówek uczestniczących w projekcie książeczki Ja i mój świat, tj. broszury na temat tradycji świątecznych i potraw narodowych. Powstały także książeczki zawierające regionalne piosenki i nagrania tych piosenek na płytach CD. Została utworzona strona internetowa z informacjami na temat szkół partnerskich i systemów kształcenia osób z niepełnosprawnością, a także galeria prac dzieci niepełnosprawnych. Wszystkie działania były na bieżąco dokumentowane w kronice i prasie lokalnej oraz w Galerii Comeniusa. Ponadto odbywały się spotkania-szkolenia dla rodziców dzieci z niepełnosprawnością i nauczycieli specjalistów. Dotyczyły one korzystania z programów multimedialnych. Zespół specjalistów przygotował narzędzia do przeprowadzenia prawidłowej diagnozy funkcjonalnej dziecka. Zorganizowano lekcje o tematyce dotyczącej kultury i stylu życia w krajach partnerskich. Osiągnięte rezultaty i produkty końcowe: Dzieci niepełnosprawne utrzymywały przez Internet kontakt z dziećmi z partnerskich szkół. Miały okazję zwiększyć swoje kompetencje językowe, przygotowując Program Uczenie się przez całe życie 7

10 Program Comenius się do wideokonferencji, a dwoje uczniów mogło osobiście porozmawiać z rówieśnikami z zagranicy w czasie pobytu w Oulu w Finlandii. Realizacja projektu wpłynęła również na zwiększenie motywacji i pewności siebie uczniów. Lekcje wychowawcze, przyrody oraz zajęcia koła przyrodniczego i europejskiego dotyczące kultury, stylu życia i historii krajów partnerskich poszerzyły wiedzę o krajach partnerskich. Każdy z krajów partnerskich stworzył i wysłał do pozostałych placówek uczestniczących w projekcie tematyczne książeczki. Powstała strona internetowa projektu: CD-ROM oraz film wideo. Inne produkty przedsięwzięcia to: konspekty lekcji, galerie prac plastycznych, Galeria Comeniusa z informacjami o realizacji projektu, kronika, płyty CD, materiały pedagogiczne. Zrealizowano więcej niż założono na podstawie doświadczeń zdobytych w Kempten powstała pracownia artystyczna Bliżej życia przeznaczona dla dzieci z niepełnosprawnością umiarkowaną. Opublikowano również informator zawierający wiadomości z życia placówek uczestniczących w projekcie. Upowszechnianie rezultatów projektu: Dzięki udziałowi w przedsięwzięciu nauczyciele zdobyli nowe doświadczenia, które teraz wykorzystują w swojej pracy w szkole macierzystej. Uczestnictwo w projekcie zaowocowało zorganizowaniem dla grupy nauczycieli warsztatów z języka angielskiego. Nowo poznane metody i formy pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych są włączane w indywidualne programy dydaktyczno-terapeutyczne i następnie wprowadzane w czasie Bliżej siebie Closer to each other Fot. 1 Zajęcia rodzic, nauczyciel, uczeń, Oulu, Finlandia, maj 2009 Fot. 2 Wideokonferencja, Trzebinia, Polska, maj lekcji, podczas zajęć rewalidacyjnych i w gabinecie terapii. W pracy z dziećmi nauczyciele wykorzystywali nowe pomoce dydaktyczne. Poszerzyli swoją wiedzę na temat krajów partnerskich, systemów edukacji i pomocy osobom niepełnosprawnym oraz funkcjonowania tamtejszych placówek. Włączyli do swojej pracy zaobserwowane metody, np. formy pracy artystycznej z uczniami niepełnosprawnymi w nowo powstałej pracowni artystycznej i z wykorzystaniem programów multimedialnych. Zwiększone zaangażowanie rodziców przejawiało się ich udziałem w szkoleniach dotyczących przepisów prawnych i spotkaniem informacyjnym na temat oferty zajęć dla dzieci niepełnosprawnych. Włączenie się rodziców miało też związek z powołaniem Zespołu Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka. W trakcie realizacji projektu szkoła otrzymała wsparcie i mogła liczyć na zaangażowanie ze strony Urzędu Miasta Trzebini Wydziału Integracji Europejskiej, Fundacji im. Brata Alberta, WTZS w Trzebini i Uczniowskiego Klubu Sportowego w Trzebini działającego przy szkole. Informacje o projekcie rozpowszechniane były podczas spotkań z przedstawicielami władz lokalnych, dyrektorami innych szkół i rodzicami. Ponadto została utworzona strona internetowa z informacjami o krajach i szkołach partnerskich, systemach edukacji i terapii osób niepełnosprawnych. Wartość, użyteczność projektu, trwałość rezultatów. W jaki sposób są lub mogą być wykorzystane rezultaty projektu? Projekt został uwzględniony w planie dydaktycznowychowawczym szkoły uznano całe przedsięwzięcie za integralną część programu nauczania i wychowania. Zastosowano nowe metody i formy nauczania, szerzej wykorzystane zostały techniki komputerowe w nauce i terapii. Wartość projektu potwierdziła przeprowadzana w różnych formach ewaluacja: sporządzano sprawozdania z wybranych imprez i wydarzeń projektowych, analizowano dokumentację, prowadzono kronikę dokumentującą działania projektowe, przeprowadzono ankietę dotyczącą wiedzy uczniów o projekcie oraz sprawdzającą poziom ich zadowolenia z uczestnictwa szkoły w programie Comenius. Ponadto wszyscy nauczyciele dyskutowali na temat działań projektowych podczas spotkań indywidualnych oraz oceniali te działania w czasie posiedzeń rad pedagogicznych. 8 Program Uczenie się przez całe życie

