Legal Newsletter. D.Dobkowski sp.k. Grudzień 2011

Transkrypt

1 D.Dobkowski sp.k. Grudzień 2011 Legal Newsletter A jednak bardziej czasochłonna likwidacja oddziału zagranicznego przedsiębiorcy o tej i innych zmianach na mocy ustaw deregulacyjnych w 2011 r. Nowe regulacje dotyczące umów deweloperskich Wybrane zagadnienia związane z dochodzeniem roszczeń w postępowaniu grupowym Ważne zmiany w procesie cywilnym Zmiany w prawie: Prawo Prywatne Międzynarodowe 2011

2 LEGAL NEWSLETTER A jednak bardziej czasochłonna likwidacja oddziału zagranicznego przedsiębiorcy o tej i innych zmianach na mocy ustaw deregulacyjnych w 2011 r. W ostatnim wydaniu Biuletynu, przedstawiłam dwa możliwe tryby likwidacji oddziału zagranicznego przedsiębiorcy, tryb dobrowolny (uproszczony, krótszy) oraz tryb przymusowy, wymagający odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu spółek handlowych o likwidacji sp. z o.o. Zgodnie ze wspomnianą w Biuletynie zapowiedzią zmian art. 92 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010r., nr 220, poz ze zm.), od dnia 1 stycznia 2012 r. likwidacja oddziału zagranicznego przedsiębiorcy (niezależnie od tego czy decyzję o likwidacji podejmie przedsiębiorca czy minister) będzie musiała być poprzedzona procedurą wynikającą z odpowiednich przepisów Ksh. Dla przypomnienia proces likwidacji sp. z o.o. trwa średnio 8 9 miesięcy, przede wszystkim z uwagi na 6 miesięczny okres wstrzymania wypłaty tzw. dywidendy likwidacyjnej. Likwidator oddziału będzie zobowiązany sporządzić bilans otwarcia i zamknięcia likwidacji. Ponadto trzeba będzie zawiadomić wierzycieli o otwarciu likwidacji oraz możliwości zgłoszenie wierzytelności w celu ich zaspokojenia lub zabezpieczenia. Powyższa zmiana została wprowadzona na mocy ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011r., nr 232, poz. 1378), jednej z dwóch tzw. ustaw deregulacyjnych uchwalonych w 2011 r. Pierwsza ustawa deregulacyjna ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011r., nr 106, poz. 622), która weszła w życie dnia 1 lipca 2011 r. (za wyjątkiem niektórych przepisów) objęła swoim zakresem ponad 90 ustaw. Tak wysoka liczba znowelizowanych aktów prawnych wynika przede wszystkim z wyłączenia obowiązku przedkładania urzędowych zaświadczeń, wprowadzając instytucję oświadczenia. Oświadczenie składane przez obywatela (przedsiębiorcę) przedstawiające dany stan faktyczny i prawny, zastępując zaświadczenie, ma przede wszystkim przynieść oszczędności w budżecie państwa. Co do zasady, organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia, ani nawet oświadczenia o stanie faktycznym i prawnym, jeżeli znany jest on organowi z urzędu lub organ może go ustalić sam na podstawie wskazanych źródeł (art Kpa). Najważniejsze jednak zmiany w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, to możliwość przekształcenia spółdzielni pracy w spółkę prawa handlowego oraz umożliwienie przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną przekształcenie w spółkę kapitałową. Ponadto, na mocy ustawy z dnia 25 marca 2011 r. obniżono o połowę wysokość opłaty za wpis do rejestru przedsiębiorców (KRS) z zł na 500 zł., a opłatę za rejestrację zmian z 400 zł do 250 zł. Warto także wskazać, na przyjętą w/w ustawą zmianę art. 77 ust 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U, 2010 r., nr 102, poz. 651 ze zm.), który wywołał w ostatnich latach falę podwyżek opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego, ograniczająca możliwość aktualizowania tej opłaty tylko raz na trzy lata. W drugiej rundzie deregulacyjnej, zakresem zmian objęto już znacznie mniejszą liczbę ustaw (ponad 20 aktów prawnych). Przedłużono termin do udzielenia pracownikowi niewykorzystanego urlopu do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Jednak co ważniejsze, ustawa z dnia 16 września 2011 r. znosi, od dnia 1 stycznia 2013 r. Monitor Polski B, co tym samym oznacza zniesienie kosztownego dla przedsiębiorców obowiązku ogłaszania w MP B sprawozdań finansowych. Za ponad rok, sprawozdania finansowe będą wyłącznie składane przez kierownika jednostki we właściwym rejestrze sądowym (zasada dla jednostek zarejestrowanych w KRS) albo ogłaszane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Ponadto, zredukowano częstotliwość przekazywania przez płatnika ubezpieczonemu informacji o opłaconych przez niego składkach. Będą one przekazywane raz na rok lub na żądanie pracownika nie częściej niż raz w miesiącu. Kolejną zmianą pozwalającą zmniejszyć koszty działalności, jest znaczne obniżenie opłaty skarbowej za wpis do rejestru przedstawicielstwa z kwoty zł do zł., zrównując niemalże tę opłatę do opłaty za dokonanie wpisu oddziału zagranicznego przedsiębiorcy do KRS. Wydłużony zostanie termin składania deklaracji na podatek od nieruchomości z 15 stycznia do 31 stycznia każdego roku. Skróceniu ulegnie natomiast okres przedawnienia zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenie ZUS i KRUS z 10 do 5 lat. W trakcie nowej kadencji Rządu i Sejmu RP, można spodziewać się kolejnych pakietowych zmian. Warto zwrócić uwagę, iż przy tego typu nowelizacjach, projektowaną zmianę poszczególnego aktu prawnego czasem trudno wychwycić,

