Przedmiotowy System Oceniania

Transkrypt

1 Przedmiotowy System Oceniania dla klas I III gimnazjum na rok szkolny 2016/2017 CHEMIA Zespół Szkół w Dąbrowie Zielonej

2 Przedmiotowy System Oceniania zawiera następujące rozdziały: I. Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów. II. Oceny śródroczne i roczne. III. Warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej IV. Sposoby informowania opiekunów prawnych i uczniów o osiągnięciach w nauce V. Ogólne wymagania edukacyjne z chemii. VI. Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. VII. Dostosowanie wymagań edukacyjnych. VIII. Załączniki.

3 I. SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH UCZNIÓW W ciągu każdego półrocza uczeń może uzyskać oceny za: 1. sprawdzian wiadomości i umiejętności 2. pisemny sprawdzian diagnozujący wiedzę 3. prowadzenie badań, doświadczeń i obserwacji 4. odpowiedź ustną 5. kartkówkę 6. pracę domową pisemną 7. aktywność na lekcji 8. realizację zadania metodą projektu 9. prezentację multimedialną 10. przygotowanie pomocy naukowej np. planszy, modelu 11. udział w konkursie o charakterze przyrodniczym Ad. 1. Sprawdzian piszą uczniowie po zakończeniu działu. Jest on zawsze zapowiedziany co najmniej z tygodniowym wyprzedzeniem. Obejmuje różnorodne typy zadań. Ocena jest zależna od ilości uzyskanych punktów. 100% + zadanie dodatkowe - celujący % - bardzo dobry 75-89% - dobry 55-74% - dostateczny 35-54% - dopuszczający poniżej 34% niedostateczny Uczeń, który uzyskał dolną granicę punktów, otrzymuje ocenę z minusem, a górną z plusem. Uczniowie, którzy mają zalecenie dostosowania wymagań mogą otrzymać ocenę dopuszczającą za 20% punktów. Uczeń ma prawo poprawić sprawdzian, w terminie uzgodnionym z nauczycielem. Ocena z tego sprawdzianu zostaje wpisana w dzienniku obok pierwszej oceny. W tym samym terminie piszą również sprawdzian uczniowie, którzy byli nieobecni. Oceny ze sprawdzianu wpisuje się czerwonym kolorem. Nauczyciel może odmówić uczniowi prawa do poprawy sprawdzianu, jeśli uczeń nagannie zachowuje się na zajęciach lub w lekceważący sposób traktuje swoje obowiązki.

4 Ad.2. Pisemny sprawdzian diagnozujący wiedzę może być przeprowadzony: - na początku danego roku szkolnego, - po jego I półroczu lub - na jego zakończenie, czyli obejmujący treści zaplanowane na dany rok nauki. Oceny ze sprawdzianu są wpisywane kolorem czerwonym do dziennika lekcyjnego. Tego sprawdzianu Uczniowie nie mogą poprawić. Ad.3. Uczeń może otrzymać ocenę bardzo dobrą lub celującą za prowadzenie doświadczeń lub obserwacji. Jeśli praca jest trudna i wykonana solidnie - otrzymuje ocenę celującą. Jeśli jest wykonana niesumiennie, nie otrzymuje oceny. Ad.4. Uczeń ma obowiązek być przygotowanym do odpowiedzi z trzech ostatnich lekcji. Aby uzyskać ocenę celującą lub bardzo dobrą, uczeń powinien samodzielnie i wyczerpująco omówić zagadnienia, bez dodatkowych pytań ze strony nauczyciela. Jeżeli uczeń nie umie omówić żadnego zagadnienia otrzymuje ocenę niedostateczną. Ocenę z odpowiedzi można poprawić raz, w ciągu 3 tygodni. Uczeń może zgłosić nieprzygotowanie do lekcji: 2 razy (przy jednej godzinie przedmiotu w tygodniu) lub 3 razy (przy dwóch godzinach przedmiotu w tygodniu) w jednym półroczu. Nieprzygotowanie należy zgłosić tuż po wejściu do klasy, nauczyciel odnotowuje je w swojej dokumentacji. Ad.5. Kartkówka to pisemna odpowiedź z dwóch lub trzech ostatnich lekcji. Nie jest zapowiedziana wcześniej, nie może być poprawiana. Punktacja, jak za sprawdzian, można uzyskać ocenę celującą, gdy odpowiedzi ucznia zawierają materiał dodatkowy, wykraczający poza materiał omawiany na lekcji. Oceny wpisuje się do dziennika czarnym kolorem. Ad.6. Praca domowa pisemna może być różnego rodzaju: opracowanie zagadnień problemowych, wykonanie ćwiczeń, doświadczeń, przygotowanie plakatów, rysunków, modeli itp. Jeżeli uczeń nie wykona pracy domowej, może zgłosić nieprzygotowanie przed lekcją (jeśli go jeszcze nie wykorzystał); uczeń ma obowiązek wykonać to zadanie na następną lekcję. Jeśli nie wykona zadania, otrzymuje ocenę niedostateczną. Jeżeli uczeń jest nieobecny oddaje pracę na najbliższej lekcji [jako pierwszy termin]. Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną za brak pracy, może ją wykonać w ciągu 3 tygodni i otrzymać za nią odrębną ocenę. Ad.7. Uczeń może otrzymać ocenę celującą lub bardzo dobrą za aktywność na lekcji powtórzeniowej. Oceny takie otrzymuje gdy udzieli poprawnej odpowiedzi co najmniej 5 razy w ciągu lekcji. Jeżeli odpowie 3 lub 4 razy otrzymuje + wpisany do notatnika nauczyciela i uwzględniany na innych zajęciach. Uczeń może uzyskać ocenę również z zajęć realizujących nowy materiał np. za pracę w grupie, samodzielną pracę z tekstem itp. przewidziana jest tu skala od niedostatecznej do celującej. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń wówczas gdy nie pracuje, przeszkadza innym, lekceważy obowiązki i nawet w minimalnym stopniu nie zrealizował zadania. Ad.8. Uczeń może otrzymać ocenę celującą lub bardzo dobrą za wykonanie zadania metodą projektu. Jest to praca, na realizację którą uczeń ma minimum cztery tygodnie. Nauczyciel omawia metodę projektu, następnie proponuje temat. Sposób wykonania to propozycja ucznia, ale musi ona być omówiona z nauczycielem.

