PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z FIZYKI ZAKRES PODSTAWOWY

Transkrypt

1 Uczeń otrzymuje ocenę : PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z FIZYKI ZAKRES PODSTAWOWY - dopuszczającą gdy posiada minimum 50% umiejętności zawartych w rubryce Podstawowe - dostateczną gdy posiada 100% wiadomości zawartych w rubryce Podstawowe -dobrą gdy posiada umiejętności zawarte w rubryce Podstawowe i Rozszerzające - bardzo dobrą gdy posiada umiejętności zawarte w rubryce Podstawowe i Rozszerzające oraz Dopełniające - celującą gdy spełnia kryteria na ocenę bardzo dobrą i reprezentuje szkołę w konkursach lub olimpiadach fizycznych Wymagania Podstawowe Rozszerzające Dopełniające Wiadomości wstępne - potrafi odróżnić nauki ścisłe od innych, - potrafi umiejscowić fizykę w systemie innych nauk, - potrafi wykazać, że podstawową rolę w badaniach fizyki odgrywa matematyka oraz doświadczenie, - potrafi odróżnić pomiar fizyczny od obserwacji jakościowej - zna trzy podstawowe jednostki układu SI (metr, kilogram, sekunda), ich wzorce oraz pochodzenie. - potrafi wyjaśnić pojęcia: przemieszczenie, położenie, droga, - potrafi zdefiniować prędkość średnią i prędkość chwilową, - potrafi odróżnić prędkość chwilową od prędkości średniej, - potrafi przedstawić na wykresie zależność położenia, przemieszczenia, drogi i prędkości od czasu. - potrafi podać definicje przyśpieszenia średniego i chwilowego, - potrafi przedstawić za pomocą równania zależność prędkości i położenia od czasu w ruchu jednostajnie zmiennym prostoliniowym, - potrafi wyjaśnić, że jednostki wielkości fizycznych można utworzyć z jednostek podstawowych na podstawie zależności między wielkościami. Kinematyka punktu materialnego - potrafi odróżnić drogę od współrzędnej położenia, - potrafi obliczyć położenie i drogę przebytą przez pojazdy poruszające się z określonymi prędkościami, - potrafi zinterpretować nachylenie wykresu zależności s(t) do osi czasu. - potrafi przedstawić graficznie zależności v(t), s(t) i a(t) w ruchu jednostajnie opóźnionym, - potrafi zinterpretować współczynniki w konkretnym równaniu przedstawiającym zależności v(t) i s(t). - potrafi wyjaśnić, dlaczego spadanie konkretnych ciał traktować można jako spadanie swobodne, - potrafi oszacować niepewność pomiaru czasu średniego, - potrafi zaproponować sposób pomiaru prędkości średniej i prędkości chwilowej konkretnego pojazdu, - potrafi zinterpretować miarę pola figury pod wykresem zależności v(t). - potrafi zinterpretować nachylenie wykresu zależności v(t) do osi czasu, - potrafi zinterpretować miarę pola figury pod wykresem zależności v(t), - potrafi zinterpretować miarę pola figury pod wykresem zależności a(t). - potrafi wskazać i usunąć wyniki obarczone grubym błędem, - potrafi przedstawić wyniki pomiaru na wykresie za

2 - potrafi przedstawić graficznie zależność v(t), s(t) i a(t) w ruchu jednostajnie przyśpieszonym. - potrafi zaproponować sposób wyznaczenia wartości przyśpieszenia ziemskiego, - potrafi zaplanować tabelę wyników pomiarów i zapisać w niej wyniki, - potrafi zmierzyć czas spadania ciał o różnych masach, - potrafi oszacować niepewność pomiaru czasu spadania oraz wysokości, - potrafi wyznaczyć wartość średnią przyśpieszenia ziemskiego. - wie, że wielkości dzielą się na wektorowe i skalarne, - potrafi odróżnić wielkości wektorowe od skalarnych, - potrafi składać wektory przemieszczenia, - zna zasadę niezależności ruchów. - potrafi podać przykłady ruchu jednostajnego po okręgu, - potrafi wyjaśnić pojęcia: okres, częstość, prędkość kątowa, - potrafi podać związek między prędkością liniową i prędkością kątową, - potrafi wyjaśnić, dlaczego w ruchu jednostajnym po okręgu występuje przyśpieszenie dośrodkowe, - potrafi opisać wektor przyśpieszenia dośrodkowego. - potrafi określić układy inercjalne, - potrafi sformułować zasady dynamiki, - potrafi opisać skutki statyczne i dynamiczne działania siły w konkretnych przypadkach, - potrafi odróżnić pojęcie ciężaru od masy. - wie, że oddziaływania są wzajemne, - potrafi wyjaśnić, że aby na ciało mogła zadziałać siła, konieczne są co najmniej dwa ciała. - wie, że w ruchu jednostajnym po okręgu działa siła dośrodkowa. - potrafi podać przykłady występowania sił tarcia, - potrafi opisać korzystną i niekorzystną rolę sił tarcia, - potrafi opisać sposoby zmniejszania i zwiększania sił tarcia, - potrafi rozróżnić pojęcia siły tarcia statycznego - potrafi oszacować niepewność przyśpieszenia ziemskiego. - potrafi rozkładać wektory na składowe wzdłuż zadanych kierunków, - potrafi graficznie dodawać i odejmować wektory - potrafi udowodnić, że satelita geostacjonarny ma taką samą prędkość kątową jak Ziemia Dynamika - potrafi wyjaśnić, że pierwsza zasada dynamiki jest spełniona w układach inercjalnych, - potrafi wyjaśnić zasadę względności Galileusza, - potrafi zastosować pierwszą i drugą zasadę dynamiki w prostych zagadnieniach - zna pojęcie pędu ciała i popędu siły, - wie, że drugą zasadę dynamiki wyrazić można w postaci związku między pędem i popędem. - potrafi rozróżnić układy inercjalne i nieinercjalne, - potrafi podać przykłady występowania sił bezwładności w układach nieinercjalnych w ruchu po okręgu. - potrafi rozróżnić współczynniki tarcia statycznego i kinetycznego. pomocą prostej, - potrafi odczytać nachylenie prostej najlepszego dopasowania oraz oszacować niepewności pomiarowe, - potrafi zanalizować przyczyny niepewności pomiarowych (doświadczenie Galileusz, podręcznik, s. 35). - potrafi rozwiązywać problemy dotyczące składania ruchów równoległych i prostopadłych - potrafi posługiwać się wielkościami charakterystycznymi dla ruchu po okręgu. - potrafi zaprojektować i wykonać doświadczenia w celu sprawdzenia słuszności drugiej zasady dynamiki Newtona (doświadczenie Dyna, podręcznik, s. 94). - potrafi zastosować zasadę zachowania pędu w prostych zagadnieniach. - potrafi opisać siły w ruchu po okręgu w układzie inercjalnym i nieinercjalnym. - potrafi rozwiązywać problemy z dynamiki z uwzględnieniem siły tarcia

