GEOGRAFIA KLASA II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO

Transkrypt

1 GEOGRAFIA KLASA II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO ZAKRES ROZSZERZONY

2 Cele kształcenia i wychowania Cele kształcenia ogólnego podstawy programowej z geografii zakładają: I. przyswojenie przez uczniów niezbędnych wiadomości i umiejętności, które pozwolą dostrzegać prawidłowości dotyczące środowiska przyrodniczego, życia i gospodarki człowieka, wzajemnych powiązań i zależności w systemie człowiek przyroda gospodarka; II. wykształcenie umiejętności analizy i wyjaśniania problemów demograficznych społeczeństw; III. proponowanie przez uczniów rozwiązań problemów występujących w środowisku geograficznym, zgodnych z koncepcją zrównoważonego rozwoju i z zasadami współpracy, w tym międzynarodowej; IV. pozyskiwanie, przetwarzanie oraz prezentowanie informacji na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej. Wymagania ogólne doprecyzowują cele kształcenia ogólnego, z nich bezpośrednio wynika kształcenie umiejętności analizy, syntezy, charakteryzowania, porównywania, wnioskowania, uogólniania i proponowania rozwiązań problemów występujących w środowisku. Uczeń zatem powinien przyjąć postawę badawczą, nie tylko pracując kameralnie, lecz także korzystając z obserwacji bezpośrednich. Kluczowe w realizacji treści nauczania staje się odejście od stosowania metod podających na rzecz metod i technik aktywizujących z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, ponieważ tylko tak zorganizowany proces dydaktyczny pozwoli w pełni zrealizować założone wymagania szczegółowe podstawy programowej. Założenia dydaktyczne programu opierają się na: korzystaniu z różnorodnych źródeł wiedzy i informacji geograficznej, w tym obserwacji bezpośrednich; używaniu w procesie dydaktycznym technologii informacyjnej; stosowaniu w procesie dydaktycznym metod i technik aktywizujących; ukazywaniu wiedzy geograficznej jako użytecznej w codziennym życiu; dostosowywaniu wymagań do ucznia ze specyficznymi trudnościami w nauce; kształceniu przede wszystkim umiejętności: 1

3 dostrzegania i wyjaśniania zależności w środowisku geograficznym, ustalania relacji przyczynowo-skutkowych w otaczającej ucznia rzeczywistości oraz w skali globalnej, dynamicznego ujmowania zagadnień demograficznych oraz społecznogospodarczych, zachowania postawy tolerancji wobec innych osób i kręgów kulturowych, analizowania aktualnie zachodzących na świecie wydarzeń, formułowania prawidłowości, wnioskowania, uogólniania, oceniania i rozwiązywania problemów. Założenia wychowawcze opierają się na kształtowaniu: postawy tolerancji wobec innych ludzi i kręgów kulturowych; szacunku dla odmienności etniczno-kulturowej; postawy odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska przyrodniczego w skali regionalnej i globalnej; zainteresowania problemami własnego regionu; poczucia tożsamości narodowej i patriotyzmu; umiejętności komunikowania się, współpracy w zespole i wspólnego rozwiązywania problemów; odpowiedzialności za efekty pracy zespołu; umiejętności krytycznej oceny efektów pracy własnej i grupy. Treści edukacyjne Zakres treści edukacyjnych zapisano w podstawie programowej jako treści nauczania wyrażone w postaci wymagań szczegółowych. W poniższej tabeli zestawiono treści nauczania z proponowanym materiałem nauczania, który wynika z wymagań szczegółowych. Treści nauczania Źródła informacji geograficznej Materiał nauczania Geografia jako nauka Mapa źródłem informacji geograficznej Bezpośrednie i pośrednie metody badań przestrzeni geograficznej Kartograficzne metody prezentacji cech ilościowych 2

