Materiały do poznania myrmekofauny Polski

Transkrypt

1 Wiadomości Entomologiczne 34 (4) Poznań 2015 Materiały do poznania myrmekofauny Polski Contribution to the knowledge of the myrmecofauna of Poland Sebastian SALATA 1, Michał MICHLEWICZ 2, Przemysław SZWAJKOWSKI 3 1 Katedra Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej, Uniwersytet Wrocławski, ul. Przybyszewskiego 63/77, Wrocław; rubisco198@gmail.com 2 Trzcianka, ul. Spokojna 2/10, Trzcianka; michlewiczmichal@gmail.com 3 Dział Zwierząt Palmiarni Poznańskiej, Palmiarnia Poznańska, ul. Matejki 18, Poznań; przemek.szwajkowski@wp.pl ABSTRACT: New data on the occurrence of several rare and tramp ant species in Poland are given. Among these, there are some species previously not known from some regions at all or known only from a handful of localities. KEY WORDS: Hymenoptera, Formicidae, ants, new records, fauna of Poland, faunistics, tramp species. W ostatnich latach badania myrmekofauny Polski uległy znacznej intensyfikacji. Wydanie monografii The ants (Hymenoptera, Formicidae) of Poland (CZECHOWSKI i in. 2002) oraz klucza do oznaczania mrówek krajowych (RADCHENKO i in. 2004) znacznie ułatwiło prowadzanie lokalnych badań, których efektem było wykazanie gatunków nowych dla fauny Polski (BOROWIEC 2007a, 2011; CZECHOWSKI i RADCHENKO 2010; RADCHENKO i in. 2003, 2004, 2005; SALATA i BOROWIEC 2011) oraz podanie kolejnych stanowisk gatunków rzadkich (BOROWIEC 2007b, 2009a,b; STANKIEWICZ i in. 2005; SUCHOCKA i in 2008; WŁODARCZYK i BARAŃSKA 2007). Kolejna monografia mrówek Polski (CZECHOWSKI i in. 2012) była podsumowaniem całej wiedzy dotyczącej biogeografii i składu gatunkowego Formicidae Polski, które jednocześnie wskazało najsłabiej poznane obszary Polski wymagające przeprowadzenia gruntowniejszych badań terenowych. Efektem tego są kolejne publikacje podające

2 58 S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI informacje o gatunkach nowych dla fauny krajowej (BOROWIEC i BORO- WIEC 2013; SALATA i BOROWIEC 2013) oraz wykazy następnych stanowisk rzadko spotykanych gatunków (RZESZOWSKI i in. 2013; SALATA 2014; SALATA i BOROWIEC 2014; TASZAKOWSKI i in. 2013). W niniejszej pracy podajemy kolejne dane dotyczące stanowisk gatunków rzadkich lub nowych dla poszczególnych krain zoogeograficznych Polski oraz nowe informacje dotyczące gatunków zawleczonych. Oznaczenia w, g, m odnoszą się do kast/płci złowionych okazów: w robotnica, g królowa, eg ergatoidalna królowa, m samiec. Eksploratorzy: LB Lech BOROWIEC, JKK Jan K. KOWALCZYK, MM Michał MICHLEWICZ, SS Sebastian SALATA, PSZ Przemysław SZWAJKOWSKI, AO Arkadiusz OGIELA, PS Piotr STRZELECKI Materiał dowodowy przechowywany jest w kolekcjach autorów. Hypoponera ergatandria (FOREL, 1893) Dolny Śląsk: XS46 Wrocław, 10 IX 2014, 27w, leg. SS, Ogród Zoologiczny we Wrocławiu; YS01 Opole, 6 X 2014,12w,1eg, leg. SS, Ogród Zoologiczny w Opolu. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU20 Poznań, 9 VI 2014, 46w, leg. MM i PSZ, det. SS, Palmiarnia Poznańska. W monografii CZECHOWSKIEGO i in. (2012) gatunek ten podany jest pod nazwą Hypoponera schauinslandi (EMERY), która aktualnie jest młodszym synonimem H. ergatandria (FOREL) (SEIFERT 2013). Jest to często wykazywany w Europie kosmopolityczny gatunek związany z obiektami, w których utrzymuje się przez cały rok stała temperatura oraz wysoki stopień wilgotności. Na Dolnym Śląsku wykazana została przed 1945 rokiem ze szklarni Ogrodu Botanicznego we Wrocławiu (SEIFERT 2003). Obiekt ten został jednak zamknięty i zdemontowany w 2013 roku, co musiało spowodować unicestwienie tamtejszej populacji H. ergatandria. Intensywne badania pozwoliły jednak stwierdzić obecność tego gatunku w pawilonach hodowlanych Ogrodu Zoologicznego we Wrocławiu (osobniki łapane były w pawilonie Madagaskar, ptaszarni oraz w pawilonie z naczelnymi), a także w pawilonie z naczelnymi Ogrodu Zoologicznego w Opolu. W Palmiarni Poznańskiej H. ergatandria występuje w znacznej liczebności, gniazdując w ściółce oraz pod kawałkami drewna. Obecność tego gatunku stwierdzono tylko w pawilonach charakteryzujących się podwyższoną wilgotnością i temperaturą.

