I. ZAGADNIENIE PERIODYZACJI DZIEJÓW Wiedza Umiejętności Wiedza Umiejętności. wymienić kryteria periodyzacji dziejów,

Transkrypt

1 STANDARDY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z HISTORII DLA KLASY I I. ZAGADNIENIE PERIODYZACJI DZIEJÓW Wiedza Umiejętności Wiedza Umiejętności Podstawowe Ponadpodstawowe 1. znać chronologiczny, merytoryczny, specjalistyczny podział historii, rozumieć pojęcia: periodyzacja, źródło historyczne, era, epoka, wiek, stulecie, 2. znać rodzaje źródeł do dziejów prehistorycznych, starożytnych, średniowiecznych, nowożytnych i najnowszych, 1. wymienić skutki rewolucji neolitycznej, porządkować chronologicznie epoki historyczne, wyszukiwać informacje z różnych źródeł historycznych, porządkować chronologicznie epoki archeologiczne, lokalizować w czasie dzieje prehistoryczne, wymienić kryteria periodyzacji dziejów, znać zasady analizy źródła historycznego, rozumieć pojęcia: nomada, horda, II. DZIEJE NAJDAWNIEJSZE przedstawić zmiany w rozwoju fizycznym i kulturowym człowieka od paleolitu do rewolucji neolitycznej, wskazać różnice; porównać, czym zajmuje się historia powszechna, narodowa i regionalna, rozróżniać i nazywać źródła historyczne do różnych epok historycznych, sytuować w czasie pojawienie się homo sapiens sapiens, określić zasięg występowania rewolucji neolitycznej na kontynentach,

2 1. wymienić cechy charakterystyczne cywilizacji; znać warunki geograficzne cywilizacji starożytnych, rozumieć pojęcia: system irygacyjny, państwo, prawo, 2. wymienić cechy charakterystyczne form ustrojowych polis greckiej (oligarchii, tyranii, demokracji ateńskiej), pojęcia: republiki rzymskiej i Cesarstwa Rzymskiego (pryncypat i dominat), arystokracja, areopag, obywatel, drakońskie prawa, lakoniczność, demagog, Hellada, patrycjusze, plebejusze, trybun, dyktator, senator, 3. podać i rozumieć przyczyny kolonizacji greckiej i rzymskiej, rozumieć pojęcia: kolonia, metropolia, lokalizować w czasie epokę starożytną, cywilizację grecką i rzymską; określić lokalizację geograficzną cywilizacji starożytnych, lokalizować w czasie demokrację ateńską, republikę i Cesarstwo Rzymskie; charakteryzować instytucje, urzędy demokracji ateńskiej i republiki rzymskiej, porównać, jak rozwijało się rolnictwo i handel w cywilizacjach wschodnich, Grecji i Italii, wskazywać różnice i podobieństwa; zlokalizować na mapie prowincje Imperium Rzymskiego w II w. n.e., III. STAROŻYTNOŚĆ wymieniać zależności pomiędzy środowiskiem geograficznym a rozwojem politycznym, gospodarczym, społecznym cywilizacji starożytnych, podać i rozumieć przyczyny przemian ustrojowych w polis greckiej i państwie rzymskim; wymieniać cechy charakterystyczne form ustrojowych polis greckiej (Ateny i Sparta), pojęcia: ochlokracja, ostracyzm, eforowie, archont, perjojkowie, metojkowie, heloci, hegemonia, konsul, pretor, cenzor, kwestor, ekwici, nobilowie, kolonowie, wymienić czynniki rozwoju gospodarczego cywilizacji starożytnych, wskazać przykłady konfliktów społecznych w cywilizacjach starożytnych, podać przyczyny istnienia różnic w rozwoju gospodarczym Wschodu i Zachodu, określać lokalizację geograficznohistoryczną cywilizacji starożytnych; umiejscawiać w czasie początki najstarszych cywilizacji starożytnych; przyporządkowywać cywilizacjom starożytnym charakterystyczne dla wyodrębnionych okresów rozwojowych główne fakty, wydarzenia zjawiska, porównać formy ustrojowe w polis greckiej i państwie rzymskim i oceniać je z różnych perspektyw, wskazując na skutki negatywne i korzyści, umiejscowić w przestrzeni chronologicznej i geograficznej postacie Hammurabiego, Peryklesa, Solona, Klejstenesa, Oktawiana, Dioklecjana, ocenić znaczenie niewolnictwa dla rozwoju gospodarczego cywilizacji starożytnych; ocenić zarządzanie prowincjami w Imperium Rzymskim,