3 Legal Newsletter 3 z uwagi na to, iż nie będzie znajdować się pod tytułem tego aktu, w którym ten przepis się znajduje, ale stanowić będzie element zbiorczej ustawy typu deregulacyjnego. Autor: Katarzyna Wojciechowska Radca Prawny E: kwojciechowska@kpmg.pl

4 LEGAL NEWSLETTER Nowe regulacje dotyczące umów deweloperskich W Dzienniku Ustaw z 2011 r. (Nr 232, poz. 1377) została opublikowana ustawa z dnia 16 września 2011 roku o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. Celem uchwalenia ustawy jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony osobom fizycznym, będących nabywcami mieszkań i domów. Dotychczas wielokrotnie było wskazywane, że umowy deweloperskie dotyczą inwestycji, w które zaangażowane są poważne środki finansowe, stanowiące bardzo często dorobek całego życia nabywców, jednocześnie inwestycje te obarczone są dużym ryzykiem gospodarczym, a dotychczasowe regulacje prawne nie chroniły praw nabywców w sposób wystarczający. Ustawa wprowadza nowe regulacje dotyczące samej umowy deweloperskiej, dotychczas uznawanej za umowę nienazwaną, której elementy były pozostawione całkowicie woli stron. Obecnie, zgodnie z ustawą, treść umowy deweloperskiej została dosyć szczegółowo określona. Ustawa określa szereg postanowień, których niezamieszczenie przez dewelopera, sporządzającego wzór umowy, będzie stanowić przyczynę uprawniającą nabywcę do odstąpienia od umowy w terminie 30 dni od jej zawarcia. W szczególności należy wskazać, że ustawa, jako obowiązkowego elementu umowy deweloperskiej wymaga umieszczenia w niej informacji o zgodzie banku na bezobciążeniowe wyodrębnienie lokalu mieszkalnego i przeniesienie jego własności po wpłacie pełnej ceny przez nabywcę, jeżeli takie obciążenie istnieje. Umowa deweloperska od dnia wejścia w życie ustawy będzie zawsze zawierana w formie aktu notarialnego i będzie stanowiła podstawę do wpisu do księgi wieczystej roszczeń nabywcy o wybudowanie budynku, wyodrębnienie lokalu mieszkalnego i przeniesienie prawa własności tego lokalu na nabywcę. Ustawa wprowadza także nowe dodatkowe instrumenty mające chronić prawa nabywców, które obowiązkowo będą stosowane w przypadku przedsięwzięć deweloperskich objętych ustawą. Do najważniejszych z nich należą przede wszystkim prospekt informacyjny oraz finansowe zabezpieczenia środków pieniężnych wpłacanych przez nabywców. Prospekt informacyjny powinien zostać sporządzony przez dewelopera przed przystąpieniem do sprzedaży i doręczony każdej osobie zainteresowanej, a więc nie tylko nabywcy. Prospekt informacyjny ma zostać doręczony w czasie odpowiednim potrzebnym do zapoznania się z nim przed zawarciem umowy deweloperskiej. Prospekt informacyjny stanowi integralną część umowy deweloperskiej i ma za zadanie przekazanie potencjalnemu nabywcy podstawowych informacji o deweloperze, jego dotychczasowej działalności deweloperskiej ze wskazaniem m.in. przykładów ukończonych wcześniej przedsięwzięć deweloperskich, informacji na temat inwestycji deweloperskiej mającej być przedmiotem umowy (w tym informacji, jakie finansowe środki ochrony nabywców będą stosowane oraz ich główne zasady funkcjonowania), a także informacji dotyczących konkretnego oferowanego lokalu. Zgodnie z wymaganiami ustawy deweloper zapewnia nabywcom co najmniej jeden z czterech następujących środków ochrony: zamknięty mieszkaniowy rachunek powierniczy, otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy i gwarancję ubezpieczeniową, otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy i gwarancję bankową oraz otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy. Do podstawowych środków będzie należał zatem zamknięty lub otwarty mieszkaniowy rachunek powierniczy prowadzony przez bank, który będzie ewidencjonował wpłaty i wypłaty odrębnie dla każdego z nabywców. Bank dokonuje wypłat na rzecz dewelopera z rachunku powierniczego tylko w przypadkach określonych w ustawie - w przypadku rachunku zamkniętego jednorazowo po przeniesieniu na nabywcę prawa będącego przedmiotem umowy, a w przypadku rachunku otwartego po wykonaniu określonych etapów budowy zgodnie z harmonogramem przedsięwzięcia. Ustawa wprowadza także zmianę do ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze dotyczące postępowania upadłościowego wobec deweloperów. Od dnia wejścia w życie ustawy środki nabywców zgromadzone na mieszkaniowych rachunkach powierniczych oraz prawo własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości, na którym realizowane jest przedsięwzięcie oraz dopłaty nabywców wnoszone w trakcie upadłości stanowią osobną masę upadłości, która służy zaspokojeniu w pierwszej kolejności nabywców. Nabywcy zostali wyposażeni w dodatkowe uprawnienia w postępowaniu upadłościowym, będą oni mogli zadecydować o swoim zaspokojeniu ze środków zgromadzonych na rachunku powierniczym lub

5 Legal Newsletter 5 o kontynuacji przedsięwzięcia deweloperskiego przez zarządcę lub syndyka i wysokości dopłat koniecznych do zakończenia przedsięwzięcia. Ustawa wchodzi w życie w dniu 29 kwietnia 2012 roku, jednak przepisy dotyczące obowiązku zapewnienia finansowych środków ochrony praw nabywców będą stosowane dopiero do przedsięwzięć deweloperskich, w odniesieniu do których rozpoczęcie sprzedaży nastąpiło po dniu wejścia w życie ustawy. Autor: Joanna Grajecka Radca Prawny E: jgrajecka@kpmg.pl

