Narodowy Plan Szerokopasmowy

Transkrypt

1 Narodowy Plan Szerokopasmowy Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Listopad 2012 Projekt: POIG /09 ul. Królewska Warszawa

2 Spis treści 1. Wstęp Wprowadzenie do Narodowego Planu Szerokopasmowego Ramowe kierunki działań Stan rozwoju infrastruktury w Polsce Wymiar geograficzny Wymiar technologiczny Wymiar ekonomiczny Wykorzystanie usług szerokopasmowych Bariery rozwojowe Podsumowanie Stan rozwoju infrastruktury w Polsce Narodowy Plan Szerokopasmowy Cele NPS Planowane narzędzia realizacji celów NPS Założenia systemu realizacji Ramowy plan wdrożenia Główne ryzyka Finanse Koszty realizacji Źródła finansowania NPS Korzyści realizacji NPS Bezpośrednie Pośrednie Podsumowanie NPS Załącznik 1. Usytuowanie NPS w porządku strategii i dokumentów krajowych i europejskich 36 Załącznik 2. Analiza techniczna Załącznik 3. Przykładowe modele projektów realizowanych w formule PPP Załącznik 4. Łańcuch wartości w Internecie Załącznik 5. Kierunki polityki regulacyjnej Załącznik 6. Słownik i definicje pojęć S t r o n a

3 1. Wstęp 1.1. Wprowadzenie do Narodowego Planu Szerokopasmowego W ostatnich latach polski rynek usług szerokopasmowych oraz niezbędnej infrastruktury telekomunikacyjnej dynamicznie się rozwijał, jednak w dalszym ciągu pozostajemy w tyle państw Unii Europejskiej zarówno pod względem dostępności usług i ich prędkości jak i ich wykorzystania przez społeczeństwo. Narodowy Plan Szerokopasmowy, zgodnie z ustawą o zasadach prowadzenia polityki rozwoju 1 jest programem rozwoju infrastruktury szerokopasmowej nowej generacji na rzecz osiągnięcia celów Europejskiej Agendy Cyfrowej dotyczących dostępu do szybkiego Internetu oraz realizującym cele zawarte w Strategii Sprawne Państwo. Jest on dokumentem o charakterze operacyjno-wdrożeniowym ustanawianym w celu realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju. Obejmuje on okres do 2020 r. Nadrzędnym celem realizowanym przez Narodowy Plan Szerokopasmowy jest rozwój sieci i infrastruktury telekomunikacyjnej. Cele NPS są zgodne z celami Europejskiej Agendy Cyfrowej i obejmują: 1) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu do końca 2013 roku. 2) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 30Mbps do końca 2020 roku. 3) Doprowadzenie do wykorzystania dostępu o prędkości, co najmniej 100Mbps przez 50% gospodarstw domowych do końca 2020 roku. Realizacja powyższych celów przełoży się na rozwój kraju poprzez szereg korzyści społecznych oraz w dziedzinie gospodarki i innowacji. Techniki informatyczne i telekomunikacyjne wkraczają do służby zdrowia, przemysłu, administracji, mediów, energetyki, wpływają na efektywność przedsiębiorstw, obniżanie kosztów funkcjonowania a nawet mogą być wykorzystywane w celu ochrony środowiska dzięki koncepcji Green ICT. Szerokopasmowy dostęp zwiększa wydajność gospodarki poprzez możliwość zastosowania outsourcingu i offshoringu. Internet daje możliwość przesyłania głosu, obrazu, grafiki oraz dużej ilości zdigitalizowanych danych niemal natychmiast, przy relatywnie niewielkich kosztach. Internet staje się także centralnym narzędziem konsumpcji treści, w konsekwencji czego obserwuje się również zmiany społeczne wywołane zmianami w sposobie komunikowania się oraz sposobie dostępu do informacji. Więcej informacji o korzyściach płynących z realizacji celów NPS znajduje się w części 5. Internet rozumiany jako platforma technologiczna sam w sobie nie powoduje jednak powstania korzyści społecznych czy gospodarczych. Jego potencjał jest uwalniany dopiero, gdy jest w najszerszym możliwym zakresie wykorzystywany przez biznes, administrację i obywateli. 1 Podstawa prawna przyjęcia strategii art. 18 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.). 2 S t r o n a

4 Życie społeczne i gospodarcze musi zaabsorbować Internet szerokopasmowy i wykorzystać go jako narzędzie dla swojego rozwoju. Ambicją NPS jest holityczne zaadresowanie zarówno rozwoju niezbędnej infrastruktury telekomunikacyjnej jak i działań wspierających mających na celu wzrost wykorzystania usług dostępu do Internetu. Za wdrażanie, monitoring i aktualizację Narodowego Planu Szerokopasmowego odpowiadał będzie Minister Administracji i Cyfryzacji, jednak w realizację poszczególnych planowanych działań zaangażowane będą także inne podmioty Ramowe kierunki działań Diagnoza obecnej sytuacji, przedstawiona w części 2, przedstawia kilka kluczowych obserwacji dotyczących polskiego rynku Internetu szerokopasmowego pod względem infrastruktury i wykorzystania usług. W odpowiedzi na zidentyfikowane wyzwania, bariery i zachodzące na rynku trendy, NPS przewiduje działania ukierunkowane na: KIERUNKI NPS Zmniejszenie zróżnicowania geograficznego obecności infrastruktury telekomunikacyjnej oraz penetracji usług dostępu do Internetu Upowszechnienie nowoczesnej infrastruktury sieciowej i dostępowej następnej generacji (NGN/NGA ang. next generation network/access) Wzrost penetracji usług dostępu do Internetu oraz znaczne zwiększenie prędkości transmisji sprzedanych usług Poprawę atrakcyjności ekonomicznej inwestycji prywatnych w infrastrukturę szerokopasmową, w szczególności w obszarach odległych i mało zaludnionych Wzrost zainteresowania społeczeństwa i firm Internetem oraz wykorzystania go w życiu społecznym i gospodarczym, a także przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia cyfrowego Wskazane kierunki są zbieżne z celami Europejskiej Agendy Cyfrowej oraz innych dokumentów strategicznych. Usytuowanie NPS w porządku strategii i dokumentów krajowych i europejskich zostało przedstawione w załączniku w punkcie Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.. 3 S t r o n a

5 2. Stan rozwoju infrastruktury w Polsce Obecny stan rozwoju infrastruktury szerokopasmowej, a także poziom jej wykorzystania, jest relatywnie niski w porównaniu z większością pozostałych krajów Unii Europejskiej, a także odległy od przyjętych w ramach NPS celów. Ich mierniki na koniec 2011 roku osiągnęły następujące wartości: 1) Zapewniono możliwość dostępu do Internetu dla około 78% ludności 2 2) Zapewniono możliwość dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 30Mbps dla około 37% ludności 3) Około 1% gospodarstw domowych korzystało z łącza o prędkości, co najmniej 100Mbps Szczegółowa analiza stanu obecnego w ujęciu geograficznym, ekonomicznym oraz technologicznym pozwala na wskazanie istotnych wyzwań stojących przed realizacją NPS oraz określić priorytetowe obszary działania Wymiar geograficzny Zasięg nowoczesnej infrastruktury szerokopasmowej, a także penetracja usług dostępu do Internetu w Polsce pokazują znaczne zróżnicowanie geograficzne. Obecność dystrybucyjnej sieci światłowodowej, będąca kluczowym z mierników dostępności infrastruktury NGN potrzebnej do realizacji celów EAC, nie we wszystkich przypadkach przekłada się na popularność usług dostępu szerokopasmowego i vice versa. Istnieją regiony o relatywnie wysokim wskaźniku penetracji usług pomimo małej dostępności zakończeń sieci światłowodowej. Najwyższa penetracja usług szerokopasmowego dostępu do Internetu widoczna jest w województwach mazowieckim, dolnośląskim, zachodniopomorskim oraz pomorskim, podczas gdy większość Polski wschodniej przedstawia znacznie większy potencjał dalszej adopcji usług. Z kolei najwyższy odsetek miejscowości, w których obecne są zakończenia sieci światłowodowych widoczny jest w województwach podkarpackim, małopolskim, śląskim, opolskim i dolnośląskim. Analiza rynku Internetu szerokopasmowego w dwóch opisanych wymiarach pozwala na wskazanie województw, które w porównaniu z resztą kraju wymagają szczególnego nacisku na rozwój infrastruktury optycznej, stymulację popytu na usługi szerokopasmowe bądź oba te działania. Relatywnie najgorsza sytuacja pod względem rozwoju infrastruktury i jej wykorzystania widoczna jest w czterech województwach Polski Wschodniej świętokrzyskim, lubelskim i podlaskim a także w województwie kujawsko-pomorskim. 2 Mieszkańcy w obszarach obsługiwanych przez dostawców stacjonarnego dostępu szerokopasmowego 4 S t r o n a

6 Relatywna penetracja usług i powszechność zakończeń sieci optycznej według województw Priorytet: Stymulacja popytu zakończenia 40 optyczne odsetek miejscowości na których terenie znajdują się zakończenia sieci optycznej 30 podkarpackie małopolskie śląskie opolskie dolnośląskie 20 POLSKA lubuskie wielkopolskie pomorskie kujawsko-pomorskie lubelskie zachodniopomorskie mazowieckie 10 warmińsko-mazurskie świętokrzyskie podlaskie łódzkie Źródło: UKE, opracowanie własne Priorytet: Rozwój infrastruktury optycznej penetracja usług 25 liczba łączy na 100 osób Wykorzystane powyżej dane przedstawione zostały, w formie map w dalszej części sekcji. Znaczne różnice występują także wewnątrz województw, gdzie tradycyjnie rozwój nowoczesnej infrastruktury skupiał się na obszarach o gęstym zaludnieniu (głównie miastach), jako przedstawiających największy potencjał ekonomiczny dla operatorów, a więc gwarantujący najkrótszy okres zwrotu z inwestycji. Poniżej przedstawiono porównanie wskaźnika penetracji budynkowej przyłączami w zależności od wielkości gminy. Analiza pokazuje na znacznie mniejszą obecność infrastruktury ostatniej mili w najmniejszych gminach, tj. do 20 tys. mieszkańców. Penetracja budynkowa w największych gminach (a więc 17 miastach powyżej 200 tys. mieszkańców) jest mniejsza niż w gminach o wielkości tys. osób najprawdopodobniej z uwagi na sposób kalkulacji wskaźnika, tj. uwzględnienie wszystkich budynków niezależnie od przeznaczenia oraz relatywnie dużą ilość budynków niemieszkalnych i przemysłowych w największych miastach. Penetracja budynkowa łączy według wielkości gminy (średnia arytmetyczna w przedziałach, 2011) 5 S t r o n a