3 MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI [ ] 59 Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku na Nizinie Wielkopolsko- Kujawskiej. Ponera coarctata (LATREILLE, 1802) Sudety Wschodnie: XR28 Jaszkowa Dolna ad Kłodzko, 1 V 2010, 2g, leg. PS, det. MM. Beskidy Wschodnie: EV09 Szymbark ad Gorlice, 1-7 VI 2011, 6w, 1g, leg. AO, det. MM. Śródziemnomorski gatunek preferujący środowiska ciepłe i suche, zwłaszcza łąki i widne lasy na podłożu wapiennym lub piaszczystym. W Polsce dotychczas wykazany z Pojezierza Pomorskiego, Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, Niziny Mazowieckiej, Górnego i Dolnego Śląska, Wyżyny Małopolskiej, Wyżyny Lubelskiej, Beskidów Zachodnich oraz Pienin (CZECHOWSKI i in. 2012). Podane lokalizacje są pierwszymi stwierdzeniami tego gatunku na terenie Sudetów Wschodnich i Beskidów Wschodnich. Myrmica lonae FINZI, 1926 Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB72 Olsztyn ad Częstochowa, 13 VIII 2014, 10w, 3m, leg. MM, ruiny zamku; idem, 14 VIII 2014, 2w, leg. MM. Gatunek eurozachodniosyberyjski występujący głównie w miejscach stosunkowo wilgotnych i ciepłych, choć w Polsce spotykany także na stanowiskach o mniejszej wilgotności. Wykazany dotychczas z Pojezierza Mazurskiego, Podlasia, Wyżyny Małopolskiej, Wyżyny Lubelskiej, Sudetów Zachodnich, Pienin, Tatr (CZECHOWSKI i in. 2012) oraz z dwóch stanowisk na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej (GRZEŚ 2009; SIELEZNIEW i in. 2010). Na terenie ruin zamku w Olsztynie k. Częstochowy znalezione zostało gniazdo pod kamieniem na podłożu stosunkowo wilgotnym w cieniu dużej skały. W innym miejscu na terenie ruin złapano dwie furażujące robotnice. W miejscach tych Myrmica lonae współwystępowała z M. sabuleti MEINERT. Jest to trzecie stwierdzenie tego relatywnie rzadko spotykanego w kraju gatunku na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, potwierdzające jego występowanie na tym terenie.

