Postępowanie zabezpieczające

Transkrypt

1

2 Postępowanie zabezpieczające

3

4 Dariusz Zawistowski Postępowanie zabezpieczające Komentarz Wybór orzeczeń praktyczne komentarze

5 Stan prawny na 20 lipca 2007 r. Redakcja: Ewa Fonkowicz Wydawca: Marcin Skrabka Sk³ad, ³amanie: Krystyna Lisiowska Copyright by Wolters Kluwer Polska sp. z o.o., 2007 ISBN: Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Wydawnictw Książkowych i Czasopism Prawniczych Warszawa, ul. Płocka 5a tel. (022) Redakcja Książek Kraków, ul. Zacisze 7 tel. (012) książki@wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa: Druk i oprawa: Drukarnia Wydawnictw Naukowych sp. z o.o. ul. Żwirki 2, Łódź

6 SPIS TREŚCI Od Autora... 7 Wykaz ważniejszych skrótów Komentarz do przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego dotyczących postępowania zabezpieczającego Przepisy zawarte w części drugiej Kodeksu (art ) Część druga. Postępowanie zabezpieczające Tytuł I. Przepisy ogólne Tytuł II. Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych Tytuł III. Inne wypadki zabezpieczenia Przepisy Kodeksu regulujące postępowanie zabezpieczające zawarte poza częścią drugą Postępowanie zabezpieczające w sprawach rodzinnych Zabezpieczenie w postępowaniu nakazowym i postępowaniu w sprawach gospodarczych Zabezpieczenie powództwa o ustalenie nieistnienia prawa objętego planem podziału sumy uzyskanej z egzekucji Zabezpieczenie kosztów procesu od powoda cudzoziemca Zabezpieczenie w postępowaniu przed sądem polubownym Wybór orzeczeń Sądu Najwyższego dotyczących postępowania zabezpieczającego Uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego Uchwały Sądu Najwyższego Postanowienia Sądu Najwyższego Wyroki Sądu Najwyższego Orzeczenie Sądu Najwyższego

7 Spis treści Wybór przepisów regulujących postępowanie zabezpieczające, zamieszczonych poza Kodeksem postępowania cywilnego Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.) Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) Ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. Nr 149, poz. 703 z późn. zm.) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz z późn. zm.) Literatura Skorowidz rzeczowy

8 OD AUTORA W tradycyjnym ujęciu, dominującym w literaturze, podkreśla się, że postępowanie zabezpieczające ma charakter pomocniczy w stosunku do postępowania rozpoznawczego, rozumianego jako postępowanie procesowe i nieprocesowe, i to niezależnie od momentu jego wszczęcia. Nawet w przypadku gdy postępowanie zabezpieczające poprzedza samo postępowanie rozpoznawcze i formalnie toczy się odrębnie, pozostaje ono w ścisłym związku z przyszłym postępowaniem w sprawie, gdyż skuteczność orzeczonego zabezpieczenia jest uzależniona od jego wszczęcia w stosunkowo krótkim terminie, określanym przez sąd przy dokonaniu zabezpieczenia (art. 733 k.p.c.). Najczęściej zaś dokonanie zabezpieczenia następuje w trakcie toczącego się już postępowania rozpoznawczego. Już ramy czasowe, w których możliwe jest udzielenie zabezpieczenia, określone w art k.p.c., podkreślają wyraźnie na ogół służebną rolę postępowania zabezpieczającego wobec postępowania rozpoznawczego. Taki charakter postępowania zabezpieczającego określa jednak najdobitniej jego funkcja. Jednym z podstawowych celów postępowania zabezpieczającego jest zapewnienie wykonalności orzeczenia dotyczącego przedmiotu postępowania rozpoznawczego. Wskazywał na to wyraźnie art k.p.c., w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego dokonaną ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1804), przy określeniu przesłanek do udzielenia zabezpieczenia. Obecnie na tę funkcję postępowania zabezpieczającego wskazuje pojęcie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, zdefiniowane w art k.p.c. 7