7 59% 62% 83% 84% 79% do 5 tys. Źródło: GUS, UKE 5 do 15 tys. 15 do 50 tys. 50 do powyżej 200 tys. 200 tys. Powyższe analizy dostępu szerokopasmowego pod względem geograficznym wskazują na województwa Polski Wschodniej, jako priorytetowe pod względem konieczności zwiększenia penetracji usług szerokopasmowych zarówno poprzez stymulację popytu jak i rozwój infrastruktury, a także na konieczność znaczących inwestycji w infrastrukturę dostępową w najmniejszych gminach oraz światłowodową infrastrukturę dystrybucyjną w większości województw poza województwami Polski południowej 3. Penetracja usług według województw (linie/100 osób, 2011) Zakończenia sieci optycznej (% miejscowości z zakończeniem, 2012) Pomorskie Warminsko- Mazurskie < 13% 13-15% 16-18% >18% Zachodniopomorskie Pomorskie Zachodniopomorskie Warminsko- Mazurskie < 15% 15-25% 25-30% >30% Kujawsko- Pomorskie Podlaskie Kujawsko- Pomorskie Podlaskie Lubuskie Wielkopolskie Mazowieckie (21%) Lubuskie Wielkopolskie Mazowieckie Dolnoslaskie Lodzkie Lublelskie Dolnoslaskie Lodzkie (8%) Lublelskie Opolskie Slaskie Swietokrzyskie Opolskie Slaskie Swietokrzyskie Malopolskie Podkarpackie (10%) Malopolskie Podkarpackie (36%) Źródło: UKE, opracowanie własne 3 Przedstawione analizy bazują na stanie aktualnym i nie uwzględniają spodziewanych efektów obecnych projektów, w tym realizowanych w ramach SSPW, RPO i POIG 8.4. Koordynacja tych projektów z realizowanymi w przyszłości będzie przedmiotem działań m.in. projektu systemowego MAC 6 S t r o n a

8 2.2. Wymiar technologiczny Dostęp szerokopasmowy może być zapewniony klientowi końcowemu technik oraz przez różnorodne podmioty co obejmuje m.in. dostęp poprzez sieć kablową, nowoczesny dostęp światłowodowy (FTTx), bezprzewodowe 2G/3G, LTE czy także WLAN lub WiMax. Z a także Narodowego Planu Szerokopasmowego, najważniejszą i osiągane parametry transmisji (prędkość) niezależnie od techniki, sieci mobilne nie zapewniają niezbędnej przepustowości łącza. (0). Szerszy opis technik dostępowych znajduje się w części Łącza Internetowe aktywne obecnie w Polsce odbiegają pod względem prędkości transmisji od średniej europejskiej, a także od celów stawianych przez Europejską Agendę Cyfrową, których realizację ma na celu NPS. Struktura łączy szerokopasmowych pod względem prędkości (2011) Polska UE27 20% 4% 26% 40% 9% 8% 43% 144kbps - 2Mbps 2Mbps - 10Mbps 10Mbps - 30Mbps >30Mbps 50% Źródło: UKE Blisko ¾ aktywnych łączy pozwala na transmisję do użytkownika z prędkością nie większą niż 10Mbps, a jedynie 4% gwarantuje dostęp 30Mbps. Z kolei z punktu widzenia dostępności infrastruktury, w zasięgu sieci NGA 4 jest 37% mieszkańców Polski (wykres poniżej). Jest to rezultat plasujący Polskę na końcu listy krajów Unii Europejskiej. Oznacza to, że osiągnięcie celów EAC będzie wymagało nie tylko rozwoju sieci w nowych lokalizacjach, ale także modernizacji istniejącej infrastruktury oraz stymulacji popytu na usługi o najwyższych prędkościach transmisji. Infrastruktura Możliwość dostępu szerokopasmowego NGA (% ludności z możliwością dostępu, 2011) 4 Sieć NGA rozumiana jako sieć stacjonarna w technologiach pozwalających na prędkości transmisji 30Mbps i większej. 7 S t r o n a

9 NL MT BE LU PT BG FI SI SK AT LT DK EE DE LV ES GB NO HU SE RO CZ FR PL IE IT GR Źródło: Komisja Europejska Broadband coverage in Europe in Mapping progress towards the coverage objectives of the Digital Agenda Powyższy obraz nie zawiera dostępu przez sieci komórkowe, jako że obecne w Polsce rozwiązania mobilne nie zapewniają stałej prędkości transmisji na poziomie 30Mbps lub większej. Dalszy rozwój sieci czwartej generacji pozwoli w przyszłości na taką transmisję w określonych warunkach, a zatem będzie przyczyniał się do poprawy istniejącej sytuacji równolegle do rozwoju dostępowych sieci stacjonarnych. Wszystkie rodzaje rozwiązań, w tym mobilne, będą jednak wymagały rozwoju szkieletowej sieci światłowodowej, na której będą bazowały. Analiza wymiaru technologicznego pokazuje konieczność modernizacji istniejących sieci oraz realizacji przyszłych inwestycji w nowoczesne techniki zapewniające klientom końcowym parametry transmisji wymagane przez EAC Wymiar ekonomiczny Od wielu lat stałym trendem na rynku telekomunikacyjnym jest spadek cen, a wraz z nim spadek średnich przychodów osiąganych przez operatorów telekomunikacyjnych z jednego abonenta danej usługi (ARPU ang. average revenue per user). Trend ten dotyczy także dostępu do Internetu tylko w okresie ARPU dla tej usługi spadło z 40,9 PLN do 33,1 PLN, a więc o 19%. Jednocześnie użytkownicy korzystali z coraz szybszych łączy. W ciągu 2011 roku odsetek łączy o prędkości 10Mbps i więcej oraz 30Mbps i więcej podwoił się, podczas gdy udział łączy o najniższych prędkościach (poniżej 2Mbps) spadł o 25pp 5. Średni przychód z usługi dostępu do Internetu na jednego abonenta (PLN) Struktura łączy Internetowych według prędkości 5 Punktów procentowych 8 S t r o n a

10 40,9-10% 37,8 33,1 51% 26% 49% 74% 24% 13% 2% % do 2Mbps 2Mbps i więcej 10Mbps i więcej 30Mbps i więcej Uwaga: Odsetek sumuje się do więcej niż 100%, ponieważ pokazane przedziały nie mają górnej granicy, tj. np. przedział 30Mbps i więcej, zawiera się w przedziale 10Mbps i więcej Źródło: UKE Z perspektywy operatorów inwestujących w infrastrukturę oznacza to, że rozwój i sprzedaż usług szybszego dostępu do Internetu nie generuje nominalnie dodatkowego przychodu, a inwestycje w nowe techniki mają wydłużony okres zwrotu. Aby zredukować ten efekt, operatorzy oferują swoim klientom usługi dodatkowe wykorzystujące posiadane łącze, przede wszystkim ofertę telewizji. Z możliwości takiej pakietyzacji usług korzystało w 2011 roku ponad 2,6 mln klientów, co stanowiło wzrost o około 24% względem roku poprzedniego. Najczęściej wybierane były pakiety dwóch usług (80% wszystkich pakietów), a wśród nich najpopularniejsze było łączenie usług telewizji kablowej z dostępem do Internetu. Efektem obserwowanych trendów z perspektywy realizacji celów NPS jest z jednej strony pogarszanie się atrakcyjności inwestycji w nową infrastrukturę, a z drugiej strony wzrost atrakcyjności dostępnej dla ludności oferty zarówno pod względem prędkości transmisji jak i zakresu usług Wykorzystanie usług szerokopasmowych Kolejnym poziomem analizy rynku dostępu do Internetu jest popyt na usługi szerokopasmowe, tj. w jakim stopniu dostępna infrastruktura wykorzystywana jest na rzecz klientów końcowych. Spojrzenie na Polskę względem średniej pozostałych krajów Unii Europejskiej pokazuje, że Polacy relatywnie mniej chętnie kupują usługi dostępu szerokopasmowego. Na każde 100 osób z możliwością dostępu w Polsce przypada 21 aktywnych linii, czyli o jedną czwartą mniej niż przeciętnie w 27 krajach Unii. Biorąc za odniesienie dane dot. całej Unii Europejskiej oznacza to, że w Polsce jest potencjał na sprzedaż większej o 1/3 od obecnej ilości usług na istniejącej już infrastrukturze, czyli ok 2mln dodatkowych linii. Popyt na dostęp szerokopasmowy (liczba aktywnych linii na 100 osób z możliwością dostępu, ) 9 S t r o n a

11 +33% Źródło: Digital Agenda Scoreboard PL EU27 Jednym z istotnych zadań NPS jest popularyzacja wykorzystania Internetu przez mieszkańców, m.in. poprzez wskazanie korzyści i możliwości płynących z Internetu. Badania konsumenckie wśród osób nieposiadających w domu łącza internetowego ujawniają dwie podstawowe przyczyny takiego stanu: ponad połowa pytanych uzasadniała go brakiem potrzeby a około 40% wskazało na brak niezbędnych umiejętności 6. Powody nieposiadania Internetu w domu (% odpowiedzi, ) Brak potrzeby używania Internetu Brak umiejętności Zbyt duże koszty niezbędnego sprzętu Zbyt drogi abonament Dostęp do Internetu z innych lokalizacji Brak technicznych możliwości podłączenia do Internetu Niechęć do Internetu Względy bezpieczeństwa Uwaga: Respondentami były jedynie osoby nieposiadające dostępu do Internetu w domu Źródło: GUS Badanie wykorzystania ICT w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach Oba z głównych wymienianych powodów były wskazywane w 2011 roku częściej niż w latach poprzednich. Jednocześnie coraz mniejszy odsetek nieposiadających Internetu uzasadniał to zbyt dużymi kosztami sprzętu lub samego łącza. Oznacza to, że wraz z upływem czasu i postępującą konkurencją na rynku, coraz mniejszą barierą są czynniki cenowe, a zatem przyszłe działania stymulujące popyt powinny skupiać się na edukacji i uświadamianiu korzyści z dostępu szerokopasmowego. Równolegle, osoby decydujące się na zakup usługi dostępu do Internetu w Polsce zdają się zauważać korzyści wynikające z posiadania szybszego łącza. Badania przeprowadzone na 6 Respondenci mogli wskazać na więcej niż jedną przyczynę braku posiadanie łącza 10 S t r o n a

12 zlecenie UKE wykazały bowiem, że prędkość łącza stanowiła najważniejsze kryterium wyboru dostawcy usługi (56,9% wskazań), cena była zaś na drugim miejscu (54,7%). 7 Badanie nie wskazuje jednak, jaką prędkość łącza użytkownicy postrzegają jako wystarczającą Bariery rozwojowe Kluczową barierą rozwoju sieci szerokopasmowych oferujących parametry na poziomie wymaganym do osiągnięcia celów Europejskiej Agendy Cyfrowej jest opłacalność ekonomiczna inwestycji w nowoczesną infrastrukturę poza głównymi aglomeracjami. Przykładowo, w przypadku dostępu światłowodowego w techniki FTTx, jedynie dla terenów miejskich i podmiejskich oraz jednocześnie przy znaczącym popycie na usługę dostępu szerokopasmowego możliwe jest osiągnięcie przez samodzielnego inwestora akceptowalnego okresu zwrotu, tj. poniżej ok. 10 lat. W Polsce okres ten będzie dłuższy niż w innych krajach Unii Europejskiej z uwagi na relatywnie niższy średni przychód osiągany z jednego abonenta. Okres zwrotu inwestycji w FTTx według typu lokalizacji i potencjału rynkowego 8 (w latach, samodzielna inwestycja prywatna) >25 >25 Potencjał rynkowy % 50% 70% Akceptowalny okres zwrotu 10 lat wiejskie FTTP FTTC Źródło: Łańcuch wartości w Internecie i potencjalne modele funkcjonowania rynku, UKE Kluczowe czynniki i ryzyka ograniczające atrakcyjność inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową dotyczą zarówno strony przychodowej, jak i technicznej, formalnej i kosztowej, a każdy z etapów inwestycji od planowania do eksploatacji, przedstawia szereg wyzwań dla inwestora. Wyjątkiem jest niepewność popytu na usługi szerokopasmowe, która towarzyszy operatorom jako ryzyko podczas całego okresu planowania, budowy i eksploatacji infrastruktury sieciowej. Poniżej przedstawione zostały schematycznie wybrane ryzyka w podziale na etapy rozwoju sieci. Wybrane wyzwania inwestycyjne według etapu 7 Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2011 roku, UKE, czerwiec Potencjał rynkowy rozumiany jako odsetek zakupionych usług dostępu względem liczby lokalizacji podłączonych do infrastruktury FTTx 11 S t r o n a