3 i kinetycznego, - rozumie pojęcie siły nacisku, - zna związek między siłą tarcia i siłą nacisku. - potrafi obliczyć pracę i moc, w przypadku, gdy działa stała siła, - potrafi obliczyć energię potencjalną przy powierzchni Ziemi, - potrafi zapisać i objaśnić wzór na energię kinetyczną, - potrafi obliczać energię mechaniczną w prostych przypadkach. - potrafi zapisać i objaśnić zasadę zachowania energii, - wie, że zasada zachowania energii należy do fundamentalnych zasad przyrody. - potrafi opisać modelowy gaz doskonały, - potrafi sformułować zależność opisaną za pomocą podstawowego równania teorii kinetycznej gazu doskonałego, -potrafi przeliczać temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali Kelvina i odwrotnie. - wie, że temperatura jest uzależniona od średniej prędkości cząsteczek, - wie, że zmiana temperatury ma w obu skalach taką samą wartość. - potrafi sformułować pojęcia: energia wewnętrzna, ciepło, - potrafi wymienić sposoby zmiany energii wewnętrznej. - potrafi zapisać równanie stanu gazu doskonałego, - potrafi wymienić przemiany gazowe, - potrafi podać przykłady realizacji każdego z tych procesów, - potrafi opisać związek między parametrami gazu dla każdego z tych procesów. - potrafi podać przykłady realizacji każdego z tych procesów, - potrafi opisać związek między parametrami gazu dla każdego z tych procesów. Praca. Energia. Moc - potrafi scharakteryzować układ ciał, - potrafi rozróżnić siły wewnętrzne i siły zewnętrze w układzie ciał, - potrafi zdefiniować energię mechaniczną układu ciał. - potrafi zastosować prawo zachowania energii w prostych przykładach Teoria molekularno-kinetyczna materii - potrafi wyjaśnić istotę podstawowej metody badawczej fizyki, która jest budowanie modeli i ich doświadczalna weryfikacja, - potrafi opisać związek między parametrami gazu doskonałego, - potrafi zdefiniować temperaturę w zgodzie z teorią kinetyczną gazu doskonałego. Termodynamika - potrafi zdefiniować ciepło właściwe i ciepło molowe, - potrafi zastosować wyrażenie przedstawiające zależność ciepła pobranego przez układ od przyrostu temperatury, - potrafi sformułować zerową i pierwszą zasadę termodynamiki. - potrafi zapisać i wyjaśnić równanie Clapeyrona, - potrafi zastosować równanie stanu gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyprowadzenia związku między parametrami gazu dla każdego z tych procesów, - potrafi sporządzić wykresy zależności p(t), p(v), V(T) dla każdego z tych procesów, - potrafi obliczać pracę związaną ze zmianą objętości w - potrafi rozwiązywać problemy związane z pracą, energią i zmianą energii. - potrafi rozwiązywać problemy związane z zachowaniem energii mechanicznej. - potrafi wyprowadzić podstawowy wzór teorii kinetycznej. - potrafi wyjaśnić, że energia wewnętrzna jest funkcją stanu potrafi zastosować pierwszą zasadę termodynamiki do opisu każdego z tych procesów, - potrafi zinterpretować miarę pola figury pod wykresem zależności p(v) w przemianach gazowych - potrafi zastosować pierwszą zasadę termodynamiki do opisu każdego z tych procesów, - potrafi zinterpretować miarę pola figury pod wykresem zależności p(v) dla każdego z tych procesów.

4 - potrafi podać przykład procesu odwracalnego i nieodwracalnego, - potrafi opisać pierwszą zasadę termodynamiki i rozumie, że nie wskazuje ona kierunkowości przemian, - potrafi sformułować drugą zasadę termodynamiki, - potrafi opisać zasadę działania silnika cieplnego. - zna pojęcia monokryształu, polikryształu, ciała bezpostaciowego, - potrafi podać przykłady ciał krystalicznych i ciał bezpostaciowych, - rozumie pojęcie sieci krystalicznej. - potrafi opisać pojęcie napięcia powierzchniowego w cieczach, - potrafi opisać pojęcia menisku wklęsłego i menisk wypukły, - potrafi podać przykłady zjawisk, w których występuje napięcie powierzchniowe. - potrafi wyjaśnić, na czym polegają zjawiska: topnienie, krzepnięcie, wrzenie, skraplanie, sublimacja i resublimacja, - potrafi wyjaśnić, czym parowanie różni się od wrzenia. - potrafi wyjaśnić sens równań zwanych transformacją Galileusza, - wie, w jakim zakresie prędkości można stosować transformację Galileusza, - wie, że prędkość światła w próżni ma taką samą wartość we wszystkich układach odniesienia, - potrafi sformułować zasadę względności Einsteina, procesie izobarycznym - potrafi zastosować równanie stanu gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyprowadzenia związku między parametrami gazu w procesie izotermicznym, - potrafi sporządzić wykresy zależności p(t), p(v), V(T) dla procesu izotermicznego, - potrafi wyjaśnić (jakościowo) charakter zmian parametrów gazu w procesie adiabatycznym. - potrafi wyjaśnić, że druga zasada termodynamiki - określa kierunek procesów fizycznych (określa kierunek biegu czasu), - potrafi rozróżnić rzeczywisty i nierealny silnik cieplny, - potrafi objaśnić statystyczną interpretację drugiej zasady termodynamiki Stany skupienia materii - potrafi odróżnić ciała krystaliczne od ciał bezpostaciowych pod względem budowy - potrafi wyjaśnić, w jaki sposób powstaje napięcie powierzchniowe w cieczach, - potrafi wyjaśnić zjawiska menisku. - potrafi zdefiniować ciepło topnienia i ciepło parowania w temperaturze wrzenia - potrafi przedstawić na wykresie zależność temperatury od czasu ogrzewania w przemianach fazowych, - potrafi zinterpretować wykres zależności temperatury od dostarczonego ciepła. Teoria względności - potrafi opisać własności czasu i przestrzeni w mechanice klasycznej, - potrafi przedstawić dane doświadczalne potwierdzające, że światło rozchodzi się ze skończoną prędkością, -potrafi przedstawić dane doświadczalne potwierdzające, że prędkość światła jest jednakowa we - potrafi opisać typy struktur krystalicznych. - potrafi wyjaśnić pochodzenie sił napięcia powierzchniowego w cieczach - potrafi zinterpretować wykres równowagi faz. - potrafi udowodnić, że dylatacja czasu jest konsekwencją założenia o stałości prędkości światła w próżni w różnych układach odniesienia, - potrafi wykazać, że zjawiska jednoczesne w jednym układzie odniesienia nie są jednoczesne w innym - wie, że w mechanice relatywistycznej obowiązuje tylko jedna postać drugiej zasady dynamiki Newtona,