4 Ziemia we Wszechświecie Sfery Ziemi atmosfera Sfery Ziemi hydrosfera Sfery Ziemi litosfera i jakościowych środowiska geograficznego Wszechświat Układ Słoneczny Ruchy Ziemi i ich konsekwencje dla środowiska przyrodniczego Atmosfera budowa, ruch mas powietrza, fronty atmosferyczne i zjawiska im towarzyszące, rozkład temperatury powietrza i opadów Ciśnienie atmosferyczne. Rodzaje wiatrów Strefowy i astrefowy układ typów klimatu Prognozowanie pogody. Mapa synoptyczna Przyczyny i skutki globalnych zmian klimatu Zasoby wody w przyrodzie Obieg wody w przyrodzie i bilans wodny Charakterystyka wód wszechoceanu Sieć rzeczna kuli ziemskiej Wody podziemne i źródła Jeziora i bagna kuli ziemskiej Lodowce kuli ziemskiej Gospodarowanie wodą Budowa wnętrza Ziemi składniki skorupy ziemskiej Skały i ich znaczenie gospodarcze Eksploatacja surowców mineralnych a zmiany środowiska przyrodniczego Dzieje Ziemi najważniejsze wydarzenia geologiczne Mapa i przekrój geologiczny jako źródło wiedzy geologicznej Teoria tektoniki płyt litosfery a procesy endogeniczne (plutonizm, wulkanizm, trzęsienia Ziemi, procesy górotwórcze, pionowe ruchy litosfery) Wietrzenie fizyczne i chemiczne skał Grawitacyjne ruchy masowe skał a budowa geologiczna i działalność człowieka Rzeźbotwórcza działalność wód płynących Rzeźbotwórcza działalność wód morskich i jeziornych Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich, lądolodów i wód 3

5 Sfery Ziemi pedosfera i biosfera fluwioglacjalnych Rzeźbotwórcza działalność wiatru Procesy rzeźbotwórcze a wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi Pedosfera procesy glebotwórcze, profile glebowe, gleby kuli ziemskiej Przydatność rolnicza gleb Zróżnicowanie biosfery (flora i fauna) na kuli ziemskiej strefowość i astrefowość roślinno-glebowa Zasady zrównoważonego rozwoju Środowisko przyrodnicze a działalność człowieka Antropogeniczne zmiany środowiska i jego ochrona Opis założonych osiągnięć ucznia Treść nauczania/szczegółowe wymagania Źródła informacji geograficznej 1.1 klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria; 1.2 oblicza odległość w terenie oraz powierzchnię na podstawie map wykonanych w różnych skalach; 1.3 *odczytuje i opisuje cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego na podstawie map topograficznej, hipsometrycznej i tematycznej; 1.4*interpretuje zjawiska geograficzne przedstawione na wykresach, w tabelach, na schematach i modelach; 1.5 *formułuje zależności przyczynowoskutkowe, funkcjonalne i czasowe między wybranymi elementami środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz dokonuje ich weryfikacji, wykorzystując mapy tematyczne; 1.6 przeprowadza badania wybranych Osiągnięcia ucznia/szczegółowe cele edukacyjne klasyfikuje mapy według różnych kryteriów; oblicza odległość w terenie na podstawie skali mapy; oblicza powierzchnię rzeczywistą w różnych jednostkach powierzchni, wykorzystując skalę mapy; odczytuje informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych prezentacji zjawisk geograficznych; wybiera właściwą metodę do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego; stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech jakościowych i ilościowych zjawisk w środowisku geograficznym; planuje przebieg badań elementów środowiska geograficznego w regionie zamieszkania; przeprowadza proste badania wybranych elementów środowiska geograficznego w regionie zamieszkania; prezentuje wyniki swoich badań terenowych, korzystając z technik 4