13 Etap rozwoju sieci Planowanie Dostępność informacji o istniejącej infrastrukturze i popycie na potrzeby planowania inwestycji Przewidywalność i stabilność polityki regulacyjnej dla sieci NGN/NGA, w tym regulacji cenowych Budowa sieci szkieletowej i dystrybucyjnej Koszt wykorzystania pasa drogowego Ograniczone możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury liniowej innej niż telekomunikacyjna Ryzyko finansowe samodzielnych inwestycji Budowa sieci dostępowej Znaczące koszty i czas inwestycji w ostatnią milę Dostępność i koszty okablowania wewnątrz budynków Eksploatacja Ryzyko niepewnego popytu na usługi szerokopasmowe Źródło: opracowanie własne Mimo, że większość ze zidentyfikowanych barier leży w bezpośrednim obszarze działalności instytucji publicznych i samych inwestorów, to jednak dla powodzenia NPS kluczowe znaczenie mają zachowania konsumenckie. Opłacalność ekonomiczna dla inwestorów uzależniona jest bezpośrednio od popytu na usługi sprzedawane w oparciu o W konsekwencji, minimalizacja barier rozwoju musi obejmować i kosztową realizacji inwestycji jak i zapewnienie popytu wymaganego zwrotu z inwestycji w sieci szerokopasmowe w mniej lokalizacjach. Kluczowym aspektem rozwoju popytu jest obecność możliwości techniczne infrastruktury nowej generacji. W części (0) przedstawiono najistotniejsze z usług w kontekście wymaganych przez nie przepustowości łączy Podsumowanie Stan rozwoju infrastruktury w Polsce Diagnoza obecnego stanu dostępu do Internetu szerokopasmowego w Polsce wskazuje na konieczność zrealizowania znacznych inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową jak i prowadzenia działań promocyjno-edukacyjnych m.in. w oparciu o następujące obserwacje: Wysokie zróżnicowanie geograficzne pod względem dostępu sieci i poziomu wykorzystania usług Niski popyt i wykorzystanie usług dostępu szerokopasmowego, w szczególności o wysokich prędkościach transmisji Zmniejszającą się opłacalność ekonomiczną inwestycji w rozwiązania nowej generacji (szybkiego i bardzo szybkiego dostępu do Internetu) oraz w obszarach odległych i o rozproszonym zaludnieniu 12 S t r o n a

14 Skuteczne działanie wobec powyższych zjawisk wymaga skoordynowanych działań wyznaczonych w NPS i koordynowanych przez MAC a realizowanych we współpracy z szeregiem innych podmiotów. 13 S t r o n a

15 3. Narodowy Plan Szerokopasmowy Cele NPS Głównym celem Narodowego Planu Szerokopasmowego jest zapewnienie całemu społeczeństwu szybkiego szerokopasmowego dostępu do Internetu na warunkach odpowiadających potrzebom i możliwościom obywateli. Realizacja tej koncepcji przekłada się na 3 cele szczegółowe odpowiadające założeniom Europejskiej Agendy Cyfrowej: 1) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu do końca 2013 roku rozumianego jako techniczna możliwość świadczenia usługi dostępu do Internetu szerokopasmowego o dowolnej prędkości dla każdego mieszkańca Polski, w dowolnej technice dostępowej 2) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 30Mbps do końca 2020 roku rozumianego jak techniczna możliwość świadczenia usługi dostępu do Internetu szerokopasmowego o prędkości nie mniejszej niż 30Mbps dla każdego mieszkańca Polski, w dowolnej technice dostępowej 3) Doprowadzenie do wykorzystania dostępu o prędkości, co najmniej 100Mbps przez 50% gospodarstw domowych do końca 2020 roku Dwa pierwsze cele mierzone są wyłącznie możliwościami technicznymi przyszłej infrastruktury sieciowej, podczas gdy cel trzeci oznacza w praktyce nie tylko inwestycje w sieć, ale także wygenerowanie popytu na łącza o prędkości 100Mbps w połowie gospodarstw domowych Planowane narzędzia realizacji celów NPS Osiągnięcie wyznaczonych celów strategicznych NPS wymaga działań zarówno w sferze stymulacji inwestycji jak i stymulacji popytu na usługi szerokopasmowe. Aby inwestorzy mogli zminimalizować ryzyko inwestycyjne i uzyskać wymagany zwrot z poniesionych nakładów, konieczne jest zapewnienie dostatecznego popytu na usługi wśród klientów końcowych. Wzrost popytu z kolei przekłada się poprzez efekt skali ekosystemu na rozwój nowych, atrakcyjnych usług online i w konsekwencji dalszy wzrost popytu. Aby skutecznie i całościowo zaadresować rozwój dostępu szerokopasmowego w Polsce, NPS przewiduje następujące uzupełniające się obszary działań: 9 Plan zostanie uszczegółowiony w toku dalszych prac oraz konsultacji i uzgodnień pod kątem spełnienia warunków ex ante o których mowa w Załączniku I na str. 38 NPS. 14 S t r o n a

16 Wsparcie i koordynacja projektów i programów inwestycyjnych Promocja współinwestycji Zapewnienie dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie Projektowanie i wspieranie wykorzystania środków publicznych Aktywna promocja tworzenia otoczenia prawno-regulacyjnego sprzyjającego inwestycjom w infrastrukturę szerokopasmową Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans Poniżej przedstawione zostały kluczowe, w większości ogólnokrajowe działania planowane w powyższych obszarach w ramach NPS w podziale na wspierające rozwój infrastruktury oraz stymulujące popyt na dostęp szerokopasmowy Wsparcie i koordynacja projektów i programów inwestycyjnych Obszar działania: rozwój infrastruktury Ramy czasowe: do końca listopada 2015 (chyba, że wskazano inaczej) Finansowanie: koszty organizacyjne i administracyjne z budżetu projektu systemowego MAC W ramach działania planowane jest wsparcie beneficjentów środków europejskich przeznaczonych na rozwój infrastruktury szerokopasmowej w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, Regionalnych Programów Operacyjnych, a także działań 8.4 i 8.3 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Planowane przez MAC działania to: 1) Realizacja projektu systemowego Działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu (POIG Działanie 8.3), obejmującego doradztwo, szkolenia i działalność informacyjną. 2) Stworzenie i aktualizacja krajowego wysokopoziomowego schematu rozwoju inwestycji infrastrukturalnych uwzględniającego m.in.: a) obszary wykorzystania środków publicznych oraz obszary priorytetowe dla inwestycji prywatnych; b) współzależności pomiędzy sieciami stacjonarnymi a mobilnymi czwartej generacji m.in. pod względem zaspokajania popytu i minimalizacji duplikacji infrastruktury; c) priorytety dla poszczególnych regionów kraju w kontekście konkurencji międzyoperatorskiej infrastrukturalnej bądź na poziomie usług jako wkład do polityki regulacyjnej d) optymalną sekwencję inwestycji na potrzeby realizacji celów EAC. 15 S t r o n a

17 3) Ewaluacja realizowanych projektów budowy regionalnych sieci szerokopasmowych i uwzględnienie w projekcie systemowym doświadczeń i wniosków z ewaluacji. 4) Opracowanie wytycznych i poradników dla JST i inwestorów opisujących procedury i schematy działania. 5) Stworzenie bazy wzorcowych modeli inwestycyjnych dotyczących aspektów technicznych, ekonomicznych i popytowych wraz z oceną ich efektywności (okresowa aktualizacja w zależności od potrzeb). 6) Analiza i wprowadzenie zmian w warunkach realizacji działania 8.4 POIG w celu efektywniejszego wydatkowania środków (realizacja do końca 2012). 7) Opracowanie zasad udostępniania infrastruktury telekomunikacyjnej wybudowanej w ramach projektów współfinansowanych ze środków europejskich (we współpracy z UKE). 8) Opracowanie zaleceń dotyczących sposobu utrzymania i eksploatacji infrastruktury telekomunikacyjnej, w szczególności po zakończeniu okresu trwałości projektów unijnych. Wyniki opisanych analiz i rekomendacji będą udostępnione publicznie i dostępne dla wszystkich zainteresowanych Promocja współinwestycji Obszar działania: rozwój infrastruktury Ramy czasowe: działania ciągłe (chyba, że wskazano inaczej) Finansowanie: koszty organizacyjne i administracyjne z budżetów wyznaczonych do realizacji podmiotów Jedną z możliwości ograniczenia ryzyka inwestycji dla poszczególnych operatorów jest możliwość podzielenia kosztów inwestycji pomiędzy więcej niż jeden podmiot. Dotyczy to głównie: Partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Wspólnych inwestycji dwóch lub więcej podmiotów prywatnych. Łączenia inwestycji telekomunikacyjnych z inwestycjami w innych dziedzinach (np. elektroenergetycznych, drogowych czy wodno-kanalizacyjnych). Ustawa o wspieraniu rozwoju sieci i usług telekomunikacyjnych 10 dała wyraźne podstawy prawne do prowadzenia przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) działalności w zakresie telekomunikacji. Przepisy te umożliwiły zastosowanie umów partnerstwa publiczno-prywatnego do realizacji przedsięwzięć jednostek samorządu terytorialnego w sektorze telekomunikacyjnym. Genezą wprowadzenia takich rozwiązań była identyfikacja potrzeby rozwoju sieci szerokopasmowych z wykorzystaniem dofinansowania w ramach funduszy unijnych przy jednoczesnej potrzebie wsparcia samorządów doświadczeniem i zasoby sektora prywatnego. 10 Ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U. z 2010 r., Nr 106, poz. 675) wraz ze zmianami z dnia 13 lipca S t r o n a