9 Od Autora Analizując zmienione przepisy kodeksu postępowania cywilnego dotyczące postępowania zabezpieczającego w wymiarze ogólnym, należy przyjąć, że ich podstawowa funkcja nie uległa zmianie. Jednakże szereg rozwiązań wprowadzonych wspomnianą wcześniej ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. wskazuje dość wyraźnie na zwiększenie znaczenia tego postępowania z punktu widzenia jego zadań i zakresu zastosowania. Treść art k.p.c., który przewiduje, że można żądać udzielenia zabezpieczenia w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny, zezwala niewątpliwie, w obowiązującym stanie prawnym, na udzielenie zabezpieczenia w sprawach, w których przedmiot postępowania nie pozwala na przymusowe wykonanie mającego zapaść w nich orzeczenia kończącego postępowanie. Poszerzono również znacznie kategorię spraw, w których sposób zabezpieczenia zezwala na zaspokojenie dochodzonego roszczenia (art k.p.c.). Na dalsze usamodzielnienie postępowania zabezpieczającego wskazuje również zmieniona systematyka Kodeksu postępowania cywilnego. Wcześniej przepisy dotyczące postępowania zabezpieczającego były zamieszczone w części II Kodeksu Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Obecnie przepisy regulujące postępowanie zabezpieczające zostały wyodrębnione i znajdują się w części II zatytułowanej Postępowanie zabezpieczające, natomiast przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne stanowią część III kodeksu Postępowanie egzekucyjne. Świadczy to o większej odrębności postępowania zabezpieczającego nie tylko w relacji do postępowania rozpoznawczego, ale również egzekucyjnego. Formalną odrębność tych postępowań podkreśla równocześnie używana obecnie odmienna terminologia dla oznaczenia stron tych postępowań. W postępowaniu zabezpieczającym są to obecnie uprawniony i obowiązany. Przepisy regulujące postępowanie zabezpieczające zawarte w części II Kodeksu postępowania cywilnego zostały zmienione w szerokim zakresie na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (zwanej dalej ustawą z dnia 2 lipca 2004 r.). Zmiany te weszły w życie z dniem 5 lutego 2005 r. Jednym z podstawowych zamierzeń opracowania jest zasygnalizowanie rodzaju tych zmian i skutków ich wprowadzenia. Z uwagi na związaną 8

10 Od Autora z tym potrzebę częstego nawiązywania do zmienionego stanu prawnego, w dalszej części opracowania zostały użyte skrótowe określenia odnoszące się do przepisów obowiązujących przed dniem 5 lutego 2005 r. w rodzaju poprzedni stan prawny, dotychczasowe brzmienie, dawna treść, a w odniesieniu do przepisów obecnie obowiązujących odpowiednio określenia: aktualny stan prawny, obecne brzmienie itp. Z myślą o walorach praktycznych opracowania, prócz omówienia przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania zabezpieczającego, zamieszczono w nim również wybór orzeczeń Sądu Najwyższego dotyczących tej problematyki oraz wybór przepisów innych ustaw odnoszących się do postępowania zabezpieczającego.

11

12 WYKAZ WAŻNIEJSZYCH SKRÓTÓW Dz. U. Dziennik Ustaw k.c. Kodeks cywilny k.h. Kodeks handlowy k.k.w. Kodeks karny wykonawczy k.p.c. Kodeks postępowania cywilnego k.p.k. Kodeks postępowania karnego k.r.o. Kodeks rodzinny i opiekuńczy k.s.h. Kodeks spółek handlowych NP Nowe Prawo OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego do 1962 r. OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Pal. Palestra PiP Państwo i Prawo por. porównaj poz. pozycja PPE Przegląd Prawa Egzekucyjnego Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo PS Przegląd Sądowy SN Sąd Najwyższy 11

13

14 KOMENTARZ DO PRZEPISÓW USTAWY z dnia 17 listopada 1964 r. KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z pózn. zm.) DOTYCZĄCYCH POSTĘPOWANIA ZABEZPIECZAJĄCEGO