11 przykłady dobrej praktyki Programcomenius Nasze miasta, nasze regiony, nasze kraje numer projektu: 07-POL01-CO okres realizacji projektu: obszar tematyczny projektu: tolerancja wobec odmienności kulturowej, poznawanie regionów i krajów partnerskich polski partner projektu: Gimnazjum nr 5 im. Pawła Stellera ul. Graniczna Katowice tel.: koordynator szkolny projektu: Elżbieta Hamerlik hamerlik@neostrada.pl adres strony internetowej: koordynator projektu: Gimnazjum nr 5 im. Pawła Stellera, Katowice, Polska partnerzy projektu: Istituto Tecnico Commerciale Statale Carlo Matteuci, Forli, Włochy Taurages Rajono Tarailiu Pagrindine Mokykla, Taurage, Litwa Krinslundsskolan, Strangnas, Szwecja Zkladni Skola a mateřská Skola Ostrava, Ostrawa Belsky Les, Czechy język projektu: angielski przyznane dofinansowanie z budżetu LLP: euro Cele projektu: zdobycie wiedzy na temat historii miast, regionów i krajów partnerskich i tym samym kształtowanie tolerancyjnych postaw wobec odmienności kulturowej, poznawanie folkloru rodzimego i krajów partnerskich, poszukiwanie związków historycznych między krajami partnerskimi w celu zachęcenia uczniów do nauki historii, wzbogacanie treści kształcenia o wiedzę dotyczącą krajów partnerskich, doskonalenie i rozwijanie umiejętności posługiwania się technologią informatyczną, doskonalenie i praktyczne wykorzystanie znajomości języka angielskiego przez uczniów i nauczycieli, motywowanie i angażowanie uczniów, zwłaszcza tych mających problemy z nauką i komunikacją interpersonalną, zwiększanie zaangażowania uczniów i rodziców w życie szkoły, promocja i wzrost prestiżu szkoły. Działania (metody) zastosowane w projekcie: Praca w roku szkolnym 2007/2008 poświęcona była kulturze regionów, w których usytuowane są szkoły partnerskie. Wiodącymi zadaniami na ten rok było wykonanie miniprzewodnika turystycznego, ukazującego wybrane atrakcje turystyczne, oraz książki kucharskiej z potrawami regionalnymi. W celu opracowania miniprzewodnika turystycznego zaplanowano cykl wycieczek do wybranych miejsc w regionie, tak aby przewodnik mógł powstać w oparciu o własne doświadczenia i spostrzeżenia uczniów. Podczas wycieczki do siedziby Zespołu Pieśni i Tańca Śląsk młodzież pod okiem profesjonalnych choreografów uczyła się tańca śląskiego Trojak, a także wzięła udział w warsztatach wokalnych. Udało się też nawiązać kontakt z młodzieżowym zespołem regionalnym Ślązaczek działającym przy Pałacu Młodzieży w Katowicach, a za jego pośrednictwem skontaktowano się z tureckim zespołem folklorystycznym HASAD Folklore Search and Show Association. Rok szkolny 2008/2009 poświęcony był poznawaniu historii i obyczajów krajów partnerskich oraz poszukiwaniu historycznych powiązań między nimi, a także poznawaniu zabytków wpisanych na światową listę dziedzictwa UNESCO. Realizacja tego ostatniego zadania oparta była na zwiedzaniu miejsc, w których znajdują się polskie Program Uczenie się przez całe życie 9

12 Program Comenius obiekty wpisane na tę listę, tak aby uczniowie mogli osobiście poznać i zobaczyć cenne zabytki własnego kraju. W ramach tego zadania uczniowie zwiedzili Historyczne Centrum Krakowa, Kopalnię soli w Wieliczce, Obozy zagłady w Auschwitz-Birkenau i Historyczne Centrum Warszawy. Na lekcjach historii, języka polskiego i angielskiego uczniowie pracowali nad wykonaniem kolejnego zadania pokazania historycznych związków między Polską a krajami partnerskimi. W rezultacie powstało przedstawienie teatralne w języku angielskim, składające się z czterech epizodów, z których każdy pokazywał historyczne aspekty małżeństw dynastycznych zawartych między przedstawicielami koronowanych głów Polski i krajów partnerskich. Co roku w ostatnim tygodniu listopada organizowany był Tydzień Comeniusa tydzień poświęcony promocji Programu Uczenie się przez całe życie oraz popularyzacji wśród całej społeczności szkolnej projektu Nasze