5 Ad. 9. Uczeń może przygotować na zajęcia prezentację multimedialną, po wcześniejszym uzgodnieniu tematu i zakresu materiału z nauczycielem. Jeśli treść będzie bardzo dobra i przedstawiona z pamięci, otrzymuje ocenę celującą. Prezentacja przeczytana oceniana jest w skali od oceny dopuszczającej do bardzo dobrej. Ad.10 Uczeń może otrzymać ocenę celującą lub bardzo dobrą za starannie wykonane pomoce naukowe. Jeśli praca jest niestaranna nie otrzymuje oceny. Ad.11. Jeśli uczeń solidnie, rzetelnie i systematycznie przygotowuje się do konkursu, przyswaja zadany materiał, otrzymuje za udział ocenę celującą. Jeśli zgłosi się do konkursu ale nie pracuje solidnie, nie otrzymuje oceny. Ponadto uczeń w ciągu jednego półrocza może nie przynieść na lekcję podręcznika, zeszytu przedmiotowego czy kart pracy. Jest to możliwe: - 5 razy, w przypadku gdy lekcje z danego przedmiotu odbywają się dwa razy w tygodniu, - 3 razy, przypadku gdy lekcja z danego przedmiotu odbywa się raz w tygodniu. Po przekroczeniu limitu uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną wpisaną do dziennika lekcyjnego. Oceny cząstkowe uzyskane w półroczu służą do wystawienia oceny śródrocznej i rocznej. Oceny uzyskane przez uczniów mają różną wagę: a) oceny za sprawdziany, testy diagnozujące, konkursy, trudne doświadczenia i obserwacje, aktywność na lekcjach powtórzeniowych, mają wagę 3 i wpisywane są do dziennika czerwonym kolorem, b) oceny za odpowiedzi ustne, kartkówki, trudniejsze prace domowe, proste eksperymenty, pracę metoda projektu, aktywność na bieżących lekcjach mają wagę 2 i wpisywane są kolorem czarnym lub niebieskim, c) oceny za łatwą pracę domową, plakaty, pracę w grupach, mają wagę 1 i wpisywane są zielonym kolorem. Ocena końcowa jest średnią ważoną uzyskanych ocen cząstkowych, stopień wystawia się zgodnie z regułami matematycznymi. Ocena śródroczna jest oceną pośrednią, dostarczającą informacji uczniowi i jego rodzicom o postępach w nauce. Ocena roczna uwzględnia cały rok pracy: oceny uzyskane zarówno w pierwszym jak i drugim półroczu. Jej wystawienie jest poprzedzone wpisaniem do dziennika lekcyjnego i dzienniczka ucznia oceny proponowanej.

6 II. OCENY ŚRÓDROCZNE I ROCZNE Ocena celująca Uczeń uzyskał ze sprawdzianów oceny bardzo dobre i celujące, ponadto brał udział w konkursie min. powiatowym, dobrze się do niego przygotował i stał się laureatem, samodzielnie prowadził obserwacje albo doświadczenie przyrodnicze, ewentualnie opracował i wykonał pomoc dydaktyczną. Z odpowiedzi i prac domowych otrzymał oceny co najmniej bardzo dobre (dopuszczalna jedna dobra). Jest systematyczny w nauce i aktywny na zajęciach. Uzyskał średnią ważoną minimum 5,50. Ocena bardzo dobra Uczeń uzyskał ze sprawdzianów oceny bardzo dobre i dobre, również z odpowiedzi i prac domowych uzyskał ponad połowę ocen bardzo dobrych i najwyżej jedną ocenę dostateczną. Jest systematyczny w nauce. Uzyskał średnią ważoną minimum 4,50. Ocena dobra Uczeń uzyskał ze sprawdzianów oceny dobre, dostateczne i bardzo dobre. Z odpowiedzi i prac pozostałych uzyskał oceny powyżej dopuszczającej w tym dostatecznych nie więcej niż połowę. Niewielkie uchybienia w systematyczności lub staranności. Uzyskał średnią ważoną minimum 3,50. Ocena dostateczna Uczeń uzyskał ze sprawdzianów nie więcej niż połowę ocen dopuszczających, a pozostałe dostateczne lub dobre. Z odpowiedzi i pozostałych prac oceny dostateczne i dobre, ocen dopuszczających poniżej połowy. Wykazuje poprawny stosunek do nauki. Uzyskał średnią ważoną minimum 2,50. Ocena dopuszczająca Uczeń uzyskał za większość sprawdzianów oceny dopuszczające i nie więcej połowę ocen niedostatecznych. Z odpowiedzi i pozostałych prac uzyskał ponad połowę ocen pozytywnych. Uzyskał średnią ważoną minimum 1,50. Ocena niedostateczna Uczeń uzyskał ponad połowę ocen niedostatecznych ze sprawdzianów, kartkówek, odpowiedzi ustnych, prac domowych i innych, jego zeszyt przedmiotowy i zeszyt ćwiczeń zawiera liczne braki, nie wykazuje chęci pracy na lekcji. Nie poprawia ocen niedostatecznych oraz lekceważąco odnosi się do swoich obowiązków związanych z przedmiotem.