6 elementów środowiska geograficznego w regionie według przeprowadzonego planu; 1.7 stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego; 1.8 korzysta z technologii informacyjnokomunikacyjnych w celu pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych. *Te umiejętności są kształcone w całym cyklu edukacyjnym. Ziemia we Wszechświecie 2.1 wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie; 2.2 charakteryzuje ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny; 2.3 wskazuje konsekwencje ruchów Ziemi; 2.4 oblicza wysokość górowania Słońca w dowolnym miejscu na Ziemi; 2.5 oblicza szerokość geograficzną dowolnego punktu na Ziemi na podstawie górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń; 2.6 opisuje różnice między astronomicznymi, kalendarzowymi i klimatycznymi porami roku; 2.7 wyjaśnia przyczynę występowania dni i nocy polarnych na obszarach podbiegunowych, zorzy polarnej, zaćmień Słońca i Księżyca; 2.8 wskazuje skutki występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego. informatycznych; wnioskuje o przebiegu zjawisk geograficznych przedstawionych na wykresach, tabelach, schematach i modelach; porównuje cechy środowiska przyrodniczego i społecznogospodarczego wybranych obszarów na podstawie map różnej treści; formułuje zależności przyczynowoskutkowe, funkcjonalne i czasowe między elementami środowiska przyrodniczego i społecznogospodarczego na podstawie analizy map tematycznych; przedstawia za pomocą schematów zależności w środowisku geograficznym, w tym w miejscu swego zamieszkania. charakteryzuje teorie powstania Wszechświata; opisuje budowę Wszechświata; charakteryzuje budowę Układu Słonecznego; wykazuje skutki ruchu obrotowego; wykazuje skutki ruchu obiegowego; ocenia skutki ruchów Ziemi na funkcjonowanie systemu przyrodniczego; oblicza wysokość górowania Słońca dla dowolnego miejsca na Ziemi oraz szerokość geograficzną na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń; zna zasady wyróżnienia kalendarzowych, astronomicznych i klimatycznych pór roku; określa różnice między kalendarzowymi, astronomicznym i klimatycznymi porami roku; wykazuje związek pomiędzy ruchem Księżyca wokół Ziemi a zjawiskami zaćmienia Słońca i Księżyca; wykazuje związek między zmianą oświetlenia Ziemi a występowaniem dni i nocy polarnych; wyjaśnia zjawisko powstawania zorzy polarnej w termosferze; wykazuje związek między działaniem 5

7 Sfery Ziemi atmosfera 3.1 wyjaśnia mechanizm cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej i wyższych szerokościach geograficznych oraz opisuje przebieg procesów pogodowych (ruch mas powietrza, fronty atmosferyczne i zjawiska im towarzyszące); 3.2 wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury powietrza i opadów; 3.3 wyjaśnia na przykładach genezę wiatrów (stałych i okresowych oraz lokalnych) i wskazuje ich znaczenie dla przebiegu pogody i działalności gospodarczej (rolnictwa, komunikacji); 3.4 charakteryzuje strefy klimatyczne i typy klimatu na Ziemi oraz uzasadnia ich zasięgi; 3.5 rozpoznaje strefę klimatyczną i typ klimatu na podstawie przebiegu temperatury powietrza i sum opadów; 3.6 przygotowuje krótkoterminową prognozę pogody na podstawie mapy synoptycznej oraz obserwacji i pomiarów meteorologicznych; 3.7 wyjaśnia na przykładach obserwowane przyczyny i skutki globalnych zmian klimatu Ziemi. siły Coriolisa a odchylaniem przedmiotów będących w ruchu, wiatrów, prądów morskich. zna budowę atmosfery; charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery; wyjaśnia mechanizm cyrkulacji pasatowej (komórka cyrkulacyjna Hadleya); wyjaśnia mechanizm cyrkulacji powietrza w umiarkowanych szerokościach geograficznych (komórka cyrkulacyjna Ferrela); wyjaśnia mechanizm cyrkulacji powietrza w obszarach okołobiegunowych (komórka cyrkulacyjna polarna); porównuje przebieg procesów pogodowych i zjawisk im towarzyszącym na froncie ciepłym, chłodnym i zokludowanym; wyjaśnia mechanizm cyrkulacji wiatrów sezonowych monsunów, bryzy, wiatrów dolinnych i górskich, fenu/halnego, bory oraz cyklonów i trąb powietrznych; wykazuje wpływ wiatrów na warunki życia i działalność gospodarczą człowieka; ocenia wpływ procesów i zjawisk pogodowych na rolnictwo, komunikację, rozwój regionów; analizuje klimatogramy; oblicza podstawowe wartości składników pogody i klimatu (roczną sumę opadów, średnią temperaturę powietrza, amplitudę temperatury, wilgotność względną i bezwzględną na podstawie danych); wykazuje związek między wysokością górowania Słońca a temperaturą powietrza; wykazuje związek między globalną cyrkulacją atmosfery a rozmieszczeniem opadów na Ziemi; uzasadnia wpływ czynników klimatotwórczych na kształtowanie się temperatury powietrza i opadów 6

8 Sfery Ziemi hydrosfera 4.1 omawia cechy cyklu hydrologicznego w różnych warunkach klimatycznych; 4.2 opisuje występowanie i zasoby wód w oceanach i na lądach (jeziora, rzeki, lodowce, wody podziemne); 4.3 charakteryzuje sieć rzeczną i typy genetyczne jezior na poszczególnych kontynentach; 4.4 rozpoznaje i opisuje cechy ustrojów rzecznych wybranych rzek; 4.5 wyjaśnia krajobrazowe i gospodarcze funkcje rzek i jezior; 4.6 objaśnia mechanizm powstawania i układu powierzchniowych prądów morskich, falowania, pływów, upwellingu oraz ich wpływ na warunki klimatyczne i środowisko życia wybrzeży; 4.7 wskazuje możliwości gospodarczego wykorzystania oceanów i ocenia wpływ atmosferycznych w różnych regionach na Ziemi; charakteryzuje na podstawie danych klimatycznych iklimatogramów strefy i typy klimatów na Ziemi; rozpoznaje na podstawie danych klimatycznych i klimatogramów strefę i typ klimatu; prowadzi obserwacje i pomiar elementów pogody w miejscu zamieszkania; prognozuje pogodę na podstawie mapy synoptycznej i obserwacji pogody; określa przyczyny globalnych zmian klimatu; wykazuje związki pomiędzy działalnością człowieka, procesami naturalnymi a globalnym ociepleniem; prognozuje skutki globalnego ocieplenia dla wybranych obszarów na Ziemi; ocenia skutki globalnego ocieplenia dla Ziemi. omawia krążenie wody w przyrodzie; opisuje elementy cyklu hydrologicznego; wykazuje zależność między przebiegiem cyklu hydrologicznego a warunkami klimatycznymi; wskazuje obszary o dodatnim i ujemnym bilansie wodnym na Ziemi; charakteryzuje wody powierzchniowe miejsca zamieszkania; ocenia stan wód powierzchniowych własnego regionu; proponuje działania prowadzące do poprawy stanu i jakości wód powierzchniowych w regionie; charakteryzuje wody i zasoby wód w oceanach; wyjaśnia genezę jezior; charakteryzuje sieć rzeczną na kontynentach; rozpoznaje na podstawie wartości przepływów ustój rzeczny; rozróżnia na podstawie rysunków, schematów i zdjęć typy lodowców; określa warunki powstania lodowców; analizuje wysokość występowania 7

9 człowieka na ekosystemy mórz i oceanów; 4.8 wyjaśnia powstanie źródeł oraz ocenia przyrodnicze i gospodarcze znaczenie wód podziemnych; 4.9 wyjaśnia przyczyny występowania różnej wysokości granicy wiecznego śniegu w odmiennych szerokościach geograficznych; 4.10 wyjaśnia proces powstania lodowców na przykładach z różnych kontynentów; 4.11 wskazuje na mapach zasięg obszarów współcześnie zlodzonych i ocenia wpływ zmian klimatycznych na zmiany zasięgu tych obszarów; 4.12 opisuje na przykładach następstwa nieracjonalnej gospodarki wodnej w wybranych regionach świata i wskazuje działania wspomagające racjonalne gospodarowanie wodą. Sfery Ziemi litosfera 5.1 opisuje skład mineralogiczny skorupy ziemskiej, główne grupy i rodzaje skał oraz ich gospodarcze zastosowanie i ocenia zmiany środowiska przyrodniczego związane z eksploatacją surowców mineralnych; 5.2 charakteryzuje najważniejsze geologiczne i przyrodnicze procesy w dziejach Ziemi (fałdowania, transgresje i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego); 5.3 planuje i przeprowadza obserwację odkrywki lub odsłonięcia geologicznego; 5.4 ocenia zmiany środowiska w holocenie granicy wiecznego śniegu na Ziemi; wyjaśnia zróżnicowanie wysokości granicy wiecznego śniegu w różnych szerokościach geograficznych; wskazuje na mapach zasięg współczesnych lądolodów; uzasadnia współczesne zmiany zasięgu obszarów zlodzonych; charakteryzuje wody podziemne; wyjaśnia powstanie źródeł; ocenia przyrodnicze i gospodarcze znaczenie wód podziemnych; określa funkcje rzek i jezior dla gospodarki i walorów środowiska; wyjaśnia mechanizm powstawania prądów morskich; klasyfikuje prądy morskie; uzasadnia wpływ prądów morskich na klimat; wyjaśnia mechanizmy ruchów wody morskiej zjawiska pływów, upwellingu, El Niño, falowania, sejszy; wskazuje możliwości gospodarczego wykorzystania oceanów; ocenia wpływ człowieka na ekosystemy mórz i oceanów; opisuje na przykładach skutki nieracjonalnej gospodarki zasobami wodnymi świata; proponuje działania służące racjonalnemu gospodarowaniu wodą, w tym w miejscu zamieszkania. zna budowę wnętrza Ziemi; opisuje skład mineralogiczny skorupy ziemskiej; charakteryzuje poszczególne warstwy wnętrza Ziemi; opisuje skład mineralogiczny skorupy ziemskiej; charakteryzuje poszczególne warstwy wnętrza Ziemi; klasyfikuje skały; określa znaczenie gospodarcze skał na przykładach; wykazuje związek między eksploatacją surowców a zmianami w środowisku przyrodniczym; 8

10 związane z działalnością człowieka; 5.5 charakteryzuje główne procesy wewnętrzne prowadzące do urozmaicenia powierzchni Ziemi wulkanizm, plutonizm, ruchy skorupy ziemskiej, wstrząsy tektoniczne, ruchy górotwórcze (paleozoiczne, mezozoiczne, kenozoiczne) oraz formy powstałe w ich wyniku; 5.6 charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego (np. kras, lateryzacja) oraz opisuje produkty i formy powstałe w wyniku tych procesów; 5.7 opisuje przebieg oraz efekty erozji i akumulacji wodnej (rzecznej, morskiej, jeziornej), lodowcowej i eolicznej; 5.8 wykazuje wpływ cech budowy geologicznej i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe (obrywanie, spełzywanie, osuwanie); 5.9 opisuje cechy ukształtowania powierzchni Ziemi jako efekt oddziaływania procesów wewnętrznych i zewnętrznych dla wybranego regionu. ocenia zmiany środowiska przyrodniczego powstałe w wyniku eksploatacji surowców, w tym w miejscu zamieszkania; wykazuje związek między przebiegiem granic płyt litosfery a występowaniem procesów endogenicznych; charakteryzuje procesy endogeniczne; rozpoznaje po opisie procesy endogeniczne; czyta informacje z tabeli stratygraficznej; charakteryzuje główne wydarzenia geologiczne i rozwój świata organicznego w dziejach Ziemi; porządkuje wydarzenia geologiczne i rozwój świata organicznego w kolejności ich występowania lub powstawania; odczytuje informacje z przekroju geologicznego; wnioskuje o przebiegu procesów, zjawisk i warunków klimatycznych na podstawie przekroju geologicznego; ocenia zmiany środowiska, jakie zaszły w holocenie na skutek działalności człowieka; charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego; rozróżnia zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego; opisuje produkty i formy powstałe w wyniku wietrzenia; wykazuje związek między intensywnością typu wietrzenia a warunkami klimatycznymi; rozróżnia grawitacyjne ruchy masowe (osuwanie, spełzywanie, obrywanie, odpadanie, spływanie); wykazuje związek między przebiegiem grawitacyjnych ruchów masowych a budową geologiczną, ukształtowaniem terenu, działalnością człowieka oraz warunkami klimatycznymi; przeprowadza obserwację odsłonięcia lub odkrywki geologicznej w miejscu zamieszkania; wnioskuje o przebiegu zjawisk i procesów geologicznych w miejscu 9

11 Sfery Ziemi pedosfera i biosfera 6.1 charakteryzuje procesy glebotwórcze i omawia cechy głównych rodzajów gleb strefowych i niestrefowych oraz ocenia ich przydatność rolniczą; 6.2 planuje i przeprowadza obserwację profilu glebowego w miejscu zamieszkania; 6.3 wyjaśnia zróżnicowanie formacji roślinnych na Ziemi i piętrowość roślinną na Ziemi oraz przyporządkowuje typowe gatunki flory i fauny dla poszczególnych stref krajobrazowych Ziemi; 6.4 dowodzi na przykładach, że naruszenie stabilności ekosystemów może powodować nieodwracalne zmiany w środowisku naturalnym; 6.5 wskazuje podejmowane na świecie działania na rzecz ochrony i restytucji środowiska geograficznego; 6.6 omawia podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju i ocenia możliwości ich realizacji w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. zamieszkania na podstawie obserwacji odsłonięcia lub odkrywki geologicznej; wykazuje związek pomiędzy przebiegiem procesów erozji i akumulacji a zmianą spadku rzeki; wykazuje związek między działalnością lodowców, lądolodów oraz wód fluwioglacjalnych a formami krajobrazu polodowcowego; charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność wód morskich; rozróżnia na podstawie rysunków i zdjęć główne typy wybrzeży morskich; charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność wiatru; opisuje cechy ukształtowania powierzchni Ziemi, w tym regionu zamieszkania, jako efekt oddziaływania procesów wewnętrznych, zewnętrznych i działalności człowieka. wymienia składniki gleby; określa czynniki procesu glebotwórczego; wykazuje związek między podłożem skalnym a typem gleby; klasyfikuje gleby strefowe i astrefowe; rozpoznaje na podstawie profilu glebowego główne typy gleb; ocenia przydatność rolniczą wybranych typów gleb; porządkuje główne gleby według klas bonitacyjnych; planuje i przeprowadza obserwację profilu glebowego w miejscu zamieszkania; rozpoznaje typ gleby na podstawie analizy profilu glebowego w miejscu zamieszkania; uzasadnia zróżnicowanie formacji roślinnych na Ziemi; rozróżnia formacje roślinne; przyporządkowuje typowe gatunki roślin i zwierząt do stref krajobrazowych; wyjaśnia strefowość i piętrowość roślinności na Ziemi; rozumie pojęcie ekosystemu; ocenia wpływ działalności człowieka na 10

12 11 stabilność ekosystemów; wskazuje przykłady nieodwracalnych zmian w środowisku przyrodniczym powstałych wskutek naruszenia stabilności ekosystemu; rozumie pojęcie restytucji; podaje przykłady działań na rzecz ochrony i restytucji środowiska geograficznego; proponuje działania służące zachowaniu bioróżnorodności oraz odnowy środowiska geograficznego we własnym regionie; omawia zasady zrównoważonego rozwoju; ocenia możliwości realizacji zasady zrównoważonego rozwoju w regionie zamieszkania i skali globalnej.