6 LEGAL NEWSLETTER Wybrane zagadnienia związane z dochodzeniem roszczeń w postępowaniu grupowym Od blisko półtora roku w polskim systemie prawnym obowiązuje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Celem wprowadzenia przepisów było zapewnienie możliwości ochrony interesów wielu podmiotów w jednym postępowaniu cywilnym. Ustawa może stanowić skuteczne narzędzie przede wszystkim dla konsumentów występujących z drobnymi roszczeniami, których dochodzenie w indywidualnym postępowaniu sądowym byłoby dla nich ekonomicznie nieopłacalne. Z uwagi na efekt skali, wykorzystanie nowych przepisów może okazać się bardzo dotkliwe w szczególności dla większych przedsiębiorców, dokonujących drobnych nadużyć na szkodę dużej liczby osób. Kolejnym celem postępowania grupowego było również ujednolicenie rozstrzygnięć oraz ograniczenie kosztów, jakie ponosiły sądy w związku z prowadzeniem wielu postępowań w podobnych sprawach. Głównym założeniem przepisów było również ułatwienie dostępu do sądu. Sprzyjać temu miało wprowadzenie wpisu sądowego w postępowaniu grupowym o roszczenia majątkowe wynoszącego 2% łącznej wartości przedmiotu sporu (w zwykłym postępowaniu kwota wpisu wynosi 5% wartości przedmiotu sporu). Postępowania grupowe służące jednoczesnej realizacji praw do ochrony prawnej (prawa do sądu) wielu podmiotów są znane ustawodawstwom na całym świecie i przeżywają one dynamiczny rozwój także w Europie. W różnych krajach przyjęte zostały różne modele tego postępowania. W Polsce przyjęty został tzw. model opt-in, co oznacza, że postępowaniem objęte są jedynie te osoby, które chcą w nim uczestniczyć i złożą w tym celu odpowiednie oświadczenie. Uprawnienie do złożenia tzw. pozwu zbiorowego przysługuje grupie co najmniej 10 osób, które mają roszczenia jednego rodzaju, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. W tym szczególnym trybie mogą być dochodzone sprawy należące do kategorii spraw cywilnych obejmujące wyłącznie: 1) roszczenia o ochronę konsumentów, 2) roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz 3) roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych, z wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych. W sprawach o roszczenia pieniężne postępowanie grupowe może się toczyć, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy zostanie ujednolicona przy uwzględnieniu wspólnych okoliczności sprawy. Należy jednak zaznaczyć, że istnieje również możliwość ujednolicenia wysokości roszczeń pieniężnych w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Tym samym niezbędnym warunkiem wszczęcia postępowania grupowego w sprawach o roszczenie pieniężne jest otrzymanie przez sąd zgody wszystkich członków grupy na ryczałtowe odszkodowanie. Osoby, które nie przystąpią do grupy lub wystąpią z niej mogą w dalszym ciągu dochodzić swych roszczeń w indywidualnie wszczętym postępowaniu. Ze względu na rangę spraw, postępowania grupowe prowadzone są przed sądem okręgowym i rozpoznawane w składzie trzech sędziów zawodowych. W przypadku jeśli sąd uzna, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym jest niedopuszczalne (np. gdy sprawa ze względu na charakter roszczenia nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu grupowym) odrzuca pozew. W terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu pozwu członek grupy, który wytoczy powództwo o roszczenie, które było objęte powództwem grupowym, zachowuje skutki wytoczenia powództwa w postępowaniu grupowym. Powództwo w postępowaniu grupowym wytaczane jest przez reprezentanta grupy. To on jest stroną postępowania i prowadzi je w imieniu własnym, lecz na rzecz wszystkich członków grupy, co charakterystyczne jest dla tego postępowania. Musi być on zastępowany obowiązkowo przez adwokata lub radcę prawnego (dotyczy to także przypadku, gdy reprezentantem grupy jest rzecznik konsumentów). Wynagrodzenie pełnomocnika określa umowa zawarta z reprezentantem grupy. Nie może być ono wyższe niż 20% kwoty zasądzonej na rzecz powoda. Zasady wzajemnych rozliczeń pomiędzy reprezentantem grupy, a członkami grupy, między innymi w zakresie wpisu sądowego, kosztów procesu należnych stronie pozwanej w przypadku przegranej oraz kosztów pełnomocnika, określa odrębna umowa. Treść umowy z reprezentantem jest o tyle istotna, że na żądanie pozwanego, dokonane najpóźniej przy pierwszej czynności, powód może zostać zobowiązany do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, której wysokość może wynieść do 20% wartości przedmiotu sporu. W przypadku niezłożenia jej w wyznaczonym terminie, sąd na wniosek pozwanego odrzuci pozew.

7 Legal Newsletter 7 Zaznaczyć należy, że w postępowaniu grupowym nie ma możliwości skorzystania ze zwolnienia z kosztów sądowych oraz ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy oraz umowa reprezentanta grupy z pełnomocnikiem są jednymi z dodatkowych dokumentów dołączanych do pozwu. Do tej pory wszczęte zostały w Polsce 42 postępowania grupowe, co na tle innych krajów europejskich stanowi stosunkowo dużą liczbę. Jedynie 30% pozwów grupowych skierowanych zostało przeciw firmom. Z reguły pozwy kierowane są przeciwko Skarbowi Państwa oraz samorządom. Jak wynika z dotychczasowej praktyki, większość pozwów odrzucana jest na etapie formalnym lub następuje ich zwrot do uzupełnienia. Autor: Agnieszka Jóźwiak Radca Prawny E: ajozwiak@kpmg.pl