7 III. WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA ROCZNEJ OCENY KLASYFIKACYJNEJ Warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej określone zostały w paragrafie 60 Statutu Gimnazjum im. Jana Pawła II. Jego treść jest następująca: Jeżeli uczeń nie zgadza się z przewidywaną oceną może zgłosić nauczycielowi zastrzeżenia w ciągu trzech dni. Nauczyciel może umożliwić uczniowi podwyższenie przewidywanej oceny z zachowaniem zasad zawartych w przedmiotowym systemie oceniania. Uczeń może ubiegać się o podwyższenie przewidywanej oceny tylko o jeden stopień i tylko w przypadku, gdy co najmniej połowa uzyskanych przez niego ocen cząstkowych jest równa ocenie, o którą się ubiega lub od niej wyższa. W tym celu nauczyciel uzgadnia z uczniem: zakres materiału konieczny do uzupełnienia, termin (nie później niż 7 dni przed posiedzeniem Rady) i sposób sprawdzenia opanowania materiału, możliwość wykonania dodatkowych zadań lub uzupełnienia zaległych prac. W wyznaczonym terminie, nauczyciel sprawdza czy uzgodnione warunki zostały spełnione. Spełnienie warunków powoduje podwyższenie oceny, w przeciwnym wypadku ocena pozostaje niezmieniona - Statut Szkoły do wglądu na stronie w bibliotece szkolnej (w godzinach pracy), w sekretariacie ( ). IV. SPOSOBY INFORMOWANIA PRAWNYCH OPIEKUNÓW I UCZNIÓW O OSIĄGNIĘCIACH W NAUCE 1. Na początku roku szkolnego nauczyciel zapoznaje uczniów z wymaganiami edukacyjnymi niezbędnymi do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. 2. Uczniowie otrzymują informację dotyczącą oceniania na lekcjach chemii. Zapoznają się z nią i podpisują, przekazują prawnym opiekunom do zapoznania się i podpisania. Następnie uczniowie tą informację przekazują nauczycielowi, celem podpisania i przechowania. W informacji muszą być: - wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych; - sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów; - warunki i tryb uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej; - wytyczne co do miejsca, w którym dostępne jest PSO z chemii: strona internetowa szkoły, biblioteka szkolna w godzinach pracy, sekretariat (od ), gazetka ścienna w pracowni nr O przewidywanej ocenie rocznej: - uczniowie są informowani na lekcji potwierdzeniem jest wpis nauczyciela do dzienniczka ucznia w rubryce ocena proponowana, - rodzice są informowani poprzez: dzienniczek ucznia lub informacje od nauczyciela chemii czy wychowawcy.

8 4. Wychowawca klasy udziela informacji o bieżących postępach ucznia jego prawnym opiekunom w czasie zebrań rodzicielskich lub w trakcie spotkań indywidualnych. Informacja o bieżących ocenach uczniów przekazywana jest rodzicom także w postaci notatki w dzienniczku ucznia lub zeszycie przedmiotowym. 5. Prawni opiekunowie mają prawo wglądu do prac pisemnych, na spotkaniach ogólnych lub indywidualnych. Są one przechowywane przez nauczyciela przedmiotu do końca roku szkolnego. V. OGÓLNE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, - potrafi korzystać z różnych źródeł informacji nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela, - potrafi zaplanować i zaproponować wykonanie trudnego eksperymentu chemicznego, - potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych ), - proponuje rozwiązania nietypowe, - umie formułować problemy i dokonywać analizy syntezy nowych zjawisk, - potrafi precyzyjnie rozumować posługujące się wieloma elementami wiedzy, nie tylko z zakresu chemii, - potrafi udowodnić swoje zdanie, używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem zdobytej samodzielnie wiedzy, - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych lub wymagających wiedzy chemicznej, na szczeblu min. powiatowym, - jest autorem pracy związanej z chemią o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności przewidziane programem, - potrafi stosować zdobytą wiedzę do rozwiązania problemów i zadań w nowych sytuacjach, - wskazuje dużą samodzielność i potrafi bez nauczyciela korzystać z różnych źródeł wiedzy, np. układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic, zestawień, - sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych i wskazanych przez nauczyciela, dotrzeć do innych źródeł wiadomości, - potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać eksperymenty chemiczne, - potrafi pisać i samodzielnie uzgadniać równania reakcji chemicznych, - wykazuje się aktywną postawą w czasie lekcji, - bierze udział w konkursie chemicznym lub wymagającym wiedzy i umiejętności związanych z chemią, - potrafi poprawnie rozumować o kategoriach przyczynowo - skutkowych wykorzystując wiedzę przewidzianą programem również pokrewnych przedmiotów.

9 Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów, natomiast zadania o stopniu trudniejszym wykonuje przy pomocy nauczyciela, - potrafi korzystać ze wszystkich poznanych na lekcji źródeł informacji ( układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice i inne ), - potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne, - rozwiązuje niektóre zadania dodatkowe o niewielkiej skali trudności, - poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo - skutkowych, - jest aktywny w czasie lekcji. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - opanował w podstawowym zakresie te wiadomości i umiejętności określone programem, które są konieczne do dalszego kształcenia, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, z pomocą nauczyciela, typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności, - potrafi korzystać, przy pomocy nauczyciela, z takich źródeł wiedzy, jak układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice, - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonać doświadczenie chemiczne, - potrafi przy pomocy nauczyciela pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznych, - w czasie lekcji wykazuje się aktywnością w stopniu zadawalającym. Ocenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który: - ma braki w opanowaniu wiadomości określonych programem nauczania, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia, - rozwiązuje z pomocą nauczyciela typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności, - z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać bardzo proste eksperymenty chemiczne, pisać proste wzory chemiczne i równania chemiczne, - przejawia pewne zaangażowanie w proces uczenia się. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował tych wiadomości i umiejętności określonych programem, które są konieczne dla dalszego kształcenia się, - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet przy pomocy nauczyciela, - nie zna symboliki chemicznej, - nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań chemicznych nawet z pomocą nauczyciela, - nie wykazuje zadawalającej aktywności poznawczej i chęci do pracy.