18 Formuła ta będzie wykorzystywana w ramach programu SSPW według danych Instytutu Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (IPPP), w modelu PPP rozpoczęło się postępowanie w województwie warmińsko-mazurskim, oraz planowane jest jego wykorzystanie w podkarpackim. Przykładowe modele realizacji inwestycji w formule PPP przedstawione zostały w załączniku Załącznik 3. Realizacja inwestycji w formule PPP nie leży bezpośrednio w obszarze działalności MAC, jednak NPS stawia za zadanie promocję tego typu inicjatyw. MAC planuje we współpracy z Ministerstwem Gospodarki w szczególności następujące działania: 1) Analiza obowiązującej regulacji PPP pod kątem możliwości stosowania przy inwestycjach w sieci telekomunikacyjne (działanie prowadzone w pierwszym kwartale 2013 r.). 2) Rewizja istniejących procedur nawiązywania współpracy strony samorządowej oraz potencjalnych partnerów prywatnych w celu realizacji inwestycji telekomunikacyjnych. 3) Przeprowadzenie analizy rozwiązań PPP stosowanych w innych krajach UE i opracowanie wzorcowych modeli współpracy w ramach PPP przy realizowaniu inwestycji telekomunikacyjnych, w szczególności w zakresie procedury wyboru partnera prywatnego, wskazania praw i obowiązków oraz przygotowania wzorców umownych. 4) Promocja rozwiązań PPP w zakresie telekomunikacji, szczególnie w celu zminimalizowania obaw organów samorządowych dotyczących współpracy z partnerem prywatnym. Kolejną praktyką pozwalającą na zwiększenie atrakcyjności ekonomicznej inwestycji oraz redukcję ryzyka finansowego jest praktyka wspólnych inwestycji partnerów prywatnych, realizowana w oparciu o modele wspólnych inwestycji operatorów (podmiotów rynku telekomunikacyjnego) w sieci światłowodowe, w tym w znacznej mierze charakteryzujące się najwyższym ryzykiem optyczne sieci dostępowe. Model ten pozwala na podział kosztów doprowadzenia światłowodu do budynków, a następnie wspólne korzystanie z tej infrastruktury, a zatem uniknięcie duplikacji nakładów i wspomnianą redukcję ryzyka inwestycji. Obok promocji wspólnych inwestycji podmiotów na rynku telekomunikacyjnym, MAC planuje także analizę sytuacji w zakresie możliwości prowadzenia inwestycji telekomunikacyjnych w synergii z innymi inwestycjami w infrastrukturę liniową, np. drogowymi, wodno-kanalizacyjnymi lub energetycznymi. W następnym kroku planowane jest opracowanie rekomendowanych modeli wspólnej realizacji inwestycji telekomunikacyjnych, również z wykorzystaniem rekomendacji wypracowanych w ramach Memorandum w sprawie współpracy na rzecz budowy i rozwoju pasywnej infrastruktury sieci szerokopasmowych (dalej: Memorandum) 11. Zarówno analiza jak i rozpoczęcie wdrażania rekomendacji powinny odbyć się do końca 2012 roku. 11 Memorandum jest otwartym porozumieniem między administracją rządową, samorządową i przedstawicielami rynku telekomunikacyjnego, którego celem jest współdziałanie w zakresie wypracowania właściwego i przyjaznego otoczenia prawnego i administracyjnego, a także stworzenia platformy współpracy i konsultacji w zakresie inicjatyw związanych z budową infrastruktury telekomunikacyjnej oraz społeczeństwa informacyjnego 17 S t r o n a

19 Zapewnienie dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie Obszar działania: rozwój infrastruktury Ramy czasowe: działania ciągłe Finansowanie: budżet projektu SIPS Jednym z kluczowych czynników pozwalających przedsiębiorcom na skuteczne planowanie inwestycji jest dostęp do informacji o istniejącej infrastrukturze, projektach inwestycyjnych oraz zidentyfikowanym popycie. Zapewnienie odpowiedniej informacji przyczynia się do: Minimalizacji duplikacji infrastruktury Minimalizacji ryzyka popytowego inwestycji Koordynacji inwestycyjnych podmiotów prywatnych i publicznych Wykorzystania istniejącej infrastruktury w nowych projektach inwestycyjnych Obecnym źródłem informacji o infrastrukturze telekomunikacyjnej jest System Informacyjny o Infrastrukturze Szerokopasmowej (SIIS) uruchomiony w ramach projektu System Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa (SIPS). Rezultaty ostatniej aktualizacji bazy danych opublikowane zostały w dokumencie Raport pokrycia terytorium RP infrastrukturą telekomunikacyjną, zrealizowanymi w 2011 r. i planowanymi w 2012 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację. Zgodnie z treścią raportu, dostępne w nim informacje w formie danych oraz map są lub będą wykorzystywane przez wiele podmiotów, w tym: Prezesa UKE w celu m.in. określania kierunków rozwoju sieci, definiowaniu obszarów wymagających dofinansowania a także kwalifikacji do pomocy publicznej w celu efektywnej stymulacji inwestycji operatorów oraz optymalnego wykorzystania pomocy państwa. Przedsiębiorców telekomunikacyjnych i innych podmiotów posiadających infrastrukturę telekomunikacyjną, w tym JST w celu m.in. priorytetyzacji i koordynacji inwestycji w skali kraju, optymalnego planowania inwestycji z wykorzystaniem danych o obiektach umożliwiających kolokację oraz oceny konkurencyjności danego rynku lokalnego. Podmiotami, które realizują projekt są Instytut Łączności Państwowy Instytut Badawczy oraz UKE, we współpracy z MAC. Planowane działania obejmują: 1) Rozwijanie portalu Polska Szerokopasmowa jako głównego portalu informacyjnego dotyczącego kwestii rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce. 2) Utrzymanie i rozwój bazy wiedzy na temat infrastruktury szerokopasmowej oraz rynku usług szerokopasmowych.. 3) Możliwe rozszerzenie zakresu istniejącej bazy systemu SIIS o informacje o nieruchomościach oraz infrastrukturze liniowej innej niż telekomunikacyjna. 4) Stworzenie bazy wiedzy o projektach umożliwiającej stałe monitorowanie stanu zaawansowania finansowego i rzeczowego projektów. 18 S t r o n a

20 5) Spotkania informacyjno doradcze dla samorządowców oraz małych i średnich przedsiębiorców, mające na celu przybliżenie postanowień ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. 6) Utrzymanie i rozwój platformy e warsztatów z zawartością informacyjną z zakresu budowy i zastosowania infrastruktury szerokopasmowej. Niezależnym, równoległym działaniem wspomagającym planowanie inwestycji przez operatorów telekomunikacyjnych i jednostki samorządowe są opracowywane przez UKE mapy popytu na usługi telefonii stacjonarnej, szerokopasmowy Internet oraz na samorządowe hot-spoty z dostępem do Internetu w miejscach publicznych Projektowanie i wspieranie wykorzystania środków publicznych Obszar działania: rozwój infrastruktury Ramy czasowe: projektowanie w latach działania wspierające ciągłe Finansowanie: budżet projektu systemowego MAC Kluczowe znaczenie dla rozwoju infrastruktury szerokopasmowej będą miały przyszłe projekty współfinansowane przez Unię Europejską i Skarb Państwa. Prawidłowe zaplanowanie wielkości i umiejscowienia pomocy publicznej będzie priorytetowym działaniem wspomagającym osiągnięcie celów NPS do 2020 roku z wiodącą rolą MAC. Planowane działania to: 1) Określenie zasad i ram wdrażania środków europejskich w ramach przyszłej perspektywy finansowej (realizowane przez MRR we współpracy z MAC) na rozwój sieci szerokopasmowych. 2) Opracowanie programu pomocowego dla projektów telekomunikacyjnych, w taki sposób, aby każdy projekt nie musiał być indywidualnie notyfikowany w Komisji Europejskiej. 3) Zapewnienie jednego ośrodka koordynacyjnego z odpowiednimi uprawnieniami umożliwiającymi wpływ na realizację projektów, udzielanie wsparcia dla beneficjentów środków europejskich oraz monitorowanie ich realizacji. 4) Koordynacja i promocja instrumentu Łącząc Europę nakierowana na uzyskanie środków na rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej Aktywna promocja otoczenia prawno-regulacyjnego sprzyjającego inwestycjom w infrastrukturę szerokopasmową Obszar działania: rozwój infrastruktury Ramy czasowe: działania ciągłe (chyba, że wskazano inaczej) Finansowanie: koszty administracyjne i organizacyjne z budżetów podmiotów wyznaczonych do realizacji W celu poprawy warunków i procesu inwestycyjnego, a także maksymalizacji wykorzystania istniejącej infrastruktury i eliminacji zachowań antykonkurencyjnych konieczne jest zapewnienie stabilnego, sprzyjającego inwestycjom środowiska prawno-regulacyjnego. NPS przewiduje szereg możliwych w tym zakresie działań do realizacji przez MAC oraz inne podmioty: 19 S t r o n a

21 1) Wprowadzenie obowiązku wyposażenia nowo budowanych budynków w nowoczesną instalację telekomunikacyjną poprzez nowelizację rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie 12 (realizacja działania w 2012 roku). 2) Monitorowanie praktyk udostępniania infrastruktury budynkowej i zgłaszanie do UOKiK niedozwolonych i antykonkurencyjnych praktyk (MAC we współpracy z UKE i UOKiK, realizacja działania od II półrocza 2013). 3) Monitoring i analiza rynku pod względem dostępu operatorów do nieruchomości publicznych i infrastruktury liniowej przedsiębiorców innych niż telekomunikacyjni oraz warunków i kosztów takiego dostępu. 4) Opracowanie przepisów technicznych określających warunki techniczne lokalizacji kanałów technologicznych w drogach publicznych, w tym kanalizacji telekomunikacyjnej, w celu przyspieszenia i obniżenia kosztów inwestycji z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury w pasie drogowym (MAC we współpracy z MTBiGM oraz MG). 5) Cykliczne (roczne) przeglądy istniejących przepisów prawnych w zakresie prowadzenia inwestycji telekomunikacyjnych, przeprowadzonych we współpracy z branżą (MAC we współpracy z UKE i podmiotami zrzeszonymi w ramach Memorandum, realizacja pierwszego przeglądu do końca 2012). 6) Zapewnienie polityki regulacyjnej przewidywalnej, dostosowanej do warunków rynkowych i wspierającej rozwój konkurencji (odpowiedzialność UKE, przedstawienie kierunków polityki regulacyjnej planowane na 2012 rok) Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowopopularyzacyjnych Obszar działania: Stymulacja popytu Ramy czasowe: działania ciągłe (chyba, że wskazano inaczej) Finansowanie: częściowo budżet projektu systemowego MAC oraz programów unijnych, które przewidują środki na działania edukacyjne i informacyjne towarzyszące inwestycjom (np. program Sieci Szerokopasmowych Polski Wschodniej) W celu redukcji zidentyfikowanych barier adopcji Internetu przez społeczeństwo, MAC planuje opracowanie kierunków działań mających na celu popularyzację wykorzystania technik szerokopasmowych, z uwzględnieniem rekomendacji wypracowanych przez Grupę roboczą ds. popytu w ramach Memorandum w sprawie współpracy na rzecz budowy i rozwoju pasywnej infrastruktury sieci szerokopasmowych. Możliwe kierunki działań to m.in.: 1) Dedykowane programy szkoleniowo-informacyjne dla wybranych grup społecznych (np. dla dzieci w wieku szkolnym, seniorów lub osób bezrobotnych w celu zwiększenia ich konkurencyjności na rynku pracy i przedłużenia aktywności zawodowej). 2) Zwiększanie atrakcyjności dostępnych treści online, m.in. poprzez promocję i/lub finansowanie rozszerzania treści skierowanych do grup niezainteresowanych obecnie S t r o n a