8 LEGAL NEWSLETTER Ważne zmiany w procesie cywilnym Ustawą z dnia 16 września 2011 r. ( nowela ) uchwalono bardzo ważne zmiany do kodeksu postępowania cywilnego ( kpc ). Poniżej kilka uwag na temat niektórych najważniejszych zmian wprowadzonych nowelą (łącznie przewiduje ona 131 zmian do kpc). Nowela uchyla przepisy dotyczące postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych, a zatem w szczególności znosi system prekluzji w sprawach gospodarczych. Oznacza to uchylenie - w stosunku do powoda m. in. przepisu art kpc, który zobowiązuje powoda do podania już w pozwie wszystkich twierdzeń oraz dowodów na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, oraz - w stosunku do pozwanego m. in. art kpc, zgodnie z którym, już w odpowiedzi na pozew pozwany jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie, również pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania. Uchylając system prekluzji w sprawach gospodarczych nowela wprowadza jednocześnie do postępowania cywilnego nowe mechanizmy obligujące strony do prezentacji przed sądem swoich twierdzeń faktycznych i dowodów możliwie najszybciej, pod rygorem utraty prawa ich późniejszego powołania. Mechanizmy te zawierają przede wszystkim nowy art kpc oraz nowy art kpc. Zgodnie z nowym art kpc, sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba, że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo, że występują inne wyjątkowe okoliczności. Z ww. przepisem koresponduje nowy art kpc, w myśl którego sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swej winy lub uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo wystąpią inne wyjątkowe okoliczności. A zatem po wejściu w życie noweli, wykluczenie spóźnionych przytoczeń (twierdzeń i dowodów) będzie następować nie z mocy prawa (jak w systemie prekluzji procesowej), lecz na podstawie decyzji sądu. To sąd będzie oceniał (w ramach swojej dyskrecjonalnej władzy), czy strona powołała twierdzenie lub dowód we właściwym czasie, czy też uczyniła to zbyt późno (i w związku z tym pomijał te spóźnione przywołania). Należy przy tym podkreślić, iż ustalenie przez sąd, że doszło do opóźnienia w prezentacji przez stronę twierdzenia lub dowodu, będzie obligować sąd do jego pominięcia. Wyjątek od powyższego obowiązku sądu będzie dotyczył trzech sytuacji, tj. (i) gdy strona wykaże, że nie ponosi winy w opóźnieniu, (ii) gdy uwzględnienie spóźnionych twierdzeń lub dowodów nie spowoduje zwłoki w postępowaniu oraz (iii) gdy wystąpią inne wyjątkowe okoliczności. Nowelizacja przewiduje przy tym, że zarządzając doręczenie stronie pozwu, odpowiedzi na pozew lub dalszych pism przygotowawczych, przewodniczący / sąd ma obowiązek pouczyć stronę o tym, iż spóźnione powołanie twierdzeń i dowodów skutkuje ich pominięciem przez sąd (nowy art kpc). Jednocześnie należy podkreślić, iż nowela bardzo ogranicza możliwość składania przez strony pism przygotowawczych. Zgodnie z nowym art zd. 2 kpc, dalsze pisma przygotowawcze (inne niż odpowiedź na pozew) składane mogą być tylko wtedy, gdy zadecyduje o tym przewodniczący lub (w toku sprawy) sąd. Jedyny wyjątek dotyczyć będzie pism obejmujących wyłącznie wnioski dowodowe ich złożenie nie będzie wymagało zgody. Złożenie pisma przygotowawczego bez wymaganej zgody będzie skutkować jego zwrotem (nowy art k.p.c.). Podobnie, zwrotowi podlegać będzie odpowiedź na pozew złożona z uchybieniem wyznaczonego przez sąd terminu, jak również pismo przygotowawcze złożone z innym niż wyżej wymienione naruszeniem nowego art kpc. Nowelizacja reguluje jednocześnie, że wyznaczony przez sąd termin na złożenie odpowiedzi na pozew nie może być krótszy niż 2 tygodnie. Omawiana nowela do kpc ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia (z wyjątkiem dotyczącym art. 1 pkt 24 noweli, który wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia i dotyczy art. 183 (12) 2 (1) kpc, regulującym zatwierdzanie przez sąd ugody zawartej przez strony w mediacji). Jak wyżej wskazano, omawiana nowela do kpc została ogłoszona w dniu 2 listopada 2011 r. (Dz.U. z 2011r., nr 233, poz. 1381). Oznacza to, że omawiane zmiany wejdą w życie i zaczną obowiązywać w dniu 3 maja 2012r.,

9 Legal Newsletter 9 z wyjątkiem dotyczącym ww. art. 1 pkt 24 noweli, który obowiązuje od dnia 17 listopada 2011 r. Z zastrzeżeniem katalogu odmienności określonego w noweli, jej przepisy stosuje się do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie. Podstawa prawna: ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011r., nr 233, poz. 1381). Autor: Renata Bonecka Radca Prawny E: rbonecka@kpmg.pl