10 VI. WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Informacja: kolor czarny odnosi się do wymagań edukacyjnych na ocenę śródroczną kolor brązowy odnosi się do wymagań edukacyjnych na ocenę roczną Lekcje organizacyjne KLASA I Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - zna zasady oceniania zdobytej wiedzy na lekcjach chemii; - zna zakres treści nauczania przedmiotu chemia w klasie I-ej gimnazjum; - wymienia powtarzające się elementy podręcznika i wskazuje rolę, jaką spełniają; - wskazuje produkty przemysłu chemicznego w swoim najbliższym otoczeniu; - wymienia najważniejsze zasady, których należy przestrzegać na lekcjach chemii; - interpretuje podstawowe piktogramy umieszczane na opakowaniach; - podaje nazwy najczęściej używanych sprzętów i szkła laboratoryjnego oraz wskazuje ich zastosowanie; -wymienia elementy opisu doświadczenia, rozróżnia obserwacje i wnioski; - wskazuje inne przykładowe źródła wiedzy chemicznej; - wymienia różne dziedziny chemii oraz wskazuje przedmiot ich zainteresowania - zna zawartość kart charakterystyk związków i substancji znajdujących się w pracowni chemicznej; - wykonuje proste czynności laboratoryjne: przelewanie cieczy, ogrzewanie w probówce i zlewce, sączenie. - interpretuje proste schematy doświadczeń chemicznych; - wymienia chemików polskiego pochodzenia, którzy wnieśli istotny wkład w rozwój chemii; - na podstawie umieszczonych na opakowaniach oznaczeń wskazuje substancje niebezpieczne w swoim otoczeniu; - opisuje eksperymenty chemiczne, rysuje schematy, formułuje wnioski - opisuje zasady postępowania w razie nieprzewidzianych zdarzeń mających miejsce w pracowni chemicznej;

11 RODZAJE I PRZEMIANY MATERII Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - wie, co to jest materia i podaje jej przykłady z życia codziennego; - wie, co to jest mieszania, - opisuje ziarnistą budowę materii; - przeprowadza łatwe obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość - opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej; - wyjaśnia różnicę pomiędzy pierwiastkiem, a związkiem chemicznym. - posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków: H, O, N, S, C, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, - obserwuje mieszanie się substancji; - odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej oraz podaje ich przykłady, - tłumaczy, na czym polega zjawisko dyfuzji, zmiany stanu skupienia; rozpuszczania, - opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów, np. soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza; - podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; - podaje wzory chemiczne związków: CO 2, H 2 O; - posługuje się symbolami (zna i stosuje do zapisywania wzorów) pierwiastków: Cl, P, Si, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg; - opisuje proste metody rozdziału mieszanin i wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie, - opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; - planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii; - przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość o wyższym stopniu trudności - planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; - klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; - wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji, otrzymuje i rozdziela mieszaniny. - projektuje i wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji; - odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości - sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu). BUDOWA MATERII Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Cena bardzo dobra - definiuje pojęcie atomu; - opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; - interpretuje zapisy H 2, 2H, 2H 2, itp.; - podaje podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka metal lub niemetal); - definiuje elektrony walencyjne; - definiuje pojęcie izotopu; - podaje przykłady pierwiastków posiadających odmiany izotopowe; - określa zjawisko promieniotwórczości; - przedstawia etapy rozwoju teorii atomistyczno - cząsteczkowej budowy materii; - opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony); - ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dana jest liczba atomowa i masowa; - wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru i tlenu, - wie, co to jest rozpad i czas połowicznego rozpadu, - wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie; - definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego); - zapisuje równania rozpadu alfa i beta - korzysta z układu okresowego do przedstawienia budowy atomu wskazanego pierwiastka, - na podstawie podanych informacji o budowie atomu odszukuje jego miejsce w - wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych; - opisuje wpływ pierwiastków promieniotwórczych na organizmy żywe; - wyjaśnia czym różni się promieniotwórczość naturalna od

12 - rozróżnia rodzaje promieniowania; - wyjaśnia, co oznacza pojęcie: powłoka elektronowa i elektrony walencyjne; - podaje nazwisko twórcy układu okresowego, - odróżnia grupy od okresów; - podaje prawo okresowości; - oblicza na podstawie danych czas połowicznego rozpadu - zapisuje konfigurację elektronową dla pierwiastków o liczbie atomowej od 1 do 20; - opisuje budowę układu okresowego; - wyjaśnia budowę atomu danego pierwiastka na podstawie jego położenia w układzie okresowym; - wymienia wszystkie inne informacje, jakie można odczytać z układu okresowego o danym pierwiastku; układzie okresowym; sztucznej; - oblicza zawartość procentową izotopów w przyrodzie na podstawie masy atomowej pierwiastka i liczb masowych trwałych izotopów - opisuje efektowne zjawisko mające związek z protonami i elektronami; WIĄZANIA I REAKCJE CHEMICZNE Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - odróżnia atom od cząsteczki; - podaje definicję wiązania chemicznego, - interpretuje zapisy: np.2h 2, 2H, H 2, - definiuje pojęcie jonów i opisuje jak powstają; - odróżnia wzór sumaryczny od strukturalnego, - definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom łącząc się z atomami innych pierwiastków; - rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków; - oblicza masę cząsteczkową prostych związków chemicznych; - wie, o czym mówi prawo stałości składu; - opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów; - zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów, na przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; - opisuje powstawanie wiązania jonowego; - na przykładzie cząsteczek H 2, Cl 2, N 2, CO 2, H 2 O, HCl, NH 3 opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych); - porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia); - zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek związków chemicznych; - oblicza zawartość procentową pierwiastka w związku chemicznym; - odróżnia wzory elektronowe, kreskowe, strukturalne; - wskazuje związki, w których występuje wiązanie kowalencyjne spolaryzowane i kowalencyjne niespolaryzowane; - dla prostych związków dwupierwiastkowych, na przykładzie tlenków, ustala: - nazwę na podstawie wzoru sumarycznego; - wzór sumaryczny na podstawie nazwy; - wzór sumaryczny na podstawie wartościowości. - odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru); - wyjaśnia różnice pomiędzy molekułami: atomem, cząsteczką, jonem: kationem i anionem; - przewiduje właściwości związku na podstawie rodzaju wiązań i weryfikuje przewidywania, korzystając z różnorodnych źródeł wiedzy, - wyjaśnia, dlaczego nie we wszystkich przypadkach związków może rysować wzory strukturalne. - wykonuje obliczenia o większym stopniu trudności; - zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne związków chemicznych o większym stopniu trudności;