3 4. wymienić cele prowadzenia wojen w starożytności, rozumieć pojęcia: hoplita, ekspansja, barbarzyńcy, falanga, strateg, satrapa, taktyka, legion, 5. wymienić osiągnięcia kulturalne cywilizacji starożytnych (pismo, nauka, prawo, technika, architektura, sztuka); sofiści, wymienić nazwiska najwybitniejszych polityków, twórców kultury (Aleksander Wielki, Juliusz Cezar, Oktawian August, Konstantyn, Tales z Miletu, Sokrates, Platon, Arystoteles, Homer, Hezjod, Herodot), rozumieć pojęcia: cywilizacja, kultura minojska, kultura mykeńska, akademia, liceum, portyk, usytuować w czasie wojny greckoperskie, wskazać następstwa wojen dla państw uczestniczących, zlokalizować na mapie Ateny, Spartę, Maraton, Termopile, Salaminę, Macedonię, rozpoznawać i nazywać najważniejsze osiągnięcia kulturowe starożytności; przyporządkowywać wybitnym postaciom znaczące dokonania w dziedzinie polityki, kultury, scharakteryzować system obrony państw starożytnych (uzbrojenie, taktyka); wymienić i rozumieć skutki wojny peloponeskiej dla świata greckiego, wymienić cele ekspansji Rzymu, znać sławnych wodzów: Miltiades, Temistokles, Leonidas, Aleksander Wielki, Pyrrus, Hannibal, Cezar, pyrrusowe zwycięstwo, zasada divide et impera, pojęcia: prowincja, imperium, tryumf, podać przykłady zapożyczeń kulturowych w starożytności; wymieniać czynniki wpływające na rozwój kultury w cywilizacjach starożytnych, wymienić twórców kultury greckiej i rzymskiej: Sofokles, Ajschylos, Eurypides, Tukidydes, Arystofanes, Demostenes, Fidiasz, Myron, Poliklet, Cyceron, Tytus Liwiusz, Swetoniusz, Tacyt, Wergiliusz, Horacy, Owidiusz, Marek Aureliusz, rozumieć pojęcia: epikureizm, stoicyzm, akwedukt, retoryka, ocenić konsekwencje wojen (polityczne, gospodarcze, kulturowe) dla cywilizacji starożytnych, usytuować w czasie wojnę peloponeską, etapy podbojów rzymskich, ocenić zjawisko przemieszczania się i zapożyczeń kulturowych dla rozwoju cywilizacji starożytnych; ocenić miejsce i rolę jednostki w rozwoju kulturowym cywilizacji starożytnych,

4 6. wymienić cechy charakterystyczne religii starożytnych; podać powody prześladowania chrześcijan, rozumieć pojęcia: politeizm, monoteizm, antropomorfizm, biskup, synod, sobór, herezja, postacie: Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki, 1. wymienić i rozumieć przyczyny i skutki upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego, rozumieć pojęcie: średniowiecze, porządkować chronologicznie powstanie religii monoteistycznych i identyfikować z jej założycielami, nauczycielami. wymienić główne zasady buddyzmu, chrześcijaństwa, judaizmu; podać i rozumieć skutki rozwoju chrześcijaństwa dla cywilizacji rzymskiej, rozumieć pojęcia: dionizje, patriarcha, dogmat, monastycyzm, synkretyzm IV. ŚREDNIOWIECZE porównać judaizm z chrześcijaństwem, wskazując różnice i podobieństwa, potrafić umiejscowić w przestrzeni chronologicznej i geograficznej postacie: Gilgamesz, Mojżesz, Salomon, Konfucjusz, Wiedza Umiejętności Wiedza Umiejętności Podstawowe Ponadpodstawowe sytuować w czasie: podział wymienić źródła sukcesów Cesarstwa na Wschodniorzymskie najazdów barbarzyńców, przejawy i Zachodniorzymskie, upadek kryzysu wewnętrznego Cesarstwa, Cesarstwa Zachodniorzymskiego, 2. wymienić cele podbojów Karola Wielkiego oraz znać ich skutki; wymienić reformy Karola Wielkiego, rozumieć pojęcia: monarchia patrymonialna, majordomowie, postacie: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Krótki, Karol Wielki, sytuować w czasie koronację Karola Wielkiego; lokalizować zasięg monarchii Karola Wielkiego i jej podział, wymienić źródła sukcesów Karola Wielkiego i religii chrześcijańskiej; znać i rozumieć skutki koronacji Karola Wielkiego dla Bizancjum, pojęcia: renesans karoliński, demokracja wojenna, hrabstwo, marchia, postacie: Karol Łysy, Lotar, Ludwik Niemiecki, Hugo Kapet, Alkuin, ocenić skutki podziału Cesarstwa; zlokalizować państwa powstałe na gruzach Cesarstwa Zachodniego; ocenić konsekwencje realizacji idei odbudowy Cesarstwa przez Justyniana, ocenić przyczyny rozpadu monarchii Karola Wielkiego; ocenić koncepcję Europy Karola Wielkiego,