15

16 PRZEPISY zawarte w części drugiej Kodeksu (art ) Część druga POSTĘPOWANIE ZABEZPIECZAJĄCE TYTUŁ I. Przepisy ogólne Art W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. 2. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił. 1. Zmieniona treść art. 730 k.p.c. istotnie odbiega od zakresu jego wcześniejszej regulacji. Przepis ten nie określa bowiem obecnie ani przedmiotu zabezpieczenia, ani też materialnych przesłanek udzielenia zabezpieczenia, co stanowiło materię dotychczasowego 1 art. 730 k.p.c. W obecnym brzmieniu art. 730 k.p.c. odnosi się do proceduralnych aspektów dopuszczalności udzielenia zabezpieczenia poprzez stwierdzenie, że jest ono możliwe w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny ( 1) oraz określa, na jakim etapie postępowania możliwe jest udzielenie zabezpieczenia przez sąd ( 2). 2. Stwierdzenie o dopuszczalności zabezpieczenia, w każdej sprawie cywilnej prowadzonej przez sąd lub sąd polubowny, ma dwojakie znaczenie. Oznacza bowiem zarówno możliwość zabezpieczenia, praktycznie w każdej kategorii spraw cywilnych podlegających rozpoznaniu przez sąd, jak i odnosi się do aspektu podmiotowego możliwości uzyska- 15

17 Art. 730 Kodeks postępowania cywilnego nia zabezpieczenia, które jest możliwe na rzecz różnych podmiotów uczestniczących w postępowaniu (kwestię tę reguluje bliżej art k.p.c.). Możliwość uzyskania zabezpieczenia została obecnie poszerzona, bowiem poprzednio obowiązujący art k.p.c. zezwalał jedynie na zabezpieczenie roszczeń możliwych do dochodzenia przed sądem lub sądem polubownym. Pojęcie roszczenia w tym znaczeniu budziło wątpliwość i było przedmiotem odmiennych ocen w doktrynie. Ocena tego zagadnienia nie pozostaje bez znaczenia także dla obowiązujących obecnie przepisów, skoro według art k.p.c. do przesłanek uzyskania zabezpieczenia należy uprawdopodobnienie roszczenia oraz interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia (por. uwagi w tym zakresie zawarte w tezie 1 do art ). 3. Wobec treści art k.p.c. nie powinna budzić obecnie wątpliwości możliwość zabezpieczenia powództwa także w tych sprawach, w których orzeczenie sądowe co do istoty sprawy nie podlega wykonaniu w trybie egzekucyjnym. Konieczną przesłanką do uzyskania zabezpieczenia nie jest już bowiem uprawdopodobnienie, że brak zabezpieczenia pozbawi wierzyciela możliwości uzyskania zabezpieczenia lub że jest to konieczne dla zabezpieczenia wykonalności orzeczenia w sprawie. Dla uzyskania zabezpieczenia w świetle art k.p.c. wymagane jest obecnie uprawdopodobnienie istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Pojęcie interesu prawnego według treści art k.p.c. obejmuje zaś również te przypadki, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. 4. Aspekt przedmiotowy regulacji zawartej w art dotyczy możliwości uzyskania zabezpieczenia w tych kategoriach spraw, w których wcześniej obowiązywały przepisy szczególne. Na gruncie Kodeksu postępowania cywilnego istotną rolę odgrywał w praktyce art. 443 dotyczący zabezpieczenia w sprawach rozwodowych (szerzej co do skutków uchylenia tego przepisu por. uwagi do art. 445 k.p.c.) oraz art k.p.c., który stanowił, że sąd może zabezpieczyć powództwo przeciwegzekucyjne przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Nie budziło wątpliwości, że dla uzyskania zabezpieczenia powództw przeciwegzekucyjnych konieczne było uprawdopodobnienie przesłanek zabezpieczenia wynikających z treści dawnego art (poprawne 16