5 - wie, że czas nie jest wielkością absolutną - zna pojęcia: energia spoczynkowa, energia relatywistyczna, pęd relatywistyczny, - wie, że teoria względności nie obala mechaniki klasycznej, - wie, że teoria względności jest bardziej ogólna od mechaniki klasycznej, - wie, przy jakich założeniach z teorii względności wynikają prawa mechaniki klasycznej. - potrafi sformułować prawo powszechnego ciążenia, - wie, że ciało o masie 1 kg na powierzchni Ziemi jest przyciągane przez Ziemię siłą 10 N. - wie, że każde ciało posiadające masę jest źródłem pola grawitacyjnego, - wie, że natężenie pola grawitacyjnego jest wielkością charakteryzującą pole, - potrafi sformułować definicję natężenia pola, - zna pojęcia: pole centralne i pole jednorodne, - potrafi zdefiniować natężenie centralnego pola grawitacyjnego w dowolnym jego punkcie, - wie, że pole grawitacyjne w pobliżu Ziemi można uznać za jednorodne, - zna wartość natężenia pola grawitacyjnego na powierzchni Ziemi. - wie, że miarą pracy w jednorodnym polu grawitacyjnym jest pole prostokąta na wykresie zależności F(h), - potrafi napisać i objaśnić wyrażenie na energię potencjalną przy powierzchni Ziemi. - wie, że dla planet oraz księżyców siła grawitacji jest siłą dośrodkową, - potrafi objaśnić, w jakim celu ciału nadaje się pierwszą prędkość kosmiczną, - potrafi wyjaśnić, w jakim celu nadaje się ciału drugą prędkość kosmiczną. wszystkich układach inercjalnych, - potrafi wyjaśnić, że światło rozchodzi się ze skończoną prędkością, - potrafi wyjaśnić, na czym polega dylatacja czasu. - zna postać matematyczną wyrażeń przedstawiających energię oraz pęd relatywistyczny, - potrafi wyjaśnić działanie zasady odpowiedniości. Grawitacja - potrafi powtórzyć (jakościowo) rozumowanie Newtona, które doprowadziło do odkrycia prawa grawitacji, - potrafi udowodnić, że na ciało o masie 1 kg przy powierzchni Ziemi działa siła 10 N, - potrafi zinterpretować prawo grawitacji, - potrafi przewidzieć zmiany siły grawitacji spowodowane zmianą masy lub odległości między oddziałującymi ciałami. - potrafi odróżnić natężenie pola, np. na powierzchni Ziemi, od przyśpieszenia ziemskiego, - potrafi sporządzić wykres zależności natężenia pola od odległości od środka masy ciała, będącego jego źródłem, np. dla Ziemi, - potrafi porównać natężenia pól grawitacyjnych na powierzchni różnych planet, znając ich masy (wyrażone za pomocą wielokrotności masy Ziemi) i promienie (wyrażone za pomocą wielokrotności promienia Ziemi). - wie, że miarą pracy w centralnym polu grawitacyjnym jest pole powierzchni pod krzywą na wykresie zależności F(r), -potrafi napisać wyrażenie na pracę siły w centralnym polu grawitacyjnym, - potrafi napisać i objaśnić wyrażenie na energię potencjalną w centralnym polu sił grawitacji. - potrafi wyprowadzić równanie przedstawiające pierwszą prędkość kosmiczną, - potrafi sformułować trzecie prawo Keplera, - potrafi wyjaśnić, dlaczego satelita geostacjonarny nie - potrafi zastosować wyrażenia na pęd i energię do prostych obliczeń, - na przykładzie teorii względności potrafi opisać jedną z możliwych dróg rozwoju nowych teorii naukowych. - potrafi odróżnić ciężar od siły grawitacji, - potrafi zastosować prawo grawitacji do rozwiązywania zadań - potrafi oszacować odległość od powierzchni Ziemi, przy której wartość przyśpieszenia ziemskiego różni się od 10 m/s 2 nie więcej niż o kilka procent, - potrafi obliczyć wartość natężenia pola grawitacyjnego nad powierzchnią Ziemi, - potrafi wyjaśnić, w jaki sposób oszacować można masę Ziemi lub innych ciał Układu Słonecznego, znając promień orbity i okres jej obiegu wokół Słońca. - potrafi wyjaśnić, dlaczego energia potencjalna w centralnym polu grawitacyjnym ma wartość ujemną, - potrafi sporządzić wykres zależności E p (r). - potrafi wyprowadzić równanie przedstawiające drugą prędkość kosmiczną, - potrafi oszacować promień orbity satelity geostacjonarnego

6 zna prawo zachowania ładunku, zna sposoby elektryzowania ciał, potrafi zapisać i objaśnić prawo Coulomba, wie, że oddziaływanie grawitacyjne między ciałami posiadającymi ładunek jest znacznie słabsze od oddziaływania elektrostatycznego między nimi. wie, że każde ciało posiadające ładunek jest źródłem pola elektrostatycznego, zna pojęcie linii pola, potrafi odróżnić pole centralne od pola jednorodnego, zna definicję natężenia pola elektrostatycznego, zna wyrażenie opisujące natężenia w dowolnym punkcie pola centralnego. potrafi objaśnić wyrażenie przedstawiające pracę w polu elektrostatycznym, wie, że cząstka naładowana w polu elektrostatycznym ma energię potencjalną, zna pojęcia: potencjał pola elektrostatycznego, napięcie, potrafi objaśnić związek między natężeniem pola jednorodnego i napięciem. - potrafi przedstawić graficznie linie pola magnetycznego magnesu stałego, - potrafi opisać pole magnetyczne wytworzone przez prąd płynący w prostoliniowym przewodniku, pętli kołowej i zwojnicy, - wie, że na cząstkę naładowaną poruszającą się w polu magnetycznym działa siła Lorentza, - potrafi opisać doświadczenie Oersteda. - wie, że na przewodnik z prądem umieszczony w polu magnetycznym działa siła elektrodynamiczna, - potrafi wymienić przykłady urządzeń wykorzystujących może krążyć w dowolnej odległości od powierzchni Ziemi. Pole elektrostatyczne potrafi zastosować prawo zachowania ładunku do wyjaśnienia różnych sposobów elektryzowania ciał, zna pojęcia: przenikalność elektryczna, stała dielektryczna, potrafi zinterpretować wartości liczbowe stałej dielektrycznej różnych dielektryków. potrafi przedstawić graficznie zależność E(r), zna zasadę superpozycji pól, potrafi przedstawić na rysunku linie sił pola w prostych przypadkach potrafi objaśnić wyrażenia przedstawiające energię potencjalną cząstki naładowanej w polu elektrostatycznym, potrafi zdefiniować potencjał elektryczny, wie, od czego i jak zależy potencjał centralnego pola elektrostatycznego, potrafi opisać ruch cząstki naładowanej w polu elektrostatycznym Magnetyzm - potrafi opisać kierunek, zwrot i wartość siły Lorentza, - potrafi zdefiniować wektor indukcji magnetycznej. - potrafi opisać kierunek, zwrot i wartość siły elektrodynamicznej, - potrafi wyjaśnić zasadę działania takich urządzeń, jak: galwanometr, amperomierz, woltomierz i silnik na prąd stały, - potrafi opisać właściwości magnetyczne substancji. - potrafi opisać (jakościowo) oddziaływanie magnetyków z polem magnetycznym. potrafi odróżnić zasadę zachowania ładunku od zasady niezmienniczości ładunku, potrafi oszacować, ile razy wartość siły oddziaływania grawitacyjnego między ciałami posiadającymi ładunek jest mniejsza od siły oddziaływania elektrostatycznego między nimi potrafi wskazać analogie pomiędzy polem grawitacyjnym i polem elektrostatycznym, potrafi zastosować zasadę superpozycji pól. potrafi przedstawić na wykresach zależność E p (r) dla ładunków punktowych, potrafi uzasadnić przebieg wykresów E p (r) dla ładunków punktowych, potrafi uzasadnić związek między natężeniem pola jednorodnego i napięciem między dwoma punktami, potrafi opisać zasadę działania i zastosowanie oscyloskopu, potrafi obliczyć energię elektronu w atomie wodoru, potrafi obliczyć energię jonizacji atomu wodoru. - potrafi opisać ruch cząstek naładowanych w polu magnetycznym, - potrafi wyjaśnić zasadę działania i zastosowanie cyklotronu, - potrafi rozwiązywać problemy związane z ruchem cząstek naładowanych w polu magnetycznym. - potrafi wyjaśnić, dlaczego dwa równoległe przewodniki z prądem działają na siebie siłą. - potrafi podać przykłady ferromagnetyków i ich zastosowania.