4 60 S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI Temnothorax corticalis (SCHENCK, 1852) Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU21 Poznań, 21 V 2014, 1w, leg. MM, brzeg jeziora Rusałka; XU20 Poznań 20 V 2014, 1w, Park Sołacki, leg. MM; XU20 Poznań 21 V 2014, 29w, leg. MM, okolice Ogrodu Botanicznego UAM Poznaniu. Rzadki eurokaukaski gatunek dendrofilny związany z lasami liściastymi, spotykany także w lasach mieszanych (CZECHOWSKI i in. 2012) oraz w zieleni miejskiej (BOROWIEC 2009a). W Polsce wykazany dotychczas z Niziny Mazowieckiej, Podlasia, Górnego i Dolnego Śląska, Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej Wyżyny Małopolskiej, Roztocza, Kotliny Sandomierskiej, Beskidów Zachodnich, Pienin (CZECHOWSKI i in. 2012) oraz z dwóch stanowisk na terenie Niziny Wielkopolsko- Kujawskiej (SUCHOCKA i in. 2008; BOROWIEC 2009a), nie ujętych w monografii CZECHOWSKIEGO i in. (2012). CZECHOWSKI i in. (2002) podają gatunek jako gniazdujący głównie w dębach. W Poznaniu nad jeziorem Rusałka znaleziono robotnicę na pniu jarzęba zwyczajnego (Sorbus aucuparia L.). Osobnik z Parku Sołackiego znaleziony został na całkowicie martwym pniu drzewa o trudnej do ocenienia przynależności gatunkowej, gdzie gniazdowały także Dolichoderus quadripunctatus (LINNAEUS) oraz Camponotus fallax (NYLANDER). Wszystkie robotnice z okolic Ogrodu Botanicznego UAM złapane zostały na lipach (Tilia sp.), na których spotykane były Dolichoderus quadripunctatus, Camponotus fallax, Lasius brunneus (LATREILLE) oraz Lasius fuliginosus (LATREILLE). Podane stanowisko jest trzecim na terenie Niziny Wielkopolsko- Kujawskiej i pierwszym, na którym gatunek ten został na tym terenie stwierdzony w zieleni miejskiej. Temnothorax crassispinus (KARAWAJEW, 1926) Sudety Wschodnie: XR17 Mielnik, 16 VI 2013, 4w, leg. SS, kamieniołom. Eurokaukaski gatunek związany z siedliskami leśnymi. Jest on najpospolitszym gatunkiem z tego rodzaju, występującym w Polsce, niewykazanym do tej pory jedynie z Beskidów Wschodnich oraz Tatr (CZECHOWSKI i in. 2012; SALATA 2014). Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku dla Sudetów Wschodnich.

5 MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI [ ] 61 Temnothorax unifasciatus (LATREILLE, 1798) Sudety Wschodnie: XR17 Mielnik, 16 VI 2013, 3w, leg. SS, kamieniołom. Eurokaukaski petrofilny gatunek związany z ciepłymi lasami liściastymi. W Polsce wykazany do tej pory z Dolnego i Górnego Śląska, Sudetów Zachodnich, Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Małopolskiej oraz Bieszczadów (CZECHOWSKI i in. 2012; SALATA i BOROWIEC 2014). Na terenie kamieniołomu osobniki łapane były podczas przeczesywania ściółki w jasnym lesie brzozowym. Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku dla Sudetów Wschodnich. Solenopsis fugax (LATREILLE, 1798) Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU20 Poznań, 9 X 2014, 1g, leg. MM; XU21 Poznań, 8 X 2014, 1g, 1m, kampus UP, leg. MM. Szeroko rozpowszechniony w Europie gatunek związany ze środowiskami suchymi i ciepłymi. W Polsce niewykazany dotychczas z Pojezierza Mazurskiego, Sudetów Zachodnich i Wschodnich, Kotliny Sandomierskiej, Beskidów Zachodnich, Tatr oraz Bieszczadów (CZECHOWSKI i in. 2012). Na terenie Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej gatunek ten odkryty został na dwóch stanowiskach (RUTA 2007; MICHLEWICZ 2014). Ze względu na to, że poprzednie stanowisko z Poznania podane zostało na podstawie jednej robotnicy (MICHLEWICZ 2014), w tej pracy podane są kolejne osobniki na potwierdzenie występowania gatunku w tym miejscu. Tetramorium insolens (F. SMITH, 1861) Nizina Wielkopolsko-Kujawska: XU20 Poznań, Palmiarnia Poznańska: 9 VI 2014, 112w, 1g; 18 III 2015, 187w, 1g, 2m, leg. MM i PSZ, det. MM. Szeroko rozmieszczony gatunek, który w strefie klimatu umiarkowanego zasiedla wyłącznie ogrzewane pomieszczenia (CZECHOWSKI i in. 2002, 2012). W Polsce wykazany wyłącznie z Palmiarni Poznańskiej (Nizina Wielkopolsko-Kujawska) przez PISARSKIEGO (1957). Od tamtej pory występowanie tego gatunku nie było potwierdzone. Badania prowadzone przez autorów (MM i PSZ) na terenie Palmiarni potwierdziły występowanie tego gatunku w dużych liczebnościach. Spotkać go można na terenie prawie całego obiektu, jednak w największej liczebności występuje w pawilonach ciepłych i wilgotnych. W pawilonach suchych spotykane były pojedyncze robotnice.