18 Kodeks postępowania cywilnego Art. 730 było przy tym odwoływanie się do konieczności zabezpieczenia wykonalności orzeczenia w sprawie, a nie braku możliwości uzyskania zaspokojenia, skoro powodem był dłużnik). Obecnie dla zabezpieczenia powództw przeciwegzekucyjnych jeszcze bardziej oczywista jest konieczność uprawdopodobnienia wiarygodności takiego powództwa oraz interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, jako przesłanek do udzielenia zabezpieczenia. Uchylenie art może budzić natomiast wątpliwość co do dopuszczalnej formy zabezpieczenia powództw przeciwegzekucyjnych. W okresie obowiązywania powołanego wyżej przepisu dominował pogląd, że po wszczęciu egzekucji zawieszenie postępowania egzekucyjnego jest jedyną dopuszczalną formą zabezpieczenia powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego i jedyną możliwą formą zabezpieczenia w przypadku powództw o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji. Taką ocenę wyraził SN w postanowieniu z dnia 2 grudnia 1968 r. (I CZ 10/68, OSNCP 1969, nr 7, poz. 145). W uzasadnieniu tego stanowiska SN podkreślił, że art k.p.c., który dotyczył wyłącznie zabezpieczenia powództw przeciwegzekucyjnych, ma charakter przepisu szczególnego i wyłącza stosowanie innych sposobów zabezpieczenia tego rodzaju powództw. Sąd Najwyższy uznał też, że jeżeli postępowanie egzekucyjne nie zostało wszczęte, to nie jest dopuszczalne zabezpieczenie takiego powództwa przez zakaz prowadzenia egzekucji. Ta część tezy postanowienia Sądu Najwyższego spotkała się z krytyczną oceną, która wydaje się uzasadniona (por. uwagi W. Siedleckiego, PiP 1970, nr 10, s. 584). Brak obecnie regulacji szczególnej dotyczącej zabezpieczenia powództw przeciwegzekucyjnych zdaje się wskazywać, że brak jest ograniczeń co do formy ich zabezpieczenia, poza ogólnymi zasadami zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych, wynikającymi z treści art i art Można jednak zakładać, że w praktyce zabezpieczenie powództw przeciwegzekucyjnych przez zawieszenie toczącego się postępowania będzie nadal formą dominującą, a jej aktualność podkreśla niewątpliwie treść art pkt Paragraf 2 art. 730 określa dopuszczalność zabezpieczenia przy uwzględnieniu kryterium odnoszącego się do fazy postępowania rozpo- 17

19 Art. 730 Kodeks postępowania cywilnego znawczego, w której miałoby nastąpić zabezpieczenie. Wedle tego przepisu sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Zasada ta odnosi się w pełni do każdej sprawy cywilnej w rozumieniu art k.p.c. Jednocześnie jednak przepis ten oznacza co do zasady zakaz dokonywania zabezpieczenia po zakończeniu postępowania prowadzonego przez sąd i uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego (wyjątek stanowi jedynie możliwość późniejszego zabezpieczenia roszczeń o świadczenia, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił). W tym przypadku chodzi o roszczenia, których można dochodzić, zanim staną się wymagalne. W praktyce będzie zatem chodziło o możliwość zabezpieczenia roszczeń o przyszłe powtarzające się świadczenia, które nie są jeszcze wymagalne, ale można domagać się ich zasądzenia, na przykład roszczeń alimentacyjnych czy rentowych, oraz przypadków stosowania przez sąd art. 320 k.p.c. W art. 730 k.p.c. nie powtórzono ograniczenia możliwości zabezpieczenia takich roszczeń rocznym terminem, co przewidywał dawny art k.p.c. Rodzi to pytanie o dopuszczalne granice czasowe zabezpieczenia po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego. Należy przyjąć, że ocenie sądu pozostawiono potrzebę ewentualnego ograniczenia w czasie zabezpieczenia roszczeń o świadczenia, których termin spełnienia jeszcze nie nastąpił, a orzeczenie sądu w tym zakresie, po jego uprawomocnieniu, może być zmieniane na podstawie art. 742 k.p.c. 6. Przy dokonywaniu zabezpieczenia w toku sprawy, co jest w praktyce raczej regułą, na dalszy plan schodzi problem oceny istnienia ogólnych przesłanek procesowych w postępowaniu zabezpieczającym, w tym w szczególności dopuszczalności drogi sądowej i jurysdykcji krajowej. Są to bowiem przesłanki decydujące o możliwości wszczęcia samego postępowania w sprawie i rozważenie ich istnienia winno być przedmiotem oceny na początkowym etapie każdego postępowania sądowego. W wypadku gdy zabezpieczenie ma być dokonane w toku takiego postępowania, sąd nie ma potrzeby dokonywania odrębnie oceny istnienia przesłanek procesowych w postaci dopuszczalności drogi sądowej i jurysdykcji krajowej dla potrzeb postępowania zabezpieczającego. Problem ich oceny dla możliwości wszczęcia postępowania zabezpieczającego staje się natomiast istotny w wypadku wniosków o dokonanie zabez- 18