7 oddziaływania magnetyczne. - potrafi wymienić trzy podstawowe rodzaje magnetyków. - zna pojęcie strumienia magnetycznego, - wie, na czym polega zjawisko indukcji elektromagnetycznej, - potrafi zinterpretować prawo indukcji elektromagnetycznej Faradaya, - wie, na czym polega zjawisko samoindukcji, - wie, od czego zależy współczynnik samoindukcji zwojnicy. - wie, jakie ciało nazywamy oscylatorem harmonicznym, - potrafi zdefiniować wielkości opisujące ruch drgający harmoniczny, - wie, że ruch drgający harmoniczny odbywa się pod wpływem siły proporcjonalnej do wychylenia i zwróconej w stronę położenia równowagi. - wie, że wahadło matematyczne jest wahadłem modelowym, - wie, od czego i jak uzależniony jest okres drgań wahadła matematycznego. - potrafi opisać przemiany energii w ruchu wahadła matematycznego, - potrafi opisać (jakościowo) zjawisko rezonansu, - potrafi podać przykłady zastosowania zjawiska rezonansu. - wie, na czym polega rozchodzenie się fal mechanicznych, - wie, co to jest fala harmoniczna, - zna podstawowe wielkości służące do opisu fal: długość, częstotliwość i prędkość, - zna związek między tymi wielkościami, - potrafi wymienić przykłady fali podłużnej i fali poprzecznej. - potrafi objaśnić zasadę Huygensa, - wie, na czym polega zjawisko interferencji fal Indukcja elektromagnetyczna - potrafi zdefiniować strumień magnetyczny, - potrafi wyjaśnić, dlaczego powstaje SEM indukcji lub wzbudza się prąd indukcyjny pod wpływem zmiennego strumienia pola magnetycznego, - wie, że reguła Lenza jest wyrazem zasady zachowania energii, - potrafi zastosować wyrażenie opisujące SEM indukcji. Drgania i fale mechaniczne - potrafi przedstawić na wykresach zależność wychylenia, prędkości i przyśpieszenia od czasu, - potrafi posługiwać się wyrażeniami opisującymi zależność wychylenia, prędkości i przyśpieszenia od czasu, - zna wyrażenie przedstawiające zależność siły od wychylenia w ogólnym przypadku ruchu drgającego harmonicznego, - zna wyrażenia przedstawiające energię w ruchu harmonicznym. - potrafi skonstruować wahadło, które można uznać za matematyczne, - potrafi wyjaśnić, kiedy wahadło wykonuje ruch harmoniczny, - potrafi przedstawić na wykresie związek między okresem drgań i długością wahadła, - potrafi wyjaśnić, na czym polega zjawisko rezonansu. - potrafi zastosować zasadę Huygensa do zjawiska rozchodzenia się i nakładania fal, - potrafi opisać zjawisko interferencji dwóch fal harmonicznych wysłanych przez jednakowe źródła, - potrafi scharakteryzować fale stojące. - potrafi wyjaśnić pojęcia: natężenie dźwięku, poziom natężenia dźwięku, próg słyszalności, próg bólu, - potrafi wyjaśnić, na czym polega zjawisko Dopplera. - potrafi obliczać strumień magnetyczny, - potrafi w prostych przypadkach obliczać SEM indukcji oraz natężenie prądu wzbudzanego pod wpływem zmiennego strumienia pola magnetycznego, - potrafi uzasadnić kierunek prądu indukcyjnego, - potrafi zastosować związek siły elektromotorycznej samoindukcji z szybkością zmian natężenia prądu, - potrafi wyznaczyć współczynnik samoindukcji zwojnicy. - potrafi zastosować wyrażenie przedstawiające siłę do obliczenia okresu drgań własnych w ruchu harmonicznym, np. ciężarka na sprężynie, - potrafi obliczać energię kinetyczną i energię potencjalną dla danej wartości wychylenia - potrafi zastosować wyrażenie przedstawiające siłę do obliczenia okresu drgań własnych wahadła matematycznego, - potrafi zaplanować sposób sprawdzenia poprawności związku pomiędzy okresem drgań i długością wahadła (doświadczenie Wahadło, podręcznik, s. 208), - potrafi rozwiązywać problemy dotyczące ruchu harmonicznego. - potrafi wyjaśnić i uzasadnić, dlaczego występuje wzmocnienie i wygaszenie interferujących fal, - potrafi uzasadnić położenie węzłów i strzałek w jednowymiarowej fali stojącej, - potrafi rozwiązywać problemy dotyczące ruchu falowego. - potrafi zinterpretować związek między poziomem natężenia i natężeniem.

8 harmonicznych. - potrafi opisać fale akustyczne, - wie, czym charakteryzuje się widmo dźwięku, - potrafi wymienić subiektywne i obiektywne cechy dźwięku, - wie, na czym polega zjawisko Dopplera. - wie, co to jest obwód drgający LC, - zna prawa Maxwella, - wie, co to jest fala elektromagnetyczna, - wie, że źródłem fali elektromagnetycznej jest obwód drgający LC - potrafi opisać widmo fal elektromagnetycznych, - potrafi scharakteryzować poszczególne obszary widma, szczególnie w pobliżu promieniowania widzialnego, - potrafi wymienić zastosowanie fal z różnych zakresów widma. - potrafi sformułować prawo odbicia i załamania światła, - potrafi zdefiniować współczynnik załamania, - wie, na czym polega wewnętrzne odbicie, - wie, że przy przejściu światła z jednego ośrodka do drugiego nie ulega zmianie częstotliwość (okres) fali, - potrafi wyjaśnić przechodzenie światła przez pryzmat, - wie, na czym polega dyspersja światła. - wie, na czym polega zjawisko dyfrakcji i interferencji światła, - wie, jakie fale nazywamy falami spójnymi, - wie, na czym polega zjawisko polaryzacji światła, - wie, że polaryzacja świadczy o tym, iż fala elektromagnetyczna jest falą poprzeczną, - wie, co to jest widmo optyczne, - wie, do czego służy spektroskop. - potrafi wymienić rodzaje zwierciadeł, - zna pojęcia: ognisko, ogniskowa, promień krzywizny, oś optyczna, - potrafi zdefiniować powiększenie obrazu. - potrafi wymienić rodzaje soczewek, - potrafi zdefiniować zdolność skupiającą soczewki, Drgania i fale elektromagnetyczne - potrafi opisać drgania w obwodzie LC, - potrafi wyjaśnić, dlaczego w obwodzie LC mogą powstawać drgania elektromagnetyczne, - zna i potrafi zastosować wzór na okres drgań własnych obwodu LC. - potrafi opisać (jakościowo) mechanizm powstawania fal elektromagnetycznych Optyka - potrafi zastosować prawo odbicia i załamania światła w prostych zadaniach, - potrafi wyjaśnić, dlaczego występuje zjawisko dyspersji światła, - potrafi wyjaśnić, jak zmienia się prędkość i długość fali przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego. - potrafi opisać i wyjaśnić powstawanie prążków interferencyjnych za pomocą siatki dyfrakcyjnej, - potrafi wymienić sposoby polaryzowania światła, - wie, w jakim celu stosuje się analizę spektralną - wie, że f = R/2, - potrafi narysować bieg promieni w celu skonstruowania obrazów powstających w zwierciadle płaskim i kulistym, - potrafi napisać i objaśnić równanie zwierciadła kulistego. - potrafi narysować bieg promieni w celu skonstruowania obrazów w soczewkach, - potrafi zastosować równanie soczewki do rozwiązywania zadań, - potrafi obliczać zdolność skupiającą soczewki, znając - potrafi ukazać analogie między drganiami obwodu LC i drganiami mechanicznymi, - potrafi ukazać analogie między wielkościami charakteryzującymi drgania elektryczne i drgania mechaniczne. - potrafi porównać właściwości fal z różnych zakresów widma - potrafi zaprojektować/wykonać doświadczenie w celu wyznaczenia współczynnika załamania światła (doświadczenie Snellius, podręcznik, s potrafi zastosować warunek wzmocnienia i osłabienia fali do rozwiązywania problemów, - potrafi opisać zastosowanie zjawiska interferencji światła, - potrafi zastosować tzw. prawo Brewstera. - potrafi graficznie uzasadnić, że f = R/2, - potrafi zastosować równanie zwierciadła. - potrafi wyjaśnić, na czym polega korekta wzroku za pomocą okularów, - potrafi opisać, od czego zależy powiększenie otrzymywane za pomocą poszczególnych przyrządów optycznych