10 LEGAL NEWSLETTER Zmiany w prawie: Redukcja niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców nowa ustawa 28 października 2011 r. ogłoszono Ustawę z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011r., nr 232, poz. 1378) wprowadzającą szereg udogodnień w takich obszarach jak: podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej, rachunkowość, prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, prawo podatkowe, opłaty skarbowe czy rynek finansowy. Najważniejsze zmiany, które wprowadza ustawa to: zniesienie obowiązku przekazywania ubezpieczonemu informacji z imiennych raportów miesięcznych o zapłaconych za niego składakach do ZUS i NFZ (płatnik będzie przekazywał raport raz na rok, a częściej tylko na żądanie pracownika); skrócenie okresu przedawnienia (do 5 lat) należności z tytułu składek wobec ZUS i KRUS, a tym samym skrócenie czasu przechowywania kopii deklaracji rozliczeniowych i imiennych raportów miesięcznych oraz dokumentów korygujących; wydłużenie okresu wykorzystania przez pracownika zaległego urlopu (do 30 września następnego roku); wydłużenie terminu składania deklaracji na podatek od nieruchomości (do 31 stycznia każdego roku); zobowiązanie Ministra Finansów do wydawania ogólnych interpretacji podatkowych na wniosek podatników; Minister będzie wydawał ogólną interpretację podatkową na wniosek każdego podatnika (obecnie tylko z urzędu); zniesienie odpowiedzialności solidarnej przedsiębiorców w ramach konsorcjum przy realizacji projektów partnerstwa publiczno - prywatnego (dzięki temu odpowiedzialność np. przedsiębiorstwa budowlanego ograniczy się do etapu budowy obiektu, a nie całego wieloletniego kontraktu); obniżenie opłaty skarbowej za dokonanie wpisu do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych do 1000 zł oraz likwidacja Monitora Polskiego B i zniesienie kosztownego obowiązku ogłaszania w nim sprawozdań finansowych; zniesienie obowiązku podwójnego publikowania ogłoszenia wynikającego z Kodeksu postępowania cywilnego (obecnie każde ogłoszenie, które powinno być zamieszczone w prasie, musi być jednocześnie opublikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym); zniesienie obowiązku uzyskiwania opinii rzeczoznawcy w kwestii projektów budowlanych pod kątem spełniania przepisów BHP; umożliwienie stosowania do wyrobów akcyzowych procedur uproszczonych, o których mowa w przepisach prawa celnego; wprowadzenie zwolnień i wyłączeń w zakresie podatku akcyzowego na węgiel i koks wykorzystywany przez gospodarstwa domowe, podmioty użyteczności publicznej oraz określone przedsiębiorstwa wykorzystujące te materiały w ramach prowadzonej działalności. Większość zmian wejdzie w życie 1 stycznia 2012 r. W dniu ogłoszenia weszły w życie art. 21 pkt 1 lit. a-c i pkt 6 oraz art. 28. E-rejestracja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Od 1 stycznia 2012 r. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością będzie można utworzyć za pomocą wzorca zawartego w systemie teleinformatycznym, zgodnie z tzw. trybem S24, którego celem jest przyspieszenie, ułatwienie i obniżenie kosztów rejestracji. Nowe rozwiązania przewiduje Ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011r., nr 92, poz. 531), którą opublikowano 6 maja 2011 r. Przyjęte zmiany pozwolą uniknąć konieczność posługiwania się w obrocie konstrukcją spółki z o.o. w organizacji poprzez wprowadzenie wzorca umowy spółki z o.o. udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Zawarcie umowy nastąpi po wprowadzeniu koniecznych danych i po opatrzeniu jej podpisem elektronicznym. Wspólnicy, którzy postanowią skorzystać z wzorca, będą zobowiązani przyjąć go w całości, bez dokonywania w nim jakichkolwiek zmian. Osoby, które uznają, że wzorzec nie odpowiada ich specyficznym potrzebom, będą mogły stosować dotychczasowy sposób sporządzania umowy spółki z o.o. i jej rejestracji, nie będąc związanymi postanowieniami wzorca umowy. Odformalizowanie procesu zakładania spółki z o.o. obejmuje także proces związany z pokrywaniem kapitału zakładowego. Aby uniknąć komplikacji prawnych, wykluczono możliwość wnoszenia wkładów niepieniężnych. Kapitał zakładowy będzie mógł być pokryty jedynie przez wkład pieniężny, przy czym będzie można go wnieść nawet po wpisie spółki

