MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Departament Konsularny i Polonii

Transkrypt

1 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Departament Konsularny i Polonii

2 SPIS TREŚCI I. Polska słuŝba konsularna w 2007 roku str. 3 II. Ruch osobowy str. 5 III. Opieka konsularna str. 9 IV. Sprawy prawne, obywatelstwa, str. 19 repatriacji oraz spadki V. Problematyka polonijna str. 22 VI. Opieka nad polską migracją zarobkową str. 28 VII. Działalność konsulów honorowych str. 35 IX. Tabele str. 37 2

3 I. Polska słuŝba konsularna w 2007 roku. 31 grudnia 2007 roku. Polska miała łącznie 323 urzędy konsularne, w tym 140 urzędów zawodowych oraz 183 urzędy kierowane przez konsulów honorowych. Wśród placówek zawodowych było 49 konsulatów generalnych, 31 wydziałów konsularnych w ambasadach RP oraz 59 stanowisk konsularnych w mniejszych placówkach dyplomatycznych. Czynności konsularne wykonywało takŝe Warszawskie Biuro Handlowe w Tajpej. Blisko połowa zawodowych urzędów konsularnych działała w państwach Europy (64). W Ameryce Północnej było 8 urzędów (4 w USA i 4 w Kanadzie), w Ameryce Środkowej i Południowej - 14, w Azji - 34, w Afryce i na Bliskim Wschodzie - 16 oraz w Australii i Oceanii - 3. Liczba urzędów zawodowych zwiększyła się o Konsulat Generalny w Katanii, stanowisko konsularne w Ambasadzie RP w Kabulu oraz stanowisko konsularne w Ambasadzie RP w Aszchabadzie. Poszerzano i racjonalizowano sieć urzędów kierowanych przez konsulów honorowych. Zostało ustanowionych 10 nowych tego typu urzędów, a zlikwidowano 2 konsulaty honorowe. 1 Wszystkie urzędy dokonały tzw. rejestrowanych czynności konsularnych 2 co oznaczało spadek ich liczby w stosunku do roku poprzedniego o 5,96 % (w 2006 roku wykonano czynności). Tendencja spadkowa zaznaczyła się trzeci rok z rzędu. Z tytułu czynności konsularnych urzędy pobrały łącznie opłaty konsularne brutto w wysokości EURO (w roku poprzednim EURO, co oznacza wzrost dochodów o 3,37 %). Podobnie jak w roku poprzednim, największą liczbę rejestrowanych czynności wykonały urzędy w Rosji oraz na Ukrainie i Białorusi. Działające w tych państwach 12 urzędów zrealizowało łącznie czynności, tj. 68,93 % czynności wykonanych przez wszystkie polskie urzędy konsularne na świecie. Zasadniczym powodem była liczba wydanych przez te urzędy wiz. Najwięcej czynności wykonał po raz kolejny Konsulat Generalny RP we Lwowie (w roku poprzednim spadek o 2,82 %), a dalej: KG w Łucku (w roku poprzednim ), KG w Brześciu (w roku poprzednim ). Poza wymienionymi państwami największą liczbę rejestrowanych czynności konsularnych wykonały następujące urzędy (w nawiasach odpowiednie liczby za rok 2006): 1. KG Londyn ( wzrost o 50,91 %) 2. KG Kolonia ( spadek o 15,35 %) 3. KG Nowy Jork ( wzrost o 1,9 %) 4. KG Chicago ( spadek o 8,59 %) 5. WK Rzym ( spadek o 15,19 %) 6. WK Dublin (7.970 wzrost o 80,68 %) Łączna liczba rejestrowanych czynności konsularnych w urzędach w USA utrzymywała się na ubiegłorocznym poziomie (w KG Los Angeles i w KG Nowy Jork lekki wzrost, zaś w KG Chicago i w WK Waszyngton - spadek). Spośród czterech urzędów w Kanadzie, wzrost liczby wykonanych czynności wystąpił w KG Toronto (o 19,3 %). W pozostałych urzędach na terenie Kanady wykonano o 595 czynności mniej niŝ w roku poprzednim (2,88 %). 1 Konsulowie honorowi nie posiadają uprawnień do wykonywania płatnych czynności konsularnych. Głównym ich zadaniem jest niesienie pomocy obywatelom polskim w róŝnych sytuacjach losowych, a takŝe działalność informacyjna i promocyjna. 2 Są to czynności (paszportowe, wizowe, prawne i inne), za które pobiera się opłaty konsularne według stawek określonych w TOK 3

4 W urzędach konsularnych na terenie Ameryki Łacińskiej liczba czynności konsularnych utrzymywała się w przybliŝeniu na niezmienionym poziomie, przy czym wzrosty nastąpiły: w Brasilii o 38,3 %, w Caracas o 1,9 %, w Hawanie o 18,7 %, w Limie o 21,9 %, w Meksyku o 15,2 %, w Panamie o 34,0 %, w Sao Paulo o 38,4 % zaś spadki - w Bogocie o 18,3 %, w Buenos Aires o 40,4 %, w Kurytybie o 21,0 %, w Montevideo o 57,5 %, w Rio de Janeiro o 5,0 %, w San Jose o 7,7 %. W niektórych urzędach na obszarze UE/EOG na liczbę wykonywanych przez placówki czynności konsularnych wpływała migracja pracowników z Polski. Obserwowano w związku z tym znaczny wzrost liczby czynności konsularnych w niektórych urzędach (np. Edynburg o 125,2 %, Dublin o 80,7 %, Luksemburg o 70,2 %, Londyn o 50,9 %, Oslo o 16,6 %, Barcelona o 15, 9 %, Lyon o 14,9 %). Wyraźny spadek liczby czynności rejestrowanych nastąpił kolejny rok z rzędu w większości urzędów połoŝonych na obszarze państw UE/EOG, w szczególności w Niemczech, gdzie wszystkie urzędy zanotowały spadki: od 33,7 % w Lipsku i 20,5 % w Hamburgu, do 17,6 % w Kolonii. Znaczny spadek liczby czynności nastąpił w urzędach na terenie Francji (Strasburg o 20,2 %, Lyon o 11,2 % i ParyŜ - o 11,0 %), chociaŝ w KG Lille odnotowano wzrost czynności o 16,9 %. Spadek liczby czynności wystąpił teŝ w Belgii (KG Bruksela - o 16,6 %), Szwajcarii (WK Berno - o 33,5 %), Holandii (WK Haga o 29,8 %), Hiszpanii (WK Madryt - o 23,4 %), a takŝe w nowych państwach Unii (WK Bratysława - o 40,3 %, KG Ostrawa o 33,9 %, WK Praga o 31,0 %, WK Budapeszt o 33,0 %). Szczegółowe wielkości odnoszące się do wszystkich urzędów konsularnych zawierają załączone do raportu tabele. Obok czynności rejestrowanych (tj. paszportowych, wizowych i prawnych), w pracy konsulów coraz większego znaczenia nabierają tzw. czynności nierejestrowane, za które nie pobiera się opłat konsularnych, a które w wielu urzędach stają się coraz bardziej pracochłonne i absorbują czas personelu. Konsulowie RP utrzymują ścisłe kontakty z Polonią, sprawują opiekę konsularną i udzielają pomocy prawnej obywatelom polskim, rozwijają kontakty z instytucjami i organizacjami w krajach urzędowania, udzielają informacji o Polsce i działają na rzecz jej promocji w świecie. Nasilające się w ostatnich latach procesy migracyjne, w tym w szczególności ogromna migracja zarobkowa do krajów Unii Europejskiej, postawiły przed polską słuŝbą konsularną nowe, znacznie szersze i trudniejsze zadania związane z wykonywaniem konstytucyjnego obowiązku opieki państwa nad swoimi obywatelami. Wzrastają oczekiwania Polaków dotyczące coraz większej sprawności i skuteczności opieki i ochrony ich interesów poza granicami kraju. Wielkie są teŝ potrzeby ponad milionowej rzeszy Polaków na Wschodzie, którym słuŝba konsularna musi sprostać. Ministerstwo Spraw Zagranicznych od wielu lat dąŝy do moŝliwie najbardziej racjonalnego ukształtowania sieci urzędów konsularnych oraz zespołów pracowniczych, dostosowując je do aktualnych potrzeb, wynikających ze stanu wzajemnych stosunków z poszczególnymi państwami, liczebności Polonii i organizacji polonijnych, a takŝe natęŝenia ruchu osobowego pomiędzy Polską a poszczególnymi krajami. W 2007 roku, w 140 zawodowych urzędach konsularnych zatrudnionych było 931 pracowników merytorycznych, w tym 387 osób posiadających uprawnienia do wykonywania czynności konsularnych. Największą liczbę czynności rejestrowanych w przeliczeniu na jednego pracownika merytorycznego odnotowano w 2007 roku w urzędach konsularnych na Ukrainie (Łuck 6.928, Lwów 6.477) na Białorusi (Grodno 4.831, Brześć 4.461), w Rosji (Kaliningrad 3.087, Moskwa 2.131). Wpłynęła na to przede wszystkim duŝa liczba wydanych w tych 4