miasta, nasze regiony, nasze kraje. Zrealizowane zostały cztery spotkania partnerskie na Litwie, we Włoszech, w Czechach i Polsce. Włączenie do udziału w Partnerskim Projekcie osób niepełnosprawnych lub osób z innymi specjalnymi potrzebami: W projekcie brały udział dwie uczennice niepełnosprawne jedna z Polski i jedna z Republiki Czeskiej. Pomimo mniejszych szans, aktywnie pomagały w przygotowywaniu i opracowywaniu zadań związanych z projektem. Ich niepełnosprawność nie przeszkodziła, aby obie wzięły udział w spotkaniach partnerskich i zamieszkaniu podczas tych spotkań w domach swoich rówieśników. Promowanie udziału uczniów lub organizacji, którzy/które znajdują się w niekorzystnej sytuacji z przyczyn społeczno-ekonomicznych, geograficznych lub innych: Problem uczniów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji społecznej i ekonomicznej dotyczył głównie szkoły polskiej. Większość uczniów szkoły polskiej pochodzi z bardzo biednych rodzin. Zła sytuacja materialna tych rodzin jest wynikiem ogromnego bezrobocia. Często rodzice tych uczniów, pozostając przez kilka lat bez pracy, popadają w depresję lub ulegają patologii. Dzieci wychowywane w tych rodzinach nie rozwijają się, a ich poznawanie świata ogranicza się do własnego podwórka. Dla tych uczestników przedsięwzięcia udział w różnych wycieczkach i działaniach projektowych stał się sposobem aktywnego i bezpiecznego spędzania czasu oraz pozytywnie wpłynął na ich rozwój intelektualny, emocjonalny i społeczny. Ponadto poprzez stworzenie im możliwości odnoszenia sukcesów projekt zachęcił ich do zdobywania wiedzy i bycia aktywnym. Uczniowie ci zostali objęci szczególnym programem motywującym ze strony dyrekcji i nauczycieli biorących udział w projekcie. Osiągnięte rezultaty i produkty końcowe: Udało się włączyć do projektu dużą liczbę uczniów dzięki temu, że wiele działań projektowych odbywało się za pomocą metod aktywizujących, poza obrębem szkoły. Zorganizowano wiele wycieczek, podczas których uczniowie mieli możliwość w inny niż tradycyjny sposób zdobywać wiedzę oraz nabywać nowe umiejętności społeczne. Możliwość wzięcia udziału w wycieczkach była szczególnie cenna dla młodzieży, która w zdecydowanej większości pochodzi z rodzin wielodzietnych, o bardzo niskim statusie materialnym. Dla tych dzieci już sama możliwość uczestniczenia w wycieczce była czymś wyjątkowym i nadzwyczajnym. Jak wynika z obserwacji, wycieczki w najszerszym zakresie wpłynęły na podniesienie poziomu ich wiedzy i umiejętności, a także pozytywnie wpłynęły na zmianę zachowania. Młodzi ludzie wzbogacili swoją wiedzę o regionie i kraju. Bardzo cenne było to, że mieli możliwość skonfrontowania wiedzy podręcznikowej z rzeczywistością. Udział w projekcie Comenius przyczynił się do poprawy wizerunku gimnazjum. Przystąpienie do międzynarodowego projektu sprawiło, że szkoła pozytywnie wyróżniła się w środowisku lokalnym i zdobyła opinię placówki kreatywnej, propagującej idee integracji europejskiej i otwartej na nowe metody kształcenia oraz zaangażowanej w liczne działania. Dzięki funduszom unijnym z programu Comenius gimnazjum wzbogaciło swoją bazę dydaktyczną o nowoczesne pomoce naukowe. Zakupione zostały: laptop, projektor multimedialny oraz tablica interaktywna. Nowe pomoce naukowe zachęcają do wprowadzania innowacji, co pozytywnie wpłynie na poziom nauczania i klimat pracy. Projekt w dużym stopniu zaktywizował i zintegrował grono pedagogiczne. Pozwolił nauczycielom wymieniać się doświadczeniami i poznawać nowe metody pracy z młodzieżą. Poznane rozwiązania stosowane w szkołach partnerskich stały się dla nauczycieli inspiracją i dały bodziec do doskonalenia pracy dydaktycznej i wychowawczej. Produkty końcowe: 1. Wielojęzyczna księga przysłów 2. Wielojęzyczny słowniczek podstawowych słów i zwrotów 3. Książka kucharska z przepisami regionalnymi 4. Prezentacja zabytków krajów partnerskich wpisanych na listę UNESCO 5. Miniprzewodnik po ciekawych miejscach naszego regionu 6. Przedstawienia teatralne: Kopciuszek (bajka w języku angielskim), Słynne historyczne małżeństwa (przedstawienie historyczne w języku polskim i angielskim, ukazujące historyczne związki między krajami partnerskimi, ilustrowane dynastycznymi mariażami) 10 Program Uczenie się przez całe życie