22 Internetem np. portali o zdrowiu, lokalnych przedsiębiorstwach, wydarzeniach społeczno-kulturalnych. 3) Wsparcie finansowe zakupu sprzętu komputerowego przez wybrane grupy społeczne, w szczególności dzieci i młodzieży w wieku szkolnym oraz starszych obywateli zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. 4) Promocja rozwoju usług online, w tym wspieranie prac nad rozwiązaniami prawnymi umożliwiającymi rozwój e-usług: e-medycyny, e-administracji, a także dostępu do treści multimedialnych, w tym zwiększenia atrakcyjności polskiego rynku poprzez zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony własności intelektualnej. 5) Promocja rozwoju elastycznych form zatrudnienia, w tym rozwiązań prawnych pozwalających na rozszerzenie rynku pracy, np. o osoby niepełnosprawne, a także przedłużenie aktywności zawodowej poprzez tele-pracę. 6) Koordynacja opracowanych kierunków działań w ramach NPS wraz z istniejącymi inicjatywami innych podmiotów. Powyższe działania mogą być realizowane przez i z udziałem wielu podmiotów, w tym MAC, UKE oraz podmiotów zrzeszonych w ramach Memorandum oraz innych resortów i urzędów Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans (PCRS) Obszar działania: Stymulacja popytu Ramy czasowe: do czerwca 2014 Finansowanie: budżet projektu systemowego MAC Głównym celem trwającego projektu Polska Cyfrowa Równych Szans jest przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu i budowa kompetencji cyfrowych osób dorosłych. Wiedza i umiejętności potrzebne do wykorzystania przez nich Internetu będzie przekazywana przez grupę wyszkolonych animatorów, zwanych Latarnikami Polski Cyfrowej. Będzie to ponad 2600 osób działających w środowiskach lokalnych (głównie wsiach i małych miastach) w celu włączenia cyfrowego pokolenia 50+. Jednocześnie ich rolą jest adresowanie niskiego zainteresowania osób dorosłych m.in. poprzez przedstawianie korzyści płynących z wykorzystania dostępu do Internetu. Obecnie przeprowadzany jest konkurs na granty dla Latarników. W wyniku konkursu przyznanych zostanie 200 grantów o łącznej wartości ponad 5mln PLN, które będą wsparciem dla zwycięzców w realizacji zaproponowanych Lokalnych planów działania. Wsparcie przewidziane jest na okres półtora roku począwszy od stycznia Program PCRS finansowany jest w ramach Projektu systemowego działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu realizowanego przez MAC. Projekt zaplanowany jest na okres do połowy 2014 roku. 21 S t r o n a

23 3.3. Założenia systemu realizacji Z doświadczeń z realizacji projektów szerokopasmowych w ramach obecnych programów operacyjnych dla polityki spójności wynika, że jednym z ważniejszych problemów był brak zapewnienia skutecznego mechanizmu koordynacji wdrażanych projektów. Ponadto w realizacji projektów szerokopasmowych wystąpiły trudności związane z zagadnieniami pomocy publicznej, prawnymi aspektami prowadzenia inwestycji czy brakiem inwentaryzacji infrastruktury telekomunikacyjnej. Przygotowania do nowego okresu planowania będą więc zmierzać do poprawienia ram wdrażania, m.in. poprzez zapewnienie jednego ośrodka koordynującego cały obszar rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, z wiodącą rolą MAC, oraz przygotowanie wspólnego programu pomocowego dla projektów telekomunikacyjnych by uniknąć indywidualnych notyfikacji w Komisji Europejskiej. Monitorowanie i ocena stopnia osiągania celów NPS odbywać się będzie przy wykorzystaniu mierników dla określonych 3 celów głównych, a więc: 1) Odsetek ludności z możliwością dostępu do Internetu szerokopasmowego 2) Odsetek ludności z możliwością dostępu do Internetu szerokopasmowego o prędkości 30Mbps lub większej 3) Odsetek gospodarstw domowych z aktywną usługą dostępu do Internetu o prędkości 100Mbps lub większej Okresowa kalkulacja aktualnych wartości powyższych mierników planowana jest na podstawie danych o infrastrukturze i usługach zgromadzonych przez UKE oraz pomocniczo danych publikowanych w bazie danych Digital Scoreboard. Ponadto, MAC będzie okresowo monitorowało stopień realizacji poszczególnych obszarów działań zdefiniowanych w NPS. 22 S t r o n a

24 3.4. Ramowy plan wdrożenia Poniżej przedstawiono ramowy harmonogram realizacji działań w opisanych w części 3.2 obszarach. Obszar działania Wsparcie i koordynacja projektów i programów inwestycyjnych w tym: optymalizacja POIG 8.4 Promocja współinwestycji w tym: analiza regulacji PPP Zapewnienie dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie Projektowanie i wspieranie wykorzystania środków publicznych w tym: projektowanie Aktywna promocja otoczenia prawnoregulacyjnego sprzyjającego inwestycjom w tym: obowiązek infrastruktury w nowych budynkach w tym: przegląd przepisów w tym: monitorowanie udostępniania infrastruktury Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 3.5. Główne ryzyka Z uwagi na skalę, zakres i okres czasu objęty przez Narodowy Plan Szerokopasmowy, istnieją liczne czynniki niepewności mogące wpłynąć na pomyślne osiągnięcie postawionych celów. Kluczowe zidentyfikowane ryzyka obejmują: 1) Niechęć operatorów prywatnych do inwestycji w infrastrukturę nowej generacji, m.in. na skutek niesprzyjającego lub niestabilnego otoczenia regulacyjnego, znacznej erozji marży na skutek konkurencji na obecnym rynku dostępu do Internetu, zbyt długiego okresu zwrotu z inwestycji lub barier i ryzyka finansowego związanego ze wsparciem środkami Unii Europejskiej 2) Niedostateczny popyt na usługi szerokopasmowe ogólnie, a usługi o prędkościach 100Mbps i więcej w szczególności, prowadzący do zaniechania dalszych inwestycji i w konsekwencji nieosiągnięcie celów pokrycia infrastrukturą lub jej wykorzystania przez społeczeństwo. Przyczyną niskiego popytu może być np.: nieskuteczna realizacja działań wspierających NPS leżących poza obszarem działania MAC, jak np. e-medycyny 3) Niewystarczające środki publiczne do zapewnienia wymaganej infrastruktury szerokopasmowej w obszarach nieopłacalnych ekonomicznie dla samodzielnych inwestycji prywatnych w szczególności w obliczu niepewnej wielkości wsparcia Unii Europejskiej w perspektywie finansowej S t r o n a

25 4) Niepełna realizacja projektów RPO i SSPW z perspektywy finansowej na skutek np. opóźnień przetargów, problemów operacyjnych lub formalnych, prowadzących w efekcie do niepełnej realizacji założeń projektów a tym samym konieczności większej mobilizacji w latach ) Operacyjne problemy w realizacji projektów planowanych do zrealizowania w ramach perspektywy finansowej wynikające m.in. z możliwości operacyjnych operatorów do prowadzenia równoległych, wieloletnich inwestycji na dużą skalę geograficzną i wymagających zaangażowania znacznych środków w obliczu możliwego długiego okresu oczekiwania na kwalifikację i zwrot poniesionych kosztów 24 S t r o n a

26 4. Finanse 4.1. Koszty realizacji Pomyślna realizacja celów NPS wymagać będzie poniesienia znaczących nakładów finansowych. Będą to przede wszystkim koszty bezpośrednie budowy wymaganej infrastruktury szerokopasmowej, ale także koszty pośrednie związane z prowadzeniem projektu systemowego, baz danych i szeregu działań wspierających opisanych w części 3.2. Według materiału roboczego prezentowanego na konferencji PIIT z października dla osiągnięcia celów EAC nadaje się jedynie ok. 10% z obecnie eksploatowanych łączy dostępowych xdsl, będących w posiadaniu operatora zasiedziałego, (czyli około 0,3 mln łączy) a cała reszta będzie musiała być zmodernizowana na łącza NGA. Dodając do tego blisko 0,5 mln zupełnie nowych łączy budowanych przez TP w ramach Porozumienia z UKE oraz ponad 1 mln nowych łączy wybudowanych w ostatnich latach przez operatorów alternatywnych, osiągamy łączną liczbę rzędu 1,8 mln łączy dostępowych potencjalnie nadających się do realizacji usług NGA, zgodnie z celami EAC. Dodatkowo, do sieci dostępowej z potencjałem transmisji 30Mbps lub szybszej wliczyć można większość z około 5 mln łączy CATV 14 oraz około 1 mln łączy dostępowych w technice Ethernet (także NGA-ready) oferowanych przeważnie przez rozdrobnionych lokalnych dostawców 15. Sumując, łączna liczba łączy dostępowych NGA i NGA-ready może być szacowana na około 7,8 mln. Realna liczba gospodarstw domowych i firm będących w zasięgu sieci NGN/NGA jest znacznie mniejsza ze względu na częściowe nakładanie się sieci xdsl, CATV i Ethernet. Przyjmując szacunkową liczbę 1mln punktów w których dublują się łącza dostępowe o dużej przepustowości, otrzymujemy liczbę około 6,8 milionów istniejących łączy dostępowych NGA i NGA-ready. Na podstawie analizy stanu infrastruktury można ocenić, że do stanu infrastruktury przewodowej, w którym realne byłoby osiągniecie celów EAC, poza zapewnieniem niezbędnej infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej brakuje przede wszystkim unowocześnienia ok. 90% miedzianej sieci dostępowej TP oraz budowy ok. 3 mln nowych przyłączy stacjonarnych. Relatywnie nowsze sieci dostępowe operatorów alternatywnych oraz CATV nie wymagają na podstawie wstępnej oceny znacznej modernizacji. Szacuje się, że budowa i modernizacja niezbędnej infrastruktury szkieletowej i dostępowej będzie wymagała nakładów rzędu 7,2-9,8mld PLN. Kalkulacja opiera się o prognozowane koszty budowy sieci szkieletowej i dystrybucyjnej w programach SSPW oraz RPO relatywnie 13 Agenda Cyfrowa 2020 możliwości realizacji celów Agendy w zakresie inwestycji szerokopasmowych w Polsce, TP, Warszawa, Publicznie dostępny raport opracowany przez TP SA na konferencję PIIT Czy Internet mobilny będzie substytutem Internetu stacjonarnego 14 Polska Izba Komunikacji Elektronicznej, 15 Szacunki własne Audytel 25 S t r o n a