5 urzędach wiz. W innych regionach, obciąŝenie czynnościami rejestrowanymi kształtowało się na poziomie na pracownika. Średnio na statystycznego pracownika merytorycznego przypadały w 2007 roku rejestrowane czynności konsularne (w roku poprzednim 2.071). II. Ruch osobowy Problematyka wizowa W roku 2007 urzędy konsularne wykonały łącznie czynności wizowych (w 2006 roku czynności, co oznacza spadek o 9,13 %). Wydano wiz (w roku poprzednim spadek o 11,4 %). W ogólnej liczbie wydanych wiz było wiz pobytowych ( kategorii C oraz kategorii D ), w tym wiz z prawem do pracy kategorii C/08 i D/08. Ponadto wydano wiz kategorii B - tranzytowe. Odmówiono wydania wiz cudzoziemcom. Najczęstszym powodem odmów był brak wiarygodności deklaracji na temat celu podróŝy lub niespełnianie przez aplikujących wymogów formalnych. Urzędy, które w 2007 roku wydały najwięcej wiz Lp. Placówka Liczba wydanych wiz 1 Lwów Łuck Brześć Kijów Kaliningrad Grodno Mińsk Moskwa Odessa Charków St. Petersburg Podobnie jak w roku poprzednim, największą liczbę rejestrowanych czynności wizowych wykonały polskie urzędy konsularne na terytorium Ukrainy, Białorusi i Rosji. W porównaniu do roku 2006, w siedmiu z tych urzędów nastąpił spadek liczby wydanych wiz, w tym we Lwowie (o 7,6 %) i w Łucku (o 0,8%). Wzrosła natomiast liczba wiz wydanych w Brześciu (o 13,5 %), Odessie (o 8,7%) i Charkowie (o 19,7%). Poza obszarem wymienionych wyŝej państw, największą liczbę wiz, wydały urzędy (w nawiasach zmiana w porównaniu z rokiem poprzednim) w: Kiszyniowie (spadek o 45,9 %), Stambule (wzrost o 18,7 %), Belgradzie (wzrost o 27,3 %), Ałmacie (spadek o 34,9 %), Londynie (wzrost o 13,8 %), Ankarze (wzrost o 16 %), Pekinie (wzrost o 12,8 %), New Delhi (wzrost o 9,7 %), Shanghaju (wzrost o 19,9 %), Tajpej (spadek o 13,2 %) i Koloni (spadek o 48,3 %). 5

6 Kolejny rok z rzędu największą liczbę wiz wydał Konsulat Generalny RP we Lwowie ( , co stanowi prawie jedną czwartą ogółu wydanych w roku ubiegłym wiz). Główne kierunki działań przed wejściem do strefy Schengen: Polska, wraz z 8 innymi nowymi członkami Unii Europejskiej, dołączyła 21 grudnia 2007 roku do strefy Schengen. Dostosowywanie polskiej słuŝby konsularnej do nowych zadań oraz procedur stosowanych przy wydawaniu wiz było podstawowym zadaniem w 2007 roku. W ramach tego przedsięwzięcia zrealizowano następujące zadania: 1. Przygotowanie do stosowania infrastruktury teleinformatycznej Systemu Informacyjnego Schengen (SIS). W związku z opóźnieniami we wdraŝaniu przez UE systemu SIS II, Portugalia zaproponowała rozwiązanie przejściowe SISone4All (System Informacyjny Schengen I dla wszystkich) polegające na czasowym włączeniu nowych krajów członkowskich do obecnej sieci SIS-NET. UmoŜliwiło to wymianę informacji w ramach SIS w bardzo krótkim czasie. 28 marca 2007 roku Portugalia przekazała w Lizbonie dziewięciu krajom (Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Czechy, Słowenia i Słowacja) pakiety oprogramowania do SISone4all. Dzięki temu wszystkie polskie instytucje, które winny mieć dostęp do systemu SIS (urzędy konsularne, StraŜ Graniczna, Policja, Urząd do Spraw Cudzoziemców) mogły kontynuować prace w celu przygotowania własnych systemów informatycznych współpracujących z SIS. 2. Kontynuacja prac nad wdroŝeniem Systemu Informatycznego Wiza-Konsul. W okresie sprawozdawczym system ten został przygotowany do współpracy z SIS. Oprogramowanie zostało zainstalowane w 17 urzędach konsularnych: Malmoe, Moskwie, Berlinie, Ankarze, Kiszyniowie, Petersburgu, Odessie, Charkowie, Mińsku, Grodnie, Pekinie, Ałmaty, Kijowie, Łucku, Kaliningradzie, Brześciu oraz Lwowie. Wymienione urzędy wydały w 2006 roku wiz na ogólną liczbę wiz wydanych przez wszystkie polskie placówki. W 2008 roku planowane są kolejne wdroŝenia systemu Wiza-Konsul w innych placówkach. 3. Opracowanie rozwiązań umoŝliwiających placówkom przeprowadzanie sprawdzeń i konsultacji wizowych za pośrednictwem utworzonego w Departamencie Konsularnym i Polonii Wydziału Obsługi Informatycznych Procedur Konsularnych. Przygotowano nowe oprogramowanie do druku naklejek wizowych. Od roku uruchomiono łączność clarisową wydziału ze wszystkimi abonentami sieci MSZ, rozpoczęto, we współpracy z Centralnym Organem Wizowym (Urzędem ds. Cudzoziemców) i innymi instytucjami konsultowanymi oraz partnerami Schengen, testy aplikacji konsultacyjnej w ramach wspólnej polityki wizowej. Uruchomiono takŝe dostęp do testowej bazy danych SIS oraz do tzw. Przeglądarki Portugalskiej jako alternatywnego źródła sprawdzania w bazie zastrzeŝeń SIS. Od r. rozpoczęto obsługę wszystkich 141 polskich urzędów konsularnych w ramach procedury wizowej. 4. Nowelizacja w lipcu 2007 roku ustawy o cudzoziemcach w celu pełnego dostosowania polskich norm prawnych do wymogów Schengen. Urzędy konsularne otrzymały stosowne polecenia dotyczące wdroŝenia tych zmian. Kolejne zmiany ustawy o cudzoziemcach zostały zawarte w Ustawie o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Systemie Informacji Wizowej. Wejście ich w Ŝycie nastąpiło z chwilą poszerzenia obszaru Schengen. TakŜe i w tym zakresie przekazano placówkom konsularnym RP odpowiednie instrukcje i zalecenia. 5. Opracowanie na podstawie przepisów krajowych i uregulowań UE Aneksu do przewodnika wizowego, obejmującego całokształt nowych procedur wizowych, które 6