13 przykłady dobrej praktyki Programcomenius 7. Kronika projektu 8. Strona internetowa: Upowszechnianie rezultatów projektu: W pierwszych dniach realizacji projektu powstał w szkole Kącik Comeniusa, gdzie na bieżąco prezentowane były informacje o przedsięwzięciu. Uczniowie byli informowani o działaniach na lekcjach przedmiotowych i wychowawczych, a także na apelach. Dwa razy w roku ukazywał się biuletyn informacyjny dla rodziców, relacjonujący przebieg prac. Co roku podczas Dni Otwartych uczniowie przygotowywali prezentacje multimedialne i wystawy ilustrujące działania projektowe. Uczniowie wraz z nauczycielami zaangażowanymi w projekt systematycznie opracowywali foldery i broszury informacyjne, które wręczane były gościom uczestniczącym w szkolnych akademiach i uroczystościach (reprezentanci władz miejskich i oświatowych, radni, rodzice, dyrektorzy sąsiednich szkół, przedstawiciele zaprzyjaźnionych instytucji). Wiadomości dotyczące prowadzonego projektu zamieszczano na szkolnej stronie internetowej oraz przekazywano na spotkaniach Rady Pedagogicznej, Rady Szkoły i Rady Rodziców, a także podczas spotkań z wizytatorami szkolnymi i na wywiadówkach. Po każdej wizycie partnerskiej osoby w niej uczestniczące zdawały relację ogółowi społeczności szkolnej. Wartość, użyteczność projektu, trwałość rezultatów. W jaki sposób są lub mogą być wykorzystane rezultaty projektu? Materiały opracowywane w trakcie realizacji projektu oraz produkty końcowe są wykorzystywane przez nauczycieli różnych przedmiotów jako pomoce dydaktyczne. Ponadto zgromadzone w projekcie materiały własne (zdjęcia, listy, albumy i różnego rodzaju pamiątki związane ze szkołami i krajami partnerskimi) zostały włączone do szkolnego programu edukacji europejskiej. Udział w projekcie dał szansę wszystkim uczestnikom na wzbogacenie wiedzy o świecie oraz zdobycie nowych kompetencji i umiejętności praktycznych, szczególnie w zakresie posługiwania się językami obcymi i nowoczesnymi technologiami informatycznymi. Udział dużej grupy uczniów w ciekawych zajęciach prowadzonych poza obrębem szkolnych murów (wyjścia do muzeów, teatru, wycieczki tematyczne, spotkania partnerskie) wspomagał ich rozwój osobowościowy i kulturowy. Nasze miasta, nasze regiony, nasze kraje Fot. 1 Tort wykonany przez rodziców uczniów szkoły w Ostrawie. Fot. 2 Uczennice szkoły litewskiej w Taurogach przygotowują potrawę regionalną o nazwie Kugelis. 2 2 Program Uczenie się przez całe życie 11

14 Program Comenius Zmieniające się życie w zmieniającej się Europie 1 numer projektu: 07-POL01-CO okres realizacji projektu: obszar tematyczny projektu: niepełnosprawność, specjalne potrzeby edukacyjne, integracja. polski partner projektu: Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy ul. T. Kościuszki Wschowa tel.: koordynator szkolny projektu: Anna Gbiorczyk anna@wschowa.com.pl adres strony internetowej projektu: koordynator projektu: OS Jela Janezica, Skofja Loka, Słowenia partnerzy projektu: James Rennie School, Carlisle, Wielka Brytania C.E.E. LATORES, Latores-Oviedo, Hiszpania język projektu: angielski przyznane dofinansowanie z budżetu LLP: euro Cele projektu: stworzenie możliwości wspólnych działań uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi z różnych krajów, zapewnienie wszystkim uczniom uczestnictwa w projekcie, niezależnie od ich fizycznych i intelektualnych niepełnosprawności, podniesienie wiedzy o krajach partnerskich, ich kulturze i historii, zrozumienie różnic w sposobie życia w różnych krajach, posługiwanie się nowymi technikami komunikacji i informacji. Działania (metody) zastosowane w projekcie: wykonanie komiksu na temat typowego dnia ucznia, spotkania z ciekawymi ludźmi, artystami, warsztaty plastyczne, wykonanie logo 2012, nakręcenie filmu na temat sposobów spędzania wolnego czasu i zajęć pozalekcyjnych w placówce, wizyta nauczycieli w Wielkiej Brytanii, wizyta uczniów w Hiszpanii, przeprowadzenie ankiety wśród uczniów i ich rodziców na temat planowania przyszłości, spotkania z byłymi uczniami szkoły, wizyty uczniów w lokalnych instytucjach użyteczności publicznej, prezentacja multimedialna o instytucjach świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym, wizyta uczniów w Słowenii, wizyta dyrektorów w Wielkiej Brytanii, wykonanie broszury-przewodnika, który przyda się w przyszłości, szkolenie językowe nauczycieli kurs języka angielskiego. Osiągnięte rezultaty i produkty końcowe: Wpływ na uczniów: Realizacja projektu pozwoliła uczniom w nadzwyczajnie atrakcyjny sposób zdobyć wiedzę o krajach partnerskich i ich kulturach. Dała możliwość bezpośredniego (co dla uczniów z niepełnospraw nością intelektualną ma ogromne znaczenie) kontaktu z rówieśnikami z krajów europejskich, obserwacji ich sposobu nauki i spędzania wolnego czasu. 12 Program Uczenie się przez całe życie