5 3. wymienić cele i skutki podbojów arabskich; znać główne zasady islamu, 4. wymienić osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura) i kultury islamu (technika, nauka); wymienić dokonania Justyniana Wielkiego, Mahometa, Karola Wielkiego, 5. znać koncepcję zjednoczenia monarchii chrześcijańskich Ottona III; wymienić i rozumieć przyczyny sporu pomiędzy Grzegorzem VII a Henrykiem IV, rozumieć pojęcia: schizma, konkordat, inwestytura, 6. wymienić przyczyny i konsekwencje najazdów wikingów w Europie, rozumieć pojęcia: Waregowie, wikingowie, postać Wilhelma Zdobywcy 7. wymienić państwa słowiańskie w VII-X w.; wymienić państwa, które przyjęły chrześcijaństwo z Bizancjum i rozumieć konsekwencje wynikające z tego faktu, określić położenie Mekki, zasięg religii chrześcijańskiej i islamu w X w., rozpoznawać i nazywać najważniejsze zabytki kultury bizantyjskiej i islamu (prawo, architektura, sztuka, literatura), lokalizować w czasie panowanie Ottonów z dynastii saskiej, koronację Ottona I na cesarza rzymskiego, spór pomiędzy Grzegorzem VII a Henrykiem IV; rozpoznać cele polityczne Polski wobec konfliktu cesarz-papież, lokalizować kierunki wypraw Normanów i obszary osadnictwa w VIII-X w., lokalizować miejsce i czas powstania państw słowiańskich, określić czas chrztu Rusi Kijowskiej; ocenić cele i metody misji Konstantego i Cyryla, wymienić źródła islamu, wymienić i rozumieć przyczyny sukcesów ekspansji Arabów, wskazać przykłady zapożyczeń kulturowych w cywilizacjach Bizancjum i islamu, wymienić czynniki sprzyjające oraz ograniczające realizację koncepcji Ottona III oraz Grzegorza VII i Henryka IV; wyjaśnić koncepcję uniwersalizmu papieskiego i cesarskiego, sformułowanie pójść do Canoss, pontyfikat Innocentego III, wymienić przyczyny sukcesów ekspansji Normanów; wymienić główne etapy w rozwoju politycznym Anglii, opisać organizację polityczną i społeczną państw słowiańskich w VII-X w.; wymienić i rozumieć przyczyny uzależnienia Czech od Niemiec, porównywać islam z chrześcijaństwem, wskazać różnice teologiczne i kulturowe, ocenić dokonania Justyniana Wielkiego, Mahometa, Karola Wielkiego; porównywać opinie dotyczące stosunku chrześcijaństwa do kultury antycznej, ocenić konsekwencje odnowienia idei Cesarstwa dla Europy i Polski; porównać i ocenić metody działania Ottona III, Grzegorza VII i Henryka IV, ocenić konsekwencje najazdów Normanów dla Europy i chrześcijaństwa, ocenić zjawisko chrystianizacji Słowian z perspektywy politycznej, gospodarczej i kulturowej,

6 8. wymienić główne dokonania władców z dynastii Piastów w polityce, gospodarce i kulturze; wymienić cechy charakterystyczne monarchii patrymonialnej i stanowej, znać i rozumieć przyczyny i skutki kryzysu państwa piastowskiego, rozbicia dzielnicowego; wymienić i rozumieć przyczyny i skutki wojen prowadzonych przez Polskę w X- XIV w., postacie: Mieszko I, Bolesław Chrobry, Bolesław Śmiały, Bolesław Krzywousty, 9. wymienić i rozumieć przyczyny oraz skutki wypraw krzyżowych, rozumieć pojęcia: krucjaty, 10. wymienić cechy charakterystyczne systemu feudalnego oraz instytucje feudalnolenne; wymienić przejawy jedności gospodarczo-społecznej Europy, rozumieć pojęcia feudał, wasal, lenno, senior, suweren, renta feudalna, immunitet, porządkować chronologicznie władców z dynastii Piastów; ocenić znaczenie przyjęcia chrześcijaństwa oraz rolę Kościoła w Polsce w X- XTV w.; lokalizować zasięg terytorialny państwa polskiego za panowania kolejnych władców piastowskich, obszary kolonizacji niemieckiej; ocenić dokonania Kazimierza Wielkiego w polityce zagranicznej i wewnętrznej; porównywać stosunki polskoniemieckie, polsko-rosyjskie, polsko-czeskie, polsko-krzyżackie za panowania kolejnych Piastów, wskazywać różnice i cechy wspólne, lokalizować w czasie wyprawy krzyżowe, wskazywać wpływ postępu technicznego na rozwój gospodarki, poziom życia społecznego; wskazywać związki pomiędzy kryzysem gospodarczy ma zachowaniami społecznymi, wymienić główne etapy w rozwoju państwa piastowskiego i kryteria ich wyodrębniania; wymienić źródła i przejawy samodzielności i niezależności Kościoła w Polsce; wymienić czynniki sprzyjające oraz ograniczające inicjatywy zjednoczeniowe władców dzielnicowych i Kościoła, postacie: Bezprym, Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, podać i rozumieć przyczyny oraz skutki nasilonej religijności chrześcijan, rozumieć pojęcia: rekonkwista, wymienić przejawy rozwoju gospodarczego i kryzysu porządku feudalnego; rozumieć przyczyny i warunki rozwoju miast w średniowieczu; wymieniać przejawy nierównomiernego rozwoju gospodarczego Europy, rozumieć pojęcia: suzeren, alodium, beneficjum, porównywać zasięg terytorialny państwa polskiego za panowania kolejnych władców z dynastii Piastów; ocenić społecznogospodarcze i kulturowe skutki osadnictwa niemieckiego na ziemiach polskich; oceniać politykę Piastów wobec Śląska i Pomorza; oceniać stosunki polsko-niemieckie, polsko-rosyjskie, polsko- -czeskie, polsko-krzyżackie w kategoriach politycznych, gospodarczych, kulturowych, oceniać konsekwencje ruchu krucjatowego dla Europy z różnych perspektyw, oceniać system senioralny w kategoriach negatywnych i pozytywnych,

7 11. wymienić cechy charakterystyczne kultury średniowiecza i jej największe dokonania w zakresie piśmiennictwa, prawa, filozofii, architektury, sztuki, rozumieć pojęcia:, uniwersalizm, asceza, styl gotycki, katedra, postacie: Tomasz z Akwinu, Abelard, 12. znać i rozumieć przyczyny oraz skutki unii polsko-litewskich; wymienić przejawy odrębności i niezależności Litwy od Korony, postacie: Jadwiga Andegaweńska, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, rozpoznawać zabytki kultury średniowiecza, wskazywać różnice pomiędzy stylem romańskim a gotyckim; przyporządkowywać przekazy kulturowe średniowiecza ich twórcom,. lokalizować w czasie unie polskolitewskie; ocenić akcję misyjną Kościoła na ziemiach wschodnich; analizować strukturę narodowościową i religijną Rzeczypospolitej; ocenić charakter współżycia w zróżnicowanym kulturowo społeczeństwie, wymienić czynniki integrujące i dezintegrujące Europę na płaszczyźnie kulturowej; rozumieć przyczyny i skutki europejskich wpływów kulturowych w Polsce, rozumieć pojęcia: scholastyka, trivium, quadrivium, etos rycerski, postacie: Roger Bacon, podać przykłady wpływów kulturowych polskich na Wschodzie i wschodnich w Polsce; znać i rozumieć przyczyny oraz skutki osadnictwa Żydów w Rzeczypospolitej, ocenić zjawisko jedności kulturowej Europy z uwzględnieniem roli religii chrześcijańskiej; porównywać kulturę europejską z polską, wskazywać różnice i podobieństwa, porównywać cele Polski i Litwy wobec zawarcia unii; oceniać unie z perspektywy Polski i Litwy, ocenić charakter polonizacji na ziemiach wschodnich,