7 urzędy konsularne były zobowiązane stosować od chwili rozpoczęcia wydawania wiz jednolitych. 6. Przygotowanie stosownych zaleceń dla placówek w zakresie wymaganych dokumentów uzasadniających okoliczności ubiegania się przez cudzoziemców o wizę, zaleceń mających na celu dostosowanie procedur do wymogów przestrzeganych przez państwa stosujące dorobek Schengen. 7. Aktywny udział pracowników DKiP w pracach Grupy Roboczej Rady UE ds. Wiz (VISA), Grupy Roboczej Komisji Europejskiej ds. Wizowego Systemu Informacyjnego (VIS), Grupy Roboczej Rady UE ds. ewaluacji Schengen (Sch-Eval) oraz w przygotowywaniach przez Komisję Europejską aktów prawnych w dziedzinie ujednoliconej praktyki wizowej i współpracy konsularnej, w tym wspólnych punktów aplikacyjnych, a takŝe wzajemnej reprezentacji w procesie wydawania wiz. 8. Kontynuacja cyklu szkoleń dla pracowników konsularnych dotyczących systemu wizowego UE, wykrywania fałszywych i sfałszowanych dokumentów. Umowy dwustronne o ruchu osobowym między Polską a Rosją, Białorusią i Ukrainą Ruch osobowy między Polską a wschodnimi sąsiadami (Rosja, Białoruś i Ukraina) regulowały umowy dwustronne, które poza ułatwieniami wizowymi zawierały takŝe szereg postanowień dotyczących zasad pobierania opłat za wizy. Wejście Polski do strefy Schengen spowodowało konieczność dostosowania dotychczasowych umów, zawartych w 2003 roku, do standardów acquis Schengen. Prace na rzecz tego dostosowania były równieŝ zadaniem Departamentu Konsularnego i Polonii. Federacja Rosyjska: Zmiany umowy o ułatwieniach wizowych z 2003 roku dokonano w formie wymiany not. Uzgodniono, które jej postanowienia będą nadal stosowane z uwagi na ich zgodność ze standardami UE. Z dniem wejścia w Ŝycie Umowy UE Rosja, obywatele FR mieszkający na terenie Obwodu Kaliningradzkiego zostali objęci obowiązkiem uiszczania opłat za wizy (na podstawie umowy dwustronnej RP Rosja byli z niej zwolnieni). Republika Białorusi: Umowa o ułatwieniach wizowych między Polską a Białorusią została wypowiedziana z dniem roku na mocy uchwały Rady Ministrów. W rozmowach dwustronnych uzgodniono treść nowej umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białorusi o ruchu osobowym, która weszła w Ŝycie 21 grudnia 2007 roku, czyli z chwilą wejścia Polski do strefy Schengen. Umowa wprowadza ułatwienia w wydawaniu wiz dla niektórych kategorii obywateli Białorusi i zwalnia z opłat wizowych dzieci do 6 lat, uczniów, studentów, doktorantów i naukowców przybywających do Polski w celach badawczych. Ukraina: Umowa między Rządem RP a Gabinetem Ministrów Ukrainy o zasadach ruchu osobowego, podpisana w 2003 roku, została zmieniona na mocy Protokółu podpisanego 30 listopada 2007 roku. Stan prawny w zakresie ruchu osobowego między Polską a Ukrainą reguluje Umowa między Wspólnotą Europejską a Ukrainą o ułatwieniach w wydawaniu wiz, podpisana 18 czerwca 2007 roku i obowiązująca od 1 stycznia 2008 roku. Umowa ta ma charakter nadrzędny w stosunku do wewnętrznego ustawodawstwa polskiego. Szereg 7

8 postanowień z Umowy WE Ukraina zostało przeniesionych do bilateralnego Protokółu z Ukrainą. W ramach prowadzonych działań przygotowawczych wypowiedziano takŝe szereg uregulowań dwustronnych dotyczących wysokości pobieranych opłat konsularnych, które były niezgodne z przepisami Schengen. Dotyczyło to m.in. nie pobierania opłat wizowych od obywateli Albanii, Bangladeszu, Bośni i Hercegowiny, Gwinei, Kirgistanu, CHRL, Macedonii, Mołdowy, Serbii i Czarnogóry oraz Wietnamu. Porozumienia te zostały wypowiedziane z dniem roku. Ponadto z dniem roku weszły w Ŝycie umowy o ułatwieniach wizowych między Wspólnotą Europejską a Albanią, Bośnią i Hercegowiną, Macedonią, Serbią, Czarnogórą i Mołdową. Sprawy paszportowe Urzędy konsularne wydały w 2007 roku paszportów (wzrost o 20,3% w stosunku do roku poprzedniego), w tym paszportów personalizowanych centralnie i paszportów tymczasowych. Największą liczbę paszportów wydały następujące urzędy (w nawiasach odpowiednie liczby dotyczące 2006 roku): 1. Londyn ( wzrost o 59,1 %) 2. Nowy Jork ( wzrost o 30,3%) 3. Chicago ( spadek o 4,6 %) 4. Kolonia ( spadek o 5,8 %) 5. Dublin ( wzrost o 184,6%) W zakresie spraw paszportowych uwagę skupiono na pracach dotyczących przygotowania i wprowadzenia nowego trybu wydawania dokumentów paszportowych za granicą. NajwaŜniejszym zadaniem w zakresie spraw paszportowych było opracowanie przez MSZ nowego programu komputerowego umoŝliwiającego druk paszportów tymczasowych nowego wzoru. Z dniem roku urzędy przystąpiły do wydawania nowych paszportów tymczasowych. Główne działania związane z przystąpieniem Polski do pełnego stosowania dorobku Schengen i zacieśniania współpracy konsularnej państw członkowskich UE W urzędach konsularnych, które wydają ponad 90% wiz, wdroŝono nowy system informatyczny Wiza-Konsul. Główną korzyścią eksploatacji systemu jest sprawne i szybkie konsultowanie decyzji wizowych z pozostałymi państwami Schengen oraz z organami krajowymi. DKiP współuczestniczył w budowie unijnej bazy prawnej regulującej zasady ruchu osobowego między krajami UE a państwami trzecimi oraz w tworzeniu mechanizmów ułatwiających obywatelom tych państw wjazd na terytorium Schengen. Departament opiniował mandaty dla Komisji Europejskiej do negocjowania umów między Wspólnotą Europejską a Federacją Rosyjską, Ukrainą i państwami Bałkanów Zachodnich o ułatwieniach wizowych. Prowadzone były intensywne przygotowania do negocjacji umów dwustronnych z Ukrainą, Białorusią i Federacją Rosyjską o małym ruchu granicznym. 8

9 W roku 2007 Departament Konsularny i Polonii kontynuował we współpracy z innymi departamentami MSZ - wysiłki dla ustanowienia pełnej wzajemności wizowej w relacjach z USA, Kanadą i Australią. Prowadzono intensywne przygotowania umów z innymi państwami Schengen o reprezentacji w zakresie wydawania wiz w państwach trzecich, w których Polska nie posiada własnych przedstawicielstw dyplomatyczno-konsularnych. W okresie bezpośrednio poprzedzającym przystąpienie Polski do Schengen prowadzono szeroko zakrojoną kampanię informacyjną na temat zasad przekraczania granic zewnętrznych i wewnętrznych, rodzajów wiz wydawanych przez Polskę, zasad tranzytu przez terytorium RP i Schengen, podróŝowania po terytorium Schengen na podstawie zezwolenia na pobyt, waŝności wiz wydanych przed datą uzyskania pełnego członkostwa w Schengen. Pracownicy DKiP uczestniczyli w pracach Grup Roboczych Rady UE ds. wiz (VISA) oraz współpracy konsularnej (COCON), a takŝe - we współpracy z innymi departamentami MSZ i z resortami krajowymi - w przygotowaniach delegacji polskich do ich uczestnictwa w posiedzeniach grup roboczych i komitetów głównie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. DKiP monitorował prace innych grup roboczych Rady UE i Komisji Europejskiej pod kątem wdraŝania w pracy słuŝby konsularnej przyjmowanych tam ustaleń. DKiP uczestniczył w pracach grupy roboczej Rady UE ds. współpracy konsularnej COCON, której głównym zadaniem jest tworzenie polityki UE w dziedzinie opieki konsularnej oraz monitorowanie i koordynowanie realizacji zadań i zaleceń w tym zakresie. Prowadzono szkolenia dla pracowników konsularnych w zakresie harmonizacji procesów wizowych w UE i współpracy słuŝb konsularnych państw członkowskich w tej dziedzinie. III. Opieka konsularna Ochrona praw i interesów obywateli polskich za granicą Wykonywanie obowiązku opieki państwa nad obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, zapisanego w art. 36 Konstytucji RP, jest jednym z naczelnych zadań polskiej słuŝby dyplomatyczno-konsularnej. W 2007 roku kontynuowane były starania o utrzymanie wysokiego standardu tej opieki przy pojawiających się nowych wyzwaniach wynikających z migracji zarobkowej. Wraz ze wzrostem liczby zagranicznych wyjazdów Polaków rośnie liczba przypadków, w których niezbędna jest pomoc ze strony konsula. MSZ oraz przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne podejmowały interwencje związane z ochroną praw i interesów obywateli polskich oraz udzielały im pomocy, między innymi w sytuacjach zdarzeń losowych, wypadków komunikacyjnych, zatrzymań i aresztowań oraz innych konfliktów z władzami kraju pobytu a takŝe w sytuacjach nadzwyczajnych. Nie było konieczne, jak w roku poprzednim, organizowanie zakrojonych na szeroką skalę operacji sprowadzania do Polski turystów pozostawionych za granicą przez organizatorów wyjazdu. Z dniem 1 stycznia 2008 roku weszło w Ŝycie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie wniosku o leczenie lub badania diagnostyczne poza granicami kraju oraz pokrycie kosztów transportu, które bardzo ułatwia pracę polskim urzędom konsularnym. W roku 2007 przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne odnotowały przypadków wymagających interwencji konsula na rzecz polskich obywateli. Podkreślić naleŝy, iŝ od 2006 roku następuje systematyczny, bardzo wyraźny wzrost liczby interwencji. Stałą tendencję wzrostową liczby interwencji na przestrzeni ostatnich lat obrazuje poniŝsza tabela. 9

10 Liczba interwencji na rzecz obywateli polskich w latach Rok Liczba interwencji Najwięcej interwencji na rzecz obywateli polskich polegało na: udzielaniu doraźnej pomocy osobom, które zostały poszkodowane w wyniku zdarzeń losowych, wypadków i innych sytuacji nadzwyczajnych; udzielaniu pomocy w powrocie do kraju osobom, które nie były w stanie poradzić sobie ze zorganizowaniem powrotu; sprawowaniu opieki nad osobami zatrzymanymi, aresztowanymi i odbywającymi za granicą kary pozbawienia wolności, w tym podejmowaniu interwencji w przypadkach dyskryminacyjnego traktowania obywateli polskich m.in. przez policję lub słuŝbę więzienną; udzielaniu informacji w sprawach związanych z dochodzeniem praw za granicą, m.in. w sprawach odszkodowawczych, pracowniczych, alimentacyjnych oraz dotyczących prawa do opieki nad dziećmi; udzielaniu informacji na temat warunków pracy i Ŝycia w krajach UE, a takŝe przeprowadzaniu interwencji na rzecz obrony praw polskich pracowników oraz działań przeciw ich dyskryminacji, zjawisku pracy przymusowej i handlu ludźmi; bieŝącym monitorowaniu sytuacji w róŝnych regionach i krajach świata oraz przygotowywaniu informacji o istniejących lub potencjalnych zagroŝeniach (w formie komunikatów umieszczanych na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych). Placówki, w których podjęto najwięcej interwencji na rzecz obywateli polskich w roku 2007 Lp. Placówka Liczba 1 KG Mediolan KG Londyn WK Oslo WK Rzym WK Kopenhaga KG Hamburg WK Dublin WK Berlin KG Kolonia WK Haga Urzędy konsularne udzielały pomocy obywatelom polskim poszkodowanym w wypadkach drogowych. Konsulowie docierali na miejsce wszystkich najbardziej tragicznych zdarzeń, czuwając nad przebiegiem akcji ratowniczej, zabezpieczeniem mienia oraz podjęciem przez miejscowe organy właściwych działań wyjaśniających. Pośredniczyli 10

11 w przekazywaniu informacji rodzinom, interesowali się warunkami hospitalizacji, współuczestniczyli w organizowaniu transportu rannych do Polski. NajpowaŜniejszy wypadek w 2007 roku miał miejsce w lipcu w miejscowości Vizille (okolice Grenoble, Francja). W wyniku katastrofy śmierć poniosło 26 osób, a 24 były hospitalizowane. Konsulat Generalny w Lyonie utrzymywał ścisły kontakt z policją, organizatorem wyjazdu, organami prowadzącymi akcję ratowniczą. Konsulowie otoczyli jak najlepszą opieką osoby ranne oraz przybyłych z kraju członków rodzin poszkodowanych. W sierpniu 2007 roku, w okolicach Dunkierki miał miejsce wypadek polskiego autobusu rejsowego, kursującego na trasie Polska - Wielka Brytania - Irlandia. W wyniku wypadku zginęły 3 osoby, a 27 było hospitalizowanych. Sprawą zajmowały się Konsulaty Generalne w Lille i Brukseli. W październiku 2007 roku na lotnisku w Stambule lądował awaryjnie, z powodu samozapłonu silnika, samolot egipskich linii lotniczych z obywatelami polskimi na pokładzie. Konsulowie we współpracy z władzami tureckimi oraz z biurem podróŝy - organizatorem wyjazdu, zapewnili pasaŝerom hotel, posiłek i transport powrotny. Według informacji pochodzących ze sprawozdań konsularnych sporządzanych przez polskie urzędy konsularne, w roku 2007 zarejestrowano łącznie 751 wypadków, sytuacji wyjątkowych i zdarzeń losowych, w których poszkodowani byli obywatele polscy i w których pomoc ze strony urzędów konsularnych okazała się niezbędna. Najczęściej były to sytuacje związane z napadami, kradzieŝami, wypadkami komunikacyjnymi, nagłymi zachorowaniami oraz koniecznością hospitalizacji i specjalistycznego transportu do kraju, zaginięciami obywateli polskich za granicą, a takŝe zdarzenia związane z działaniami wojennymi i koniecznością organizowania ewakuacji do Polski. Urzędy konsularne podejmowały natychmiastowe działania we wszystkich wymagających tego sytuacjach. Na miejsca zdarzeń konsulowie udawali się osobiście i niejednokrotnie bezpośrednio uczestniczyli w akcjach ratunkowych. Dbano o zapewnienie bieŝącego przepływu informacji o stanie osób hospitalizowanych, utrzymując stały kontakt z rodzinami poszkodowanych. Urzędy konsularne, we współpracy z odpowiednimi słuŝbami i władzami miejscowymi oraz instytucjami polskimi, uczestniczyły w organizowaniu transportu chorych do kraju. Udzielano pomocy w identyfikacji ofiar i sprowadzaniu ciał zmarłych obywateli polskich do kraju. Ponadto konsulowie, na wniosek zainteresowanych i ich rodzin, uzyskiwali i tłumaczyli dokumenty niezbędne do ubiegania się o świadczenia socjalne oraz odszkodowania w firmach ubezpieczeniowych. W 2007 roku polska słuŝba dyplomatyczno-konsularna zaangaŝowana była w organizację ewakuacji obywateli polskich z Iraku, którzy wobec pogarszającego się stanu bezpieczeństwa w tym kraju postanowili powrócić do Polski. Operację, do której doszło w lipcu, poprzedziły wielomiesięczne przygotowania prowadzone przez Ambasadę RP w Bagdadzie, jak teŝ Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W Kancelarii Prezesa Rady Ministrów powołany został Zespół ds. realizacji programu pomocy obywatelom RP i ich rodzinom ewakuowanym z Iraku. W skład Zespołu weszli przedstawiciele: MSWiA, MPiPS, MF, MON, MZ, MSZ oraz KPRM. Podjęto decyzję o zorganizowaniu jednorazowego transportu samolotem wojskowym. W sumie ewakuowano 40 osób. Pomoc finansowa Pomocy finansowej na powrót do kraju udzielano najczęściej obywatelom polskim, którzy pochopnie i bez odpowiedniego przygotowania wyjechali za granicę w celach zarobkowych, głównie do państw Unii Europejskiej (np. korzystając z ofert nieuczciwych pośredników). 11

12 W roku 2007 polskie urzędy konsularne udzieliły pomocy finansowej na powrót do kraju bez poręczenia majątkowego osobom, na łączną kwotę ,74 PLN. Liczby takich przypadków oraz kwoty pomocy na powrót do kraju bez poręczenia majątkowego udzielanej w latach przedstawia poniŝsza tabela. Rok Liczba osób Kwota PLN , , , ,- W krajach Unii Europejskiej i EOG pomocy finansowej na powrót do kraju bez poręczenia majątkowego (za zobowiązaniem spłaty i bez obowiązku spłaty) udzielono w 2007 roku osobom na łączną kwotę PLN. Obrazuje to poniŝsza tabela: Liczba Kwota Kraj Lp. przypadków w PLN 1. Niemcy Wlk. Brytania Francja Hiszpania Włochy Dania Grecja Szwecja Czechy Norwegia Austria Niderlandy Belgia Finlandia Portugalia Łotwa Irlandia Luksemburg Słowacja Litwa Estonia Słowenia Rumunia Węgry Bułgaria Cypr Razem Oprócz udzielania pomocy finansowej na powrót do kraju, urzędy konsularne udzielały równieŝ wsparcia finansowego (zapomogi bezzwrotne) osobom pochodzenia polskiego na stałe zamieszkałym poza granicami RP, które wskutek zdarzeń losowych znalazły się w trudnej sytuacji materialnej. Pomoc ta udzielana była przede wszystkim na Wschodzie. 12

13 Łącznie w 2007 roku urzędy konsularne udzieliły bezzwrotnych zapomóg finansowych na kwotę ,85 EURO, z czego ok. 80 % przypadło na 13 niŝej wymienionych państw: Lp. Kraj Liczba bezzwrotnych zapomóg Kwota w EURO 1. Ukraina Białoruś Łotwa Gruzja Kazachstan Peru Rosja Serbia Hiszpania Mołdowa Argentyna Czechy Słowacja Razem Opieka nad zatrzymanymi, aresztowanymi i odbywającymi kary pozbawienia wolności W 2007 roku odnotowano przypadków zatrzymań lub aresztowań obywateli polskich za granicą. W stosunku do roku poprzedniego stanowi to wzrost o 662 przypadki. Rok Liczba zatrzymanych/ aresztowanych Wzrost/spadek w porównaniu do roku poprzedniego spadek o wzrost o wzrost o 662 PowyŜsze dane nie mogą być uznane za w pełni odzwierciedlające stan faktyczny. Współpraca konsulów z władzami i słuŝbami (np. policją) wielu krajów odbywa się wyłącznie na podstawie przepisów Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 roku, która powiadomienie konsula o zatrzymaniu obywatela jego kraju uzaleŝnia od woli zatrzymanego. Polskie urzędy konsularne są więc informowane tylko o pewnej części przypadków pozbawienia wolności obywateli polskich. WaŜną część pracy konsulów RP stanowiła w 2007 roku opieka nad obywatelami polskimi pozbawionymi wolności. W przypadku uzyskania przez konsula wiadomości o zatrzymaniu lub aresztowaniu obywatela polskiego sprawdzano, czy nie zaistniały jakiekolwiek działania dyskryminacyjne lub czy nie nastąpiło naruszenie prawa do obrony. Zatrzymanym i aresztowanym obywatelom polskim udzielano szczegółowych wyjaśnień dotyczących ich sytuacji prawnej oraz pomagano nawiązać kontakt z adwokatem, a w razie 13

14 konieczności zapewniano udział tłumacza. Na wniosek osób zatrzymanych lub aresztowanych nawiązywano kontakty z członkami ich rodzin w kraju i pomagano w przekazywaniu pieniędzy na bieŝące wydatki, jak równieŝ na honoraria adwokackie, a w wyjątkowych sytuacjach takŝe na poczet zasądzonych kar finansowych. Ponadto urzędy konsularne, w miarę moŝliwości i potrzeb, systematycznie dostarczały osobom przebywającym w aresztach i osadzonym w zakładach karnych polską prasę, artykuły higieny osobistej oraz skromne paczki. Ponad 80 % przypadków pozbawienia wolności obywateli polskich za granicą przypadło na kraje Unii Europejskiej. Dane na ten temat przedstawia poniŝsza tabela: Lp. Kraj Liczba zatrzymań/aresztowań w 2007 r. Liczba osób odbywających kary pozbawienia wolności (grudzień 2007 r.) 1. Wlk. Brytania Niemcy Włochy Hiszpania Czechy Austria Francja Cypr Grecja Szwecja Węgry Belgia Finlandia Irlandia Holandia Dania Litwa Słowacja Luksemburg Łotwa Estonia Portugalia Słowenia 2 0 Razem Według danych przekazanych przez urzędy konsularne, w końcu roku 2007 w zakładach karnych za granicą przebywało obywateli polskich. Liczba ta niestety stale rośnie, co obrazuje poniŝsza tabela. Rok Liczba osadzonych Wzrost w porównaniu do roku poprzedniego wzrost o wzrost o wzrost o

15 Zdecydowaną większość stanowią kary krótkotrwałe, orzekane za drobne przestępstwa lub naruszenia prawa administracyjnego. Obywatele polscy byli teŝ sprawcami przestępstw kryminalnych, w tym przemytu oraz nielegalnego handlu narkotykami i innymi środkami psychotropowymi. W roku 2007 odnotowano 189 przypadków zatrzymań i aresztowań obywateli polskich, którym postawiono zarzut przemytu lub nielegalnego posiadania takich środków. Dla porównania w 2006 roku było 200 takich przypadków. W krajach Unii Europejskiej odnotowano łącznie 165 przypadków zatrzymań obywateli polskich w związku z nielegalnym posiadaniem narkotyków, co w stosunku do lat ubiegłych stanowi znaczny wzrost ( , ). W wybranych krajach sytuacja kształtowała się następująco: Lp. Kraje UE Zatrzymania w 2006 r. Zatrzymania w 2007 r. 1. Wlk. Brytania Hiszpania Cypr Austria Grecja Szwecja Włochy Belgia 2 1 W przypadku tzw. przestępstw narkotykowych, naleŝy zwrócić szczególną uwagę na bardzo trudną sytuację w państwach Ameryki Łacińskiej, gdzie w zakładach karnych przebywa łącznie 68 obywateli polskich. Odbywają oni, w bardzo trudnych warunkach, długoletnie wyroki pozbawienia wolności. Specyficzna sytuacja panuje w Ekwadorze, gdzie dodatkowym problemem jest orzekanie przez sądy wysokich grzywien, które stanowią przeszkodę w procedurze przeniesienia do Polski. W 2007 roku w państwach Ameryki Łacińskiej zanotowano łącznie 11 aresztowań polskich obywateli, którym postawiono zarzut przemytu narkotyków. Spadek liczby obywateli RP przebywających w zakładach karnych Ameryki Południowej (na koniec 2006 roku osadzonych było 71 osób) wiąŝe się z zakończeniem odbywania kar przez skazanych oraz przenoszeniem części osób do Polski w celu odbycia kary w trybie Konwencji Strasburskiej z dnia 21 marca 1983 roku. Liczbę obywateli polskich aresztowanych i skazanych na terenie Ameryki Południowej, według stanu na dzień 31 grudnia 2007 roku, obrazuje poniŝsza tabela: Lp. Kraj Aresztowani i skazani w 2007 r. 1. Brazylia Wenezuela Argentyna Peru Ekwador 6 6. Chile 2 7. Kolumbia 2 8. Kostaryka 2 9. Panama 2 Razem 68 15

16 Bardzo waŝną formą opieki sprawowanej nad osobami aresztowanymi i osadzonymi jest składanie wizyt w aresztach śledczych i zakładach karnych. W roku 2007 konsulowie RP złoŝyli łącznie 966 takich wizyt odwiedzając 895 osób. W trakcie takiej wizyty, w razie stwierdzenia nieprawidłowości lub przyjęcia skarg, konsulowie podejmowali interwencje wobec władz aresztów lub zakładów karnych. Szczególną opiekę roztaczano nad obywatelami polskimi odbywającymi kary pozbawienia wolności w krajach, w których w zakładach karnych występują trudne warunki. Zgony obywateli polskich za granicą. W 2007 roku polskie urzędy konsularne odnotowały łącznie przypadków zgonów obywateli polskich za granicą (w 2006 roku wzrost o 942 przypadki). Tendencja wzrostowa jest naturalną konsekwencją coraz większej mobilności Polaków. Konsulowie udzielają pomocy we wszystkich takich przypadkach. Dotyczy to przede wszystkim transportu zwłok lub szczątków ludzkich do Polski (w 2007 roku odnotowano przypadków). Wielokrotnie udzielano pomocy rodzinom zmarłych w czynnościach wyjaśniających okoliczności zgonu. Zabezpieczano mienie zmarłych, interesy wynikające z tytułu ubezpieczenia oraz pomagano w uzyskaniu stosownych dokumentów. W przypadku zgonu osoby zatrudnionej za granicą, informowano rodziny o moŝliwości dochodzenia roszczeń z tytułu świadczonej pracy, a takŝe podejmowano na ich rzecz wstępne działania. Najwięcej zgonów obywateli polskich odnotowano w Niemczech (1.083), Wielkiej Brytanii (369), USA (330) i we Włoszech (219). Z inicjatywy Departamentu Konsularnego i Polonii zmieniona została w sierpniu 2007 roku procedura związana z podejmowanymi przez konsula czynnościami w związku z transportem zwłok lub szczątków ludzkich do Polski. W krajach, w których pieczętowanie urn lub trumien nie jest prawnie wymagane, zniesiono obowiązek lakowania. W związku z wejściem w Ŝycie z dniem roku Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wydawania pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich, Departament opracował jednolity wzór zaświadczeń na przewóz przez terytorium RP i przywóz do Polski zwłok lub szczątków ludzkich, który jest stosowany od roku. Pomoc w sprawach odszkodowawczych, postępowaniach alimentacyjnych oraz trudnych sytuacjach dotyczących prawa do opieki nad dziećmi Podobnie jak w latach poprzednich, urzędy konsularne wiele uwagi poświęciły problemom obywateli polskich, którzy świadomie podjęli ryzyko nielegalnego zatrudnienia. W dalszym ciągu pojawiają się nierzetelne oferty pracy za granicą, ogłaszane przez niewiarygodne i często działające niezgodnie z prawem firm pośrednictwa. Zjawisko to jest tym bardziej niepokojące, Ŝe dotyczy większych grup osób, które są odpłatnie werbowane i kierowane do pracy za granicą na warunkach całkowicie odbiegających od pierwotnie wymienianych w ofercie. Nielegalne podejmowanie pracy za granicą niesie ryzyko poniesienia powaŝnych konsekwencji finansowych, szczególnie w sytuacjach zaistnienia nieszczęśliwych wypadków, a takŝe często zamyka drogę do ewentualnego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od zagranicznych pracodawców. 16

17 Z kolei obywatele polscy legalnie zatrudnieni za granicą zgłaszali się najczęściej do konsulów z prośbami o udzielenie pomocy w wyegzekwowaniu od pracodawców zaległych zarobków, uzyskaniu zwrotu nieuczciwie potrąconych kosztów lub zadośćuczynienia za poniesiony w trakcie pracy uszczerbek na zdrowiu. We wszystkich tego typu sprawach podejmowane były bezpośrednie interwencje wobec pracodawców lub pośredników, mające na celu doprowadzenie do polubownych rozwiązań. Gdy działania te okazywały się nieskuteczne, osobom poszkodowanym wskazywano inne moŝliwości dochodzenia swoich praw, za pośrednictwem miejscowych inspekcji pracy, sądów, czy organizacji związkowych. Ministerstwo Spraw Zagranicznych było współorganizatorem konferencji poświęconej migracji zarobkowej Polaków do krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego, która odbyła się w grudniu 2007 roku. Celem konferencji była wymiana doświadczeń instytucji rządowych, pozarządowych i innych działających na rzecz migracji zarobkowej oraz doskonalenie polityki państwa w tym zakresie. W czasie konferencji podkreślono potrzebę zorganizowania szerokiej kampanii informacyjnej, w której istotne byłyby przede wszystkim dwa elementy: szczegółowa informacja na temat specyfiki docelowych krajów migracji (broszury mogłyby być kolportowane przez urzędy pracy, w autobusach rejsowych, samolotach, w TV Polonia); informacja dla osób powracających z kilkuletniego pobytu za granicą do Polski. Zwrócono takŝe uwagę na potrzebę podpisania (z Austrią), lub ujednolicenia (z Finlandią i Holandią) umów o unikaniu podwójnego opodatkowania na wzór uregulowań wiąŝących RP z Wielką Brytanią. DuŜa liczba interwencji podejmowanych przez urzędy konsularne dotyczyła spraw alimentacyjnych, związanych głównie z dochodzeniem roszczeń na rzecz małoletnich obywateli polskich. Placówki konsularne monitorowały i wspierały liczne wnioski polskich sądów i prokuratur o pomoc prawną w sprawach alimentacyjnych, starając się - w miarę moŝliwości - przyspieszyć przebieg postępowań. Konsulowie przekazywali równieŝ, na podstawie przepisów umów międzynarodowych, wnioski w sprawach egzekucji alimentów, obserwując jednocześnie przebieg ich wykonywania. Bardzo często urzędy, na wniosek samotnych matek i opiekunów prawnych, pomagały w ustalaniu miejsca pobytu i zamieszkania polskich obywateli, którzy uchylają się od obowiązku płacenia zasądzonych świadczeń. W roku 2007 konsulowie RP podjęli łącznie 915 interwencji w sprawach alimentacyjnych, z których zdecydowana większość (753 przypadki) dotyczyła następujących państw: Lp. Kraj Liczba interwencji 1. Niemcy USA Kanada Wlk. Brytania Francja Grecja Włochy Holandia 28 Pozostałe kraje

18 W 2007 roku nie zmniejszyła się liczba prowadzonych spraw dotyczących konfliktów wokół prawa do opieki nad małoletnimi obywatelami polskimi przebywającymi za granicą. Sprawy te są wyjątkowo trudne i wymagają nie tylko wielokrotnych interwencji, ale takŝe szczegółowej analizy obowiązującego w tym zakresie prawa oraz podejmowania nierzadko kilkakrotnych prób jego egzekucji. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, Ŝe najkorzystniejsze wyniki przy rozwiązywaniu takich spraw, uwzględniające interes małoletniego, osiągane są w drodze porozumienia polubownego. Konsulowie często starali się doprowadzić do takich rozwiązań. Wychodząc naprzeciw sygnalizowanej problematyce, KG RP w Kolonii zorganizował w listopadzie 2007 roku seminarium z udziałem przedstawicieli Departamentu, polskich urzędów konsularnych w RFN, Biura Rzecznika Praw Dziecka, miejscowej palestry oraz dyrektora Urzędu do Spraw MłodzieŜy miasta Herne, dotyczące niemieckiego prawa rodzinnego ze szczególnym uwzględnieniem aspektów prawnych w zakresie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi. Ze względu na bardzo trudną i obszerną tematykę przedstawioną podczas seminarium, ustalono następujący plan działania organów krajowych przy współudziale polskich urzędów konsularnych: utworzenie na stronach internetowych Rzecznika Praw Dziecka informacji o zasadach postępowania mediacyjnego w sprawach rodzinnych oraz przedstawienie listy osób, które mogą być arbitrami (kandydatami na mediatorów) w tego typu sprawach, wspieranie polsko-niemieckiej grupy zajmującej się tematyką mediacji oraz praktycznych aspektów wprowadzenia Procedury mediacyjnej z Cochem, zestawienie listy psychologów i lekarzy, mogących sporządzać ekspertyzy i opinie na potrzeby sądów w sprawach rodzinnych i władających językiem polskim. Ustalono, Ŝe lista po jej powstaniu będzie przekazana niemieckim Urzędom do Spraw MłodzieŜy, w których toczą się sprawy obywateli polskich. W związku z sygnałami od obywateli polskich o działaniach ocenianych przez nich jako dyskryminacyjne, jakich doświadczyli ze strony niemieckich Urzędów do Spraw MłodzieŜy oraz sądów rodzinnych, Ministerstwo Spraw Zagranicznych stworzyło listę polskojęzycznych tłumaczy, psychologów i pracowników socjalnych zamieszkałych w RFN. Federalne Ministerstwo Sprawiedliwości w Berlinie zobowiązało się pomóc w przekazaniu tej listy niemieckim Urzędom do Spraw MłodzieŜy. W ocenie MSZ pozwoli to uniknąć występujących w przeszłości sytuacji, gdy polscy rodzice podczas spotkań nadzorowanych mieli trudności w porozumiewaniu się ze swoimi dziećmi w języku polskim. Powołano równieŝ polsko-niemiecką grupę mediatorów w sprawach rodzinnych, których zadaniem ma być niesienie pomocy w rozwiązywaniu konfliktów powstałych w rodzinach mieszanych. W tym celu zorganizowano seminarium pod nazwą Polskoniemieckie mediacje w konfliktach dotyczących opieki nad dziećmi, które odbyło się w październiku 2007 roku. Uczestnikami spotkania, obok polskich i niemieckich mediatorów zajmujących się sprawami rodzinnymi, a takŝe sędziów sądów rodzinnych, byli konsulowie reprezentujący polskie urzędy konsularne w Niemczech. Efektem tych działań są juŝ realizowane polsko-niemieckie mediacje. W listopadzie 2007 roku z inicjatywy Departamentu Konsularnego i Polonii odbyło się w Berlinie spotkanie z przedstawicielami Federalnego Ministerstwa Sprawiedliwości Niemiec oraz sędzią rodzinnym, mediatorem odpowiedzialnym w tym Ministerstwie za międzynarodowe konflikty rodzinne. Spotkanie poświęcone było omówieniu projektu powołania grupy roboczej składającej się z przedstawicieli obu państw. 18

19 Bezpieczeństwo obywateli polskich za granicą Sprawy bezpieczeństwa obywateli polskich za granicą zajmują waŝne miejsce w realizacji zadań z zakresu opieki konsularnej. Wzorem lat ubiegłych, urzędy konsularne na bieŝąco monitorowały sytuację pod względem bezpieczeństwa w poszczególnych państwach i regionach świata, przesyłając informacje do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Na podstawie uzyskanego w ten sposób materiału analitycznego, w zaleŝności od rozwoju sytuacji, podejmowane były konkretne działania o charakterze prewencyjnym. W razie konieczności, wydawano komunikaty zalecające obywatelom polskim zachowanie szczególnej ostroŝności lub powstrzymywanie się od wyjazdów do konkretnych krajów lub regionów świata. W 2007 roku ukazała się jedenasta edycja informatora Polak za granicą, wydawanego przez MSZ. Ze względu na zawarte w nim praktyczne rady i informacje (na temat wymogów formalnych dotyczących podróŝowania do większości państw, sytuacji w poszczególnych krajach, warunków klimatycznych, obowiązujących przepisów, miejscowych zwyczajów i ewentualnych zagroŝeń) poradnik budzi zainteresowanie i uznanie wśród odbiorców. Pełna wersja poradnika wraz z bieŝącymi aktualizacjami dostępna jest równieŝ na stronie internetowej MSZ. Edycja poradnika Polak za granicą 2007 została wzbogacona o trzy nowe elementy: Informację o moŝliwości uzyskania pomocy konsularnej ze strony przedstawicielstw państw członkowskich Unii Europejskiej w krajach, nie będących członkami Unii, w których Polska nie posiada placówki zawodowej, ani honorowej. Obywatele polscy mogą skorzystać z takiej pomocy w 93 placówkach w 39 państwach. Informacje dotyczące warunków Ŝycia i pracy w krajach, do których wyjazdy coraz częściej przybierają charakter zarobkowy. Opis zagroŝeń, na jakie mogą być naraŝeni obywatele polscy wyjeŝdŝający za granicę w celach zarobkowych. IV. Sprawy prawne, obywatelstwa, repatriacji oraz spadkowe W ramach udziału w tworzeniu i opiniowaniu projektów nowych aktów prawnych związanych z członkostwem Polski w UE, w 2007 roku przedstawiciele Departamentu uczestniczyli w pracach nad projektami ustaw o stwierdzaniu polskiego pochodzenia oraz o Karcie Polaka. Oba projekty zostały przygotowane przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Polonii i Polaków za Granicą. Departament brał równieŝ udział w pracach nad projektem rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wydawania pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich. W ramach swoich kompetencji, Departament uczestniczył w opiniowaniu projektów licznych aktów prawnych, z których najwaŝniejsze były projekty nowelizacji ustawy o dokumentach paszportowych, ustawy o wjeździe i pobycie na terytorium RP obywateli państw członkowskich UE, ustawy o cudzoziemcach, ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz niektórych innych ustaw. Departament przeprowadził dwukrotnie nowelizację rozporządzenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 14 sierpnia 2003 roku w sprawie opłat konsularnych. W ramach pierwszej nowelizacji wprowadzono uzupełnienia i zmiany w Tabeli Opłat Podstawowych - dokonano korekty stawek oraz wprowadzono zmiany będące implementacją Dyrektywy 2004/38/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z roku, jak równieŝ 19

20 dostosowujące dotychczasowe regulacje do zmian wynikających z nowej ustawy z dnia 13 lipca 2006 roku o dokumentach paszportowych. Druga z nowelizacji związana była z wejściem RP do obszaru Schengen. Zmieniona została m.in. taryfa opłat za czynności wizowe. Biorąc pod uwagę bieŝące potrzeby praktyki konsularnej, Departament opracowywał i przekazywał do wszystkich polskich urzędów konsularnych informacje i zalecenia w sprawach prawnych oraz wytyczne w sprawach wizowych i obywatelstwa, uwzględniające dokonane w ostatnim okresie liczne zmiany i nowelizacje przepisów prawnych, z zaleceniami rozpowszechniania obowiązujących przepisów. Ponadto Departament udzielał wyjaśnień na temat opodatkowania dochodów z pracy najemnej wykonywanej za granicą. Istotnym elementem pracy Departamentu Konsularnego i Polonii był udział w realizacji polityki państwa w zakresie repatriacji. W granicach przyznanej Ministrowi Spraw Zagranicznych części środków pochodzących z rezerwy celowej budŝetu państwa pomoc dla repatriantów, Departament dokonywał przydziału środków dla poszczególnych placówek na pokrycie kosztów pomocy dla repatriantów (przejazd koleją i nauka języka polskiego). Statystyka czynności prawnych W minionym roku urzędy konsularne wykonały łącznie czynności prawnych (spadek o 8,0 %). Tendencja spadkowa liczby czynności prawnych utrzymuje się od szeregu lat (w 2006 roku wykonano ich mniej o 16,0 %, niŝ w roku 2005 ). Coraz większego znaczenia nabierają nierejstrowane czynności konsularne, w tym udzielanie informacji o obowiązującym prawie i jego zmianach oraz moŝliwościach i korzyściach wynikających z przystąpienia Polski do UE. Największą liczbę rejestrowanych czynności z zakresu problematyki prawnej w roku 2007, w porównaniu do roku poprzedniego, wykonały urzędy wyszczególnione w niŝej zamieszczonej tabeli: Urzędy o największej liczbie wykonanych czynności z zakresu spraw prawnych Placówka Rok 2007 Rok 2006 Zmiana KG Chicago spadek o 24,4 % KG Grodno wzrost o 57,5 % WK Rzym spadek o 1,8 % KG Kolonia spadek o 20,1 % KG ParyŜ wzrost o 10,4 % Wśród czynności prawnych największą liczbę stanowiły legalizacje i czynności notarialne ( czynności), sprawy z zakresu stanu cywilnego ( czynności), z zakresu obywatelstwa polskiego (4.924 czynności) oraz wystawianie róŝnego typu zaświadczeń (np. na przewóz zwłok i szczątków ludzkich, na przewóz broni i inne łącznie czynności). W 2007 roku urzędy konsularne przyjęły 613 wniosków do Prezydenta RP o nadanie obywatelstwa polskiego oraz wniosków o stwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego. 20