11 Legal Newsletter 11 do rejestru, nie później jednak niż w terminie 7 dni. W tym czasie zarząd będzie zobowiązany do złożenia oświadczenia do sądu rejestrowego o wniesieniu kapitału zakładowego. W przeciwnym razie sąd rejestrowy będzie mógł wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki. Wyłączenie wkładów niepieniężnych obejmie jedynie okres do uzyskania wpisu spółki do rejestru. Potem do spółki będzie można wnosić wkłady na zasadach ogólnych. Przesłanie wniosku rejestrowego, umowy spółki z o.o. oraz listy wspólników do sądu będzie przebiegać drogą elektroniczną. Wnioski mają być rozpoznawane w terminie jednego dnia od daty jego wpływu (stąd potoczne określenie S24). Czynności weryfikacyjne zostaną przejęte przez system elektroniczny. Rola sądu rejestrowego zostanie ograniczona do zbadania prawidłowości złożenia i wypełnienia formularza. Nowelizacja spowodowała również zmiany Ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, Kodeksu postępowania cywilnego oraz Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, które zostały dostosowane do sposobu przekazywania dokumentów sporządzonych w systemie teleinformatycznym oraz trybu składania wniosku o dokonanie wpisu spółki S24 do KRS. Przepisy wykonawcze związane z zawieraniem umowy z wykorzystaniem wzorca będą wydane na podstawie upoważnienia zawartego w Kodeksie spółek handlowych, natomiast przepisy wykonawcze związane z rejestrowaniem spółki - na podstawie przepisów Ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Przy rejestracji spółki przez Internet zasada tzw. jednego okienka nie będzie miała zastosowania. W związku z tym zarząd spółki będzie zobowiązany do dokonania odrębnego zgłoszenia zawiązania spółki do Urzędu Skarbowego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Urzędu Statystycznego. Obrót instrumentami finansowymi - nowelizacja 3 listopada 2011 r. ogłoszona została Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011r., nr 234, poz. 1391). Nowe rozwiązanie powoduje, iż uczestnicy systemu depozytowo - rozliczeniowego będą mogli korzystać z rachunków zbiorczych, a zarejestrowane na nich papiery będą mogły należeć do innej osoby niż ta, dla której rachunek jest formalnie prowadzony. W obecnie obowiązującym systemie depozytowo-rozliczeniowym właścicielem papierów wartościowych jest ten sam podmiot, na którego rachunku pozostają one zapisane. Zapewnia to maksymalną przejrzystość, ale stanowi barierę w rozwoju rynku kapitałowego. Obowiązujące rozwiązania, z punktu widzenia inwestorów zagranicznych są kosztowne i skomplikowane. Wymagają np. konieczności posiadania odrębnego rachunku utworzonego specjalnie na polski rynek. Wprowadzenie rachunków zbiorczych powinno otworzyć rynek na nowych inwestorów, ułatwić inwestowanie w konsekwencji zwiększyć napływ kapitału. Może również przyczynić się do zwiększenia płynności polskich skarbowych papierów wartościowych (SPW). Obecnie inwestorzy zagraniczni, którzy chcieliby nabyć SPW, muszą zakładać rachunki papierów wartościowych w swoim imieniu, co jest kosztowne. Rachunki zbiorcze staną się trzecim, obok kont depozytowych oraz rachunków papierów wartościowych, urządzeniem ewidencyjnym, prowadzonym w ramach depozytu papierów wartościowych. Rozwiązanie takie funkcjonuje w wielu krajach Unii Europejskiej (m.in. w Belgii, Francji, Niemczech, na Węgrzech) i poza nią (w USA, Szwajcarii). Ustawa wskazuje m.in. dla kogo można prowadzić takie rachunki i kto skorzysta z uprawnień na nich zapisanych, określa chwilę powstania papieru wartościowego, jego przeniesienia oraz uzyskania lub utraty uprawnień, mówi o konsekwencjach zapisu papierów wartościowych na rachunku papierów wartościowych i na odpowiadającym mu rachunku zbiorczym bądź na kilku odpowiadających sobie tego typu rachunkach. Reguluje również kwestie przekazywania świadczeń. Aby przeciwdziałać możliwości wykorzystywania rachunków zbiorczych do przeprowadzania transakcji naruszających przepisy prawa, w ustawie zapisano, iż na żądanie Komisji Nadzoru Finansowego lub Generalnego Inspektora Informacji Finansowej istnieje obowiązek przekazania informacji na temat osób uprawnionych z rejestrowanych na takim rachunku papierów wartościowych oraz stanów ich posiadania. Jeżeli posiadacz rachunku nie przekaże żądanych informacji albo poda nieprawdziwe dane, Komisja będzie mogła nałożyć na niego karę pieniężną do zł. Nowelizacja wejdzie w życie 1 stycznia 2012 r. Fundusze inwestycyjne - nowelizacja 3 listopada 2011 r. opublikowano Ustawę z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2011r., nr 234, poz. 1389). Wprowadzone zmiany dotyczą funduszy inwestycyjnych zamkniętych. W konsekwencji fundusz emitujący wyłącznie certyfikaty inwestycyjne, które zgodnie ze statutem nie będą oferowane w ofercie publicznej ani dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu, nie będzie musiał uzyskiwać zatwierdzenia swojego statutu przez KNF i uzyskiwać zezwolenia na utworzenie. Jednak niezwłocznie po wpisaniu do rejestru będzie podlegał on zgłoszeniu do Komisji. Ustawa wskazuje minimalny poziom inwestycji dla osób fizycznych chcących nabyć wspomniane wyżej certyfikaty ( euro dla jednorazowego zapisu). Nowelizacja wprowadza też wymóg uzyskiwania zezwolenia KNF w przypadku, gdy wcześniej zarejestrowany fundusz podejmie zamiar publicznego oferowania, dopuszczenia do obrotu na rynku regulowanym lub alternatywnego systemu obrotu certyfikatami. Wprowadzenie certyfikatów do obrotu publicznego wymaga, aby emitowane były one w formie na okaziciela, stąd możliwość dokonania odpowiedniego

12 Legal Newsletter 12 przekształcenia w drodze zmiany statutu. Publiczne fundusze inwestycyjne zamknięte - to nowa nazwa, która ma określać te fundusze, których certyfikaty zostały objęte lub nabyte w drodze oferty publicznej. Ma to pozwolić na odróżnienie funduszy inwestycyjnych zamkniętych kierowanych do szerokiego grona inwestorów. Ustawa wprowadza również nowe definicje oferty publicznej i dnia roboczego. Rezygnacja z obowiązku uzyskania zezwolenia KNF na utworzenie FIZ-u spowodowała konieczność nowelizacji art. 6 w ust. 1 pkt 10a Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, gdyż w obecnym brzmieniu ze zwolnienia podatkowego mogą korzystać wyłącznie fundusze zagraniczne, które prowadzą swoją działalność na podstawie zezwolenia właściwych władz państwa, w którym mają siedzibę. Ustawa weszła w życie dnia 4 grudnia 2011 r. Autor: Maria Pazio-Witkowska E: mpazio-witkowska@kpmg.pl

