DROGA UCZELNI OD WYŻSZEJ SZKOŁY HANDLOWEJ DO UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W POZNANIU

Transkrypt

1 DROGA UCZELNI OD WYŻSZEJ SZKOŁY HANDLOWEJ DO UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W POZNANIU Magnificencjo Szanowny Panie Rektorze, Wysoki Senacie, Szanowna Pani Profesor, wielki to dla mnie honor i zaszczyt, że w obecności tak znamienitych osobistości świata nauki, gospodarki i polityki mogę podzielić się krotką refleksją nt. historii, dnia dzisiejszego i perspektyw Uczelni, w której murach się znajdujemy. Honor tym większy, że wystąpienie moje towarzyszy niecodziennemu wydarzeniu przyznania najwyższej godności akademickiej, doktoratu honoris causa, wielkiego formatu uczonej i politykowi Pani Profesor Danucie Hübner. Szanowni zebrani, historię Uczelni tworzą jej profesorowie. Każdy z członków społeczności akademickiej, od chwili utworzenia naszej Almae Matris w 1926 r. do dnia dzisiejszego, ma w tej historii swój udział. Wróćmy zatem na chwilę pamięcią do tych szczególnie ważnych dla nas wydarzeń, które w 1926 r. rozegrały się w Wielkopolsce i w Poznaniu, zaledwie kilka lat po zakończeniu I wojny światowej, po ponad 120 latach niewoli, niespełna 8 lat po (jedynym) zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim. Przeprowadzona rok wcześniej reforma Stanisława Grabskiego zaczyna przynosić pierwsze efekty. Rozwija się handel, umacnia gospodarka. W Wielkopolsce odciętej od Rzeszy nowymi granicami, a jednocześnie niedostatecznie jeszcze powiązanej z ziemiami ojczystymi wyzwolonymi spod pozostałych zaborów odczuwane są silnie braki kadrowe; wysoko wykwalifikowanych pracowników brakuje zwłaszcza w bankowości, ubezpieczeniach, handlu i produkcji. Dzięki determinacji i silnej woli grupy działaczy gospodarczych, kupców i przemysłowców skupionych w prężnie działającej ówczesnej Poznańskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej 19 lipca 1926 r. powołana zostaje Wyższa Szkoła Handlowa w Poznaniu, czwarta po WSH (obecnie SGH) w Warszawie, WSHZ we Lwowie i Wyższym Studium Handlowym (obecnie UE) w Krakowie, prywatna wyższa uczelnia ekonomiczna w Polsce. Jest drugą po Uniwersytecie Poznańskim uczelnią wyższą w mieście. Inauguracja pierwszego roku studiów w WSH odbywa się 12 X 1926 r. z udziałem ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego. W latach WSH oferuje swoim studentom program nauczania w ramach działów: handlowego, bankowego, ubezpieczeniowego, komunikacyjnego, konsularnego, spółdzielczego i pedagogicznego. Potem uruchamia dalsze kursy, m.in. dziennikarski, księgowych i rewidentów oraz ubezpieczeń społecznych. Uczelnia ma od początku zasięg ogólnokrajowy, przyciągając słuchaczy nie tylko z Wielkopolski, lecz również i z dalszych województw, w tym wielu aż z Małopolski wschodniej. 1