15 przykłady dobrej praktyki Programcomenius Ponadto w wyniku projektu nastąpiło: zwiększenie umiejętności TIK, zwiększenie umiejętności społecznych, zwiększenie motywacji, zwiększenie pewności siebie, poszerzenie wiedzy o krajach partnerskich i ich kulturach. Wpływ na nauczycieli: W związku z realizacją projektu zaplanowano jako jedno z działań naukę języka angielskiego dla nauczycieli. Przez dwa i pół roku grupa chętnych nauczycieli podnosiła swoje kompetencje językowe. Wyjazdy w ramach projektu pozwoliły na ćwiczenie praktyczne języka (konwersacje z partnerami), podniosły umiejętności językowe i samoocenę pracujących w projekcie nauczycieli. Stwarzały możliwość nawiązywania znajomości zarówno zawodowych, jak i prywatnych. Ponadto w wyniku projektu nastąpił: wzrost umiejętności TIK, rozwój umiejętności pedagogicznych, rozwój umiejętności współpracy przy realizacji projektu, wzrost wiedzy o krajach partnerskich i ich kulturach. Wpływ na szkołę: Podczas pracy w projekcie zawiązała się grupa nauczycieli (zwana Grupą Comeniusa), którzy poprzez swoje zaangażowanie wzajemnie mobilizowali się do pracy wykraczającej poza rutynowe działania. Dzielili się swoimi pomysłami, wzajemnie się inspirowali. SOSW zainicjował w powiecie wschowskim działania w ramach programu Comenius. Zapraszając na Dzień Comeniusa, rozpropagował tę ideę pracy wśród lokalnych szkół. Realizując działania projektowe, młodzież odwiedzała lokalne instytucje i przedsię biorstwa. Produkty końcowe: 1. Komiks pt. Typowy dzień ucznia. 2. Ankieta dla uczniów i rodziców dotycząca przyszłości ich niepełnosprawnych dzieci. 3. Film zatytułowany Nikt nie wyjdzie stąd znudzony na temat aktywnego spędzania czasu wolnego w ramach zajęć pozalekcyjnych w szkole. 4. Prace plastyczne. 5. Broszura zatytułowana Przewodnik na przyszłość Twoje kroki w dorosłość. 6. Podstrona internetowa poświęcona projektowi Comenius. Upowszechnianie rezultatów projektu: Wszystkie działania oraz produkty projektu zostały przedstawione w specjalnie utworzonej zakładce szkolnej strony internetowej: Wartość, użyteczność projektu, trwałość rezultatów. W jaki sposób są lub mogą być wykorzystane rezultaty projektu? Produkt końcowy Przewodnik na przyszłość Twoje kroki w dorosłość może służyć każdej osobie niepełnosprawnej. Zmieniające się życie w zmieniającej się Europie Fot. 1 T-shirt wykonany przez uczniów w trakcie warsztatów, Carlisle, Wielka Brytania, 2007 Fot. 2 Ostatnia strona Przewodnika na przyszłość, czerwiec, Program Uczenie się przez całe życie 13

16 Program Comenius Integracja społeczna koedukacja 1 numer projektu: 07-POL01-CO okres realizacji projektu: 1 października lipca 2009 obszar tematyczny projektu: dialog międzykulturowy, języki obce, przemoc w szkole, nierówność ze względu na płeć. polski partner projektu: Przedszkole nr 5 im. Misia Uszatka ul. Leśna Nowa Dęba koordynator szkolny projektu: Jolanta Styga tel.: p.5nd@op.pl adres strony internetowej projektu: koordynator projektu: C.E.I.P. SEVERO OCHOA, San Javier, Hiszpania partnerzy projektu: CIRCOLO DIDATTICO LEGNAGO 1, Cinzia Gozzo, Włochy partnerzy stowarzyszeni w Polsce: Urząd Miasta i Gminy Nowa Dęba, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nowa Dęba, Środowiskowy Dom Pomocy Dziennej Nowa Dęba język projektu: angielski przyznane dofinansowanie z budżetu LLP: 8000 euro Cele projektu: zapewnienie równych szans obu płciom, zapobieganie przemocy na tle różnic płci, przełamywanie stereotypów, szerzenie tolerancji. działania (metody) zastosowane w projekcie: Aby osiągnąć założone cele, prace w projekcie skupiały się wokół problematyki równych szans dla obu płci, zapobiegania przemocy i rozwiązywania problemów wśród uczniów. Do współpracy zachęcano również rodziców, by eliminować uprzedzenia wewnątrz rodziny. Projekt Integracja społeczna koedukacja realizował treści i metody pracy przełamujące tradycyjny system edukacji w celu wyeliminowania ukrytej w edukacyjnej teorii i praktyce nierówności ze względu na płeć. Nacisk położony był na kształtowanie wśród uczniów pożądanych postaw opartych o poczucie własnej wartości, wiary w siebie i respektowanie różnorodności. Projekt miał za zadanie: poprawić koedukację w środowisku wychowawczym poprzez przekazywanie wartości takich jak tolerancja, szacunek, sprawiedliwość, równość, rozwinąć postawy współpracy pomiędzy osobami różnej płci, by uzyskać oczekiwaną interakcję, wspierać poczucie własnej wartości uczniów poprzez aktywności promujące wyrażanie emocji i akceptację różnorodności, uświadamiać uczniom i ich rodzinom zalety koedukacji jako najlepszej drogi do zapobiegania przemocy i nierówności, zachęcać do zachowań i postaw eliminujących seksizm, unikać przemocy w domu i przemocy w aspekcie płci. Przedsięwzięcie podkreśla aspekty odnoszące się do równości, zapobiegania przemocy i rozwiązywania problemów w tym zakresie. Jednym z głównych celów od początku projektu było zaangażowanie rodziców w jego realizację. Opracowano zestawy zabaw integracyjnych, gier sportowych, piosenek, scenek sytuacyjnych, psychodramy, które stosowano w pracy z dziećmi. Prowadzono wywiady i ankiety wśród rodziców, dzieci i nauczycieli. Wykonano wiele prac plastycznych i artystycznych o tematyce projektu, część z nich wykorzystano w produktach końcowych. Dokonano początkowej i końcowej ewaluacji projektu, aby ocenić jego wpływ na uczniów. 14 Program Uczenie się przez całe życie

17 przykłady dobrej praktyki Programcomenius Osiągnięte rezultaty i produkty końcowe: Projekt miał szczególny wpływ na jakość pracy przedszkola: wprowadzono nowatorskie treści programowe, które realizowane były nowymi metodami. Efekty pracy nauczycieli i dzieci poparte zostały wynikami ewaluacji. Pokazały one, że zorganizowane zadania ukształtowały u dzieci zamierzone postawy społeczne. Rezultatem pierwszego roku realizacji projektu była książeczka Kiedy dorośniemy chcemy być, która powstała w wyniku rozmów z dziećmi na temat zawodów, jakie chciałyby wykonywać, kiedy dorosną. Książeczkę tę można w dalszym ciągu wykorzystywać do zajęć dydaktycznych. Jest ona o tyle ciekawsza od książeczek z księgarni, że zawiera ilustracje wykonane przez przedszkolaków oraz przez uczniów ze szkół partnerskich. Produktem końcowym drugiego roku działań był Kalendarz szkolny na rok 2008/2009. Z kalendarza tego korzystało wiele osób ze środowiska lokalnego. Po aktualizacji dat można każdego roku drukować kolejne kalendarze dla szerszego grona osób. W trzecim roku efektem projektu była Gra Coe Gra Równości. Jest to gra planszowa do wielokrotnego wykorzystania przez dzieci od 3. do 12. roku życia. Oprócz produktów końcowych powstało wiele materiałów dydaktycznych, takich jak: scenariusze zajęć, zestawy gier integracyjnych, zestawy piosenek, opisy scenek sytuacyjnych. Materiały te posłużą do dalszej pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi. Upowszechnianie rezultatów projektu: O rezultatach projektu informowano w następujący sposób: systematycznie umieszczano aktualne informacje na tablicach na terenie przedszkola, zorganizowano trzykrotnie w ciągu każdego roku szkolnego wystawy przedstawiające dorobek przedszkola związany z programem Comenius. Wystawy prezentowane były w różnych miejscach: w przedszkolu, w Domu Kultury w Nowej Dębie oraz w Ośrodku Edukacji Nauczycieli w Czudcu. Przygotowano prezentację multimedialną dotyczącą realizowanego projektu oraz wypracowanych efektów, którą przedstawiono w Domu Kultury w Nowej Dębie dla grona zaproszonych gości oraz środowiska lokalnego. Rozdano także Kalendarze na rok szkolny 2008/2009 produkt końcowy roku szkolnego 2007/2008 wszystkim dyrektorom szkół i przedszkoli z gminy Nowa Dęba oraz przedstawicielom władz samorządowych. Wystawa produktów z trzech lat realizacji projektu została zaprezentowana w środowisku oświatowym gminy Nowa Dęba w Dniu Edukacji Narodowej 14 października 2009 roku. Wszystkie materiały oraz produkty końcowe wypracowane wspólnie przez szkoły partnerskie są ogólnodostępne na stronie internetowej: Wartość, użyteczność projektu, trwałość rezultatów. W jaki sposób są lub mogą być wykorzystane rezultaty projektu? Wszystkie produkty końcowe można wykorzystywać w codziennej pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi. Integracja społeczna koedukacja Fot. 1 Przedszkole nr 5 w Nowej Dębie, kalendarz szkolny Fot. 2 billboard informujący o wspólnym projekcie na budynku szkoły w San Javier w Hiszpanii 2 Program Uczenie się przez całe życie 15

18 Program Comenius Tolerancja odpowiedzią na potrzeby współczesnej Europy 1 numer projektu: 07-POL01-CO Okres realizacji projektu: obszar tematyczny projektu: tolerancja polski partner projektu: Gimnazjum nr 8 im. Armii Krajowej ul. Miodowa Rzeszów tel.: koordynator szkolny projektu: Renata Drozdowska, Ewa Szmigiel kdrozdowski@interia.pl adres strony internetowej projektu: koordynator projektu: Hristo Botev, Popovo, Bułgaria partnerzy projektu: Ristiinan lukio, Ristiina, Finlandia Ozel Ertugrulgazi Lissie, Eskisehir, Turcja Solom Aleichemo vidurine mokykla, Vilnius, Litwa Ies Albalat, Navalmoral De La Mata, Hiszpania partnerzy stowarzyszeni w Polsce: Kuratorium Oświaty w Rzeszowie; Gmina i Miasto Rzeszów; Parafia pw. św. Michała Archanioła; Amnesty International Polska język projektu: angielski przyznane dofinansowanie z budżetu LLP: euro Cele projektu: promocja tolerancji i wzajemnego szacunku, poszerzenie wiedzy o kulturach i zwyczajach krajów biorących udział w projekcie, zrozumienie pochodzenia stereotypów, doskonalenie umiejętności komunikowania się i stosowania nowoczesnej technologii komputerowej. Działania (metody) zastosowane w projekcie: Równolegle w każdej z uczestniczących w projekcie szkół przeprowadzono po trzy zajęcia lekcyjne na temat tolerancji, biorąc pod uwagę aspekt niepełnosprawności, płci, rasy, pochodzenia czy religii, według scenariuszy przygotowanych podczas wymiany. Przygotowano sztukę teatralną kończącą projekt, opartą na wspólnym scenariuszu. Opracowana została strona internetowa zawierająca materiały zgromadzone przez uczniów na temat tolerancji i różnic międzykulturowych. Nakręcono film dokumentujący wspólną i indywidualną pracę uczestników projektu. Każda wizyta zawierała stałe elementy takie jak: praca nad scenariuszem lekcji, dyskusja i wymiana doświadczeń z pozarządowymi instytucjami specjalizującymi się w podanym temacie, tworzenie kalendarza imprez i uroczystości w każdym kraju, opracowanie słownika podstawowych słów i zwrotów w języku projektu i językach krajów partnerskich. Realizacja projektu dała wszystkim uczestnikom możliwość wspólnego działania na rzecz tolerancji i integracji. Zwiększyła się również motywacja uczniów do nauki języków obcych. Osiągnięte rezultaty i produkty końcowe: Poprzez udział w projekcie uczniowie zwiększyli wiedzę na temat kultury krajów uczestniczących w przedsięwzięciu. Wzrosła motywacja młodzieży do nauki języków obcych, ponadto uczniowie doskonalili umiejętności posługiwania się nowoczesną technologią informacyjną i komunikacyjną. Zrozumieli, że świat jest globalną wioską, dlatego konieczne są: znajomość języków obcych, tolerancja i poszanowanie innych kultur, narodów i religii. Projekt umożliwił nawiązanie przyjaźni pomiędzy uczniami z różnych krajów. Udział w projekcie dzieci z domu dziecka dał im możliwość wyjazdu zagranicznego, pobytu w rodzinie kraju partnerskiego oraz nawiązania przyjaźni z rówieśnikami z zagranicy. Przyczynił się także do rozbudzenia ciekawości świata. Nauczyciele mieli okazję poznać kulturę, tradycje, zwyczaje i systemy edukacji w krajach partnerskich. Obserwowali i przeprowadzali lekcje, doskonalili umiejętność posłu- 16 Program Uczenie się przez całe życie

19 przykłady dobrej praktyki Programcomenius giwania się językiem angielskim. Zobaczyli różne szkoły, wyposażenie pracowni, zapoznali się z programami nauczania, obejrzeli podręczniki, wymienili i nabyli nowe doświadczenia, które można wykorzystać w przyszłości. Poznanie różnych systemów edukacji pozwoliło już teraz zastosować niektóre rozwiązania w polskiej szkole. Serdeczna atmosfera sprzyjała nawiązaniu przyjaźni. Dzięki zaangażowaniu nauczycieli i uczniów nastąpiła silniejsza współpraca całej społeczności szkolnej pracowników szkoły, nauczycieli, uczniów, rodziców. Realizacja projektu przyczyniła się także do promocji placówki. Poprzez relacje uczniów z wizyt, komunikację internetową i zdjęcia społeczność lokalna mogła zaznajomić się z kulturą, zwyczajami krajów partnerskich. Rodzice mieli również szansę nawiązać kontakt z rodzinami uczniów z innych krajów, pokazać naszą polską gościnność. Współpraca z lokalnymi przedsiębiorstwami przyczyniła się do promocji regionu w świecie. Produkty końcowe to: strona internetowa o projekcie, zajęcia lekcyjne na temat tolerancji, Kącik Comeniusa, ilustrowany słownik podstawowych słów i zwrotów w języku projektu i językach krajów partnerskich, kalendarz imprez i uroczystości w każdym kraju, sztuka teatralna o tolerancji oparta na wspólnie napisanym scenariuszu (płyta DVD). Upowszechnianie rezultatów projektu: informacja za pośrednictwem strony internetowej projektu: oraz strony internetowej gimnazjum, publikacja w lokalnych mediach: gazetach, telewizji, radiu, Kącik Comeniusa jako miejsce informacji dla odwiedzających szkołę (rodzice, nauczyciele, uczniowie