27 do szacowanych efektów tych inwestycji w przeliczeniu na jedną osobę w zasięgu nowej infrastruktury. Równolegle, aby uzyskać parametry transmisji wymagane przez EAC, konieczna modernizacja istniejącej sieci dostępowej oraz budowa nowych przyłączy będzie wymagała inwestycji o wartości w szacunkowym przedziale 12,1-16,4mld PLN, z czego blisko 2/3 to koszt budowy nowych przyłączy. Podsumowując, całkowity szacowany koszt budowy i modernizacji infrastruktury sieciowej niezbędnej do realizacji celów NPS w całej Polsce to około 19-26mld PLN Źródła finansowania NPS Wstęp Osiągnięcie celów NPS wymaga znacznego finansowania przede wszystkim na potrzeby budowy infrastruktury telekomunikacyjnej oraz w mniejszym stopniu działań wspierających i koordynujących. Kluczowymi elementami dla rozwoju planowanej infrastruktury są obecnie (maksymalna przewidywana kwota finansowania) 16 : 1) Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej (do 1,44mld PLN) 2) Regionalne Programy Operacyjne (do 2,6mld PLN, w tym 1,9mld w planowanych projektach) 3) Działanie 8.4 w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (0,8 mld PLN, w tym 0,5mld PLN wykorzystane, 0,3mld PLN do wykorzystania) 4) Inwestycje prywatne (obecnie ok 1mld PLN rocznie) Na realizację powyższych projektów budowy infrastruktury w okresie do 2020 roku zgodnie z wyszczególnieniem powyżej dedykowane jest finansowanie do około 12,3mld PLN (z tego ok 4,3mld finansowania unijnego i publicznego krajowego oraz ok 8mld PLN od podmiotów prywatnych, przyjmując utrzymanie się obecnego poziomu inwestycji prywatnych w okresie ), a zatem 47-63% w stosunku do przewidywanych kosztów realizacji inwestycji w infrastrukturę spełniającą cele NPS. Należy zaznaczyć, że kwota faktycznego finansowania może być mniejsza w efekcie niepełnego wykorzystania alokowanych środków, np. na skutek operacyjnych problemów podczas realizacji lub braku dostatecznej ilości zaakceptowanych do realizacji projektów korzystających z funduszy publicznych. Istniejąca na dzień dzisiejszy luka pomiędzy maksymalnym przewidywanym finansowaniem prywatnym i publicznym a szacowanymi kosztami inwestycji, wynosząca około 7-14mld PLN (wykres w dalszej części punktu Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.), uwypukla istotność prowadzenia działań pośrednich mających na celu zwiększenie atrakcyjności inwestycji dla podmiotów prywatnych. Zapewnienie odpowiedniego finansowania będzie jednym z krytycznych wyzwań 16 Wg stanu na marzec Wartości dla RPO na podstawie Stan budowy projektów szerokopasmowych finansowanych ze środków UE (MAC, ) oraz danych Urzędów Marszałkowskich; wartość inwestycji prywatnych według danych UKE 17 W ocenie MAC utrzymanie się lub zwiększenie poziomu inwestycji będzie możliwe jedynie przy realizacji działań wspierających opisanych w części S t r o n a

28 dla realizacji celów NPS w postaci środków w ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej lub innych źródeł, w tym prywatnych. Dodatkowo, dalszy rozwój infrastruktury szerokopasmowej zostanie wsparty przez przyszłe projekty wykorzystujące środki unijnej perspektywy finansowej , które zostaną zdefiniowane po jej przyjęciu. Będą one krytyczne dla pomyślnej realizacji celów EAC, gdyż prawdopodobieństwo realizacji koniecznych inwestycji wyłącznie przez podmioty prywatne, w szczególności w obszarach odległych i o małym zaludnieniu, jest niskie. Koszty bezpośrednie osiągnięcia celów NPS na tle przewidywanego finansowania (mld PLN) 19,3-26, Sieć dostępowa 12,1-16,4 12,3 Sieć szkieletowa i dystrybucyjna 7,2-9,8 8,0 4,3 Finansowanie prywatne Finansowanie UE i publiczne krajowe Szacunkowe koszty Źródło: opracowanie własne Plany finansowania (prognoza na dzień ) Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej (SSPW) Program przewiduje finansowanie budowy infrastruktury na łączną kwotę ok 1,44 mld PLN co, w podziale na województwa, zobrazowano poniżej. Środki przeznaczone na infrastrukturę będą pomniejszone o działania promocyjno-edukacyjne w wysokości do 10% kosztów kwalifikowanych. Finansowanie zapewnione jest w większości z funduszy unijnych oraz w mniejszym stopniu z krajowych środków publicznych. Kwoty finansowania programu SSPW Województwo Lubelskie 0,39 Podkarpackie 0,30 Podlaskie 0,25 Świętokrzyskie 0,20 Warmińsko-mazurskie 0,31 Kwota (mld PLN) Razem SSPW 1,44 Źródło: Decyzja KE w sprawie pomocy państwa dla projektu Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej (sygnatura K(2011)8121) 27 S t r o n a

29 Projekt SSPW w swoich założeniach ma skutkować budową ponad 10 tys. km szkieletowej i dystrybucyjnej sieci światłowodowej oraz zapewnić możliwość dostępu do Internetu szerokopasmowego dla ok. 1 mln osób Regionalne Programy Operacyjne (RPO) Alokacja środków przeznaczonych na realizację RPO w obecnej perspektywie finansowej to 2,6mld PLN. Zrealizowane i planowane do realizacji projekty (145 według stanu na marzec 2012 r.) obejmują łączną kwotę pomocy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na poziomie 1,9mld PLN. Kluczowe projekty o zasięgu wojewódzkim wraz z ich przewidywaną wartością przedstawione są poniżej: Wartość kluczowych zaakceptowanych projektów w ramach RPO Województwo Dolnośląskie 0,22 Mazowieckie 0,50 Wielkopolskie 0,41 Kwota (mld PLN) Śląskie 0,07 Lubuskie 0,15 Pomorskie 0,16 RAZEM 1,51 Źródło: Stan budowy projektów szerokopasmowych finansowanych ze środków UE (MAC, ), dane Urzędów Warszałkowskich Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Działanie 8.4 (POIG 8.4) Działanie 8.4 POIG ma na celu zapewnienie infrastruktury dostępowej na obszarach zaklasyfikowanych, jako tzw. białe plamy, tj. w miejscowościach, w których m.in. penetracja usługami szerokopasmowego dostępu do Internetu o prędkości, co najmniej 2 Mbps nie przekracza 30%. Całkowite środki alokowane do realizacji działania to ok. 0,8mld PLN (200 mln EUR), z czego poziom wykorzystania alokacji na maj 2012 wynosił ponad 65%, a więc pozostałe do wykorzystania środki to blisko 0,3mln PLN Inwestycje prywatne Zgodnie z danymi przekazanymi do UKE przez operatorów, inwestycje prywatne w 2011 roku spadły względem roku 2010, jednak plany operatorów wskazują na możliwe odwrócenie tego trendu. Inwestycje podmiotów prywatnych w infrastrukturę sieciową 28 S t r o n a

30 sieci światłowodowe sieć dostępowa Plan Źródło: UKE Analiza wykonanych inwestycji względem planów operatorów pokazuje na ich realizację w ubiegłym roku na poziomie ok 80%. Dodatkowo, operatorzy deklarują, że ok. 16% wydatków na sieci światłowodowe będzie współfinansowane ze środków publicznych. Można się zatem spodziewać, że faktycznie zrealizowane inwestycje ze środków prywatnych w roku 2012 będą w okolicy 1mld PLN. Utrzymanie tego poziomu w perspektywie do 2020 roku oznacza finansowanie budowy infrastruktury przez prywatne podmioty na poziomie ok 8mld PLN Perspektywa finansowa W ramach procesu programowania perspektywy finansowej UE na lata , na podstawie analizy wniosków z dotychczasowych doświadczeń oraz uwarunkowań będących efektem projektów rozporządzeń Komisji Europejskiej, powstał dokument Programowanie perspektywy finansowej uwarunkowania strategiczne. W dokumencie wskazane zostało, że wsparcie Unii Europejskiej zostanie skierowane między innymi na realizację Celu Tematycznego Nr 2, pt. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych, w ramach którego wspierane będą także inwestycje w NGN. Przyjęto, że udział środków na realizację tego celu w alokacji na lata wyniesie 4,7-6,2 % (udział w alokacji ,26 %), a więc na poziomie przybliżonym do okresu Konkretne kwoty nie zostały ostatecznie określone, przy czym ich wysokość będzie krytyczna dla realizacji celów NPS Łącząc Europę KE zaproponowała w październiku 2011 r. stworzenie specjalnego instrumentu zasilanego ze środków Funduszu Spójności, z którego finansowane będą paneuropejskie projekty, także w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych. Analiza Komisji wskazuje, że zapotrzebowanie na inwestycje w obszarze paneuropejskich sieci nowej generacji (NGN/NGA) wyniesie ponad 250 mld EUR (czyli ok 1 biliona PLN), a nowy instrument Łącząc Europę ma współfinansować ich realizację. Szczególną wagę przywiązuje Komisja do ICT dostępności w całej Europie sieci szybkiej przepływności danych oraz usług elektronicznych o zasięgu ogólnoeuropejskim, co pomoże przezwyciężyć obecną fragmentację rynku cyfrowego UE. 29 S t r o n a

31 Finansowanie instrumentem Łącząc Europę może wesprzeć osiągnięcie celów NPS, jednak jego priorytetem są projekty mające na celu stworzenie nie krajowych czy regionalnych sieci, a rozbudowę infrastruktury transgranicznej Finansowanie działań wspierających Finansowanie działań wspierających, tj. poza budową infrastruktury, opisanych w części 3.2 odbywać się będzie ze źródeł wskazanych w ich opisie. Podsumowując, część działań realizowana będzie za pomocą środków z dedykowanych projektów, tj. w szczególności: 1) Budżet projektu systemowego MAC (wartość projektu około 36mln PLN, z tego 5mln wykorzystane) finansujący działania opisane m.in. w części 3.2 tj.: a) wsparcie i koordynację projektów i programów inwestycyjnych; b) wspieranie wykorzystania środków publicznych; c) opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych (częściowo). 2) Budżet projektu SIPS (około 19mln PLN, z czego wydatki od początku projektu to około 10mln PLN) przeznaczony na realizację celu zapewnienia dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie oraz wsparcia realizacji ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci szerokopasmowych. 3) Część budżetu projektu SSPW przeznaczona na działania promocyjne i edukacyjne (maksymalnie do 10% kosztów kwalifikowanych, tj. około 140mln PLN). Dodatkowo, podstawowym źródłem finansowania kosztów pozostałych działań wspierających o charakterze administracyjno-organizacyjnym będą budżety realizujących je podmiotów, w tym instytucji lub resortów (np. zapewnienie odpowiedniego środowiska regulacyjnego finansowane jest z budżetu UKE, w którego gestii leży to działanie). Znaczna część działań poza budową infrastruktury ma charakter ciągły i szczegółowe budżety przeznaczone na ich realizację będą przedmiotem definicji w okresie S t r o n a

32 5. Korzyści realizacji NPS 18 Głównym priorytetem Narodowego Planu Szerokopasmowego jest rozwój infrastruktury, z którego wypływa szereg korzyści bezpośrednio związanych z dostępnością sieci i usług dostępu do Internetu szerokopasmowego przede wszystkim pod postacią szybszych, tańszych i szerzej dostępnych usług oraz poprawy opłacalności ekonomicznej inwestycji. Równolegle, powszechność łączy o wysokich prędkościach oraz ich wykorzystanie przez społeczeństwo, przedsiębiorstwa i instytucje przekłada się na szereg pośrednich korzyści dla życia społecznego i gospodarczego kraju, opisanych w części Bezpośrednie Przewidywaną bezpośrednią korzyścią realizacji celów NPS jest zapewnienie możliwości korzystania z szybkiego Internetu dla całego społeczeństwa oraz upowszechnienie usług dostępu szerokopasmowego o prędkościach powyżej 30Mbps i 100Mbps. Osiągnięciu tego celu będą towarzyszyły: Wzrost liczby sprzedanych usług szerokopasmowych na koniec 2020 roku o blisko 3,5mln sztuk, tj. z 10,3mln w scenariuszu bazowym do 13,7mln w scenariuszu z realizacją NPS. Spadek średnich cen dostępu mierzonego na 1Mbps. Poprawa opłacalności ekonomicznej inwestycji dla operatorów. Rozwój rynku usług infrastrukturalnych oraz usług dla przedsiębiorstw wzrost wartości usług transmisji danych na koniec 2020 roku z 2,6mld PLN w scenariuszu bazowym do 3,9mld PLN w scenariuszu z realizacją NPS. Prognoza rozwoju rynku w scenariuszu bez NPS opiera się na założeniu utrzymania się bieżących trendów rozwojowych rynku telekomunikacyjnego oraz na modelach popytowych, uwzględniających elastyczności cenowe i wariantowy wzrost popytu w różnych grupach usług. Wymienione przewidywane efekty wdrożenia NPS opisane są poniżej. 18 Analiza wstępna, ulegnie zmianom i rozszerzeniom na dalszym etapie prac wraz z uszczegóławianiem zakresu interwencji publicznej w perspektywie finansowej S t r o n a

33 Wpływ realizacji NPS na liczbę aktywnych usług szerokopasmowego dostępu do Internetu (mln sztuk) 13,7 CAGR 7,2 7,2 8,8 10,0 10,3 +4% +7% Scenariusz bazowy Scenariusz z NPS Źródło: opracowanie własne W stosunku do scenariusza bazowego, wzrost liczby sprzedanych usług dostępu do Internetu m.in. dzięki rozwojowi sieci dystrybucyjnych po realizacji NPS nastąpi przede wszystkim dzięki dostępowi za pośrednictwem sieci kablowych oraz LAN/WLAN/WiMax/CDMA, a także w mniejszym stopniu usługom FTTx. W przypadku niektórych z technik dostępowych, w szczególności CDMA i WiFi, nie będzie to bezpośrednio wspierało realizacji celów NPS z uwagi na zbyt niskie parametry techniczne łączy, jednak przyczyni się do wykorzystania usług online przez społeczeństwo do momentu zapewnienia infrastruktury NGA. Choć przewidywany jest spadek dynamiki przyrostu liczby abonentów, to wyraźna będzie kontynuacja obecnego trendu przesuwania się popytu użytkowników w stronę wyższych przepływności, umożliwiających wykorzystywanie szerszego wachlarza usług. Równolegle, w wyniku działań przewidzianych w NPS przewidywane jest przyspieszenie dynamiki obniżania się cen jednostkowych usług (efektywnej ceny za 1Mbps łącza internetowego). Zmiana ta będzie związana ze zwiększeniem się liczby użytkowników usług (dodatkowi abonenci to niższe koszty stałe dla operatorów) oraz wzrostem średniej przepustowości łączy (dodatkowy popyt, wydajniejsza infrastruktura). W przypadku usług transmisji danych realizacja scenariusza NPS wpłynie przede wszystkim na rozwój rynku usług infrastrukturalnych oraz usług dla przedsiębiorstw, bazujących na dostępie światłowodowym (IP VPN MPLS oraz Metro Ethernet/VPLS). Nieznacznie wzrośnie także rynek linii dzierżawionych. Zaniechanie realizacji NPS doprowadziłoby w horyzoncie kilku lat do ograniczenia nowych zasobów szkieletowych operatorów, a w konsekwencji przy redukcji cen usług do mniejszego potencjału generowania przychodów z usług dla przedsiębiorstw i spadku całego rynku. 32 S t r o n a

34 Wpływ realizacji NPS na wartość rynku transmisji danych dla klientów biznesowych (mld PLN) 3,1 3,1 3,0 3,5 2,6 3,9 CAGR -2% +3% Scenariusz bazowy Scenariusz z NPS Źródło: opracowanie własne Osiągnięcie celu bezpośredniego, jakim jest rozwój sieci i zwiększenie liczby sprzedanych usług szerokopasmowych o najwyższych prędkościach, możliwe będzie wyłącznie przy zapewnieniu dostatecznego popytu na infrastrukturę oraz usługi a więc przy skutecznym wykorzystaniu wspierających narzędzi edukacyjnych i promocyjnych wskazanych w NPS oraz realizowanych niezależnie przez inne podmioty (np. jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe etc.) 5.2. Pośrednie Rozwój szerokopasmowego dostęp do Internetu przekłada się na wymierne pośrednie korzyści dla społeczeństwa Polskiego. Realizacja głównych celów NPS oraz przeprowadzenie działań popularyzacyjnych przyniosą korzyści dla społeczeństwa oraz gospodarki. Wybrane inne istotne przewidywane efekty w dziedzinie innowacji i gospodarki to: Wzrost Produktu Krajowego Brutto. Zwiększony potencjał innowacyjności gospodarki dzięki dostępowi do wiedzy, narzędzi oraz możliwości budowy modeli biznesowych opartych o sieć Internetową. Rozwój szerokiego kanał dystrybucji treści multimedialnych. Rozwój branż mogących w znaczącym stopniu wykorzystując sieć, w tym w m.in. branża transportowa oraz edukacja. Możliwość skutecznego zastosowania przez przedsiębiorstwa elastycznych modeli biznesowych (np. outsourcing czy off-shoring). Wśród korzyści społecznych płynących z rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu można wymienić: Wzrost stopy zatrudnienia. Wzrost kwalifikacji pracowników. Zwiększenie liczby osób aktywnych zawodowo w szczególności osób niesprawnych fizycznie oraz w podeszłym wieku. Oszczędności wynikające z redukcji kontaktu osobistego z usługami publicznymi. Dostęp do towarów i usług online skierowanych do rynku konsumenckiego i edukacyjnego, w tym treści kulturalnych i rozrywkowych. 33 S t r o n a

35 Dodatkowo, popularyzacji Internetu towarzyszy istotny wzrost wartościowy niektórych rynków (np. gier czy reklam online) oraz powstawanie zupełnie nowych branż, przykładowo tzw. Internetu rzeczy, tj. szerokiego spektrum rozwiązań opartych na komunikacji pomiędzy maszynami (M2M ang. machine-to-machine) w obszarach takich jak inteligentne miasta, ochrona środowiska, inteligentne pomiary, logistyka czy e-medycyna. 34 S t r o n a

36 6. Podsumowanie NPS Nadrzędnym celem realizowanym przez Narodowy Plan Szerokopasmowy jest rozwój sieci i infrastruktury telekomunikacyjnej. Cele NPS są zgodne z celami Europejskiej Agendy Cyfrowej i obejmują: 1) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu do końca 2013 roku 2) Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości co najmniej 30Mbps do końca 2020 roku 3) Doprowadzenie do wykorzystania dostępu o prędkości co najmniej 100Mbps przez 50% gospodarstw domowych do końca 2020 roku Diagnoza społeczno-ekonomiczna wskazuje na szereg wyzwań związanych z powyższymi celami, obejmujących przede wszystkim niską obecną dostępność nowoczesnej infrastruktury, ograniczony popyt na usługi szerokopasmowe oraz ryzyko i długi okres zwrotu samodzielnych inwestycji w sieci szerokopasmowe. Aby zapewnić skuteczną realizację postawionych celów, NPS określa niezbędne działania mające wspierające rozwoju infrastruktury sieciowej oraz stymulację popytu na usługi dostępu szerokopasmowego. Kluczowe zdefiniowane obszary działań to: Wsparcie i koordynacja projektów i programów inwestycyjnych Promocja współinwestycji Zapewnienie dostępu do informacji o infrastrukturze, projektach i popycie Projektowanie i wspieranie wykorzystania środków publicznych Aktywna promocja otoczenia prawno-regulacyjnego sprzyjającego inwestycjom w infrastrukturę szerokopasmową Opracowanie kierunków i koordynacja działań szkoleniowo-popularyzacyjnych Kontynuacja projektu Polska Cyfrowa Równych Szans Większość z powyższych kierunków działań ma charakter ciągły w perspektywie oraz, pomimo wiodącej roli MAC, wymaga współpracy z innymi podmiotami, w tym w szczególności UKE, instytucjami odpowiedzialnymi za działania legislacyjne w obszarze telekomunikacji i infrastruktury oraz podmiotami prywatnymi. Całkowity szacowany koszt budowy i modernizacji infrastruktury sieciowej niezbędnej do realizacji celów NPS w całej Polsce to około 19-26mld PLN. Jednocześnie estymacja dostępnego finansowania wskazuje na łączną kwotę do 12,3mld PLN z następujących źródeł: Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej (do 1,44mld PLN) Regionalne Programy Operacyjne (do 2,6mld PLN, w tym 1,9mld w planowanych projektach) Działanie 8.4 w ramach Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (0,8mld PLN, w tym 0,5mln PLN wykorzystane, 0,3mld PLN do wykorzystania) Inwestycje prywatne (obecnie ok 1mld PLN rocznie) 35 S t r o n a

37 Pokrycie luki finansowania szacowanej na poziomie 7-14mld PLN jest krytycznym wyzwaniem dla realizacji celów NPS. Budowa wymaganej sieci w skali kraju będzie zależne od wielkości środków dostępnych na inwestycje infrastrukturalne w ramach unijnej perspektywy finansowej , a także dostatecznych inwestycji prywatnych, których zagwarantowanie będzie wymagało szeregu działań wspierających, w tym zapewnienie sprzyjającego inwestycjom środowiska prawno-regulacyjnego. 36 S t r o n a

38 Załącznik 1. Usytuowanie NPS w porządku strategii i dokumentów krajowych i europejskich Otoczenie krajowe NPS jest spójny ze średniookresową strategią rozwoju kraju Strategią Rozwoju Kraju i długookresową strategią rozwoju kraju Polska Trzecia fala nowoczesności i jest dokumentem wykonawczym do Strategii Sprawne Państwo. Krajowe dokumenty strategiczne Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (cel II 5 Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych, priorytetowy kierunek: II 5.1 Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu) Strategia Sprawne Państwo (cel IV Efektywne systemy świadczenia usług publicznych) oraz program rozwoju dla Strategii Sprawne Państwo (SSP) - Narodowy Plan Szerokopasmowy Strategia zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa (cel 2.3 Budowa i rozwój infrastruktury i technologii umożliwiających mieszkańcom obszarów wiejskich korzystanie i dostęp do technologii ICT o wysokim standardzie Źródło: opracowanie własne. Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (kierunek działań 2.6 Stworzenie wysokiej jakości infrastruktury informacyjno-komunikacyjnej i rozwój gospodarki elektronicznej, w tym Wspieranie rozwoju bezprzewodowych sieci szerokopasmowych) Jednym z celów określonych w Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 20 jest Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych. W Strategii znajduje się wskazanie, że jedną z przyczyn jest niejednorodnie rozwinięta infrastruktura telekomunikacyjna. Szczególnie trudna jest sytuacja na terenach słabiej zurbanizowanych, gdzie koszty budowy sieci są wyższe i dają niższą stopę zwrotu, przez co inwestycje są mniej opłacalne dla prywatnych inwestorów. Pomimo wzrostu liczby i gęstości łączy szerokopasmowych, postęp jest niewystarczający i Polska wciąż zajmuje odległe miejsca wśród państw członkowskich UE. Dlatego, by zwiększyć konkurencyjność Polski, zakłada się zapewnienie takiego samego poziomu dostępu do infrastruktury i technologii, treści i usług oraz umiejętności ich wykorzystywania, jaki jest uznawany za standard w Unii Europejskiej. 19 Obecnie obowiązująca wersja SRK 2020 z kwietnia 2012 r. została skierowana pod obrady Stałego Komitetu Rady Ministrów 20 Na podstawie projektu strategii z kwietnia 2012 r. 37 S t r o n a

39 Co więcej tematyka rozwoju Internetu szerokopasmowego w różnych jego aspektach pojawia się również w pozostałych dziewięciu zintegrowanych strategiach rozwoju. Najszerzej rola Internetu ujęta została 21 w projekcie Strategii Sprawne Państwo. SSP obejmuje szeroką gamę zagadnień cyfryzacyjnych, które łączy jeden wspólny mianownik. Rozwój usług szerokopasmowych i szeroko rozumianego społeczeństwa cyfrowego możliwy będzie wyłącznie dzięki rozwojowi nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej. Strategiczne otoczenie europejskie Kluczowe dla realizacji Narodowego Planu Szerokopasmowego jest odniesienie do otoczenia europejskiego, w którym będzie on funkcjonował. W otoczeniu tym nastąpiły istotne zmiany zainicjowane ogłoszoną w dniu 3 marca 2010 r. strategią Europa `. Komisja Europejska zapowiedziała w niej gruntowną reorientację wszystkich polityk wspólnotowych, czego wyrazem jest uruchomienie siedmiu tzw. inicjatyw przewodnich. Praktycznie wszystkie inicjatywy powiązane są z technikami informacyjnymi i komunikacyjnymi, natomiast dwie z nich bezpośrednio dotykają problematyki sieci szerokopasmowych: Europejska Agenda Cyfrowa projekt przekształcenia mozaiki rynków krajowych w jednolity międzynarodowy rynek treści i usług cyfrowych z jednolitymi ramami prawnymi oraz wsparcia cyfryzacji bogatego europejskiego dziedzictwa kulturowego (COM(2010) 245) Unia Innowacji inicjatywa strategiczna na rzecz poprawy warunków i zasad finansowania badań i rozwoju. KE proponuje, by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, a te z kolei przyczyniały się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy. Jednym z obszarów działania Unii innowacji będzie wspieranie badań i prac rozwojowych w obszarze nowych technologii telekomunikacyjnych i sieci nowych generacji (COM(2010) 546). Wsystemie polskich dokumentów strategicznych tematyka ta jest podejmowana przez Strategię innowacyjności i efektywności gospodarki. Źródło: Opracowanie własne. Budżet Należy mieć na uwadze, że w nowym okresie programowania budżetowego UE radykalnie zmienią się zasady finansowania projektów w ramach środków polityki regionalnej UE. Komisja przewiduje daleko idące zmiany dotyczące m.in. EFRR i Funduszu Spójności. Nowe zasady realizacji polityki spójności, jakie będą obowiązywały w perspektywie , przesuną akcenty wykorzystania funduszy w stronę projektów nakierowanych na rezultaty i wyniki realizujące cele strategii Europa Wynika z tego, że swoboda w wyborze inwestycji, które miałyby otrzymać współfinansowanie unijne, będzie ograniczona tylko do tych najbardziej skutecznych i efektywnych, o wysokiej unijnej wartości dodanej. Wszystkie te instrumenty 21 Planowane są zmiany Strategii Sprawne Państwo pod tym kątem. 22 EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu COM(2010) S t r o n a

40 zostaną spięte Wspólnymi Ramami Strategicznymi, które zastąpią obecne podejście polegające na ustalaniu odrębnych zestawów wytycznych w odniesieniu do poszczególnych instrumentów. To założenie będzie stanowić trzon nowych umów partnerskich, które państwa członkowskie uzgodnią z Komisją Europejską. Umowy te będą określać jasne, mierzalne cele, a zarazem umożliwią stworzenie rezerwy finansowej w celu wynagrodzenia tych osi priorytetowych, które najlepiej sobie radzą w osiąganiu zdefiniowanych celów. Ważnym elementem umów partnerskich będzie zobowiązanie kraju, że wpływ unijnych inwestycji na wzrost gospodarczy i zatrudnienie nie będzie niwelowany ani przez nieodpowiedzialną politykę makroekonomiczną, ani słaby potencjał administracyjny. Komisja będzie dokonywała w związku z tym przeglądu programów i może zawiesić finansowanie, jeżeli nie zostaną podjęte stosowne działania naprawcze. Wyrazem zmian jest ogłoszony w dniu 29 czerwca 2011 r. Budżet z perspektywy Europy , prezentujący ramy perspektywy finansowej UE na lata Programy i instrumenty nowego okresu programowania powinny być konstruowane zgodnie z następującymi zasadami: 1) Ukierunkowanie na rezultaty działania perspektywy będą ściśle związane z wdrażaniem strategii Europa 2020 oraz osiąganiem wytyczonych w niej celów. 2) Warunkowość od państw członkowskich i beneficjentów będzie się wymagać wykazania, że otrzymane finansowanie przeznaczone jest na wspomaganie działań, zmierzających do osiągnięcia priorytetów strategii Europa 2020 i siedmiu inicjatyw wiodących. Komisja dbając o to, na co i w jaki sposób wydatkowane są środki pomocowe w krajach członkowskich, zapewni spójność ogólnej polityki gospodarczej UE z politykami krajowymi. 3) Uproszczenie Wyrazem zasady warunkowości jest wymóg KE, aby kraje członkowskie zapewniły istnienie planów rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnych określających: Plan inwestycji w infrastrukturę oparty na analizie ekonomicznej uwzględniającej istniejącą infrastrukturę i opublikowane plany inwestycyjne sektora prywatnego; Modele zrównoważonych inwestycji, które zwiększają konkurencyjność i zapewniają dostęp do otwartej, przystępnej cenowo i dobrej jakości infrastruktury i usług, uwzględniających przyszłe potrzeby; Środki stymulowania inwestycji prywatnych. Zadaniem NPS jest spełnienie tych kryteriów. 23 COM(2011) S t r o n a

41 Załącznik 2. Analiza techniczna Jeśli chodzi o poszczególne techniki dostępowe umożliwiające w naszej ocenie osiągnięcie celów NPS rozważane będą w głównej mierze techniki wskazane w poniższym zestawieniu. Wybrane techniki względem celów NPS na rok 2020 Technika 30 Mbit/s do 2020 roku? 100 Mbit/s do 2020 roku? TVK DOCSIS3.0 Tak już osiągane Tak już osiągane FTTP (fiber-to-thepremises) Tak już osiągane Tak już osiągane FTTC (fiber-to-thecurb)/vdsl LTE Advanced Satelita Źródło: Analysis Mason Tak już osiągane Tak przy zastosowaniu stałych terminalach i anten kierunkowych Możliwe przy terminalach mobilnych Tak przy wykorzystaniu kolejnych generacji o wysokich przepustowościach Tak przy podwyższeniu parametrów (vectoring, bonding itp.) Możliwe przy stałych terminalach, antenach kierunkowych i stacjach bazowych wykorzystujących węższe sektory, ale tylko dla małej ilości użytkowników na sektor. Nie (przynajmniej nie w cenie, która byłaby możliwa do poniesienia przez konsumentów) Jest to zestawienie uwzględniające aktualny stan wiedzy dotyczący rozwoju technik dostępowych i nie wyklucza to zgodnie z zasadą neutralności technologicznej wykorzystywania innych rozwiązań, które faktycznie posiadają potencjał do świadczenia usług dostępu do Internetu o rzeczywistych parametrach zapewniających spełnienie celów NPS. Dla realizacji NPS w zakresie sieci dostępowych wykorzystywane będą więc wszystkie techniki, które spełniają cele, a są jednocześnie najwłaściwsze w danym momencie i obszarze z punktu widzenia kosztów i korzyści z ich wdrożenia oraz możliwości przyszłej rozbudowy. W obszarze sieci szkieletowych i dystrybucyjnych ze względu na możliwości techniczne rekomendowane będą rozwiązania światłowodowe. Rozwój sieci dystrybucyjnych przyczyni się także to wzrostu liczby usług dostępu za pomocą innych technik o niskim wsparciu ze strony dostawców lub niespełniających wymaganych przez cele NPS parametrów transmisji, bądź niespełniających ich w sposób stabilny i skalowalny, co dotyczy w szczególności technik CDMA, WiFi oraz WiMax. Pomimo, że łącza te nie będą kontrybuowały do osiągnięcia celów NPS, są one istotne z punktu widzenia inwestorów w celu zapewnienia dodatkowych przychodów, a zatem zwiększenia atrakcyjności ekonomicznej inwestycji. Na poniższym wykresie przedstawiamy prognozy pokrycia do 2020 r. dla powyższych technik dostępowych w Polsce pozwalających na realizację celów NPS. 40 S t r o n a

42 Prognozowane pokrycie według poszczególnych technik dostępowych do % 100% 35% 26% 40% DOCSIS3 FTTP FTTC LTE Satelita Źródło: Analysys Mason Rozwój sieci NGN/NGA, realizowany będzie przy uwzględnieniu różnorodnych rozwiązań technicznych, w tym także szerokopasmowych technologii radiowych. Jednakże dla spełnienia stawianych celów konieczne będzie zapewnienie rozbudowy w szczególności sieci światłowodowych jako zapewniających najlepsze parametry zarówno dla dostawców jak i odbiorców usług telekomunikacyjnych. Sieci te powinny być też rozumiane jako podstawa dla rozwoju najnowszych technik 4G jak LTE Advanced, które będą odgrywać znaczącą rolę w zapewnieniu dostępu na obszarach wiejskich. Istotą rozwoju infrastruktury opartej o nowoczesne technologie jest możliwość ich wykorzystana na potrzeby usług, dzięki którym potencjalni odbiorcy będą widzieli korzyści z szybszego dostępu do sieci. Jest to element konieczny do rozwoju popytu na usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu o najwyższych prędkościach. Po jego zapewnieniu możliwe będzie budowania przez operatorów telekomunikacyjnych modeli biznesowych wokół rozwoju szybszych sieci, a tym samym podejmowania decyzji o zaangażowaniu własnych środków w inwestycje. Poniżej przedstawiamy zestawienie usług i aplikacji ze wskazaniem zakresu przepływności potrzebnych do ich wykorzystania przez odbiorców. 500 kbit/s - 1 Mbit/s VoIP SMS Podstawowe e, strony www Niskiej jakości video streaming muzyki 1-5 Mbit/s Przeglądanie stron www Poczta elektroniczna z dużymi załącznikami Zdalny nadzór IPTV, SD (1-3 kanały) Dzielenie się plikami (małe/średnie) Podstawowa telepraca Streaming muzyki Nadawanie video (1 kanał) 5-10 Mbit/s Przesyłanie dużych plików IPTV SD/VOD SD-streaming video SD Pobieranie video HD Gry Przesyłanie danych medycznych (podstawowe) Zdalna diagnostyka (podstaowa) Zdalne nauczanie Kontrola i zarządzanie Telepraca 41 S t r o n a