9 - potrafi obliczyć zdolność skupiającą soczewki o danej ogniskowej, - potrafi opisać, od czego i jak zależy zdolność skupiająca soczewki. - potrafi opisać budowę lupy, mikroskopu i lunety, - wie, w jakim celu stosuje te przyrządy optyczne. - wie, że Max Planck wprowadził do fizyki pojęcie kwantów energii, - potrafi zapisać i objaśnić wzór na energię kwantu - potrafi wyjaśnić, na czym polega zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne, - wie, co to jest praca wyjścia elektronu z metalu, - potrafi sformułować warunek zajścia zjawiska fotoelektrycznego, - potrafi podać podstawowe wielkości charakteryzujące foton, - wie, że światło w zjawisku fotoelektrycznym przejawia naturę korpuskularną, - wie, że fotonową naturę światła odkrył Einstein - wie, że wszystkie cząstki posiadają naturę falową. - wie, że obserwacja makroobiektów nie wpływa na bieg zjawisk, które badamy, - wie, że obserwacja mikroobiektów wpływa na ich zachowanie się. - potrafi opisać model Bohra atomu wodoru, - wie, co to znaczy, że promienie dozwolonych orbit i energia elektronu w atomie wodoru mają skwantowane wartości, - wie, że atom może być w stanie podstawowym lub w jednym ze stanów wzbudzonych, - wie, co to jest energia jonizacji atomu wodoru, - wie, że model Bohra został zastąpiony przez nową teorię mechanikę kwantową. - wie, że laser działa jak wzmacniacz fal elektromagnetycznych - wie, że ciała stałe mogą być przewodnikami, półprzewodnikami lub izolatorami, promienie sfer ograniczających i współczynniki załamania. - potrafi wyjaśnić zasadę działania lupy, mikroskopu i lunety. Fizyka kwantowa i fizyka atomowa - potrafi podać definicję natężenia promieniowania i jednostkę, - potrafi opisać model ciała doskonale czarnego, - potrafi podać przykład ciała, które uznajemy za ciało doskonale czarne, - wie, że natężenie promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez ciało doskonale czarne opisać można za pomocą krzywych rozkładu widmowego, - wie, że prawo Stefana-Boltzmana można zastosować do oszacowania temperatury Słońca, - wie, że wyjaśnienie praw promieniowania podał Planck - potrafi opisać wnioski dotyczące wyników doświadczalnego badania zjawiska fotoelektrycznego, - wie, że w celu wyjaśnienia zjawiska fotoelektrycznego należy posłużyć się teorią korpuskularną światła, - potrafi napisać i objaśnić bilans energii dla zjawiska fotoelektrycznego, - potrafi wyjaśnić zasadę działania fotokomórki - potrafi podać hipotezę de Broglie a fal materii, - potrafi wyjaśnić, na czym polega dualizm falowokorpuskularny, - potrafi opisać schemat doświadczeń potwierdzających hipotezę de Broglie a, - potrafi wyjaśnić, dlaczego dla ciał makroskopowych nie możemy obserwować zjawisk falowych, - potrafi wyjaśnić, dlaczego tylko dla cząstek elementarnych możemy obserwować zjawiska falowe - wie, że obserwacja mikroobiektów wprowadza zaburzenia ich ruchu, których nie da się - potrafi naszkicować wykres zależności natężenia promieniowania od częstotliwości (długości fali), - potrafi scharakteryzować krzywe rozkładu widmowego promieniowania ciała doskonale czarnego, - potrafi zastosować prawo Stefana-Boltzmana, - potrafi zastosować prawoprzesunięć Wiena do oszacowania temperatury powierzchni Słońca, - potrafi sformułować postulaty Plancka, - potrafi podać, na czym polega różnica między klasycznym i kwantowym podejściem do wyjaśnienia mechanizmu promieniowania. - potrafi udowodnić, że uzyskanych w drodze doświadczalnej wniosków dotyczących zjawiska fotoelektrycznego nie można wyjaśnić, posługując się falową teorią światła, - potrafi wyjaśnić zjawisko fotoelektryczne na podstawie kwantowego modelu światła, potrafi narysować wykres zależności energii kinetycznej fotoelektronów od częstotliwości dla kilku metali, - potrafi wyjaśnić, w jaki sposób za pomocą wykresu zależności energii kinetycznej fotoelektronów od częstotliwości oszacować wartość stałej Plancka, - potrafi wyjaśnić, dlaczego przyjmujemy, że światło ma naturę falowo-korpuskularną. - potrafi zastosować wzór de Broglie a do prostych obliczeń, - potrafi zinterpretować funkcję falową cząstki - potrafi zinterpretować relacje nieoznaczoności Heisenberga, - potrafi wyjaśnić zasadność pojęcia toru w