6 62 S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI Strongylognathus testaceus (SCHENCK, 1852) Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB81 Siedlec, 15 VIII 2014, 8w, leg. SS, Pustynia Siedlecka. Obligatoryjny pasożyt społeczny mrówek z rodzaju Tetramorium Mayr. Gatunek eurozachodniosyberyjski, ze względu na skryty tryb życia rzadko widywany. W Polsce nie wykazano go z terenu Dolnego Śląska, Sudetów Zachodnich i Wschodnich, Pienin, Beskidów Zachodnich i Wschodnich, Bieszczadów oraz Roztocza. Jest to pierwsze stwierdzenie dla Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Lasius brunneus (LATREILLE,1798) Pobrzeże Bałtyku: CF44 rez. Kępa Redłowska, 1-31 X 2014, 2w, leg. JKK. Eurokaukaski gatunek dendrofilny występujący w lasach liściastych i mieszanych. Jego występowanie stwierdzono w większości krain za wyjątkiem Sudetów Wschodnich, Tatr oraz Beskidów Wschodnich. Jest to pierwsze stwierdzenie tego gatunku na obszarze Pobrzeża Bałtyku. Lasius paralienus SEIFERT, 1992 Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB72 3,5 km S Olsztyn, 14 VIII 2014, 5g, 2m, 20w, leg. MM, okolice rezerwatu Sokole Góry. Eurokaukaski gatunek preferujący ciepłe łąki, zwłaszcza na podłożu wapiennym. W Polsce prawdopodobnie rzadki, wykazany jedynie z pojedynczych stanowisk na terenie Dolnego Śląska, Wyżyny Krakowsko- Wieluńskiej, Beskidów Wschodnich i Zachodnich oraz Pienin (CZE- CHOWSKI i in. 2012). Gniazdo zostało znalezione na otwartym terenie na podłożu wapiennym, pod kamieniem. Jest do drugie stwierdzenie tego gatunku na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej. Lasius sabularum (BONDROIT, 1918) Pieniny: DV57 Krościenko n/dunajcem, 6 VII 2013, 9w, leg. SS; idem, 7w, leg. LB. Sudety Wschodnie: XR17 Mielnik, 16 VI 2013, 3w, leg. SS, kamieniołom. Dolny Śląsk: XS23 Sulistrowice, 10 X 2013, 5w, leg. SS.

7 MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI [ ] 63 Rzadki gatunek zachodnioeuropejski występujący na terenach porośniętych drzewami liściastymi. Do tej pory wykazany z Dolnego Śląska, Sudetów Zachodnich i Beskidów Wschodnich (BOROWIEC 2010, TASZA- KOWSKI i in. 2013, SALATA 2014). Osobniki znajdowane były pod kamieniami na skrajach lasów liściastych w pobliżu cieku wodnego (Krościenko), na górnej części kamieniołomu porośniętej młodym lasem brzozowym (Mielnik) oraz w gruzie porośniętym roślinnością zielną (Sulistrowice). Jest to pierwsze stwierdzenie występowania tego gatunku na terenie Pienin oraz Sudetów Wschodnich. Lasius umbratus (NYLANDER, 1846) Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB72 Olsztyn ad Częstochowa, 13 VIII 2014, 19w, leg. MM; CB81 Złoty Potok, 15 VIII 2014, 1w, leg. SS; CB81 Siedlec, Pustynia Siedlecka, 15 VIII 2014, 3w, leg. SS; CB82 Kielniki, 14 VIII 2014, 5w, leg. SS; idem, 5w, leg. MM. Północnopalearktyczny gatunek preferujący ciepłe i wilgotne siedliska, zarówno otwarte, jak i zalesione. Osobniki łapane były w glebie w pobliżu drzew lub zakrzewień. Gatunek ten uznawany jest za najpospolitszy z podrodzaju Chthonolasius RUZSKY. Stwierdzenie jego występowania na terenie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej potwierdza występowanie tego gatunku na obszarze całej Polski. Lasius jensi umbratus Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: CB81 Siedlec, Kamieniołom Warszawski, 15 VIII 2014, 33w, leg. SS; idem, 21w, leg. MM. W związku z brakiem pewności w oznaczaniu odłowionych osobników zostało ono zweryfikowane przez prof. Bernharda SEIFERTA, który oznaczył robotnice jako hybrydy Lasius jensi umbratus. Gniazdo było zlokalizowane zostało w rumoszu skalnym pokrywającym dolną część niedawno opuszczonego kamieniołomu. Obecność hybrydy sugeruje występowanie na Wyżynie Krakowsko- Wieluńskiej także populacji L. jensi SEIFERT, których stwierdzenie wymaga dalszych badań terenowych. Podziękowania Serdeczne podziękowania należą się byłemu Dyrektorowi Palmiarni Poznańskiej, Panu Zbigniewowi WĄGROWSKIEMU za wyrażenie zgody na odłów mrówek na terenie całego obiektu oraz Dyrekcjom Ogrodów

8 64 S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI Zoologicznych we Wrocławiu i Opolu za wyrażenie zgody na zebranie materiału w obu obiektach. Autorzy pragną także podziękować Panu prof. dr hab. Lechowi BOROWCOWI z Katedry Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Panu prof. dr Bernhardowi SEIFERTOWI z Department of Entomology w Senckenberg Museum für Naturkunde w Goerlitz za weryfikację zebranego materiału oraz pomoc podczas jego opracowywania. Kolejnymi osobami, które przyczyniły się do powstania tej pracy była Matylda IGNASIŃSKA, która pomagała w pracy terenowej podczas odłowu Temnothorax corticalis oraz wszystkie osoby biorące udział w zbieraniu materiałów. SUMMARY New data on the occurrence of 13 ant species are given. Among these, there are species reported for the first time from some regions: Hypoponera ergatandria from Wielkopolsko-Kujawska Lowland, Ponera coarctata from Eastern Sudeten Mts and Eastern Beskidy Mts, Temnothorax crassispinus and Temnothorax unifasciatus from Eastern Sudeten Mts, Strongylognathus testaceus from Krakowsko-Wieluńska Upland, Lasius brunneus from Baltic Coast, Lasius sabularum from Pieniny Mts and Eastern Sudeten Mts, Lasius umbratus and Lasius jensi umbratus (hybrid) from Krakowsko- Częstochowska Upland. Moreover, some relatively rare ant species are confirmed to occur in some regions: Hypoponera ergatandria in Lower Silesia, Myrmica lonae in Krakowsko-Wieluńska Upland, Temnothorax corticalis, Tetramorium insolens and Solenopsis fugax in Wielkopolsko-Kujawska Lowland and Lasius paralienus in Krakowsko-Wieluńska Upland. PIŚMIENNICTWO BOROWIEC M.L. 2007a: Camponotus truncatus (SPINOLA, 1808) (Hymenoptera: Formicidae) ant species new to Poland. Polish Journal of Entomology, 76 (1): BOROWIEC M.L. 2007b: Drugie stwierdzenie mrówki Leptothorax kutteri BUSCHINGER, 1966 (Hymenoptera: Formicidae) na terenie Polski. Przegląd Zoologiczny, 50 (1-2): BOROWIEC M.L. 2009a: Nowe dane o rozmieszczeniu mrówek (Hymenoptera: Formicidae) z plemienia Formicoxenini w Polsce. Wiadomości Entomologiczne, 28 (4): BOROWIEC M.L. 2009b: Nowe stanowiska mrówki Camponotus truncatus (SPINOLA, 1808) (Hymenoptera: Formicidae) we Wrocławiu i okolicach. Wiadomości Entomologiczne, 28 (3): 200. BOROWIEC M.L. 2011: First records of Lasius sabularum (BONDROIT, 1918) in Poland (Hymenoptera: Formicidae). Myrmecological News, 14:

9 MATERIAŁY DO POZNANIA MYRMEKOFAUNY POLSKI [ ] 65 BOROWIEC M.L., BOROWIEC L. 2013: Nowe dane o rozmieszczeniu mrówek (Hymenoptera: Formicidae) w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Dolnego Śląska. Wiadomości Entomologiczne, 32 (1): CZECHOWSKI W., RADCHENKO A. 2010: Ponera testacea EMERY, 1895 (Hymenoptera: Formicidae) in Poland. Polish Journal of Entomology, 79 (3): CZECHOWSKI W., RADCHENKO A., CZECHOWSKA W. 2002: The ants (Hymenoptera, Formicidae) of Poland. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa ss. CZECHOWSKI W., RADCHENKO A., CZECHOWSKA W., VEPSÄLÄINEN K. 2012: The ants of Poland with reference to the myrmecofauna of Europe. Fauna Poloniae, Vol. 4, NS. Warszawa, Natura optima dux Foundation, 496 ss. GRZEŚ I. M. 2009: Ant species richness and evenness increase along a metal pollution gradient in the Bolesław zinc smelter area. Pedobiologia, 53 (1): MICHLEWICZ M. 2014: Kolejne stanowisko mrówki Solenopsis fugax (LATREILLE, 1798) (Hymenoptera: Formicidae) na terenie Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej. Wiadomości Entomologiczne, 33 (4): 288 PISARSKI B. 1957: O występowaniu egzotycznych gatunków mrówek w Polsce. Fragmenta Faunistica, 7: RADCHENKO A., CZECHOWSKA W., CZECHOWSKI W. 2004: Błonkówki Hymenoptera. Mrówki. Formicidae. Klucze do Oznaczania Owadów Polski, Toruń, XXIV, 63: RADCHENKO A., CZECHOWSKA W., CZECHOWSKI W., ANTONOVA V., STANKIEWICZ A. 2005: Myrmica lacustris RUZSKY (Hymenoptera: Formicidae), a new ant species for Poland. Fragmenta Faunistica, 48 (2): RADCHENKO A., ELMES G.W., CZECHOWSKA W., STANKIEWICZ A., CZECHOWSKI W., SIELEZNIEW M. 2003: First records of Myrmica vandeli BONDROIT and M. tulinae ELMES, RADCHENKO et ACTAÇ (Hymenoptera: Formicidae) for Poland, with a key for the scabrinodis- and sabuleti-complexes. Fragmenta Faunistica, 46 (1): RADCHENKO A., STANKIEWICZ A., SIELEZNIEW M. 2004: First record of Myrmica salina RUZSKY (Hymenoptera: Formicidae) for Poland. Fragmenta Faunistica, 47 (1): RUTA R. 2007: Chrząszcze (Insecta: Coleoptera) kserotermicznych wzgórz Byszewickich w Dolinie Noteci. Nowy Pamiętnik Fizjograficzny, 5 (1-2): RZESZOWSKI K., BABIK H., CZECHOWSKI W., MARKÓ B. 2013: Ants (Hymenoptera: Formicidae) of Chełmowa Góra in the Świętokrzyski National Park. Fragmenta Faunistica, 56 (1): SALATA S. 2014: Mrówki (Hymenoptera: Formicidae) Parku Narodowego Gór Stołowych. Przyroda Sudetów, 17: SALATA S., BOROWIEC L. 2011: Lasius (Austrolasius) carniolicus MAYR, 1861, species new to the Polish fauna (Hymenoptera: Formicidae). Genus, 22 (4): SALATA S., BOROWIEC L. 2013: Temnothorax albipennis (CURTIS, 1854) in Poland and identification of the T. tuberum species complex (Hymenoptera: Formicidae). Genus, 24 (3-4): SALATA S., BOROWIEC L. 2014: Nowe stanowiska kilku rzadkich gatunków mrówek (Hymenoptera: Formicidae). Wiadomości Entomologiczne, 33 (1): SEIFERT B. 2003: Hypoponera punctatissima (ROGER) and H. schauinslandi (EMERY) - Two morphologically and biologically distinct species (Hymenoptera: Formicidae). Abhandlungen und Berichte des Naturkundemuseums Görlitz, 74 (1):

10 66 S. SALATA, M. MICHLEWICZ, P. SZWAJKOWSKI SEIFERT B. 2013: Hypoponera ergatandria (FOREL, 1893) a cosmopolitan tramp species different from H. punctatissima (ROGER, 1859) (Hymenoptera: Formicidae). Soil Organisms, 85 (3): SIELEZNIEW M., DZIEKAŃSKA I., STANKIEWICZ-FIEDUREK A. M. 2010: Multiple host-ant use by the predatory social parasite Phengaris (=Maculinea) arion (Lepidoptera, Lycaenidae). Journal of Insect Conservation, 14 (2): STANKIEWICZ A. M., SIELEZNIEW M., BOROWIEC M. L., CZECHOWSKI W. 2005: Formica uralensis RUZSKY (Hymenoptera: Formicidae) in Poland. Fragmenta Faunistica, 48 (2): SUCHOCKA H., CZECHOWSKI W., RADCHENKO A. 2008: Second report on the occurrence of Camponotus truncatus (SPINOLA) (Hymenoptera: Formicidae) in Poland, with a key to the Polish species of the genus Camponotus Mayr. Fragmenta Faunistica, 51 (1): TASZAKOWSKI, A., KASZYCA, N., KUBUSIAK, A., DEPA, Ł. 2013: Ants (Hymenoptera, Formicidae) new for Eastern Beskidy Mountains. Acta Entomologica Silesiana, 21: WŁODARCZYK T., BARAŃSKA K. 2007: Rzadkie gatunki mrówek występujące na murawach kserotermicznych Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Przegląd Przyrodniczy, 18 (3-4):