20 Kodeks postępowania cywilnego Art. 730 pieczenia składanych przed wszczęciem postępowania w sprawie oraz w przypadku wniosków o zabezpieczenie roszczeń dochodzonych przed sądami polubownymi. Istnieje wówczas konieczność badania istnienia tych przesłanek odrębnie w postępowaniu zabezpieczającym. Niedopuszczalność drogi sądowej w sprawie, w której ma zostać udzielone zabezpieczenie, stanowi podstawę do odrzucenia wniosku o dokonanie zabezpieczenia z uwagi na treść art. 199 pkt 1 w zw. z art k.p.c., podobnie jak w przypadku braku innych przesłanek procesowych, określonych w art k.p.c. (por. szersze rozważania w tym zakresie przedstawione przez K. Zawiślak, [w:] Przesłanki formalne postępowania zabezpieczającego w procedurze cywilnej, PS 2002, nr 3, s. 17 i n.). Zapis na sąd polubowny nie stanowi natomiast podstawy do odrzucenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia (kwestę skutków zapisu na sąd polubowny reguluje obecnie art k.p.c.), gdyż treść art k.p.c. oraz art k.p.c. wskazuje na dopuszczalność zabezpieczenia przez sąd powszechny także roszczeń dochodzonych przed sądem polubownym. Wymaga podkreślenia, że o zabezpieczeniu może obecnie orzekać co do zasady także sam sąd polubowny (por. art k.p.c. i uwagi do tego przepisu). Jest to przykład nowych rozwiązań dotyczących sądownictwa polubownego wprowadzonych na mocy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 178, poz. 1478), z dniem 17 października 2005 r., wskazujących na wzmocnienie rangi tego sądownictwa. W przypadku jurysdykcji krajowej, jej brak stanowi również podstawę do odrzucenia pozwu lub wniosku (art k.p.c.). Wydanie przez sąd postanowienia o zabezpieczeniu przed wszczęciem postanowienia w sprawie, w której nie zachodzi jurysdykcja krajowa sądu polskiego oznaczałoby, że po wniesieniu pisma wszczynającego postępowanie w sprawie podlegałoby ono odrzuceniu. Skutkiem odrzucenia byłby zaś upadek zabezpieczenia z mocy prawa na podstawie art Sąd rozpoznający wniosek o udzielenie zabezpieczenia winien zatem dokonać oceny, czy zachodzi jurysdykcja krajowa w sprawie, w której ma być udzielone zabezpieczenie, a w jej braku odrzucić wniosek. Zasadą jest, że istnienie jurysdykcji krajowej w sprawie oznacza istnienie 19