2 10 listopada 1938 r. Wyższa Szkoła Handlowa w Poznaniu zostaje przemianowana na A k a d e m i ę H a n d l o w ą. W statucie jest określona jako "prywatna szkoła akademicka utrzymywana przez Fundację". Wybuch II wojny światowej powoduje zawieszenie działalności Uczelni. W 1945 roku mury AH w Poznaniu ponownie wypełniają się studentami. Rozpoczyna się trwająca po dzień dzisiejszy jej ekspansja naukowa, dydaktyczna i organizacyjna. W 1946 roku inicjuje swoją działalność Oddział Akademii Handlowej w Szczecinie, będący jednocześnie pierwszą wyższą uczelnią na terenie Pomorza Zachodniego. W roku 1950 Akademia Handlowa zostaje upaństwowiona i przemianowana na W y ż s z ą S z k o ł ę E k o n o m i c z n ą, a w 1974 r. otrzymuje nazwę A k a d e m i a E k o n o m i c z n a w Poznaniu. W tym czasie wszystkie podstawowe jednostki organizacyjne Uczelni mają już pełnię praw akademickich, tj. prawo do nadawania stopnia naukowego doktora i doktora habilitowanego. Lata dziewięćdziesiąte są okresem największych w historii Uczelni przeobrażeń edukacyjnych, programowych i organizacyjnych. Wprowadzony zostaje nowoczesny program kształcenia, szybko przyrasta liczba samodzielnych pracowników naukowych, nawiązana zostaje szeroka współpraca z wieloma ośrodkami zagranicznymi. Zmianie ulega struktura organizacyjna Uczelni. Działalność swoją inauguruje Wielkopolska Szkoła Biznesu utworzona w ramach Funduszu Know-How oraz Centrum Badań i Dokumentacji Wspólnot Europejskich. Uruchomiona zostaje Polsko- Amerykańska Letnia Szkoła Ekonomii przy współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz Agencją Informacyjną Stanów Zjednoczonych. Powstaje Centrum Francusko-Polskich Studiów w zakresie Zarządzania (we współpracy z Rennes I), uruchomiony zostaje program szkolenia podyplomowego na stopień Master of Business Administration (MBA) we współpracy z Georgia State University w Atlancie (USA) oraz Europaische Wirtschaftshohschule w Berlinie. Uczelnia uzyskuje status lokalnego autoryzowanego Centrum Egzaminacyjnego Londyńskiej Izby Przemysłowo- Handlowej (LCCI), Paryskiej Izby Przemysłowo-Handlowej (CPCCIP) oraz Centrum Egzaminacyjnego Języka Rosyjskiego w biznesie według standardów Rady Europy, a także m.in. akredytację Związku Banków Polskich według Standardów Kwalifikacyjnych Bankowości Polskiej. Pierwsze lata XXI wieku mają wyjątkowy charakter dla rozwoju naszej Almae Matris. Działając w nowej rzeczywistości historycznej, jaką niewątpliwie było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, Uczelnia wkracza w Europejską Przestrzeń Akademicką oraz Europejską Przestrzeń Badań Naukowych. Uroczysta inauguracja roku akademickiego 2006/2007, połączona z ceremonią nadania prof. Leszkowi Balcerowiczowi tytułu doktora honoris causa w roku jubileuszu 80-lecia Uczelni, obfituje w kolejne głębokie i radykalne 2

3 przemiany. Zmianie ulega ukształtowana w poprzednich latach struktura organizacyjna i nowy rok akademicki 2006/2007 Szkoła rozpoczyna jako Uczelnia pięciowydziałowa. Dwa lata później, 27 XII 2008 r., uzyskujemy status Uniwersytetu Ekonomicznego. Te wielkie sukcesy, to zasługa społeczności akademickiej zawsze, od początku istnienia Uczelni, oddanej bez reszty swojej Almae Matris. Pierwszym dyrektorem WSH wyłonionym w 1926 r. w drodze konkursu, był prof. Leonard Glabisz, postać o niezwykłej energii i ogromnych zasługach dla rozwoju Szkoły. Godność pierwszego rektora Uczelni w okresie międzywojennym pełnił prof. Antoni Peretiatkowicz. Aktualnie urzędujący Rektor UE jest 17 - tym rektorem w historii Uczelni, co oznacza, że przekazywanie władzy na tym najważniejszym urzędzie odbywało się w naszej Almae Matris średnio co 5 lat i świadczy o dużym rozsądku i roztropności społeczności akademickiej. Poczet rektorów na starszym zaledwie o 7 lat UAM jest dwukrotnie dłuższy. Habere regnum casus est, wirtus dare. Ciągłość władzy i umiejętność jej kontynuacji, umiejętność nawiązywania do osiągnięć poprzedników to wielka cnota wielkich ludzi. W 1930 r. Uczelnia zatrudniała 34 nauczycieli akademickich, w tym 7 profesorów. W ciągu 82 lat kadra akademicka uczelni wzrosła 16-krotnie, a liczba samodzielnych nauczycieli akademickich ponad 18-krotnie. Na Uniwersytecie Ekonomicznym pracuje dziś ponad 540 nauczycieli akademickich, w tym 123 profesorów (56 tytularnych). Listę pierwszych doktoratów obronionych w Uczelni otwierają nazwiska czterech wybitnych ekonomistów (alfabetycznie): prof. prof. Jerzego Dietla, Teodora Kramera, Jerzego Liczkowskiego i Wacława Wilczyńskiego. Obrony miały miejsce w roku akademickim 1958/1959 (a więc 50 lat temu). Ogółem w Uczelni stopień doktora nauk do końca 2008 r. nadano ponad 800 osobom, zaś stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskało ponad 200 osób. Studia w Wyższej Szkole Handlowej w chwili jej założenia, tj. w 1926 r., rozpoczynało 441 studentów. Dzisiaj na UE w Poznaniu studiuje ponad osób na studiach licencjackich i magisterskich, 600 osób na studiach doktoranckich oraz 3500 osób na studiach podyplomowych. Daje to rzeszę ponad osób zdobywających wiedzę w naszej Almae Matris. Rocznie studia licencjacie i magisterskie kończy ponad 2500 osób. Mury Uczelni do dnia dzisiejszego opuściło ponad absolwentów. Fundamentem każdej uczelni akademickiej są badania naukowe, kreowane i rozwijane w ramach szkół naukowych, prowadzonych w zespołach badawczych pod kierunkiem wybitnych, charyzmatycznych profesorów. Nie sposób tu wymienić nazwiska wszystkich uczonych - inicjatorów i kontynuatorów rozwoju myśli i szkół ekonomicznych naszej Uczelni. Zajęłoby to zbyt wiele czasu. Bogaty dorobek i awanse naukowe kadry Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu świadczą najlepiej o jakości uprawianej tu nauki. Pozwolę sobie zatem w wielkim skrócie przedstawić tylko niektóre szkoły i 3

4 nazwiska najwybitniejszych profesorów, którzy stworzyli podwaliny pod współcześnie prowadzone badania naukowe w naszej Almae Matris. Niewątpliwie historycznie pierwszą taką szkołą była stworzona przez prof. E. Taylora poznańska szkoła ekonomii. Należeli do niej ekonomiści z WSH i AE w Poznaniu oraz z Wydziału Prawno-Ekonomicznego Uniwersytetu Poznańskiego. Po likwidacji tego ostatniego szkoła znalazła swych kontynuatorów w AH i WSE, w pracach z takich dziedzin jak mechanizm rynkowy w gospodarce (prof. W. Wilczyński), handel i wymiana (prof. Zbigniew Zakrzewski), pieniądz i finanse (prof. J. Wierzbicki), polityka ekonomiczna i rozwój regionalny (prof. S. Kruszczyński) oraz historia myśli ekonomicznej (prof. W. Wilczyński, Z. Romanow). Za swoistą córkę szkoły można także uznać powstałą w późniejszych latach szkołę koniunktury gospodarczej, zainicjowaną przez prof. Z. Kowalczyka. Do rangi osobnej poznańskiej szkoły, zapoczątkowanej przez prof. Witolda Skalskiego, zaliczyć można dorobek osób, które na przestrzeni prawie całego okresu istnienia Uczelni uprawiały rachunkowość i analizę ekonomiczną przedsiębiorstwa. Studia w zakresie statystyki i demografii były i są szczególnie wyróżniającą się dziedziną badawczą Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu i jego poprzedniczek. Początki osobnej szkoły w tym zakresie datują się od prof. M. Nadobnika. a rozwinęli ją dalej znacząco prof. Stanisław Waszak, Tadeusz Puchalski, Stanisław Borowski i Mieczysław Kędelski. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu stanowi czołowy ośrodek badań ubezpieczeniowych w Polsce. Jego początki sięgają 1948 r. kiedy to pod kierunkiem prof. J. Rzóski utworzono pierwszą Katedrę Ubezpieczeń. Przejął ją potem i przez wiele lat prowadził prof. L. Pokorzyński stwarzając ogólne podwaliny pod system ubezpieczeń krajowych. Badania ubezpieczeń w nowych warunkach ustrojowych owocnie prowadził prof. T. Sangowski. Badania te z powodzeniem kontynuują jego uczniowie. Do szkół badawczych Uczelni, których korzenie sięgają okresu przedwojennego lub wczesnych lat powojennych należy również towaroznawstwo, obecne w programie wykładów od początku istnienia WSH, dzięki aktywności naukowej takich postaci jak prof. Jan Wiertelak, prof. Franciszek Szeląg, a zwłaszcza prof. Maciej Wiewiórowski i prof. Aleksander Lempka, którzy rozwinęli szerokie badania, określane dziś mianem poznańskiej szkoły towaroznawstwa. Kilka nurtów badawczych, zasługujących na miano odrębnej szkoły, powstało w Akademii Ekonomicznej w Poznaniu w ostatnich dziesięcioleciach. Do takich należy w pierwszym rzędzie ekonometria i ekonomia matematyczna. Podwaliny pod poznańską szkołę ekonometrii i badań ilościowych położył swymi pionierskimi pracami na temat zastosowań matematyki w ekonomii prof. Z. Czerwiński. Geografia ekonomiczna była obecna w Uczelni jako przedmiot wykładowy od samego początku istnienia WSH. Reprezentowali ją najpierw 4

5 prof. St. Nowakowski, a później przez wiele lat prof. Florian Barciński, o którego talencie wykładowym do dziś krążą legendy. Jednakże swoistego przełomu badawczego w geografii ekonomicznej i założenia nowej szkoły badawczej dokonał prof. R. Domański, twórca nowej teorii gospodarki przestrzennej, w której istotną rolę odgrywają: samoorganizacja, struktury dyssypatywne i nieliniowe systemy dynamiczne sieci osadniczych. Na zakończenie opisu szkół rozwijanych w Poznańskim Uniwersytecie Ekonomicznym warto zwrócić uwagę na dziedziny nauki o stosunkowo dużym potencjale kadrowym i dorobku, wśród których można dopatrzyć się zalążków przyszłych szkół badawczych. Do tej grupy zaliczyć można przede wszystkim badania handlu międzynarodowego i międzynarodowych stosunków gospodarczych. Zaczęły się one jeszcze w 1961 r. kiedy powstała Katedra Ekonomiki Handlu Zagranicznego kierowana przez prof. J. Jankowiaka. On też zainicjował badania z zakresu polityki handlu zagranicznego, międzynarodowego podziału pracy i integracji ekonomicznej. Współcześnie z tego nurtu wyodrębniają się wyraźnie badania nad zachowaniami przedsiębiorstw w warunkach konkurencji międzynarodowej, badania nad marketingiem międzynarodowym oraz nad kadrami w biznesie międzynarodowym. Kolejną dziedziną badań o dużym potencjale, są nauki o zarządzaniu. Prace z tego zakresu zainicjowane zostały jeszcze w WSE przez prof. J. Boronia, a aktualnie rozwijane są szczególnie w zakresie technik zarządzania przez prof. K. Zimniewicza, jego współpracowników i uczniów. Wreszcie trzeba wskazać na rozwijającą się w ostatnich latach bardzo dynamicznie dziedzinę badań informatycznych. Ich początki sięgają jeszcze lat 70-tych, kiedy to staraniem prof. S. Abta uruchomiono w Uczelni pierwsze laboratorium komputerowe. On też zainicjował pierwsze pionierskie prace z zakresu wdrażania systemów informatycznych zarządzania i systemów logistycznych. Aktualnie obserwujemy dynamiczny rozwój badań informatycznych, które koncentrują się na projektowaniu nowoczesnych systemów informacyjnych zarządzania, w szczególności zarządzania wiedzą, na architekturze baz danych, elektronicznym biznesie i elektronicznej administracji oraz multimediach. Zespoły realizujące te badania współpracują z praktyką gospodarczą i administracją terenową, dzięki czemu rezultaty ich prac badawczych są szybko weryfikowane w praktyce. Szereg prac realizuje się w ramach międzynarodowych programów badawczych, co znacznie podnosi ich rangę. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu jest na najlepszej drodze do wykrystalizowania się w powyższych dziedzinach nowych szkół badawczych. Szanowni Państwo, w naszkicowanym przeglądzie prac badawczych Uczelni na przestrzeni 82 lat jej istnienia z natury rzeczy nie można było uwzględnić wszystkich jej osiągnięć. Uwagę starałem się zwrócić na wyraźnie wykształcone szkoły lub na te dziedziny, w których takie szkoły mają szansę powstać. Pominięty został 5

6 dorobek badawczy wielu pracowników, osiągnięty poza wyróżnionymi dziedzinami. Jakkolwiek prace zespołowe w naukach ekonomicznych nabierają coraz większego znaczenia, to w ostatecznej instancji rozstrzygającą rolę odgrywają poszczególni badacze, ich wiedza, ambicje i motywacje. W 82-letniej historii naszej Almae Matris takich nie brakowało. Dzięki nim Poznański Uniwersytet Ekonomiczny zajmuje poczesne miejsce wśród uczelni ekonomicznych w kraju. Potwierdza to także lista znakomitych osobistości, które wpisują się w poczet doktorów honoris causa naszej Uczelni, a do której dołączy dzisiaj jeszcze jedna wybitna postać Pani Prof. Danuta Hübner, której z tej okazji z tego miejsca składam piękne gratulacje i wyrazy mojego najwyższego szacunku. 6