10 - potrafi wymienić nośniki prądu elektrycznego w ciałach stałych, - wie, że elementy optoelektroniczne to: bateria słoneczna, fotodioda, dioda luminescencyjna, laser półprzewodnikowy. zminimalizować, - potrafi sformułować zasadę nieoznaczoności Heisenberga, - potrafi wymienić cechy obiektów, które podlegają prawom fizyki klasycznej, - potrafi wymienić cechy obiektów, które podlegają prawom fizyki kwantowej. - potrafi sformułować i zapisać pierwszy postulat Bohra, - potrafi wyjaśnić, dlaczego drugi postulat Bohra jest sprzeczny z klasyczną elektrodynamiką, - potrafi sformułować i zapisać trzeci postulat Bohra, - wie, że na gruncie fizyki klasycznej nie można wyjaśnić, dlaczego widmo atomu wodoru jest liniowe, - potrafi opisać widmo promieniowania atomu wodoru. - wie, czym różni się światło laserowe od światła wysyłanego przez inne źródła, - potrafi wymienić zastosowania lasera. - potrafi sklasyfikować ciała stałe ze względu na szerokość przerwy energetycznej między pasmem walencyjnym i pasmem przewodnictwa, - potrafi przedstawić i zinterpretować schemat pasmowy półprzewodnika, - potrafi objaśnić budowę półprzewodników samoistnych i domieszkowych, - potrafi opisać przewodzenie prądu przez półprzewodniki samoistne i domieszkowe zastosowaniu do makroobiektu, - potrafi wyjaśnić, dlaczego pojęcie toru w zastosowaniu do mikroobiektu jest dużym przybliżeniem, - potrafi zastosować relacje nieoznaczoności Heisenberga do oszacowania niektórych wielkości, jak np. energii elektronu w atomie wodoru, energii nukleonu w jądrze, energii, jaką miałyby elektrony, gdyby przebywały w jądrze, - potrafi porównać charakterystyczne cechy obiektów, które podlegają prawom fizyki klasycznej i fizyki kwantowej. - potrafi zastosować pierwszy postulat Bohra do wyprowadzenia zależności opisujących dozwolone energie elektronu w atomie wodoru oraz promienie dozwolonych orbit elektronu w atomie wodoru, - potrafi wyjaśnić, jak powstają serie widmowe, korzystając z modelu Bohra atomu wodoru, - potrafi obliczyć długości fal odpowiadających liniom widmowym poszczególnych serii, -potrafi obliczyć wartość energii jonizacji atomu wodoru, - potrafi wykazać zgodność wzoru Balmera-Rydberga z modelem Bohra atomu wodoru, - potrafi opisać na czym polegają uproszczenia w teorii Bohra, - wie, że model Bohra stanowi dobre przybliżenie wyników uzyskiwanych na gruncie mechaniki kwantowej, - potrafi opisać jakościowo wyniki kwantowej teorii atomu i rozkłady prawdopodobieństwa znalezienia elektronu w atomie wodoru. - potrafi wyjaśnić różnicę między emisją spontaniczną i emisją wymuszoną, - potrafi wyjaśnić, dlaczego emisja spontaniczna nie ma zastosowania w laserach, - potrafi objaśnić zasadę działania laserów i maserów, posługując się trójpoziomowym schematem stanów energii elektronów.

11 - wie, ile razy rozmiary jądra są mniejsze od rozmiarów atomu, - wie, z jakich składników zbudowane jest jądro atomowe, - potrafi opisać jądro pierwiastka za pomocą liczby atomowej i masowej. - potrafi objaśnić pojęcie deficytu masy, - potrafi zapisać i objaśnić związek Einsteina między masą i energią. - wie, że Maria Curie-Skłodowska była dwukrotną laureatką nagrody Nobla, - potrafi wyjaśnić, czym różnią się między sobą izotopy danego pierwiastka - potrafi wyjaśnić, na czym polega naturalna promieniotwórczość - wie, że przemiany jąder, następujące w wyniku zderzeń nazywamy reakcjami jądrowymi, - potrafi objaśnić, na czym polega reakcja rozszczepienia jądra, - wie, że niekontrolowana reakcja łańcuchowa wykorzystania została w bombie atomowej, - wie, że w bombie wodorowej zachodzi gwałtowna fuzja jądrowa. - wie, że promieniowanie jądrowe niszczy komórki żywe i powoduje zmiany genetyczne. potrafi podać przykłady cząstek elementarnych - potrafi podać przykłady cząstek elementarnych Jądro atomowe i cząstki elementarne - potrafi opisać wyniki doświadczenia Rutherforda, - potrafi opisać wykres przedstawiający skład nukleonowy jąder z uwzględnieniem ich stabilności. - potrafi zidentyfikować związek Einsteina jako prawo proporcjonalności masy i energii, - potrafi objaśnić pojęcie energii wiązania jądra atomowego, - potrafi objaśnić pojęcie energii wiązania nukleonu w jądrze, - potrafi opisać przebieg wykresu energii wiązania przypadającej na nukleon w zależności od liczby masowej - potrafi zastosować prawa przesunięć do zapisania rozpadów α i β, - potrafi narysować wykres zależności liczby jąder pierwiastka promieniotwórczego od czasu - potrafi zapisać i objaśnić prawo rozpadu promieniotwórczego, - potrafi objaśnić pojęcia: stała rozpadu i okres połowicznego rozpadu. - potrafi zapisać reakcję jądrową, uwzględniając zasadę zachowania ładunku i liczby nukleonów, - potrafi wyjaśnić, na czym polega reakcja syntezy lekkich jąder i rozumie, dlaczego warunkiem jej zachodzenia jest wysoka temperatura, - potrafi objaśnić, dlaczego w reakcjach termojądrowych wyzwalana jest energia - potrafi opisać zasadę działania typowych detektorów promieniowania jądrowego, - potrafi wymienić i opisać zasady ochrony - potrafi na przykładzie krzemu wyjaśnić, dlaczego tworzą się pasma energetyczne, - potrafi wyjaśnić, dlaczego poziomy domieszkowe lokują się w przerwie energetycznej, - potrafi opisać i wyjaśnić przyczynę przewodnictwa dziurowego. - potrafi wyjaśnić, w jaki sposób na podstawie wyników doświadczenia Rutherforda oszacować można rozmiary jądra atomowego. - potrafi zastosować związek Einsteina do obliczania energii wiązania jąder atomowych, - potrafi obliczać energię wiązania nukleonu w jądrze, - potrafi zinterpretować wykres przedstawiający zależność energii wiązania przypadającej na jeden nukleon od liczby masowej, - potrafi scharakteryzować siły jądrowe. - potrafi zastosować prawo rozpadu do wyprowadzenia związku między stałą rozpadu i okresem połowicznego rozpadu, - potrafi zastosować prawo rozpadu do prostych obliczeń - potrafi objaśnić metodę datowania za pomocą izotopu 14C. - potrafi objaśnić, jaką rolę w rozszczepieniu uranu odgrywają neutrony, - potrafi opisać budowę i zasadę działania reaktora jądrowego, - potrafi opisać zasadę działania bomby uranowej i wodorowej - potrafi wymienić korzyści i zagrożenia wynikające z zastosowania jądrowych źródeł energii. - potrafi podać, czym różnią się cząstki od antycząstek, - potrafi przedstawić schemat budowy kwarkowej niektórych mezonów, a także nukleonów, - potrafi objaśnić pojęcie elementarności cząstki, - potrafi objaśnić pojęcie stabilności cząstki, - wie, jakimi metodami doświadczalnymi posługuje się

12 - potrafi wymienić współczesne techniki obserwacyjne, - potrafi wymienić współczesne narzędzia badawcze. - wie, co to jest widmo promieniowania, - wie, jakie ciała wysyłają promieniowanie o widmie ciągłym, - wie, że świecenie gazów jednoatomowych charakteryzuje się widmem liniowym, - wie, jak powstają widma absorpcyjne i emisyjne. - potrafi przedstawić podstawowe parametry Słońca, jako typowej gwiazdy, - potrafi przedstawić warunki panujące we wnętrzu Słońca. - wymienia egzotyczne obiekty astronomiczne, - wie, że gwiazdy egzotyczne są ostatnim etapem ewolucji gwiazd. - wie, że teorię powstania Wszechświata nazywamy teorią Wielkiego Wybuchu, - wie, że rozszerzający się Wszechświat jest efektem Wielkiego Wybuchu, - wie, że odkryto promieniowanie kosmicznego tła tzw. promieniowanie reliktowe, które potwierdza teorię Wielkiego Wybuchu, - wie, jaki jest procentowy skład pierwiastków chemicznych występujących w Kosmosie. radiologicznej, - potrafi podać przykłady wykorzystania promieniowania jądrowego w diagnostyce i terapii medycznej. - potrafi sklasyfikować cząstki elementarne ze względu na masę, - wie, że wszystkie cząstki o niezerowej masie dzielimy na leptony i hadrony, - potrafi podać przykłady leptonów i hadronów, - wie, że hadrony składają się z kwarków, - wie, że bozony są cząstkami przenoszącymi różne oddziaływania, - potrafi podać przykłady bozonów. Astrofizyka i kosmologia - wie, że struktura widma jest związana z budową atomu, - potrafi wyjaśnić emisję i absorpcję światła przez atomy, - potrafi wyjaśnić, dlaczego widmo promieniowania gazów jednoatomowych jest liniowe, - potrafi wyjaśnić, co jest źródłem energii Słońca, - potrafi opisać widmo promieniowania Słońca - potrafi wyjaśnić, na czym polega aktywność Słońca, - potrafi opisać fotosferę i koronę słoneczną, - potrafi narysować uproszczony diagram Hertzsprunga- Russela, - wymienia główne cechy fizyczne gwiazd ciągu głównego, - potrafi opisać przebieg ewolucji Słońca. - potrafi opisać główne cechy białego karła, gwiazdy neutronowej i czarnej dziury. - potrafi opisać teorię Wielkiego Wybuchu, - wie, że promieniowanie reliktowe jest mikrofalowym promieniowaniem elektromagnetycznym, - potrafi wymienić fakty doświadczalne potwierdzające teorię Wielkiego Wybuchu fizyka cząstek elementarnych, - wie, na czym polega unifikacja oddziaływań i jaką rolę odgrywa w fizyce. - potrafi przedstawić zasady analizy spektralnej. - potrafi opisać diagram Hertzsprunga-Russela, - potrafi wyjaśnić, dlaczego temperatura gwiazdy jest tym wyższa, im wyższą ma ona masę, - potrafi wyjaśnić, dlaczego Słońce stabilnie wytwarza energię przez miliardy lat, - potrafi przedstawić ogólnie drogę ewolucyjną gwiazd o różnej masie, - potrafi objaśnić, co to jest supernowa, czarna dziura i gwiazda neutronowa, - potrafi wyjaśnić, kiedy gwiazda neutronowa może przekształcić się w czarną dziurę. - potrafi wymienić główne cechy fizyczne, czerwonych olbrzymów, nadolbrzymów, pulsarów i czarnych dziur, - potrafi wyjaśnić, dlaczego gwiazdy podwójne są szczególnie użyteczne dla astronomów. - potrafi wyjaśnić, dlaczego odkrycie promieniowania reliktowego potwierdza teorię Wielkiego Wybuchu, - potrafi wyjaśnić, dlaczego określony skład chemiczny pierwiastków w Kosmosie świadczy o poprawności modelu rozszerzającego się Wszechświata, - potrafi opisać główne etapy rozwoju Wszechświata przewidywane przez model Wielkiego Wybuchu, - potrafi opisać stan dzisiejszej materii, jej pochodzenie,

13 ocenę wieku Wszechświata i hipotezy odnośnie jego przyszłości.

14 Uczeń otrzymuje ocenę : ZAKRES ROZSZERZONY - dopuszczającą gdy posiada minimum 50% umiejętności zawartych w rubryce Podstawowe - dostateczną gdy posiada 100% wiadomości zawartych w rubryce Podstawowe -dobrą gdy posiada umiejętności zawarte w rubryce Podstawowe i Rozszerzające - bardzo dobrą gdy posiada umiejętności zawarte w rubryce Podstawowe i Rozszerzające oraz Dopełniające - celującą gdy spełnia kryteria na ocenę bardzo dobrą i reprezentuje szkołę w konkursach lub olimpiadach fizycznych Wymagania Podstawowe Rozszerzające Dopełniające Wiadomości wstępne - odróżnia nauki ścisłe od innych, - umiejscowi fizykę w systemie innych nauk, - wykaże, że podstawową rolę w badaniach fizyki odgrywa matematyka oraz doświadczenie, - odróżnia pomiar fizyczny od obserwacji jakościowej - zna trzy podstawowe jednostki układu SI (metr, kilogram, sekunda), ich wzorce oraz pochodzenie. - wyjaśni pojęcia przemieszczenia, położenia i drogi, - zdefiniuje prędkość średnią i prędkość chwilową, - odróżni prędkość chwilową od prędkości średniej, - przedstawi na wykresie zależność położenia, przemieszczenia i drogi oraz prędkości od czasu. - poda definicje przyspieszenia średniego i chwilowego, - przedstawi za pomocą równania zależność prędkości i położenia od czasu w ruchu jednostajnie zmiennym prostoliniowym, - przedstawi graficznie zależność v(t), s(t) i a(t) w ruchu jednostajnie przyspieszonym. - zaproponuje sposób wyznaczenia wartości przyspieszenia ziemskiego, - zaplanuje tabelę wyników pomiarów, - zapisze wyniki pomiarów w tabeli, - zmierzy czas spadania ciał o różnych masach, - zna trzy podstawowe jednostki układu SI (metr, kilogram, sekunda), ich wzorce oraz pochodzenie. Kinematyka punktu materialnego - odróżni drogę od współrzędnej położenia, - obliczy położenie i drogę przebytą przez pojazdy poruszające się z określonymi prędkościami, - zinterpretuje nachylenie wykresu zależności s(t) do osi czasu.. - przedstawi graficznie zależności v(t), s(t) i a(t) w ruchu jednostajnie opóźnionym, - zinterpretuje współczynniki w konkretnym równaniu przedstawiającym zależności v(t) i s(t). - wyjaśni, dlaczego spadanie konkretnych ciał traktować można jako spadanie swobodne, - oszacuje niepewność pomiaru czasu średniego, - oszacuje niepewność przyspieszenia ziemskiego -rozłoży wektory na składowe wzdłuż zadanych kierunków, - graficznie dodaje i odejmuje wektory - potrafi zaproponować sposób pomiaru prędkości średniej i prędkości chwilowej konkretnego pojazdu - zinterpretuje miarę pola figury pod wykresem zależności v(t). zinterpretuje nachylenie wykresu zależności v(t) do osi czasu, - zinterpretuje miarę pola figury pod wykresem zależności a(t). wskaże i usunie wyniki obarczone błędem grubym - przedstawi wyniki pomiaru na wykresie za pomocą prostej, - odczyta nachylenie prostej najlepszego dopasowania oraz oszacuje niepewności pomiarowe, - zanalizuje przyczyny niepewności pomiarowych (doświadczenie Galileusz, podręcznik, s. 35). - potrafi rozwiązywać problemy dotyczące składania

15 - oszacuje niepewność pomiaru czasu spadania oraz wysokości, - wyznaczy wartość średnią przyspieszenia ziemskiego. - wie, że wielkości dzielą się na wektorowe i skalarne, - potrafi odróżnić wielkości wektorowe od skalarnych, - potrafi składać wektory przemieszczenia, - zna zasadę niezależności ruchów. - zastosuje zasadę niezależności do ruchu ciała na równi pochyłej bez tarcia. - wie, że na ciała poruszające się w polu grawitacyjnym działa opór powietrza. - poda przykłady ruchu jednostajnego po okręgu, - wyjaśni pojęcia: okresu, częstości, prędkości kątowej, - poda związek między prędkością liniową i prędkością kątową, - wyjaśni, dlaczego w ruchu jednostajnym po okręgu występuje przyspieszenie dośrodkowe, - opisze wektor przyspieszenia dośrodkowego - określi układy inercjalne, - sformułuje zasady dynamiki, - opisze skutki statyczne i dynamiczne działania siły w konkretnych przypadkach, - odróżni pojęcie ciężaru od masy. - wie, że oddziaływania są wzajemne, - potrafi wyjaśnić, że aby na ciało mogła zadziałać siła, konieczne są co najmniej dwa ciała. - wie, które układy nazywamy nieinercjalnymi, - wie, że w ruchu jednostajnym po okręgu działa siła dośrodkowa. - poda przykłady występowania sił tarcia, - opisze korzystną i niekorzystną rolę sił tarcia, - opisze sposoby zmniejszania i zwiększania sił tarcia, - rozróżni pojęcia siły tarcia statycznego i kinetycznego - rozumie pojęcie siły nacisku, - zna związek między siłą tarcia i siłą nacisku - opisze ciało nazwane bryłą sztywną, - wyjaśni, że bryła sztywna jest ciałem modelowym, - potrafi opisać cel doświadczenia Akceleracja - wyjaśni, w jakich warunkach odbywać się mogą rzuty swobodne, - opisuje rzuty w kierunku pionowym w górę i w dół, - matematycznie opisuje rzuty w polu grawitacyjnym. - potrafi udowodnić, że satelita geostacjonarny ma taką samą prędkość kątową jak Ziemia. Dynamika - wyjaśni, że pierwsza zasada dynamiki jest spełniona w układach inercjalnych, - wyjaśni zasadę względności Galileusza, - zastosuje pierwszą i drugą zasadę dynamiki w prostych zagadnieniach. - zna pojęcie pędu ciała i popędu siły, - wie, że drugą zasadę dynamiki wyrazić można w postaci związku między pędem i popędem - rozróżni układy inercjalne i nieinercjalne, - poda przykłady występowania sił bezwładności w układach nieinercjalnych w ruchu po prostej, - poda przykłady występowania sił bezwładności w układach nieinercjalnych w ruchu po okręgu. - potrafi rozróżnić współczynniki tarcia statycznego i kinetycznego. Dynamika bryły sztywnej - zdefiniuje moment bezwładności i energię kinetyczną bryły, ruchów równoległych i prostopadłych - potrafi: dokonać analizy wyników doświadczenia Akceleracja (podręcznik, s. 60). - potrafi rozwiązywać problemy dotyczące rzutów. - potrafi posługiwać się wielkościami charakterystycznymi dla ruchu po okręgu. - zaprojektuje i wykona doświadczenia w celu sprawdzenia słuszności drugiej zasady dynamiki Newtona (doświadczenie Dyna, podręcznik, s potrafi zastosować zasadę zachowania pędu w prostych zagadnieniach. - opisze siły w ruchu po prostej w układzie inercjalnym i nieinercjalnym, - opisze siły w ruchu po okręgu w układzie inercjalnym i nieinercjalnym. - potrafi rozwiązywać problemy z dynamiki z uwzględnieniem siły tarcia. - obliczy energię kinetyczną bryły, - zastosuje zasady dynamiki dla ruchu obrotowego,

16 - opisze ruch postępowy i ruch obrotowy bryły sztywnej, - opisze ruch jednostajny obrotowy i ruch jednostajnie zmienny obrotowy. - obliczy pracę i moc, w przypadku, gdy działa stała siła, - obliczy energię potencjalną przy powierzchni Ziemi, - zapisze i objaśni wzór na energię kinetyczną, - obliczy energię mechaniczną w prostych przypadkach. - poda przykład układu zachowawczego oraz izolowanego, - zastosuje prawo zachowania energii w prostych przykładach. - wie, że zasada zachowania energii należy do fundamentalnych zasad przyrody. - zdefiniuje ciśnienie, - zdefiniuje pojęcie ciśnienia hydrostatycznego, - sformułuje prawo Pascala, - sformułuje prawo Archimedesa. - potrafi opisać modelowy gaz doskonały, - sformułuje zależność opisaną za pomocą podstawowego równania teorii kinetycznej gazu doskonałego, - potrafi przeliczać temperaturę w skali Celsjusza na temperaturę w skali Kelvina i odwrotnie. - wie, że temperatura jest uzależniona od średniej prędkości cząsteczek, - wie, że zmiana temperatury ma w obu skalach taką samą wartość. - sformułuje pojęcia energii wewnętrznej, ciepła, - wymieni sposoby zmiany energii wewnętrznej. - zapisze równanie stanu gazu doskonałego, - wymieni przemiany gazowe - poda przykłady realizacji każdego z tych procesów, - opisze związek między parametrami gazu dla każdego z tych procesów. - zastosuje twierdzenie Steinera, - zdefiniuje pojęcie momentu siły, - sformułuje zasady dynamiki dla ruchu obrotowego, - zdefiniuje pojęcie momentu pędu, - sformułuje zasadę zachowania momentu pędu. Praca. Energia. Moc - scharakteryzuje układ ciał, - rozróżni siły wewnętrzne i siły zewnętrze w układzie ciał, - zdefiniuje energię mechaniczną układu ciał - potrafi zapisać i objaśnić zasadę zachowania energii Teoria molekularno-kinetyczna materii - potrafi obliczyć ciśnienie hydrostatyczne. - wyjaśni istotę podstawowej metody badawczej fizyki, która jest budowanie modeli i ich doświadczalna weryfikacja, - opisze związek między parametrami gazu doskonałego, - zdefiniuje temperaturę w zgodzie z teorią kinetyczną gazu doskonałego. Termodynamika - zdefiniuje ciepło właściwe i ciepło molowe, - zastosuje wyrażenie przedstawiające zależność ciepła pobranego przez układ od przyrostu temperatury, - sformułuje zerową i pierwszą zasadę termodynamiki. - zapisze i wyjaśni równanie Clapeyrona, - zastosuje równanie stanu gazu doskonałego (równanie Clapeyrona) do wyprowadzenia związku między - zastosuje zasadę zachowania momentu pędu, - opisze ruch obrotowy, korzystając z analogii do ruchu postępowego. - potrafi rozwiązywać problemy związane z pracą, energią i zmianą energii - potrafi rozwiązywać problemy związane z zachowaniem energii mechanicznej. - potrafi rozwiązywać problemy dotyczące hydrostatyki. - potrafi wyprowadzić podstawowy wzór teorii kinetycznej - potrafi wyjaśnić, że energia wewnętrzna jest funkcją stanu - zastosuje pierwszą zasadę termodynamiki do opisu dla każdego z tych procesów, - zinterpretuje miarę pola figury pod wykresem zależności p(v) w przemianach gazowych - zastosuje pierwszą zasadę termodynamiki do opisu dla