13 - definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne (jako reakcje, którym towarzyszy wydzielanie się energii do otoczenia, np. procesy spalania) i reakcje endoenergetyczne (do przebiegu których energia musi być dostarczona, np. procesy rozkładu pieczenie ciasta); - wskazuje substraty i produkty; - definiuje pojęcia: reagenty, substraty i produkty, - opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; - oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych; - opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej, - podaje przykłady efektów reakcji: pienienie, syczenie, zmiana zabarwienia; - obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski; - dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; - podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania; - obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje obserwacje oraz wnioski, - dokonuje obliczeń związanych z zastosowaniem prawa zachowania masy. - planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; - określa substraty reakcji na podstawie podanych produktów, - klasyfikuje podane procesy chemiczne do jednego z trzech podstawowych typów, - przewiduje efekty reakcji chemicznych; - zapisuje równania reakcji o większym stopniu trudności; - określa skład związku chemicznego na podstawie podanych produktów reakcji, - wyjaśnia procesy utleniania i redukcji, - dokonuje obliczeń o większym stopniu trudności; GAZY Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - definiuje pojęcia: atmosfera i powietrze, - zna skład procentowy powietrza, - opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, tlenku węgla (IV), wodoru, pary wodnej i gazów szlachetnych, - odczytuje z układu okresowego informacje o azocie, tlenie, - określa rolę, jaką pełni tlen w atmosferze, - pisze równania reakcji otrzymywania tlenu (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego), tlenków, w tym tlenku węgla(iv) (spalanie węgla), wodoru (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego); - wie, że tlenek węgla (II) jest śmiertelnie niebezpieczny, a jego nazwa zwyczajowa to czad, - wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; - opisuje skład i właściwości powietrza; - wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; - opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; - podaje przykłady zastosowania azotu, tlenu, tlenków wapnia, żelaza, glinu, wodoru, - opisuje obieg tlenu w przyrodzie; - opisuje doświadczenie na wykrywanie tlenu; - wie, co to jest korozja, - planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO2 w powietrzu wydychanym z płuc; - wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; - opisuje właściwości fizyczne i chemiczne amoniaku, siarkowodoru, metanu; - wie, w jakich procesach one powstają. - opisuje rolę atmosfery ziemskiej; - odczytuje z innych źródeł wiedzy informacje o azocie, tlenku węgla (IV), wodorze, tlenie - opisuje rdzewienie żelaza i proponuje sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem produktów zawierających w swoim składzie żelazo; - planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenku węgla(iv); - wymienia zastosowania gazów szlachetnych; - proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej; - planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące ba-dania właściwości azotu, tlenu, wodoru, tlenku węgla (IV), - opisuje i porównuje proces pasywacji i patynowania, - planuje sposób postępowania pozwalający chronić powietrze przed zanieczyszczeniami; - wyjaśnia dlaczego balony napełnia się helem a nie wodorem; - opisuje skutki działania amoniaku, metanu, siarkowodoru na organizm ludzki

14 WODA I ROZTWORY WODNE Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - przedstawia wzór sumaryczny, elektronowy i kreskowy cząsteczki wody; - wyjaśnia pojęcia: dipol, higroskopijność, asocjacja; - wymienia miejsca występowania wody w przyrodzie; - wie, co to znaczy, że woda jest rozpuszczalnikiem, - zna czynniki wpływające na rozpuszczanie, - podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe, koloidy i zawiesiny; - podaje definicję roztworu nasyconego, nienasyconego i przesyconego, rozpuszczalności; - odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności; - definiuje stężenie procentowe oraz zna wzór, z którego je obliczamy, - wyjaśni co to znaczy, że roztwór ma stężenie np. 5%, - podaje sposoby oczyszczania wód; - operuje pojęciami: rozpuszczalnik, roztwór, substancja, koloid, zawiesina, - bada zdolność różnych substancji do rozpuszczania się w wodzie; - wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie; - wyjaśnia różnicę pomiędzy rozpuszczaniem a rozpuszczalnością; - odczyta z wykresu rozpuszczalność danej substancji w różnych temperaturach, - oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze; - przekształca wzór na stężenie procentowe roztworu, - oblicza stężenie procentowe, gdy znana jest masa substancji rozpuszczonej i masa rozpuszczalnika, - umie obliczyć ilość substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika w celu sporządzenia roztworu o określonym stężeniu, - proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą; - bada zdolność różnych substancji do rozpuszczania się w wodzie - wyjaśnia, w jaki sposób z roztworu nasyconego można otrzymać roztwór nienasycony i odwrotnie; - omawia wykresy rozpuszczalności, - opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym; - oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności); - oblicza stężenie roztworu po dodaniu rozpuszczalnika, substancji rozpuszczonej lub przez mieszanie roztworów, - planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; - dokona obliczeń z wykorzystaniem krzywej rozpuszczalności o wyższym stopniu trudności, - poda przykłady roztworów o różnym stężeniu spotykanych w życiu codziennym, - oblicza stężenie procentowe roztworu z uwzględnieniem gęstości i objętości, - oblicza stężenie procentowe roztworu otrzymanego po zmieszaniu dwóch roztworów o znanym stężeniu. Gdy wiadomości i umiejętności wykraczają poza obowiązujący program nauczania, a uczeń spełnia wszystkie wymagania niższe, wówczas uzyskuje ocenę celującą. Gdy wiadomości i umiejętności nie zostały opanowane w stopniu podstawowym na ocenę dopuszczającą, wówczas uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną.

15 KLASA II Kontynuacja treści z działu WODA I ROZTWORY WODNE Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - zna zasady oceniania zdobytej wiedzy na lekcjach chemii; - zna zakres treści nauczania przedmiotu chemia w klasie II-ej gimnazjum; - przedstawia wzór sumaryczny, elektronowy i kreskowy cząsteczki wody; - wyjaśnia pojęcia: dipol, higroskopijność, asocjacja; - wymienia miejsca występowania wody w przyrodzie; - wie, co to znaczy, że woda jest rozpuszczalnikiem, - zna czynniki wpływające na rozpuszczanie, - podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe, koloidy i zawiesiny; - podaje definicję roztworu nasyconego, nienasyconego i przesyconego, rozpuszczalności; - odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności; - definiuje stężenie procentowe oraz zna wzór, z którego je obliczamy, - wyjaśni co to znaczy, że roztwór ma stężenie np. 5%, - zna zasady bezpiecznego zachowania się w szkolnej pracowni chemicznej, - zna zawartość kart charakterystyk związków i substancji znajdujących się w pracowni chemicznej; - podaje sposoby oczyszczania wód; - operuje pojęciami: rozpuszczalnik, roztwór, substancja, koloid, zawiesina, - bada zdolność różnych substancji do rozpuszczania się w wodzie; - wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie; - wyjaśnia różnicę pomiędzy rozpuszczaniem a rozpuszczalnością; - odczyta z wykresu rozpuszczalność danej substancji w różnych temperaturach, - oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze; - przekształca wzór na stężenie procentowe roztworu, - oblicza stężenie procentowe, gdy znana jest masa substancji rozpuszczonej i masa rozpuszczalnika, - umie obliczyć ilość substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika w celu sporządzenia roztworu o określonym stężeniu, - proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą; - bada zdolność różnych substancji do rozpuszczania się w wodzie - wyjaśnia, w jaki sposób z roztworu nasyconego można otrzymać roztwór nienasycony i odwrotnie; - omawia wykresy rozpuszczalności, - opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym; - oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności); - oblicza stężenie roztworu po dodaniu rozpuszczalnika, substancji rozpuszczonej lub przez mieszanie roztworów, - planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; - dokona obliczeń z wykorzystaniem krzywej rozpuszczalności o wyższym stopniu trudności, - poda przykłady roztworów o różnym stężeniu spotykanych w życiu codziennym, - oblicza stężenie procentowe roztworu z uwzględnieniem gęstości i objętości, - oblicza stężenie procentowe roztworu otrzymanego po zmieszaniu dwóch roztworów o znanym stężeniu.

16 KWASY I ZASADY Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - opisuje budowę cząsteczki wody; - podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; - określa skład pierwiastkowy kwasów, - zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne najprostszych kwasów; - dokonuje podziału kwasów na tlenowe i beztlenowe; - wyjaśnia pojęcie higroskopijności, (podaje przykłady związków higroskopijnych); - podaje przykłady kwasów mocnych i kwasów słabych, - wymienia kwasy znane z życia codziennego; - definiuje pojęcie wodorotlenku; - określa skład pierwiastkowy wodorotlenków, - podaje wzór ogólny wodorotlenków, - opisuje budowę cząsteczki wodorotlenku; - rozróżnia pojęcia wodorotlenku i zasady; - wie, co to jest odczyn ph oraz zna jego skalę, - wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego; - wyjaśnia, na czym polega proces dysocjacji elektrolitycznej kwasów i zasad, - definiuje kwasy ( teoria Arrheniusa); - operuje pojęciami: elektrolit, jon, kation, anion; - bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie; - opisuje budowę kwasów, wskazuje resztę kwasową oraz jej wartościowość; - wykonuje modele kwasów: HCl, H 2 SO 4, H 2 SO 3, HNO 3, H 2 CO 3, H 3 PO 4, H 2 S; - zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów oraz dobiera w tych równaniach współczynniki, - rozumie konieczność zachowania ostrożności podczas posługiwania się substancjami o właściwościach żrących oraz podczas ich rozcieńczania, - zna kryteria podziału kwasów na mocne i słabe, - oblicza masę cząsteczkową wodorotlenku lub kwasu, - zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH) 2, Al(OH) 3, i podaje ich nazwy; - oblicza wartościowość metalu w cząsteczkach wodorotlenków, - potrafi ustalić wzory sumaryczne wodorotlenków oraz omawia właściwości poznanych wodorotlenków; - opisuje zabarwienie wskaźników (wyciągu z czerwonej kapusty, oranżu metylowego, fenoloftaleiny, papierka uniwersalnego) w obecności kwasów i zasad; - rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników; - zapisuje i odczytuje równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów i zasad, nazywa powstałe jony; - wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych reagentem; - potrafi ustalić wzory sumaryczne kwasów, - oblicza liczbę atomów wchodzącej w skład cząsteczki kwasu, - tłumaczy różnicę pomiędzy chlorowodorem, a kwasem solnym i siarkowodorem a kwasem siarkowodorowym; - opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych kwasów; - wyjaśnia na przykładzie kwasu węglowego, co oznacza sformułowanie kwas nietrwały; - wymienia związki, których obecność w atmosferze powoduje powstawanie kwaśnych opadów; - planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek, np. NaOH, Ca(OH) 2, zapisuje odpowiednie równania reakcji; - identyfikuje wodorotlenki na podstawie ich charakterystycznych właściwości, - wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać ph produktów występujących w życiu codziennym człowieka (np.: środki czystości); - wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego), - wyznacza wzory związków, które uległy dysocjacji na podstawie obecności jonów w roztworze, - planuje i wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas beztlenowy i tlenowy, np.: HCl, H 2 SO 3 ; - analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje sposoby ograniczające ich powstawanie; - wymienia skutki działania kwaśnych opadów; - planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenki nierozpuszczalne w wodzie np. Al(OH) 3, zapisuje odpowiednie równania reakcji; - dostrzega zależność pomiędzy właściwościami, a zastosowaniem niektórych wodorotlenków; - rozumie zależność pomiędzy odczynem roztworu a ilością jonów H+ i OH- w roztworze, - w zapisie procesu dysocjacji wyróżnia mocne zasady i odróżnia mocne kwasy od słabych kwasów;