z innych szkół, lokalne władze), informacje o przebiegu projektu w szkolnym radiu, na spotkaniach z rodzicami, podczas Dni Otwartych, w szkolnej gazetce, w gazetce parafialnej, prezentacja projektu w regionie Festiwal Comeniusa w Czudcu. Wartość, użyteczność projektu, trwałość rezultatów. W jaki sposób są lub mogą być wykorzystane rezultaty projektu? Projekt został uwieńczony licznymi produktami, których opis umieszczono w Europejskiej Bazie Produktów oraz na stronie internetowej projektu i stronie gimnazjum. Może to służyć jako wskazówka dla szkół chcących podjąć temat tolerancji bądź dialogu międzykulturowego. Różnorodne produkty (słownik, ankiety, scenariusze lekcji, sztuka, prezentacje, kalendarz) mogą nauczycielom pomóc w prowadzeniu zajęć, uczniom w nauce języków obcych, a zainteresowane osoby wzbogacą dzięki nim wiedzę o różnych krajach, kulturach i obyczajach. Z doświadczeń gimnazjum mogą skorzystać inne szkoły chcące realizować podobny temat (służy temu m.in. Festiwal Comeniusa). Tolerancja odpowiedzią na potrzeby współczesnej Europy Fot. 1 Logo projektu Fot. 2 Wspólna zabawa uczestników spotkania w Polsce 2 2 Program Uczenie się przez całe życie 17

20 Program Erasmus 1 Building Civil Society and Fighting Social Exclusion Contemporary Challenges for Social Work Budowanie społeczeństwa obywatelskiego i walka z wykluczeniem społecznym współczesne wyzwania dla pracy socjalnej numer projektu: ERA_IP_6_2007 ERA_IP_5_2008/8/2007_2 okres realizacji projektu 2 lata: Pierwszy rok: 1 września sierpnia 2008 Miejsce i termin realizacji kursu intensywnego: Lublin, 31 marca 12 kwietnia 2008 Drugi rok: 1 września sierpnia 2009 Miejsce i termin realizacji kursu intensywnego: Dąbrowica, listopada 2008 obszar tematyczny projektu: pedagogika, socjologia, psychologia, praca socjalna, praca socjalna w międzynarodowej perspektywie: współczesne rozwiązania w zarządzaniu pracą socjalną w państwach UE identyfikowanie wspólnych i zmieniających się problemów społecznych oraz sposobów ich rozwiązywania przez społeczeństwa różnych europejskich państw. koordynator projektu: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II PL LUBLIN02 (The John Paul II Catholic University of Lublin) Wydział Nauk Społecznych Instytut Pedagogiki Al. Racławickie Lublin Strona internetowa: koordynator projektu: ks. dr hab. Marian Nowak prof. KUL marian.nowak@kul.pl tel.: fax strona internetowa projektu: partnerzy projektu: 1. Katholische Fachhochschule Nordrhein-Westfalen, D KOLN05 2. Universidad de Deusto, E BILBAO02 (w roku akademickim 2008/2009) 3. Universidad de Sevilla, E SEVILLA01 4. University College Cork National University of Ireland, Cork, IRLCORK01 (w roku akademickim 2007/2008) 5. Vytauto Didžiojo universitetas, LT KAUNAS01 6. Göteborgs Universitet, S GOTEBOR01 (w roku akademickim 2007/2008) 7. Kymenlaakson ammattikorkeakoulu, SF KOTKA06 8. Katolicka Univerzita v Ružomberku, SK RUZOMBE01 9. Başkent Üniversitesi, TR ANKARA06 język projektu: angielski przyznane dofinansowanie z budżetu LLP: euro ( euro w pierwszym roku, euro w drugim roku) Cele projektu: poszukiwanie nowych sposobów budowania społeczeństwa obywatelskiego oraz innowacyjnych rozwiązań w walce z wykluczeniem społecznym grup ryzyka na poziomie lokalnym i europejskim, wykształcenie pewnych postaw, a także umiejętności i wiedzy u uczestników kursu intensywnego, m.in. zwalczanie znanych im stereotypów, budowanie ich kompetencji międzykulturowych, wzmacnianie procesu integracji europejskiej poprzez wspólną pracę socjalną i wspólne uczenie się (oraz nauczanie), identyfikacja najgroźniejszych form wykluczenia społecznego i sposobów ich zwalczania za pomocą innowacyjnych stosowanych w różnych krajach mechanizmów i narzędzi pracy socjalnej, podejmowanej z różnymi grupami klientów, zapoznanie studentów z problemami pracy socjalnej w skali międzynarodowej, umożliwienie im nabycia i/lub rozwinięcia kompetencji międzykulturowych oraz umiejętności służących zwalczaniu stereotypów, w celu lepszego przygotowania studentów do zawodu pracownika socjalnego; wymiana doświadczeń i przykładów dobrej praktyki z różnych krajów europejskich, dotyczących zapobiegania wykluczeniu społecznemu i poprawy jakości życia osób zagrożonych lub dotkniętych wykluczeniem, badanie, w jaki sposób istniejące instytucje socjalne i struktury pracy socjalnej mogą być w sposób kreatywny wykorzystane do walki z nowymi problemami społecznymi, 18 Program Uczenie się przez całe życie