13 LEGAL NEWSLETTER Prawo Prywatne Międzynarodowe 2011 Ustawa z dnia 4 lutego 2011 roku Prawo prywatne międzynarodowe Dnia 16 maja 2011 r. weszła w życie nowa ustawa - Prawo prywatne międzynarodowe, zastępująca obowiązującą dotychczas ustawę z dnia 12 listopada 1965 r. Zakres ustawy pomimo użycia w przepisach odmiennych określeń, pozostaje niezmienny. Ustawa reguluje stosunki osobiste i majątkowe z zakresu prawa prywatnego, które związane są z więcej niż jednym państwem. Łącznik obywatelstwa Decydującą rolę w kwestiach z zakresu prawa osobowego, spraw rodzinnych oraz spadkowych odgrywać będzie obywatelstwo. W sytuacji, gdy zajdzie konieczność ustalenia prawa właściwego, możliwe będzie powołanie się nie tylko na obywatelstwo oraz miejsce zamieszkania, lecz także na kryterium miejsca zwykłego pobytu (art. 3 ust. 1). Wybór prawa właściwego W związku z szerokim zastosowaniem instytucji wyboru prawa właściwego, wprowadzone zostały przepisy regulujące tę kwestię. Ustawa przewiduje możliwość wyboru prawa właściwego w przypadkach, w których jest to dozwolone przez jej przepisy (art. 4 ust. 1). Wybór prawa powinien nastąpić w sposób wyraźny lub jednoznacznie wynikać z okoliczności sprawy (art. 4 ust. 2). Wybór prawa, który został dokonany po powstaniu stosunku prawnego, nie może naruszać praw osób trzecich (art. 4 ust. 3). W sytuacji, gdy przy dokonaniu czynności prawnej, a przed wyborem prawa dopełnione zostały przewidziane przez prawo wymagania w zakresie formy tej czynności, to nie jest możliwe podważenie jej ważności na podstawie prawa, któremu podlega ona w związku z dokonaniem wyboru prawa właściwego (art. 4 ust. 4). Stosowanie przepisów bezwzględnie wiążących Wskazanie jako właściwego prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, które zgodnie z ich treścią i celem, regulują podlegający ocenie stosunek prawny, bez względu na to, jakiemu podlega on prawu (art. 8 ust. 1). Podobna zasada ma zastosowanie w przypadku przepisów bezwzględnie wiążących innego państwa. Przy uwzględnieniu tych przepisów należy zwrócić uwagę na ich cel oraz skutki związane z ich zastosowaniem oraz te, które wyniknęłyby w przypadku ich pominięcia (art. 8 ust. 2). Ochrona dóbr osobistych W ustawie oddzielnie zostały uregulowane imię i nazwisko oraz inne dobra osobiste osoby fizycznej (art. 15). Zgodnie z wprowadzoną regulacją dobra osobiste podlegają prawu ojczystemu z wyjątkiem sytuacji zagrożenia naruszenia dóbr oraz ich naruszenia, kiedy osoba fizyczna będzie miała prawo zadecydować, czy stosowane będzie prawo ojczyste czy prawo państwa, na którego terytorium miało miejsce zdarzenie pociągające za sobą zagrożenie naruszenia lub naruszenie dóbr osobistych (art. 16 ust. 1 i 2). W odmienny sposób uregulowana została kwestia naruszenia dóbr osobistych w środkach społecznego przekazu. W tym przypadku zastosowanie będzie miało prawo państwa, w którym znajduje się siedziba lub miejsce stałego pobytu nadawcy lub wydawcy (art.16 ust. 3). Przepisy dotyczące dóbr osobistych osoby fizycznej stosuje się odpowiednio w sprawach dóbr osobistych osób prawnych (art. 20). Przepisy dotyczące osób prawnych W kwestiach dotyczących istnienia i funkcjonowania decydujące znaczenie przy ustalaniu prawa właściwego ma miejsce siedziby danej osoby, tak jak miało to miejsce na gruncie poprzedniego aktu (art. 17 ust. 1). Ustawa przewiduje możliwość odesłania do prawa państwa, w którym osoba prawna została utworzona (art. 17 ust. 2). Wprowadzone zostały także przepisy dotyczące przeniesienia siedziby osoby prawnej do innego państwa. W tym przypadku zastosowanie będzie miało prawo państwa, do którego siedziba została przeniesiona. Osobowość prawna uzyskana w państwie, w którym dotychczas znajdowała się siedziba jest zachowana, jeżeli sytuacja taka jest przewidziana przez przepisy prawa każdego z zainteresowanych państw (art. 19 ust. 1). Ustawa zawiera także przepisy dotyczące czynności prawnych dokonywanych przez osoby prawne. Zgodnie z nimi do ważności czynności dokonywanej w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa wystarczające jest posiadanie zdolności do jej dokonania w świetle przepisów państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone (art. 18 ust.1). Przedstawicielstwo ustawowe i pełnomocnictwo Ustawa wprowadza przepisy dotyczące przedstawicielstwa ustawowego oraz pełnomocnictwa. Pierwsze z nich podlega prawu właściwemu dla stosunku prawnego, z którego umocowanie wynika (art. 22). Z kolei do drugiego stosowane będzie prawo wybrane przez mocodawcę. Należy zaznaczyć, Nazwa i logo KPMG oraz hasło cutting through complexity są zastrzeżonymi znakami towarowymi bądź znakami towarowymi KPMG International.