17 SOLE Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - wymienia miejsca w przyrodzie, w których występują różne sole, - podaje nazwę przedstawiciela soli; - opisuje budowę soli; - rozpoznaje wzory soli spośród wzorów innych różnych substancji, - na podstawie tablicy rozpuszczalności przewiduje rozpuszczalność soli w wodzie i wymienia sole rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie; - podaje definicję reakcji dysocjacji i zobojętniania soli; - wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; - zapisuje i odczytuje równania reakcji soli z kwasami, zasadami i innymi solami; - podaje nazwy zwyczajowe wybranych soli; - wie, w wyniku syntezy jakich związków chemicznych powstają sole, - pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(vi), azotanów(v), węglanów, fosforanów(v), siarczków; - tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie; - zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji soli, - zapisuje równania reakcji zobojętnienia; - przewiduje odczyn soli; - pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu, kwas + tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu); - korzystając z tablicy rozpuszczalności wskazuje czy wytrąci się osad w reakcji zmieszania odpowiednich substancji; - wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów, azotanów (V), siarczanów (VI), fosforanów (V) i chlorków. - wymienia najbardziej rozpowszechnione sole w przyrodzie; - stosuje poprawną nomenklaturę soli; - wyjaśnia sposób powstawania wiązań jonowych np. w NaCl, K 2 S; - stosuje poprawną nomenklaturę jonów pochodzących z dysocjacji soli; - zapisuje równania reakcji zobojętnienia w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej; - wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania kwasu solnego zasadą sodową; - proponuje różne metody otrzymania wybranej soli, zapisuje odpowiednie równania reakcji; - na podstawie tablicy rozpuszczalności przewiduje przebieg reakcji soli z kwasem, zasadą lub inną solą albo stwierdza, że reakcja nie zachodzi; - zapisuje równania reakcji strąceniowych w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej; - wymienia sole niebezpieczne dla zdrowia. - zapisuje wzory soli o większym stopniu trudności; - projektuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące przebieg reakcji zobojętnienia; - podaje przykłady metali, które reagując z kwasem powodują powstawanie wodoru oraz takich, których przebieg reakcji z kwasem jest inny; - wymienia zastosowanie reakcji strąceniowych; - dostrzega i wyjaśnia zależność pomiędzy właściwościami wybranych soli a ich zastosowaniem; Gdy wiadomości i umiejętności wykraczają poza obowiązujący program nauczania, a uczeń spełnia wszystkie wymagania niższe, wówczas uzyskuje ocenę celującą. Gdy wiadomości i umiejętności nie zostały opanowane w stopniu podstawowym na ocenę dopuszczającą, wówczas uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną.

18 KLASA III WĘGIEL I JEGO ZWIĄZKI Z WODOREM Ocena dopuszczająca - zna zasady oceniania zdobytej wiedzy na lekcjach chemii; - zna zakres treści nauczania przedmiotu chemia w klasie III-ej gimnazjum; - podaje najważniejsze informacje o atomie węgla korzystając z układu okresowego pierwiastków, - definiuje pojęcia: chemia organiczna, chemia nieorganiczna, związki organiczne (+ ich przykłady) - opisuje budowę atomu węgla; - zna odmiany alotropowe węgla i podaje ich właściwości, - wymienia naturalne źródła węglowodorów; - podaje definicję szeregu homologicznego, węglowodory nasycone i nienasycone; - podaje wzór szeregu homologicznego alkanów, alkenów, alkinów; - wie, że metan jest węglowodorem nasyconym, - podaje właściwości metanu, - pisze wzór sumaryczny, strukturalny i półstrukturalny etenu i etynu; - podaje zasady tworzenia nazw alkinów; Wymagania podstawowe Ocena dostateczna - zna zasady bezpiecznego zachowania się w szkolnej pracowni chemicznej, - zna zawartość kart charakterystyk związków i substancji znajdujących się w pracowni chemicznej; - podaje, jakimi wiązaniami mogą się łączyć atomy węgla; - wskazuje różnice pomiędzy właściwościami diamentu i grafitu, - podaje wartościowość węgla w związkach organicznych; - dostrzega zależność pomiędzy rodzajem wiązań z nazwą węglowodoru, - pisze wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla; - rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów; - dostrzega zależność pomiędzy rodzajem wiązań o nazwą węglowodoru, - pisze równania reakcji spalania metanu, etenu i etynu; - podaje zasady tworzenia nazw alkenów; - wymienia właściwości fizyczne i chemiczne etenu i etynu; - porównuje właściwości metanu, etenu i etynu, - oblicza masy cząsteczkowe alkenów; Ocena dobra Wymagania ponadpodstawowe Ocena bardzo dobra - omawia obieg węgla w przyrodzie; - wyjaśni przyczynę zmian - projektuje doświadczenie pozwalające na właściwości fizycznych (stanu wykrycie węgla, tlenu i wodoru w produktach skupienia) kolejnych organicznych; węglowodorów nasyconych, - rozumie zależność pomiędzy właściwościami - buduje model cząsteczki metanu, fizycznymi a wykorzystaniem etenu i etynu oraz pisze ich wzory w technice alotropowych odmian węgla, kropkowe, - wylicza zastosowania związków organicznych; - opisuje wiązania w cząsteczce - obserwuje i opisuje właściwości fizyczne i metanu chemiczne (reakcje spalania) alkanów na - porównuje przebieg reakcji przykładzie metanu; spalania czystego metanu i metanu - wytłumaczy zasady bezpiecznego zmieszanego z powietrzem; obchodzenia się z gazem, - wskaże podobieństwa i różnice - wyjaśnia zależność pomiędzy długością pomiędzy węglowodorami szeregu łańcucha węglowego, a stanem skupienia metanu, alkanu; - projektuje doświadczenie - zna trzy sposoby spalania oraz zapisuje pozwalające odróżnić odpowiednie równania reakcji, węglowodory nasycone od - potrafi zidentyfikować produkty równań nienasyconych; reakcji spalania metanu, - wyjaśni wpływ obecności - podaje zastosowania metanu, etenu i etynu; wielokrotnego wiązania w - zapisuje równanie reakcji polimeryzacji cząsteczce etenu na ich etenu, właściwości chemiczne, - zapisuje równania reakcji przyłączania - opisuje właściwości i wodoru i bromu do etenu i etynu; zastosowanie polietylenu; - zapisuje równanie depolimeryzacji polietylenu;