21 Art. 730 Kodeks postępowania cywilnego tej jurysdykcji także w postępowaniu zabezpieczającym. Zasada ta jest jednak w praktyce istotnie modyfikowana z uwagi na istnienie umów międzynarodowych, których postanowienia mogą wprowadzać możliwość udzielenia zabezpieczenia także tych roszczeń, których nie można dochodzić przed sądami polskimi. Do chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej istotne znaczenie odgrywał art. 24 Konwencji z Lugano o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 10, poz. 133). Obecnie konwencja ta ma ograniczone znaczenie (dotyczy stosunków Polski z Danią oraz Państwami, które są stronami tej konwencji, a nie są Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej, np. Szwajcaria, Norwegia). Dla postępowania zabezpieczającego w zakresie regulacji jurysdykcji krajowej kluczowe znaczenie ma art. 31 Rozporządzenia Rady Wspólnot Europejskich z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. U. UEL z dnia 16 stycznia 2001 r.). Przepis ten stanowi, że wniosek o zastosowanie środków tymczasowych, włącznie ze środkami zabezpieczającymi, przewidzianych w prawie Państwa Członkowskiego, może zostać wniesiony do sądu tego Państwa także wówczas, gdy na podstawie niniejszego rozporządzenia sprawa główna należy do jurysdykcji sądu innego Państwa Członkowskiego. Regulacja ta nie może być jednak traktowana jako samodzielna podstawa do określenia właściwości sądów polskich w postępowaniu zabezpieczającym. Ma ono to znaczenie, że nie wyłącza jurysdykcji w postępowaniu zabezpieczającym także wówczas, gdy sąd polski nie jest właściwy do rozpoznania sprawy, w której ma być udzielone zabezpieczenie. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że sądem właściwym do zabezpieczenia powództwa w sprawie toczącej się przed sądem zagranicznym jest sąd polski, przed którym powództwo mogło być wytoczone (por. postanowienie SN z dnia 6 kwietnia 2001 r., V CO 3/01, OSNC 2001, nr 12, poz. 175). W postanowieniu z dnia 18 lutego 1993 r. (I CRN 6/93, OSNC 1993, nr 11, poz. 204) SN stwierdził natomiast, że brak jurysdykcji krajowej nie stanowi przeszkody do rozpoznania wniosku o zabezpieczenie roszczenia i wydanie zarządzenia tymczasowego przez sąd polski. Stanowisko to spotkało się z krytyką w literaturze (z ostat- 20

22 Kodeks postępowania cywilnego Art. 730 nich wypowiedzi na ten temat por. J. Jagieła, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, s. 434). Co do jurysdykcji krajowej w postępowaniu zabezpieczającym por. także m.in. K. Weitz, O jurysdykcji krajowej w postępowaniu zabezpieczającym w świetle konwencji lugańskiej i prawa wspólnotowego, PS 2003, nr 10, s. 11 i n.; J. Jagieła, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, s ; A. Jakubecki, [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, s ; K. Spałek, Zabezpieczenie roszczeń w Konwencji z Lugano, PiP 2003, nr Postępowanie zabezpieczające pozostaje zawsze w związku z określonym postępowaniem rozpoznawczym, które jest w toku, lub też ma być wszczęte w terminie określonym w art. 733 k.p.c., w wypadku, gdy zabezpieczenia udzielono jeszcze przed wszczęciem postępowania w sprawie. Stanowi to przejaw pomocniczego charakteru tego postępowania wobec toczącego się procesu lub postępowania co do istoty sprawy prowadzonego w trybie nieprocesowym. Powyższa uwaga odnosi się odpowiednio do postępowania toczącego się przed sądem polubownym. Naturalną konsekwencją takiego związku jest występowanie w postępowaniu zabezpieczającym tych samych stron, co przykładowo strony w procesie. Przepisy regulujące postępowanie zabezpieczające dla ich określenia posługują się jednak własną terminologią, używając pojęcia osoby uprawnionej i obowiązanej, co w pewien sposób podkreśla jednak odrębność tego postępowania. Pojecie uprawnionego i obowiązanego nie odnosi się też wyłącznie odpowiednio do powoda i pozwanego w procesie, choć taka sytuacja ma miejsce najczęściej. Problematykę tę obrazują dobrze sprawy rozwodowe. Przed zmianą przepisów dotyczących postępowania zabezpieczającego obowiązujący wówczas art. 443 k.p.c. dopuszczał zabezpieczenie także na rzecz pozwanego. Uchylenie tego przepisu spowodowało, że obecnie zabezpieczenie w sprawach rozwodowych udzielane jest na zasadach ogólnych. Treść art k.p.c., który nie miał odpowiednika w obowiązującym poprzednio stanie prawnym, przewiduje, że udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania. Przepis ten stanowi zatem wyraźnie, że uprawnionym w rozumieniu przepisów regulujących postępowanie zabezpieczające może być nie tylko powód lub wnioskodawca w postępowaniu nieprocesowym. 21