14 Legal Newsletter 14 iż w stosunku do osoby trzeciej, z którą dokonana została przez pełnomocnika czynność prawna, można powołać się na prawo wybrane jedynie w sytuacji, gdy osoba ta wiedziała o wyborze lub z łatwością mogła się o nim dowiedzieć (art. 23 ust. 1). Jeżeli w odniesieniu do pełnomocnictwa nie został dokonany wybór prawa, to stosuje się kolejno: prawo państwa siedziby pełnomocnika, w której stale działa, prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo należące do mocodawcy, jeżeli w tym samym miejscu stale działa pełnomocnik albo prawo państwa, w którym pełnomocnik rzeczywiście działał reprezentując mocodawcę lub w którym według woli mocodawcy powinien działać (art. 23 ust. 2). Dokonanie czynności prawnej i jej forma W przypadku, gdy umowa zawarta zostaje przez osoby, będące w chwili złożenia oświadczenia woli w różnych państwach, wystarczające jest zachowanie formy, jaka została przewidziana dla danej czynności prawnej przez prawo jednego z tych państw (art. 25 ust. 1). Przepis ten nie ma zastosowania w przypadku rozporządzeń dotyczących nieruchomości oraz w odniesieniu do czynności prawnych, których przedmiotem jest powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej. W tych sytuacjach zastosowanie ma prawo właściwe dla czynności prawnej, czyli prawo państwa, w którym czynność prawna została dokonana (art. 25 ust. 2). Zobowiązania W zakresie zobowiązań ustawa wprowadziła szereg nowych regulacji. Jako pierwszą z nich wymienić należy zmianę przepisu odnoszącego się do możliwości wyboru prawa właściwego dla danego stosunku umownego. Ustawodawca odsyła w tej materii do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) i tym samym zrezygnował z precyzowania tej kwestii w treści ustawy (art. 28). Kolejną zmianą, jaką wprowadziła ustawa są przepisy dotyczące ochrony konsumentów. Podobnej regulacji brakowało w poprzednim akcie. Zgodnie z treścią ustawy poza przypadkami określonymi w rozporządzeniu Rzym I, wybór jako właściwego dla umowy prawa państwa, które nie jest członkiem EOG, nie może pozbawiać konsumenta ochrony, jaką dają mu przepisy polskiego prawa wdrażające wymienione w treści przepisy dyrektywy Rady lub Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące ochrony konsumentów. Wprowadzona została również regulacja dotycząca umów timesharingu, umów o długoterminowe produkty wakacyjne, umów odsprzedaży oraz wymiany. W przypadku, gdy prawem właściwym w przypadkach wymienionych powyżej umów jest prawo państwa nienależącego do EOG, konsument nie może zostać pozbawiony ochrony, która przysługuje mu na podstawie polskich przepisów prawa wdrażających dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie wspomnianych wyżej umów, w sytuacji gdy którakolwiek z nieruchomości położona jest na terytorium państwa członkowskiego oraz w przypadku umowy niezwiązanej bezpośrednio z nieruchomością, o ile przedsiębiorca będący stroną tej umowy wykonuje swoją działalność gospodarczą lub zawodową w jednym z państw członkowskich lub kieruje w jakikolwiek sposób tą działalność do jednego z państw członkowskich, a umowa wchodzi w zakres tej działalności (art. 30). Ustawa zawiera także przepisy dotyczące zobowiązań wynikających z papierów wartościowych innych niż weksle i czeki. Zgodnie z nimi papiery te podlegają prawu państwa, w którym zostały wystawione lub wyemitowane (art. 31). W zakresie zobowiązań wynikających z jednostronnej czynności prawnej ustawa wprowadziła przepis, na mocy którego zastosowanie w stosunku do wspomnianych czynności ma prawo wybrane przez osobę, która czynności tej dokonuje. W przypadku, gdy wybór ten nie został dokonany zobowiązanie podlega prawu państwa, w którym osoba dokonująca czynności prawnej ma miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę (art. 32 ust. 1 i 2). Kolejna zmiana wprowadzona przez ustawę dotyczy zobowiązań pozaumownych. Przepisy przewidują wyznaczenie prawa właściwego w tej kwestii na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań umownych (art. 33). Ze względu na fakt, iż rozporządzenie to nie ma zastosowania do odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej, kwestia ta została uregulowana w oddzielnym przepisie. Zgodnie z jego treścią wspomniana odpowiedzialność podlega prawu tego państwa, którego organów dotyczy (art. 35). Ustawa wprowadza także przepisy ogólne dotyczące zobowiązań. Dotyczą one przelewu wierzytelności, przejęcia długu oraz wpływu zmiany wartości waluty na wysokość zobowiązania. Zgodnie z ich treścią we wspomnianych kwestiach zastosowanie mają przepisy tego państwa, któremu wierzytelność, dług oraz zobowiązanie podlegają (art ). Umowa o arbitraż W zakresie umowy o arbitraż, przepisy przewidują możliwość wybrania przez strony prawa, któremu będzie ona podlegać. Jeżeli strony nie dokonają tego wyboru, do umowy stosowane będą przepisy państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce arbitrażu. W sytuacjach, gdy miejsce nie zostało ustalone, umowa podlegać będzie prawu właściwemu dla stosunku prawnego, którego dotyczy spór (art. 39). Wprowadzone zostały także przepisy dotyczące formy tej umowy. Zgodnie z nimi podlega ona prawu państwa, w którym odbywa się arbitraż. Należy jednak zaznaczyć, iż wystarczające jest zachowanie formy przewidzianej przez przepisy prawa obowiązujące w państwie, któremu umowa o arbitraż podlega (art. 40). Nazwa i logo KPMG oraz hasło cutting through complexity są zastrzeżonymi znakami towarowymi bądź znakami towarowymi KPMG International.

15 Legal Newsletter 15 Prawo własności intelektualnej W kwestiach związanych z prawem własności intelektualnej zastosowanie ma prawo państwa, w którym ma miejsce korzystanie z tego prawa. Zasada ta obowiązuje także w przypadku rozporządzania tym prawem oraz w przypadkach, w których konieczne jest ustalenie pierwszeństwa tych praw. Z kolei do ochrony praw własności intelektualnej stosuje się prawo państwa, na podstawie którego dochodzi się ochrony (art. 46). Kwestia prawa własności intelektualnej nie była uregulowana na gruncie przepisów poprzedniej ustawy. Prawo spadkowe Wprowadzona została bardziej szczegółowa regulacja dotycząca spraw spadkowych. Spadkodawca ma możliwość wyboru prawa, któremu będzie poddana sprawa spadkowa (art. 64 ust. 1). Odmienna sytuacja miała miejsce na gruncie poprzedniej ustawy, która stanowiła, iż prawem właściwym było prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci. Obecnie spadkodawca może dokonać wyboru spomiędzy: swojego prawa ojczystego, prawa miejsca zamieszkania, prawa miejsca zwykłego pobytu z chwili dokonania czynności albo prawa z chwili śmierci. W razie niedokonania tego wyboru właściwe w sprawie jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci (art. 64 ust. 1 i 2). O ważności testamentu i innych rozrządzeń na wypadek śmierci rozstrzyga się na podstawie prawa ojczystego spadkodawcy z chwili dokonania wspomnianych czynności (art. 65). Autor: Alicja Pająk E: apajak@kpmg.pl

16 Osoba kontaktowa: Elżbieta Dobrzyńska-Bajger E: D.Dobkowski spółka komandytowa ul. Chłodna Warszawa T: +48 (22) E: