uświadomienie możliwości wykorzystania biomasy w celu uzyskania energii.

Transkrypt

1

2 Scenariusz 11 autor: Elżbieta Gierek temat: Bioenergia. Cele ogólne uświadomienie możliwości wykorzystania biomasy w celu uzyskania energii. Cele operacyjne uczeń: opisuje proces fotosyntezy, zapisuje reakcję, wymienia czynniki mające wpływ na fotosyntezę, wyjaśnia pojęcia: biomasa, bioenergia, biopaliwa, podaje przykłady biopaliw i surowców służących do ich produkcji, stosuje metodę naukową w celu rozwiązania problemu, planuje i wykonuje doświadczenie, analizuje fakty i formułuje wnioski, doskonali umiejętność dyskusji, pracuje w grupie rówieśniczej. Metody pracy dyskusja, debata, pogadanka, projekt, praktycznego działania. Formy pracy indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne prezentacja multimedialna Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Bioenergia, Arkusze pracy nr 1-4, kolorowe plansze: Fotosynteza, Biomasa w energetyce, Załącznik nr 1, słowniki języka polskiego, Internet, materiały niezbędne do przeprowadzenia projektu: po dwie jednakowe rośliny doniczkowe dla każdej z grup. Przebieg zajęć A. Część wstępna. 1. Wprowadzenie do lekcji. Uczniowie odszukują w słowniku języka polskiego lub w Internecie (jeśli jest taka możliwość podczas lekcji) wyjaśnienia terminu biomasa. 2. Nauczyciel wyświetla slajd z prezentacji multimedialnej Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Bioenergia opisujący, czym jest biomasa i jak definiowana jest w UE. B. Część właściwa 1. Dyskusja. Co oznacza zdanie z pierwszego slajdu: Jej produkcja może przebiegać praktycznie samoistnie i powszechnie? W jaki sposób rośliny budują swoje ciało? Jak się odżywiają? 89

3 Bioenergia. Co oznacza termin samożywność? Dlaczego pierwsze ogniwo łańcucha troficznego nazywany producentem? Czym jest fotosynteza? Jakie substraty są niezbędne w procesie odżywiania? 2. Jak przebiega proces fotosyntezy? Nauczyciel korzysta z kolorowej planszy Fotosynteza. Przypomina krótko budowę liścia, omawia kolejne etapy procesu, wskazuje drogi wędrówki substratów i produktów, zwraca uwagę na czynniki niezbędne do przebiegu reakcji. Podkreśla niezbędną obecność energii świetlnej, jako warunku przebiegu reakcji. Wyjaśnia, znaczenie chlorofilu, barwnika umożliwiającego przekształcenie energii świetlnej w energię niezbędną do wytworzenia glukozy. Na tablicy zostaje zapisana reakcja: światło 6CO 2 + 6H 2 O C 6 H 12 O 6 + 6O 2 chlorofil 3. Praca w grupach. Jakie czynniki ograniczają fotosyntezę, a co za tym idzie przyrost biomasy? Klasa zostaje podzielona na pięć grup. Członkowie grupy zastanawiają się w jaki sposób dany czynnik ma wpływ na przebieg reakcji fotosyntezy. Każda grupa analizuje wpływ jednego czynnika. Grupa I światło, grupa II woda, grupa III dwutlenek węgla. grupa IV temperatura, grupa V sole mineralne. Po zakończeniu pracy liderzy grup prezentują wypracowane pomysły. Uczniowie wypełniają Arkusz pracy nr Metoda projektu. Nauczyciel zapowiada pracę metodą projektu. Wspólnie z uczniami planuje zadanie na przyszłe tygodnie. Uczniowie w podziale na grupy prowadzą badanie wpływu światła na intensywność procesu fotosyntezy, czyli odżywiania i przyrostu rośliny. Zakładają w domu hodowlę dwóch takich samych roślin doniczkowych. Jedną, traktują jako próbę kontrolną, drugą umieszczają w miejscu o ograniczonym dostępie światła. Grupa I, II, III badaną roślinę zamyka w ciemnej szafce, bez dostępu światła. Członkowie grupy IV i V w miejscu mocno zacienionym. Roślinę, która jest próbą kontrolną uczniowie pozostawiają w dobrze nasłonecznionym miejscu, np. na parapecie okna. Obie sadzonki są systematycznie podlewane, taką samą ilością wody. Mogą być również nawożone. Temperatura w pomieszczeniach, w których są obie rośliny jest porównywalna, a więc jedyną różnicą jest dostęp do światła. Projekt trwa kilka tygodni. Uczniowie na bieżąco dokonują obserwacji, swoje spostrzeżenia notują na Arkuszu pracy nr 2. Wykonują również dokumentację fotograficzną lub nagranie. Po zakończonym projekcie uczniowie dzielą się obserwacjami, prezentują dokumentację i omawiają wnioski. 5. Jak korzystać z energii skumulowanej w biomasie? Nauczyciel przypomina, że energia zmagazynowana w biomasie w postaci wiązań chemicznych, może wędrować przez łańcuchy i sieci troficzne zgodnie z zasadą od producentów przez konsumentów coraz wyższych rzędów. Tak organizmy zdobywają energię wraz z pożywieniem. Energię z biomasy, bioenergię można wykorzystać przez spalenie roślin lub spalenie produktów ich rozkładu. W ten sposób uzyskamy energię cieplną i elektryczną. Nauczyciel omawia slajd prezentujący sposoby wykorzystania biomasy. Uczniowie analizują zapis w tabeli przedstawiający składniki służące do produkcji biopaliw

4 Bioenergia. 6. Biopaliwa. Nauczyciel wyświetla slajd z prezentacji przedstawiający różne rodzaje biopaliw i wskazujący źródła ich pozyskania. Omawia również kolorową planszę Biomasa w energetyce. 7. Ograniczenia w wykorzystaniu biomasy. Dyskusja. Czy są ograniczenia w pozyskiwaniu biomasy? Czy wszystkie rośliny możemy wykorzystać w tym celu? Jakie obszary muszą być wyłączone z pozyskiwania roślin jako biomasy? Nauczyciel jako podsumowanie dyskusji omawia slajd Ograniczenia w wykorzystaniu biomasy. 8. Czym są biouprawy? Nauczyciel wyjaśnia co nazywamy biouprawą oraz jakie rośliny nadają się pod uprawę biomasy. Wykorzystuje do tego celu slajd Biouprawy. Następnie prezentuje uczniom fotografie najbardziej popularnych gatunków tj: Miskant olbrzymi, Proso rózgowe, Wierzba wiciowa - Wierzba energetyczna, Ślazowiec pensylwański 9. Różnorodność biopaliw. a. Biopaliwa stałe - brykiety i pelety. Kolejne slajdy prezentują wygląd paliw stałych oraz technologię ich produkcji. b. Biopaliwa gazowe biogaz. Nauczyciel prezentuje fotografię biogazowni oraz schemat przedstawiający składniki wykorzystywane do produkcji biogazu. Informuje, że biogaz może powstawać samoistnie w środowisku bogatym w szczątki organiczne podcieknięte wodą np.: składowisko odpadów, torfowiska. c. Biopaliwa płynne - biodiesel, etanol. 10. Skąd pochodzi biomasa odpadowa? Uczniowie podają propozycje bazując na własnych doświadczeniach oraz informacjach pozyskanych już podczas lekcji. Na podsumowanie rozmowy nauczyciel prezentuje slajd Wykorzystanie biomasy odpadowej. Omawia go i komentuje propozycje uczniów. 11. Liczymy czy spalanie biomasy się opłaca. Uczniowie rozwiązują zadanie matematyczne na Arkuszu pracy nr 3. A następnie konstruują własne zadanie na Arkuszu pracy nr 4. C. Część końcowa 1. Czy warto wykorzystywać biomasę jako źródło energii? Debata. Klasa zostaje podzielona na dwie grupy. Jedna prezentuje zalety wykorzystania biomasy jako źródła energii, druga zgłasza argumenty przeciw. Członkowie grup otrzymują odbitki załącznika 1, w którym znajdują się niezbędne informacje oraz miejsce na notatki uczniów. Wskazówki służą do przedyskutowania i przygotowania się, są jedynie pomocą, nie mogą być po prostu odczytane. Ważne, aby grupy nie otrzymały załącznika przeciwników. Uczniowie mogą przytaczać własne argumenty. W debacie mogą brać udział wszyscy członkowie grupy. Liderzy odpowiedzialni są za podsumowanie. Nauczyciel kieruje debatą. Czuwa, aby każdy uczeń miał szansę się wypowiedzieć

5 Bioenergia. Wykorzystanie biomasy - załącznik nr 1 Zalety: Zerowy bilans emisji CO 2, gdyż rośliny w procesie wzrostu pochłaniają i wiążą CO 2 powstały w procesie spalania. Notatki:... Niska zawartość siarki przekładająca się na niską emisję tlenków siarki. Notatki:... Niska zawartość popiołu. Notatki: Stałe dostawy, możliwość składowania. Notatki: Wykorzystanie surowców odpadowych. Notatki:.... Uniezależnienie produkcji energii i poprawa bezpieczeństwa energetycznego. Notatki: Źródło: Prezentacja multimedialna Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Bioenergia 92

6 Bioenergia. Wykorzystanie biomasy - załącznik nr 1 Wady: Spalanie biomasy, jak każde spalanie paliw stałych powoduje emisję tlenków azotu, węgla i pyłów. Notatki:... Spalanie biomasy zanieczyszczonej pestycydami, związkami chloru, czy innymi chemikaliami niesie za sobą ryzyko emisji substancji o działaniu rakotwórczym. Notatki:... Zmniejszenie bioróżnorodności wynikające ze stosowania monokultur roślin energetycznych. Notatki:... Popiół niektórych biopaliw topi się w temperaturze spalania i może być przyczyną zaślepiania rusztów. Notatki: Wyższa zawartość wilgoci w biomasie wpływa negatywnie na efektywność procesu spalania oraz niższą wartość opałową. Notatki: Źródło: Prezentacja multimedialna Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Bioenergia 93

7 Bioenergia. arkusz pracy nr 1 Polecenia Określ czynnik mający wpływ na intensywność fotosyntezy. 94

8 Bioenergia. arkusz pracy nr 2 Polecenia Podczas prowadzonego doświadczenia wykonuj notatki. Uzupełnij brakujące zapisy. DOKUMENTACJA PRACY Obserwacja: Rośliny, mające ograniczony dostęp do światła wolniej rosną lub obumierają. Problem badawczy: Dlaczego rosną wolnej lub giną? HIPOTEZA: DOŚWIADCZENIE: OBSERWACJA: WNIOSEK: 95

9 Bioenergia. arkusz pracy nr 3 Polecenia Rozwiąż zadanie tekstowe. Lokalna kotłownia jest opalana węglem kamiennym, kupowanym po 600zł za tonę. Rocznie kotłownia zużywa 100 ton węgla. W celu oszczędności, właściciel kotłowni chce zmienić rodzaj stosowanego paliwa na tańsze i bardziej przyjazne środowisku. W rozmowie z lokalnymi rolnikami dostał zapewnienie, że są oni w stanie dostarczać słomę w cenie 200 zł za tonę. Jaką ilość słomy będzie potrzebował właściciel kotłowni zakładając, że do zastąpienia 1 tony węgla potrzeba 2 tony słomy. ODPOWIEDŹ: 96

10 Bioenergia. arkusz pracy nr 4 Polecenia Korzystając z danych liczbowych zawartych w zadaniu na Arkuszu pracy nr 3 oraz w prezentacji multimedialnej Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Bioenergia, ułóż zadanie tekstowe dla swoich rówieśników. Tekst zapisz poniżej. 97

11 Scenariusz 12 autor: Elżbieta Gierek temat: Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. Cele ogólne uświadomienie możliwości wykorzystania zasobów wodnych planety do produkcji energii elektrycznej. Cele operacyjne uczeń: opisuje obieg wody w przyrodzie, definiuje pojęcie skraplanie, parowanie, spływ powierzchniowy, gruntowy, opady, klasyfikuje wodę jako OŹE, wyjaśnia pojęcia zapora, turbina wodna, generator, transformator, podaje przykłady wykorzystania energii wody morskiej, wyjaśnia zjawisko pływów i falowania, prawidłowo posługuje się terminologią, analizuje fakty i formułuje wnioski, rozwija umiejętność dyskusji. Metody pracy rozmowa kierowana, pogadanka, dyskusja, praktycznego działania. Formy pracy indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne prezentacja multimedialna Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Energia wody, Arkusze pracy nr 1-4, Załączniki nr 1-2, kolorowe plansze: Obieg wody, Rodzaje elektrowni wodnych, ścienna fizyczna mapa świata i Polski, atlasy geograficzne. Przebieg zajęć A. Część wstępna. 1. Uczniowie rozwiązują rebus na Arkuszu pracy nr 1. Dowiadują się, jakie zagadnienie będzie omawiane na zajęciach. Nauczyciel podaje temat lekcji. B. Część właściwa 1. Powtórzenie wiadomości o wodzie. Rozmowa kierowana. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, uzupełnia odpowiedzi, komentuje i porządkuje informacje. Pytania dotyczą: zasobów wody na planecie, rodzajów wód powierzchniowych, znaczenia wody, jako środowiska życia organizmów, składnika organizmu, wykorzystania, obiegu wody w przyrodzie, degradacji. 98

12 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. Nauczyciel podkreśla możliwość wykorzystania energii wody do produkcji energii elektrycznej. 2. Skąd się bierze woda w rzece? Pogadanka. Nauczyciel przypomina na czym polega krążenie wody w środowisku. Korzysta z kolorowej planszy Obieg wody. Uczniowie definiują i utrwalają pojęcia skraplanie, parowanie, spływ powierzchniowy itd. Uzupełniają Arkusz pracy nr Woda jako odnawialne źródło energii. Dyskusja. Czy wodę można zakwalifikować jako OŹE? Jaka jest definicja OŹE? Z których zbiorników wodnych możemy czerpać energię? Dlaczego? Nauczyciel wyświetla slajd prezentacji multimedialnej Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Energia wody przedstawiający podział. ENERGIA WODY ENERGIA SPADKU WÓD ENERGIA PŁYWÓW Powyższy podział zostaje zapisany na tablicy. 4. Jak obliczyć energię wody? ENERGIA FAL MORSKICH Nauczyciel wyświetla slajd prezentacji objaśniający od czego zależy energia wody. Prezentuje wzór E = m g h i tłumaczy symbole. E energia wody m masa wody g przyśpieszenie ziemskie h wysokość spadku Podkreśla zależność: im większa jest ilość (masa) płynącej wody oraz większa jest różnica wysokości, tym większe zasoby energii wody. Dyskusja. Biorąc pod uwagę podaną zależność, gdzie należy lokalizować elektrownie wodne? Dlaczego? W jaki sposób nurt wody zależy od ukształtowania terenu? Jak przekłada się to na energię wody? 5. Wielkie elektrownie świata. Uczniowie analizują tabelę ze slajdu prezentacji (lub Załącznik nr 1) pokazującą lokalizację największych elektrowni na świecie. Odszukują w atlasie geograficznym kraje, w których znajdują się te elektrownie. 6. Gdzie w Polsce znajdują się elektrownie wodne? Nauczyciel wyświetla slajd prezentujący tabelę z polskimi elektrowniami wodnymi (lub Załącznik nr 2). Uczniowie odszukują na mapie Polski rzeki, na których są zlokalizowane elektrownie

13 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. Następnie analizują ukształtowanie terenu Polski i porównują do rzeźby państw, które są producentami największej ilości energii elektrycznej z wodnej. 7. Zwiedzamy elektrownię. Uczniowie śledząc kolejne slajdy dowiadują się jak zbudowana jest elektrownia wodna (Budowa elektrowni wodnej) oraz jaka jest zasada jej działania. Nauczyciel kolejno wyjaśnia pojęcia takie jak: zbiornik wody, śluza, zapora, turbina, generator, transformator. Kładzie nacisk na znaczenie turbiny wodnej zamieniającej energię kinetyczną lub potencjalną wody na energię mechaniczną. Prezentując slajd Podział turbin wodnych wskazuje różne jej rodzaje. Tłumaczy rolę generatora, który wykorzystuje energię mechaniczną turbiny do produkcji energii elektrycznej oraz transformatora umożliwiającego zamianę napięcia i natężenia prądu do żądanych wartości (z reguły 220 lub 400 kv). W celu utrwalenia wiadomości i terminologii uczniowie rozwiązują krzyżówkę na Arkuszu pracy nr 3. Nauczyciel może wykorzystać Zestaw doświadczalny załączony do pakietu i przeprowadzić doświadczenie z kołem wodnym. 8. Rodzaje elektrowni wodnych. W prezentacji multimedialnej znajduje się przegląd różnych typów elektrowni wodnych, obrazowany fotografiami. Dodatkowo nauczyciel może korzystać z kolorowej planszy Rodzaje elektrowni wodnych. 9. Jak wykorzystać zasoby mórz i oceanów? Dyskusja. Co jest powodem nieustannego ruchu wód morskich? Uczniowie ustalają, że wody mórz i oceanów poruszają się na skutek oddziaływania grawitacyjnego Księżyca i Słońca oraz działalności wiatru. Uczniowie powracają do schematu zapisanego w punkcie 3. a. Pływy wód morskich. Nauczyciel wyjaśnia czym są pływy i jakie znaczenie ma oddziaływanie Księżyca i Słońca. Wielkość pływów zależy od wzajemnego ułożenia tych ciał. Największe pływy występują gdy Ziemia, Słońce i Księżyc znajdują się na jednej linii. Wówczas siły grawitacyjne Słońca i Księżyca sumują się. W ciągu doby występują dwa przypływy i dwa odpływy. Podczas odpływu poziom morza opada, w czasie przypływu podnosi się. Najbardziej widoczne są różnice w poziomie wody w wąskich zatokach otwartego oceanu (np. Zatoka Fundy, wschodnie wybrzeże Kanady). Slajd Energia pływów prezentuje możliwość i sposoby wykorzystania energii wody do produkcji prądu. b. Falowanie wody. Nauczyciel tłumaczy jaki wpływ na powstawanie fali ma wiatr. Wyświetla analogiczny slajd prezentujący możliwość wykorzystania zjawiska falowania wody. C. Część końcowa 1. Dyskusja. Żyjemy na Błękitnej Planecie. Czy ludzkość może pozwolić sobie na lekceważenie potencjału zgromadzonego na ¾ powierzchni planety? 2. Zadanie domowe. Uzasadnij tezę, że energię wody należy sklasyfikować jako odnawialne źródło energii. Notatkę zapisz na Arkuszu pracy nr

14 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. Elektrownie wodne świata - załącznik nr 1 Nazwa elektrowni Kraj Moc [GW] Zapora Trzech Przełomów Chiny 22,5 Itaipu Brazylia 14,0 Xiluodu Chiny 12,6 Guri Wenezuela 10,2 Tucuruí Brazylia 8,4 Grand Coulee USA 6,7 Longtan Chiny 6,4 Sayano Shushenskaya Rosja 6,4 Krasnojarsk Rosja 6 Nuozhadu Chiny 5,8 Robert-Bourassa Kanada 5,6 La Grande 2 Kanada 5,3 Corpus Posadas Argentyna /Paragwaj 4,7 Laxiwa Chiny 4,2 Asuan Egipt 2,1 Niagara Kanada 1,2 101

15 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. Elektrownie wodne w Polsce - załącznik nr 2 Nazwa Rzeka Rok Uruchomienia Moc Zainstalowana [MW] Pilchowice Bóbr ,9 Bielkowo Redunia ,5 Bobrowice Bóbr ,5 Żur Wda ,0 Otmuchów Nysa Kłodzka ,8 Rożnów Dunajec ,0 Dychów Bóbr ,5 Porąbka Soła ,6 Czchów Dunajec ,0 Brzeg Dolny Odra ,7 Koronowo Brda ,0 Myczkowce San ,3 Dębe Narew ,0 Tresna Soła ,0 Solina San ,2 Włocławek Wisła ,0 Żydowo Radew ,0 Porąbka - Żar Soła ,0 Żarnowiec Piaśnica ,0 Niedzica Dunajec ,0 102

16 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. arkusz pracy nr 1 Polecenia Rozwiąż rebus. Rozwiązanie:

17 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. arkusz pracy nr 2 Polecenia Zredaguj wyjaśnienie haseł do encyklopedii internetowej następujących terminów: skraplanie, parowanie, opady, spływ powierzchniowy. skraplanie parowanie opady spływ powierzchniowy 104

18 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. arkusz pracy nr 3 Polecenia Rozwiąż krzyżówkę. 1. Urządzenie zamieniające energię mechaniczną turbiny na energię elektryczną. 2. Przegroda między zbiornikiem wody, a kanałem doprowadzającym wodę do turbiny. 3. Powoduje zamianę napięcia i natężenia prądu do żądanych wartości. 4. Często pełni rolę rekreacyjną, stawu hodowlanego lub zbiornika przeciwpowodziowego. 5. Inaczej generator. 6. Hydroelektrownia, czyli elektrownia To tu lokalizacja elektrowni wodnej Wyjaśnij znaczenie hasła głównego: 105

19 Jak poruszyć młyńskie koło, czyli o energii wody. arkusz pracy nr 4 Polecenia Uzasadnij tezę, że energię wody należy sklasyfikować jako odnawialne źródło energii. 106

20 Scenariusz 13 autor: Elżbieta Gierek temat: Jak wykorzystać energię wiatru? Cele ogólne uświadomienie możliwości wykorzystania wiatru do produkcji energii elektrycznej, kształcenie umiejętności podejmowania odpowiedzialnych decyzji. Cele operacyjne uczeń: definiuje pojęcie wiatru, wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru, podaje przykłady roli wiatru w przyrodzie, lokalizuje na mapie wybrane wiatry stałe i zmienne, wskazuje energię wiatru jako wyjściową do produkcji energii elektrycznej, wyjaśnia zasadę działania turbiny wiatrowej, oblicza wydajność turbiny, wykonuje doświadczenie, pracuje w grupie rówieśniczej, analizuje i porządkuje fakty, odnajduje zależności między nimi, uzasadnia swoje decyzje. Metody pracy dyskusja, pogadanka, doświadczenie, mapa mentalna, praktycznego działania. Formy pracy indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne Prezentacja multimedialna Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Energia wiatru, Arkusze pracy nr 1-4, Kolorowe plansze: Wiatry, Rodzaje turbin wiatrowych, Polskie zasoby energii wiatru i słońca, ścienna fizyczna mapa świata, mapa fizyczna Polski, atlasy geograficzne, materiały niezbędne do wykonania doświadczenia: Zestaw doświadczalny, suszarka, arkusze papieru A1, pisaki. Przebieg zajęć A. Część wstępna. 1. Przypomnienie podstawowych informacji na temat wiatru. definicja wiatru, mechanizm powstawania, rola wiatru w przyrodzie (ogólnie). B. Część właściwa 1. Ciśnienie atmosferyczne a wiatr. Pogadanka. Nauczyciel przypomina lub wyjaśnia termin ciśnienie atmosferyczne. Zwraca uwagę, że wartość ciśnienia jest zmienna 107

21 Jak wykorzystać energię wiatru? oraz zależy od wysokości bezwzględnej. Im wyższy słup powietrza naciskający na powierzchnię Ziemi, tym ciśnienie wyższe. Przypomina jednostkę hpa, wyjaśnia pojęcie izobary oraz symbole N i W. Uczniowie uzupełniają Arkusz pracy nr Rodzaje wiatru. Pogadanka. a. Wiatry stałe, czyli wiejące stale w tym samym kierunku. PASATY Nauczyciel korzystając z kolorowej planszy Wiatry, tłumaczy mechanizm powstawania pasatów. Omawia cyrkulację powietrza w strefie międzyzwrotnikowej. Zwraca uwagę uczniów na powstający niż baryczny nad równikiem (związek ze zjawiskiem deszczu zenitalnego), przemieszczanie powietrza w kierunku zwrotników, a następnie powstanie w tych rejonach wyżu. Powstały układ ciśnień daje w konsekwencji wiatr. Nauczyciel wskazuje lokalizację pasatów oraz zwraca uwagę na odchylenie ich kierunku względem południków na obu półkulach. Wyjaśnia to zjawisko (siła Coriolisa). Uczniowie uzupełniają Arkusz pracy nr 2. b. Wiatry okresowo zmienne, czyli zmieniające swój kierunek na przeciwny. MONSUNY Nauczyciel wskazuje na ściennej mapie świata południowo wschodnią Azję. Tłumaczy zmienność pasatów: letni, zimowy. Jeden z uczniów wskazuje kierunek wiatru w zimie i w lecie. Uczniowie odpowiadają na pytanie: dlaczego monsun letni przynosi opady? BRYZA Nauczyciel wyświetla slajd z prezentacji multimedialnej Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Energia wiatru prezentujący bryzę. Wskazuje ucznia, który na podstawie informacji wysłuchanych na temat wiatrów zmiennych wyjaśnia przedstawiany na slajdzie schemat. c. Wiatry lokalne. Nauczyciel charakteryzuje ten rodzaj wiatru, następnie wskazuje na mapie jego lokalizację: HALNY Tatry, FEN Alpy, CHINOOK Góry Skaliste. Uczniowie odszukują rejony występowania omawianych wiatrów w atlasach geograficznych. 3. Wartości określające wiatr. Ćwiczenia. Nauczyciel utrwala i porządkuje wiadomości i umiejętności uczniów w zakresie: określania kierunku wiatru - ćwiczenia z mapą, odczytywania siły wiatru - przeliczanie jednostek. 4. Rola wiatru w przyrodzie. Uczniowie podają przykłady działalności wiatru w aspekcie pozytywnym i negatywnym. Nauczyciel prosi o podanie korzyści jakie człowiek może czerpać z ruchu powietrza. 5. Jak zamienić wiatr na prąd elektryczny? Nauczyciel wyjaśnia, czym jest turbina wiatrowa, jaka jest jej zasada działania oraz na czym polega wytworzenie prądu elektrycznego. Na tablicy pojawia się zapis: energia kinetyczna wiatru energia mechaniczna energia elektryczna Uczniowie analizują kolorową planszę Rodzaje turbin wiatrowych. Następnie nauczyciel wyświetla slajdy prezentujące turbiny wiatrowe, schemat ich budowy i animację pracy zależną od siły wiatru

22 Jak wykorzystać energię wiatru? 6. Jak pracuje turbina? Doświadczenie. Nauczyciel wykorzystuje do pokazu Zestaw doświadczalny załączony do pakietu. Wraz z uczniami zgodnie z instrukcją montuje turbinę (lub przygotowuje ją przed zajęciami). Następnie wg załączonej do zestawu instrukcji, demonstruje pracę turbiny. Zwraca uwagę uczniów, na zależność odległości między używaną w doświadczeniu suszarką i turbiną, na pracę turbiny. 7. Jak obliczyć wydajność turbiny? Korzystając z kolejnych slajdów (Jak oszacować uzysk energii elektrycznej z turbiny, Przykład obliczeniowy) nauczyciel wyjaśnia sposób obliczenia wydajności turbiny. Uczniowie rozwiązują zadanie tekstowe na Arkuszu pracy nr Zasoby energii wiatru w Polsce, Europie i na świecie. Nauczyciel prezentuje kolorową planszę Polskie zasoby energii wiatru i słońca oraz slajd przedstawiający mapę Polski z zaznaczonymi wietrznymi rejonami. Wskazuje miejsca najbardziej zasobne w energię wiatru. Prezentuje mapę Polski z wartościami pozyskiwanej energii przez poszczególne województwa. Następnie wyświetla zdjęcia przedstawiające największe farmy wiatrowe na świecie i wskazuje ich lokalizację na ściennej mapie świata. Uzasadnia ich lokalizację, zwraca uwagę uczniów na rzeźbę terenu samej farmy oraz ukształtowanie terenu sąsiednich krain geograficznych, co ma niewątpliwy wpływ na cyrkulację powietrza. 9. Za i przeciw. Dyskusja. Uczniowie podają argumenty uzasadniające sens tworzenia farm wiatrowych lub instalacji pojedynczych turbin oraz argumenty dyskwalifikujące te inwestycje. Nauczyciel kierując dyskusją czuwa, aby były podejmowane wszelkie wątki (ekonomiczne, społeczne, przyrodnicze). C. Część końcowa 1. Planujemy inwestycję. Mapa mentalna. Klasa zostaje podzielona na grupy 4-5 osobowe. Każda grupa pracuje oddzielnie. Mając do dyspozycji arkusze papieru A1 i pisaki uczniowie tworzą mapę mentalną, czyli graficzne rozwiązanie zagadnienia. Zadaniem uczniów jest wybranie lokalizacji pod planowaną farmę wiatrową. Muszą brać pod uwagę wiele aspektów (ukształtowanie terenu, wietrzność, bioróżnorodność, urbanizację, hałas, itd.). Za pomocą zapisywanych haseł, odszukiwanych między nimi zależności, relacji i związków uczniowie porządkują zdobyte podczas zajęć wiadomości i mogą podjąć decyzje. Po zakończeniu pracy liderzy poszczególnych zespołów prezentują wyniki. Uzasadniają podjęte decyzje. Nauczyciel podsumowuje i ocenia pracę uczniów. 2. Zadanie domowe. Uzupełnij Arkusz pracy nr

23 Jak wykorzystać energię wiatru? arkusz pracy nr 1 Polecenia Za pomocą rysunku przedstaw schematycznie niż i wyż baryczny. Narysuj izobary o wartości 1000 hpa, 1005 hpa, 1010 hpa. Zaznacz symbolami ośrodek niżu i wyżu. Wskaż strzałką kierunek wiatru. Przewidywany wiatr będzie miał kierunek:

24 Jak wykorzystać energię wiatru? arkusz pracy nr 2 Polecenia Za pomocą strzałek narysuj na obu półkulach kierunek pasatów. Używając symboli zaznacz ośrodek niskiego i wysokiego ciśnienia atmosferycznego. Wyjaśnij mechanizm powstawania pasatów. 111

25 Jak wykorzystać energię wiatru? arkusz pracy nr 3 Polecenia Rozwiąż zadanie. Turbina wiatrowa zamocowana na dachu posiada średnią moc: 1000W przy prędkości wiatru 15-25m/s, 750 W przy prędkości m/s 300 przy prędkości 5-10 m/s 0 przy prędkości poniżej 5m/s Oblicz, ile energii wyprodukuje turbina, jeżeli średnio: przez tydzień prędkość wiatru wynosić będzie 20m/s, przez 1 miesiąc mieścić się będzie w przedziale m/s, przez 3 miesiące mieścić się będzie w przedziale 5-10 m/s, a przez pozostałą część roku będzie niższa od 5m/s. Odpowiedź:.. 112

26 Jak wykorzystać energię wiatru? arkusz pracy nr 4 Polecenia Korzystając z dostępnych źródeł informacji, sporządź notatkę na temat jednego z silniejszych huraganów ostatnich lat cyklonu Katrina. Uwzględnij miejsce i datę wydarzenia, drogę, którą przebył huragan, osiąganą prędkość wiatru oraz konsekwencje tego zjawiska. 113

27 Scenariusz 14 autor: Elżbieta Gierek temat: Jeśli nie paliwa, to co? Cele ogólne uświadomienie problemu degradacji środowiska na skutek m.in. spalania paliw kopalnych, kształcenie postawy odpowiedzialności za stan środowiska, wskazanie możliwości korzystania z OŹE. Cele operacyjne uczeń: wymienia paliwa kopalne i odnawialne źródła energii, wymienia skutki spalania paliw kopalnych, opisuje mechanizm efektu cieplarnianego, doskonali umiejętność dyskusji, wykonuje doświadczenie, analizuje dane i interpretuje wnioski, pracuje w grupie rówieśnicze. Metody pracy metaplan pogadanka, dyskusja, rozmowa kierowana, praktycznego działania. Formy pracy indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne Arkusze pracy nr 1-4, kolorowe plansze: Paliwa kopalne, Odnawialne źródła energii, Efekt cieplarniany, ścienna mapa świata, atlasy geograficzne, Załaczniki nr 1-2, słowniki języka polskiego, Internet, arkusze papieru A1, materiały niezbędne do przeprowadzenia doświadczenia: cztery termometry laboratoryjne, dwie butelki plastikowe typu PET. Przebieg zajęć A. Część wstępna. 1. Rozwiązanie rebusu na Arkuszu pracy nr Uczniowie korzystając ze słowników języka polskiego lub z Internetu odszukują objaśnienie słowa degradacja. B. Część właściwa 1. Praca w grupach metodą metaplanu. Klasa zostaje podzielona na grupy 4-5 osobowe. Każda grupa otrzymuje arkusz papieru A1 oraz wzór graficzny zapisu metodą metaplanu (Załącznik nr 1). Na wzorze celowo nie umieszczono pola wnioski. Uczniowie rozważają problem: Pogłębia się degradacja środowiska naturalnego. Uzupełniają kolejne pola arkusza (Jak jest? Jak powinno być? Dlaczego nie jest tak jak powinno być?). 114

28 Jeśli nie paliwa, to co? 2. Prezentacja zapisów. Liderzy poszczególnych grup umieszczają arkusz w widocznym miejscu sali. Prezentują zapis swojej grupy i komentują go. Arkusze pozostają eksponowane do końca zajęć. Uczniowie będą z nich korzystać kilkakrotnie. 3. Dyskusja i postawienie wniosków. Jak można zahamować postępującą degradację środowiska? Jakie działania naprawcze należy niezwłocznie podjąć? 4. Zapisanie wniosków na tablicy. 5. Analiza zapisów w polu Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Podkreślenie kolorem czerwonym zapisów dotyczących produkcji energii lub skutków tej produkcji? 6. Dyskusja. W jaki sposób produkuje się energię? Do czego energia służy? Czy wyobrażamy sobie codzienne życie bez energii? Jakie są źródła pozyskiwania energii? Czym są paliwa kopalne? 7. Analiza kolorowej planszy Paliwa kopalne. Uczniowie analizują rysunek na planszy. Definiują, czym są paliwa kopalne. Paliwa kopalne, to substancje powstałe ze związków organicznych, czyli szczątków roślin i zwierząt. Zalegały przez kilkadziesiąt lub kilkaset milionów lat pod ziemią, były tam poddane wysokiemu ciśnieniu i temperaturze, bez dostępu powietrza. Jeden z uczniów zapisuje na tablicy poniższe zdanie. Do paliw kopalnych zaliczamy: węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropę naftową, gaz ziemny, torf. 8. Nauczyciel w rozmowie kierowanej informuje uczniów o procesie powstania paliw, sposobie wydobycia, przeznaczeniu. 9. Praca z atlasem geograficznym. Uczniowie analizują mapę gospodarczą świata. Lokalizują miejsca występowania poszczególnych paliw kopalnych na świecie. Wybrani uczniowie wskazują poszczególne rejony na mapie ściennej. Pozostali uczniowie odnajdują je w swoich atlasach. Wypełniają Arkusz pracy nr Jak dużo wydobywamy paliw kopalnych? Ile przeznaczamy na produkcję energii? Analiza Załącznika nr 2. Uczniowie rozwiązują zadanie matematyczne na Arkuszu pracy nr Konsekwencje spalania paliw kopalnych. Uczniowie ponownie analizują graficzny zapis metaplanu. Tym razem zastanawiają się i porównują zapisy w polach Jak jest? Jak powinno być? Dyskusja. Czy na stan środowiska naturalnego ma wpływ spalanie paliw? Jakie gazy pojawiają się w wyniku spalania paliw kopalnych? W których częściach biosfery obserwujemy skutki spalania kopalin? Jakie to są efekty? Uczniowie uzupełniają Arkusz pracy nr Sprawdzenie poprawności wypełnienia karty

29 Jeśli nie paliwa, to co? 13. Analiza kolorowej planszy Efekt cieplarniany. Nauczyciel wyjaśnia uczniom mechanizm powstawania efektu zwanego inaczej szklarniowym. Przypomina, że zmiany klimatyczne pojawiały się na Ziemi zawsze. Współcześnie wzmożona emisja gazów cieplarnianych powinna jednak niepokoić. 14. Doświadczenie. Uczniowie w podziale na dwie grupy przeprowadzają doświadczenie. Każda grupa otrzymuje po dwa termometry i 1,5 litrową butelkę po wodzie mineralnej. Uczniowie sprawdzają czy odczyty obu termometrów są jednakowe. Następnie wkładają do butelki jeden z termometrów, zakręcają ją i umieszczają w nasłonecznionym w klasie miejscu. Obok kładą drugi termometr, który traktują jako próbę kontrolną. Po upływie kilkunastu minut sprawdzają i porównują odczyty z termometrów. 15. Dyskusja Dlaczego termometr w butelce wskazuje wyższą temperaturę? Co spowodowało, że temperatura powietrza wewnątrz butelki jest wyższa niż na zewnątrz? Dlaczego efekt cieplarniany nazywamy inaczej szklarniowym? C. Część końcowa 1. Dyskusja. Jak można odpowiedzieć na pytanie zawarte w temacie lekcji Jeśli nie paliwa, to co? 2. Nauczyciel przedstawia uczniom źródła energii odnawialnej. Korzysta z kolorowej planszy Odnawialne źródła energii

30 Jeśli nie paliwa, to co? Graficzny zapis rozważań uczniów metodą metaplanu załącznik nr 1 117

31 Jeśli nie paliwa, to co? załącznik nr 2 Eksploatacja węgla kamiennego na świecie w roku 2009 Lp. Kraj WYDOBYCIE w mln ton 1 CHINY USA INDIE AUSTRALIA ROSJA INDONEZJA RPA NIEMCY KAZACHSTAN POLSKA Światowe wydobycie w roku 2009 wyniosło 6,9 mld ton Lp. Źródło na podstawie Wydobycie gazu ziemnego na świecie w roku 2009 Kraj WYDOBYCIE w m 3 1 STANY ZJEDNOCZONE ROSJA IRAN UNIA EUROPEJSKA KANADA NORWEGIA ALGIERIA CHINY HOLANDIA ARABIA SAUDYJSKA Źródło na podstawie 118

32 Jeśli nie paliwa, to co? załącznik nr 2 Wydobycie ropy naftowej na świecie w roku 2009 Lp. Kraj WYDOBYCIE w mln baryłek/dzień 1 ROSJA ARABIA SAUDYJSKA STANY ZJEDNOCZONE IRAN CHINY MEKSYK KANADA EMIRATY ARABSKIE IRAK WENEZUELA 2.2 Baryłka to około 159 litrów Źródło na podstawie 119

33 Jeśli nie paliwa, to co? arkusz pracy nr 1 Polecenia Rozwiąż zamieszczony poniżej rebus. Odszukaj w słowniku języka polskiego lub Internecie znaczenie odczytanego hasła. DE Rozwiązanie:... Z=C 120

34 Jeśli nie paliwa, to co? arkusz pracy nr 2 Polecenia Korzystając z atlasu geograficznego oraz informacji zawartych w załączniku 2 zaznacz na mapie świata miejsca wydobycia węgla kamiennego i ropy naftowej. Stwórz legendę mapy. LEGENDA: węgiel kamienny ropa naftowa 121

35 Jeśli nie paliwa, to co? arkusz pracy nr 3 Polecenia Rozwiąż zadanie. Oblicz, ile litrów ropy naftowej wydobyły razem Rosja, Stany Zjednoczone i Arabia Saudyjska. Przyjmij, że baryłka, to około 159 litrów. Uzyskany wynik przedstaw w notacji wykładniczej. Skorzystaj z danych zamieszczonych w tabeli w Załączniku nr 2 122

36 Jeśli nie paliwa, to co? arkusz pracy nr 4 Polecenia Wpisz w odpowiednich polach skutki spalania paliw kopalnych. 123

37 Scenariusz 15 autor: Elżbieta Gierek temat: Promień Słońca w podarunku. Cele ogólne uświadomienie możliwości wykorzystania energii Słońca do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Cele operacyjne uczeń: wymienia strefy oświetlenia Ziemi, podaje przykłady wpływu Słońca na życie organizmów, wyjaśnia czym jest światło, podaje przykłady wykorzystania energii słonecznej, opisuje zasadę działania kolektora słonecznego i baterii słonecznej, potrafi obliczyć opłacalność tych instalacji, wykonuje doświadczenie, interpretuje dane, wyciąga wnioski, pracuje w grupie rówieśniczej. Metody pracy dyskusja, pogadanka, doświadczenie, praktycznego działania. Formy pracy indywidualna, grupowa, zbiorowa. Środki dydaktyczne prezentacja multimedialna Pakiet edukacyjny na temat odnawialnych źródeł energii, Energia Słońca, Arkusze pracy nr 1-5, kolorowa plansza Strefy oświetlenia Ziemi, Ogniwa fotowoltaiczne, atlasy geograficzne, materiały niezbędne do przeprowadzenia doświadczenia: pryzmat, rzutnik, ekran. Przebieg zajęć A. Część wstępna. 1. Wprowadzenie do tematu lekcji. Dyskusja na temat korzyści jakie mamy z bliskiego sąsiedztwa ze Słońcem oraz zagrożeń płynących z tej strony. Uczniowie podają przykłady korzyści czerpanych przez organizmy żyjące na Ziemi oraz zagrożeń i niebezpieczeństw związanych z sąsiedztwem ze Słońcem. Następnie uzupełniają Arkusz pracy nr 1. B. Część właściwa 1. Analiza kolorowej planszy Strefy oświetlenie Ziemi. Pogadanka. Nauczyciel zwraca uwagę w jaki sposób oś Ziemi nachylona jest w stosunku do orbity, po której Ziemia się porusza oraz na konsekwencje w oświetleniu kuli wynikające z tego faktu. Przypomina pod jakim kątem padają promienie Słońca na powierzchnię Ziemi w różnych jej rejonach. Wyróżnia i wskazuje strefy oświetlenia. 124

38 Promień Słońca w podarunku. 2. Światło, ciepło, klimat, krajobraz. Analiza mapy klimatycznej świata. Uczniowie analizują mapę klimatyczną świata w atlasach geograficznych. Porównują położenie stref oświetleniowych i poszczególnych stref klimatycznych. Nauczyciel przypomina czym charakteryzują się poszczególne strefy klimatyczne (pory roku, średnie temperatury). Uczniowie analizują mapę krajobrazową świata. Odnajdują analogię w występowaniu poszczególnych krajobrazów do klimatu. 3. Światło a organizmy. Dyskusja. Czy organizmy potrzebują światła? Do czego go wykorzystują? Jakie mają sposoby żeby łapać energię słoneczną (światło, ciepło)? Czy światło/temperatura może szkodzić? Jak organizmy się przed tym bronią? Czy światło może być czynnikiem ograniczającym rozmieszczenie populacji? Co oznacza pojęcie rośliny dnia krótkiego, rośliny dnia długiego? 4. Czym jest światło słoneczne? Pogadanka. Nauczyciel wykorzystuje slajdy prezentacji multimedialnej Energia słoneczna. Omawia spektrum promieniowania. Wyjaśnia pojęcia promieniowanie podczerwone, widzialne, ultrafioletowe. Tłumaczy, że światło widzialne odbierane jest jako białe, ale jest mieszaniną różnych barw. Podaje przykład zjawiska tęczy lub bańki mydlanej. Doświadczenie. Celem doświadczenia jest dowiedzenie, że światło widzialne składa się z wielu barw. Uczniowie przygotowują pryzmat, źródło mocnego światła np. rzutnik i ekran. Ustawiają pryzmat przed rzutnikiem i kierują na niego światło. Obserwują obraz na ekranie. Wiązka światła po podwójnym załamaniu na ściankach pryzmatu rozdziela się na siedem barw: czerwoną, pomarańczową, żółtą, zieloną, błękitną, niebieską i fioletową. Uczniowie wypełniają Arkusz pracy nr 2. Nauczyciel kontynuuje pogadankę. Przedstawia kolejne slajdy prezentacji. Wyjaśnia, czym się charakteryzują poszczególne długości fal promieniowania słonecznego, a w szczególności, jaki mają wpływ na organizmy 5. Ile promieniowania dociera do Ziemi? Nauczyciel prezentuje kolejny slajd. Zwraca uwagę na ilość pochłanianego, rozpraszanego i odbijanego promieniowania przez atmosferę ziemską. Podkreśla jej rolę w aspekcie życia organizmów na Ziemi. Uczniowie odczytują ze slajdu ilość docierającej energii słonecznej do Ziemi 6. Jak można zmierzyć promieniowanie słoneczne?. Czym jest natężenie promieniowania? Czym jest usłonecznienie? Nauczyciel przedstawia natężenie promieniowania słonecznego, jako chwilową wartość energii słonecznej docierającej na m 2 powierzchni. Jednostka, w której ta wartość jest podawana to zazwyczaj [W/m 2 ] lub [kw/m 2 ]. Równocześnie tłumaczy, że natężenie promieniowania słonecznego ulega zmianom. Najwyższe wartości osiąga w słoneczne, bezchmurne dni (1000 [W/m 2 ]). Nauczyciel prezentuje następny slajd, który obrazuje sytuację podczas zachmurzenia, w dniu o zachmurzeniu małym i podczas bezchmurnej pogody. Następnie definiuje, czym jest usłonecznienie - liczba godzin słonecznych. Czyli, czas, podczas którego na powierzchnię Ziemi padają bezpośrednio promienie słoneczne. Wartość tą, wykorzystuje się w energetyce słonecznej do szacowania warunków pracy instalacji np. kolektorów. 7. Czy w Polsce są duże zasoby energii słonecznej? Nauczyciel wyświetla slajd Zasoby energii słonecznej w Polsce. Uczniowie porównują mapę nasłonecznienie Europy z mapą klimatyczną z atlasu geograficznego. Następnie analizowane są kolejne slajdy dotyczące zmienności energetycznej w ciągu roku kalendarzowego

39 Promień Słońca w podarunku. 8. Jak można wykorzystać energię słoneczną? Nauczyciel zapisuje na tablicy: ENERGIA SŁONECZNA ENERGIA ELEKTRYCZNA ENERGIA CIEPLNA OGNIWA FOTOWOLTAICZNE KOLEKTORY a. Zamiana energii słonecznej na cieplną. Nauczyciel korzystając ze zdjęć prezentacji multimedialnej wyjaśnia kolejno: czym jest kolektor słoneczny, co jest w nim nośnikiem energii cieplnej, jaki jest podział kolektorów, jak zbudowany jest kolektor, jakie są jego wady i zalety, jak obliczyć opłacalność instalacji. Następnie prezentuje uczniom animację zasady działania kolektora słonecznego oraz zdjęcia obiektów z zastosowaną instalacją. Uczniowie rozwiązują zadanie na Arkuszu pracy nr 3. b. Zamiana energii słonecznej na elektryczną. Nauczyciel korzysta z prezentacji multimedialnej, wyjaśnia kolejno: co nazywamy ogniwem fotowoltaicznym, jaka jest zasada działania ogniwa (korzysta z animacji), jak wygląda instalacja baterii słonecznych, jakie są i czym się różnią ogniwa, jak obliczyć uzysk energetyczny z instalacji baterii słonecznych. Uczniowie zapoznają się z zasadą działania baterii słonecznych oglądając animację zamieszczoną w prezentacji. Nauczyciel prezentuje zdjęcia instalacji znajdujące się na kolejnych slajdach oraz kolorową planszę. Uczniowie rozwiązują zadanie na Arkuszu pracy nr 4. C. Część końcowa Dyskusja. Jakie są zalety energii słonecznej? Jakie widzisz wady w wykorzystaniu jej zasobów? Wnioski z dyskusji uczniowie zapisują na Arkuszu pracy nr

40 Promień Słońca w podarunku. arkusz pracy nr 1 Polecenia Wpisz na szalkach wagi korzyści i zagrożenia wynikające z bliskiego sąsiedztwa Słońca

41 Promień Słońca w podarunku. arkusz pracy nr 2 Polecenia Uzupełnij kartę. Cel doświadczenia: Przebieg: Obserwacja: Rysunek Wniosek: 128

42 Promień Słońca w podarunku. arkusz pracy nr 3 Polecenia Rozwiąż zadanie. Na dachu domu znajdują się dwa kolektory słoneczne o powierzchni 1,8m 2 każdy. Pracują ze sprawnością 60% w półroczu zimowym i 40% w półroczu letnim. Oblicz, ile energii wyprodukują rocznie, jeżeli w półroczu letnim do dachu domu dociera 850kWh/m 2, a w zimowym 200 kwh/m 2. Odpowiedź:.. 129

43 Promień Słońca w podarunku. arkusz pracy nr 4 Polecenia Rozwiąż zadanie. Panele słoneczne znajdujące się na dachu domu pracują ze sprawnością 15%. Podłączone są one do inwertera, którego sprawność wynosi 90%. Dodatkowo na przesyle i ładowaniu akumulatorów jest traconych 20% wyprodukowanej energii. Oblicz, ile energii dostarczy cała instalacja po uwzględnieniu wszystkich strat, jeżeli rocznie do 1m 2 powierzchni dachu dociera 1200 kwh energii słonecznej, a powierzchnia ogniw wynosi 8m 2. Odpowiedź:.. 130

44 Promień Słońca w podarunku. arkusz pracy nr 5 Polecenia Wpisz wady i zalety pozyskiwania energii słonecznej