19 POCHODNE WĘGLOWODORÓW Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra - określa, co to są pochodne węglowodorów; - określa co to są alkohole i zapisuje ich wzór ogólny; - określa pojęcia: grupa węglowodorowa, grupa hydroksylowa; - wyjaśnia pojęcie amina, wyższe kwasy karboksylowe, estryfikacja, - podaje nazwy i wzory czterech najprostszych alkoholi; - zapisuje wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne metanolu, etanolu, glicerolu, kwasów karboksylowych, wyższych kwasów tłuszczowych, octanu etylu, - zapisuje wzór ogólny szeregu homologicznego alkanoli, amin, kwasów karboksylowych, - pisze wzór sumaryczny metyloaminy i glicyny, kwasu octowego i mrówkowego, kwasów: stearynowego, palmitynowego i oleinowego; - wskazuje we wzorze związku organicznego grupę aminową; - wie, który kwas jest produktem fermentacji octowej; - we wzorze alkoholu wskazuje grupę funkcyjną i grupę węglowodorową; - wymienia właściwości i zastosowanie metanolu i etanolu, glicerolu, wyższych kwasów tłuszczowych, estrów, - pisze równanie spalania całkowitego etanolu i metanolu, glicerolu, kwasu octowego i mrówkowego, wyższych kwasów tłuszczowych, - podaje nazwy i wzory homologów metanolu oraz podaje ich właściwości; - bada właściwości i odczyn etanolu; - wymienia właściwości fizyczne i chemiczne amin (metyloaminy i glicyny); - wylicza zastosowanie amin, kwasu octowego i mrówkowego, - podaje przykłady amin i kwasów karboksylowych występujących w przyrodzie; - omawia budowę kwasów karboksylowych oraz podaje ich nazwy zwyczajowe i systematyczne, - wymienia właściwości kwasu mrówkowego; kwasów: palmitynowego, stearynowego i oleinowego; - wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji; - we wzorze związku organicznego wskazuje grupę funkcyjną estrów; - zapisuje słownie równania reakcji estryfikacji; - wymienia zasady tworzenia nazw estrów; - omawia skutki działania metanolu i etanolu na organizm człowieka; - pisze wzory alkoholu jednowodorotlenowego przy podanej liczbie atomów węgla w cząsteczce; - pisze nazwę alkoholu jednowodorotlenowego na podstawie wzoru sumarycznego; - porównuje budowę alkoholi jednowodorotlenowych i wielowodorotlenowych; - projektuje doświadczenie w celu wykazania charakteru chemicznego amin; - potrafi ustalić nazwę zwyczajową i systematyczną kwasu karboksylowego; - projektuje doświadczenia, za pomocą którego określi odczyn wodnego roztworu kwasu octowego i mrówkowego; - pisze równanie reakcji dysocjacji kwasu octowego i mrówkowego; - na podstawie podanych wzorów wyższych kwasów tłuszczowych podaje nazwy tych kwasów; - tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi; - buduje modele cząsteczek metanolu i etanolu, glicerolu, amoniaku, metyloaminy, kwasów karboksylowych, kwasu octowego i mrówkowego, prostych estrów; - wyjaśnia, dlaczego glicerol dobrze rozpuszcza się w wodzie; - bada i opisuje właściwości kwasu octowego (reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcja z zasadami, metalami, tlenkami metali); - projektuje doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego; - planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie; - pisze równania reakcji powstawania estrów

20 Przedmiotowy System Oceniania z chemii ZWIĄZKI O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM, CZYLI MIĘDZY CHEMIĄ A BIOLOGIĄ Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Ocena dostateczna Ocena dopuszczająca - podaje nazwy i symbole najważniejszych pierwiastków chemicznych dla organizmów żywych; - wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów; - zapisuje ogólny wzór cukrów; - podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy, sacharozy, skrobi i celulozy, - definiuje pojęcie fotosyntezy; - opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie; - wymienia rośliny zawierające duże ilości tłuszczów, - klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego; - wymienia pierwiastki wchodzące w skład białek; - definiuje pojęcie białka jako związki powstające z aminokwasów; - dokonuje podziału białek na proste i złożone; - podaje nazwy, wzory sumaryczne i strukturalne związków chemicznych, które biorą udział w obiegu materii (nieorganiczne i organiczne); - dokonuje podziału cukrów na proste i złożone; - wymienia przykłady poszczególnych cukrów; - opisuje proces fotosyntezy jako źródła glukozy i tlenu; - zna rolę glukozy w organizmach żywych; - opisuje właściwości fizyczne glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy, tłuszczów, - wylicza zastosowanie glukozy, sacharozy, skrobi i celulozy, tłuszczów, - za pomocą wzorów sumarycznych zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą; - opisuje właściwości glicyny najprostszego aminokwasu; - bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich i soli kuchennej; - wybiera odczynniki do wykrywania białek, - opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek; - wylicza czynniki, które wpływają na w/w procesy; Ocena dobra - planuje doświadczenie pozwalające wykryć C, H, O w cukrach; - wykrywa skrobię w produktach spożywczych; - wyjaśnia różnicę w budowie skrobi i celulozy; - wyjaśnia rozpuszczalność tłuszczów w różnych rozpuszczalnikach, - projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego; - wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych; Ocena bardzo dobra - wyjaśnia na czym polega proces karmelizacji; - projektuje doświadczenie wskazujące właściwości fizyczne glukozy; - wyjaśnia pojęcie emulsja; - wyjaśnia proces hydrolizy i zmydlania tłuszczów, - wymienia funkcje białka w organizmach żywych; - wymienia włókna syntetyczne i naturalne włókna białkowe, Gdy wiadomości i umiejętności wykraczają poza obowiązujący program nauczania, a uczeń spełnia wszystkie wymagania niższe, wówczas uzyskuje ocenę celującą. Gdy wiadomości i umiejętności nie zostały opanowane w stopniu podstawowym na ocenę dopuszczającą, wówczas uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną.