Skrócona wersja Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia. Dobór pozycji i walidacja skali

Transkrypt

1 Psychologia Spo eczna 2012 tom 7 1 (20) ISSN Skrócona wersja Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia. Dobór pozycji i walidacja skali Ma gorzata Kossowska, Krzysztof Hanusz, Mariusz Trejtowicz Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagiello ski Skala Potrzeby Poznawczego Domkni cia jest jednym z najcz ciej u ywanych narz dzi do pomiaru motywacji epistemicznej. Jednak powszechn praktyk sta o si wykorzystywanie w badaniach tylko wybranych, zwykle kilkunastu pozycji tej skali, zamiast ca ego 32-itemowego narz dzia. Co wi cej, badacze zwykle dokonuj tych wyborów w sposób dowolny, nie podaj c w raportach ani kryteriów, jakimi si kierowali, ani informacji na temat tego, które z pozycji skali zosta y w badaniu uwzgl dnione. Dlatego celem tego artyku u jest zaproponowanie skróconej wersji Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia (SPPD) oraz prezentacja psychometrycznych charakterystyk narz dzia. Bogaty materia empiryczny pozwala tak e na sprawdzenie trafno ci zewn trznej skróconej skali. Analizy przeprowadzono na zagregowanych danych (N = 1754) pochodz cych od osób doros ych: nie studentów oraz studentów. Uzyskane wyniki daj podstaw do stwierdzenia, e krótka wersja Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia wiernie oddaje oryginalny konstrukt opisany przez Kruglanskiego (Webster i Kruglanski, 1994), mo e wi c by z powodzeniem wykorzystywana w badaniach empirycznych nad zachowaniami motywowanymi poznawczo. S owa klucze: potrzeba poznawczego domkni cia, struktura skali, walidacja skali Potrzeba poznawczego domkni cia Webster i Kruglanski (1994) wprowadzili konstrukt potrzeby domkni cia (need for closure), w celu opisu i wyja- nienia ró nic indywidualnych w d eniu do poszukiwania i posiadania jasnej i pewnej wiedzy redukuj cej poczucie poznawczej niepewno ci. Badania wskazuj, e potrzeba domkni cia wp ywa na tworzenie i wykorzystywanie abstrakcyjnych reprezentacji mentalnych schematów, Ma gorzata Kossowska, Instytut Psychologii, Uniwersytet Ja - giel lo ski, al. Mickiewicza 3, Kraków, malgorzata.kossowska@uj.edu.pl Krzysztof Hanusz, Instytut Psychologii, Uniwersytet Jagiello ski, al. Mickiewicza 3, Kraków, krzysztof.hanusz@uj.edu.pl Mariusz Trejtowicz, Uniwersytet Jagiello ski, al. Mickiewicza 3, Kraków, mariusz.trejtowicz@uj.edu.pl Korespondencj w sprawie artyku u prosimy kierowa na adres: malgorzata.kossowska@uj.edu.pl Praca by a nansowana z grantu MNiSW N N przyznanego Ma gorzacie Kossowskiej. prototypów i stereotypów, które determinuj sposób, w jaki ludzie my l o wiecie spo ecznym, odczuwaj go i podejmuj w nim dzia ania. Osoba charakteryzuj ca si wysok potrzeb domkni cia w ka dej sytuacji spo ecznej preferuje porz dek i przewidywalno, atwo podejmuje decyzje, jest zamkni ta poznawczo (closed-minded) i odczuwa dyskomfort w obliczu wieloznaczno ci. Wysoki poziom potrzeby poznawczego domkni cia sprzyja powierzchownej analizie dop ywaj cych informacji, motywuje do poszukiwania informacji odpowiadaj cych istniej cym ju strukturom wiedzy. Powsta y w wyniku tego procesu obraz sytuacji jest cz sto uproszczony, zapewnia jednak poczucie jednoznaczno ci, przewidywalno ci i uporz dkowania wiata. Jest tak e odporny na zmian. Niski poziom potrzeby domkni cia wi e si z wi ksz tolerancj do wiadczanej niepewno ci. Stwarza warunki dla wnikliwej i dok adnej analizy sytuacji i otwarto ci na nowe informacje. Sprawia, e jednostki s mniej sk onne do szybkiego formu owania ostatecznych s dów na temat 89 Copyright 2012 Psychologia Spo eczna

2 90 MA GORZATA KOSSOWSKA, KRZYSZTOF HANUSZ, MARIUSZ TREJTOWICZ nowych sytuacji. Motywowane s raczej do z o onego i niestereotypowego ich postrzegania, rozpatrywania alternatywnych interpretacji, asymilowania nowych informacji oraz adaptowania si do zachodz cych zmian. Kruglanski i Webster (1996) wskazuj na dwa procesy le ce u podstaw potrzeby domkni cia: 1) chwytanie (seize) informacji oraz 2) zamra anie (freeze) wcze niej uchwyconej informacji w istniej cych strukturach poznawczych. Osoby o du ym nat eniu tej potrzeby maj tendencj do selektywnego wychwytywania z otoczenia informacji spójnych z ich istniej cym systemem przekona i szybkiego w czania ich w te struktury wiedzy, a ignorowania informacji, które w jaki sposób mog naruszy stabilno tego systemu. Te dwa sekwencyjnie dzia aj ce procesy wp ywaj zdaniem badaczy na kszta towanie si konkretnych opinii, s dów i przekona, tak e politycznych, jak autorytaryzm, orientacja na dominacj spo eczn, konserwatyzm czy liberalizm (Kossowska i Van Hiel, 2003). Wiadomo ponadto, e potrzeba domkni cia wp ywa na liczb strereotypowych s dów, pojawianie si efektu pierwsze stwa, odporno na perswazj lub radzenie sobie z nowo ci (przegl d w: Kruglanski, Orehek, Dechesne i Pierro, 2009). Wyniki wielu bada wskazuj tak e na zwi zki potrzeby domkni cia z cechami osobowo ci i intelektu (Webster i Kruglanski, 1994; Kossowska, 2003). Wykazano na przyk ad, e potrzeba domkni cia koreluje negatywnie z otwarto ci na do wiadczenia i pozytywnie z neurotyzmem, a nie koreluje z inteligencj 1. Podsumowuj c, z bada wynika, e potrzeba poznawczego domkni cia jest konstruktem opisuj cym szerokie spektrum procesów i zachowa, jakie ludzie podejmuj w kontek cie spo ecznym. Niektóre z nich s identy kowane w ramach innych konstruktów psychologicznych, takich jak autorytaryzm, otwarto na do wiadczenie lub neurotyzm. wiadcz o tym korelacje tych wymiarów z potrzeb domkni cia. Badacze zwracaj jednak uwag, e korelacje te s umiarkowanie wysokie, co oznacza, e potrzeba poznawczego domkni cia pozwala opisa unikatowe aspekty naszego funkcjonowania motywowanego poznawczo, które wymyka y si dotychczas opisowi. Kontrowersje wokó Skali Potrzeby Domkni cia W pocz tkowej fazie prac Webster i Kruglanski (1994) sugerowali, e potrzeba poznawczego domkni cia jest konstruktem manifestuj cym si na kilka sposobów: jako preferowanie porz dku, preferowanie przewidywalno ci, zdecydowanie, dyskomfort odczuwany w obliczu wieloznaczno ci i zamkni to umys owa, a skala do jego pomiaru ma charakter jednoczynnikowy. Jednak Neuberg, Judice i West (1997) w swoich analizach pokazali, e kwestionariusz ma nisk wewn trzn spójno i co najmniej dwuczynnikow struktur, gdzie jeden czynnik obejmowa pozycje podskali zdecydowania, a drugi pozycje z pozosta ych wymiarów. Analizy struktury skali przeprowadzone na kilku próbach ameryka skich (Kruglanski, DeGrada, Mannetti, Atash i Webster, 1997), trzech próbach europejskich (Mannetti, Pierro, Kruglanski, Taris i Bezinovic, 2002) i próbach: europejskich, azjatyckiej i ameryka skiej (Kossowska, Van Hiel, Chun i Kruglanski, 2002) potwierdzi y stanowisko Neuberga i wspó pracowników (1997). Dodatkowo struktura skali okaza a si niezmienna w obr bie badanych grup: holenderskiej, w oskiej, chorwackiej, ameryka skiej (Mannetti i in., 2002) oraz polskiej, belgijskiej, korea skiej i ameryka skiej (Kossowska i in., 2002). O ile przyjmuje si wi c powszechnie, e struktura skali potrzeby poznawczego domkni cia jest dwuwymiarowa, o tyle nie ma zgody co do interpretacji procesów le cych u pod o a tych dwóch wymiarów. Neuberg i wspó pracownicy (1997) sugeruj, e te dwa czynniki reprezentuj tendencje do chwytania (decyzyjno ) i zamra ania (pozosta e wymiary skali) informacji w strukturach wiedzy. Z t propozycj nie zgadzaj si inni badacze (Kruglanski i in., 1997; Roets i Van Hiel, 2007), twierdz cy, e oba procesy konstytuuj zarówno wymiar decyzyjno ci, jak i pozosta e wymiary i nie da si ich od siebie oddzieli. Ostatnio jednak Roets, Van Hiel i Cornelis (2006) zasugerowali alternatywn interpretacj tej dwuczynnikowej struktury, twierdz c, e odr bno wymiaru decyzyjno ci od reszty podskal jest wynikiem nietrafnej operacjonalizacji tego wymiaru. Wskazuj oni, e podskala decyzyjno ci obejmuje zarówno tre ci odnosz ce si do motywacji, jak i zdolno ci. Zaproponowali tak e, by zast pi oryginalne pozycje z tej podskali nowymi, odnosz cymi si tylko do motywacyjnego aspektu domykania. W ten sposób powsta a 41-itemowa skala s u ca do pomiaru tylko motywacyjnego aspektu domykania poznawczego (Roets i Van Hiel, 2007). Tak e Bar- Tal i Kossowska (2010) pokazali, e decyzyjno koreluje z wymiarami traktowanymi zwykle jako te odnosz ce si do zdolno ci, a nie do motywacji. Zaproponowali oni now wersj tej podskali ca kowicie odnosz c si do aspektu zdolno ciowego, a nie motywacyjnego procesu domykania (Kossowska, 2010). Propozycja nowej, skróconej wersji Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia 2 W ci gu ostatnich dziesi cioleci konstrukt potrzeby domkni cia zyska zainteresowanie wielu badaczy, a skali s u cej pomiarowi potrzeby domkni cia u yto w setkach bada prowadzonych w ró nych obszarach psychologii,

3 SKRÓCONA WERSJA SKALI POTRZEBY POZNAWCZEGO DOMKNI CIA 91 a tak e marketingu i zarz dzania, na wiecie i w Polsce (zob. Kossowska, 2005). Skala jest jednak stosunkowo d uga, st d powszechn praktyk sta o si wykorzystywanie nie ca ego narz dzia, lecz wybranych pozycji ze skali. Przyk adowo Keller (2005) w swoich badaniach u ywa 14 pozycji, Kemmelmeier (2010) 26, Lynch, Neteme yer, Spiller i Zammit (2010) 8. Tak e polscy badacze wykorzystuj krótsze wersje skali (np. Ja ko, 2011; Bukowski, von Hecker i Kossowska, 2011). W adnej z tych prac nie podaje si jednak, które pozycje wybierane s do bada i jakie s kryteria owych wyborów. Mimo e te skrócone wersje skali daj oczekiwane wyniki, to jednak u ycie idiosynkratycznie dobranych pozycji skali jest problematyczne. Po pierwsze, arbitralna selekcja pozycji ze skali stawia pod znakiem zapytania porównywanie wyników mi dzy próbami, czyni te trudnym ich zreplikowanie. Po drugie, nie wiadomo, czy i w jaki sposób te skrócone skale oddaj kluczowy aspekt potrzeby domkni cia. Nie wiadomo tak e, w jakim stopniu wybierane pozycje s reprezentatywne dla poszczególnych wymiarów skali. Dlatego celem tych analiz by o przygotowanie krótkiej wersji Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia. Aby to zrobi, wykorzystali my dane z 32-itemowej polskiej skali przygotowanej przez Kossowsk (2003), zebrane na du ej heterogenicznej próbie osób m odszych i starszych. Dane te zebrane zosta y na przestrzeni kilku lat przez ró nych badaczy w ró nych laboratoriach 3. Dog bna analiza relacji mi dzy pozycjami skali pozwoli a na wybór pozycji reprezentuj cych cztery podskale, tak aby najlepiej odda istot konstruktu. Dalej porównali my skal oryginaln z now krótk wersj oraz sprawdzili my korelacje nowej skali z innymi zmiennymi, z którymi potrzeba domkni cia jest teoretycznie powi zana. Osoby badane Do analiz u yli my zagregowanych danych (N = 1754) pochodz cych z 13 bada. Zagregowana próba sk ada a si z 975 kobiet i 779 m czyzn o rednim wieku 40 lat. Tabela 1 przedstawia liczebno ci prób oraz podstawowe informacje o strukturze demogra cznej prób. Przed dalsz analiz braki danych ( rednia liczba braków danych w badaniach waha a si od 0 do 4%) imputowane zosta y metod EM, niezmieniaj c rednich, odchyle standardowych ani kowariancji w danych. Narz dzia badawcze Jednym z celów analiz by o sprawdzenie zwi zków nowej wersji skali z innymi narz dziami s u cymi do pomiaru podobnych konstruktów. Dlatego oprócz oryginalnej 32-itemowej skali PPD (Kossowska, 2003) wy - korzystano skale: do pomiaru prawicowego autorytaryzmu (Koralewicz, 1987); orientacji na dominacj spo- eczn (w wersji eksperymentalnej przygotowanej przez Kossowsk, 2002); skal NEO-FFI do pomiaru pi ciu czynników osobowo ci (Zawadzki, Strelau, Szczepaniak Tabela 1. Liczebno ci oraz struktura demogra czna prób Badanie N P e : % kobiet redni wiek Wiek (SD) Min. wiek Maks. wiek redni wiek m czyzn redni wiek kobiet ,2 66,6 006, ,0 66, ,1 41,7 020, ,2 58, ,8 43,9 012, ,6 44, ,8 40,9 012, ,5 40, ,8 46,9 002, ,0 46, ,0 67,8 002, ,1 67, ,3 21,7 001, ,2 21, ,8 46,6 209, ,2 45, ,5 46,5 022, ,8 48, ,6 23,6 006, ,3 23, ,4 20,9 002, ,5 20, ,3 21,0 001, ,1 21, ,9 28,5 007, ,8 31,0 Ogó em ,6 40,0 018, ,6 42,1

4 92 MA GORZATA KOSSOWSKA, KRZYSZTOF HANUSZ, MARIUSZ TREJTOWICZ i liwi ska, 1998) oraz test szybko ci mentalnej ze skali Inteligencji Wechslera dla Doros ych (WAIS-R) (Wechsler, 1997). Pozytywne korelacje nowej wersji skali potrzeby domkni cia z innymi powszechnie wykorzystywanymi narz dziami mierz cymi podobne konstrukty wskazuj na jej trafno zewn trzn. Wyniki Struktura nowej wersji skali W pierwszym kroku skonstruowano modele pomiaru (kon rmacyjna analiza czynnikowa) odr bnie dla pi ciu podskal Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia. Poniewa dwie pozycje z podskali Zamkni to umys owa nie spe niaj na tym etapie minimalnych kryteriów jako ci pomiaru (wariancja wyja niona przez zmienn ukryt we wska niku poni ej 5%), zosta y one wykluczone z dalszych analiz. Zbudowana zosta a równie (na skali z o onej z 30 pozycji) eksploracyjna analiza czynnikowa z narzuconym rozwi zaniem dwuczynnikowym, gdzie oczekiwane jest wyodr bnienie podskali Zdecydowanie jako odr bnego czynnika. W kolejnym kroku dodatkowo dla czterech podskal Potrzeby Domkni cia Poznawczego (z wy czeniem postulowanej jako osobny konstrukt podskali Zdecydowanie) zosta zbudowany globalny model kon rmacyjnej analizy czynnikowej, zak adaj cy jeden ukryty czynnik stoj cy za wszystkimi pozycjami skali. W Tabeli 2 prezentowane s standaryzowane wagi regresji konstruktu ukrytego na dan pozycj z modeli pomiaru budowanych dla ka dej z podskal osobno oraz dla ca o ci skali PPD. Prezentowane s równie oceny czynnikowe z rotowanego 2-czynnikowego rozwi zania eksploracyjnej analizy czynnikowej. Tabela 2. Analiza pozycji Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia Pozycja Podskala Nietolerancja Wieloznaczno ci Waga stand. (CFA) modele pomiaru podskal Waga stand. (CFA) model PPD (4 podskale) adunki czynn. (EFA) 1 wymiar adunki czynn. (EFA) 2 wymiar Pozycja obecna w NFC15 (Roets, Van Hiel, 2010) Unikam niejasnych sytuacji. 0,448 0,428 0,469 0,122 TAK Czuj si le, kiedy nie rozumiem powodów, dla których pewne sytuacje zdarzaj si w moim yciu. le si czuj, je eli nie mam pewno ci, co my le lub jak si zachowa w jakiej wa nej sprawie. My l, e lepiej ucz si w sytuacji, w której brak jasno okre lonych celów i wymaga (ODWR). Czuj dyskomfort, kiedy czyje stwierdzenie nasuwa wiele ró nych interpretacji. Czuj dyskomfort, gdy czyje czyny lub intencje s dla mnie niejasne. Podsumowanie modelu pomiaru: Nietolerancja wieloznaczno ci 2 = 5,40 (df = 7); p = 0,612 AGFI = 0,997 NNFI = 1 RMSEA* = 0,025 rednia wariancja wyja niona pozycji = 22% Podskala Preferowanie Porz dku My l, e aby osi gn sukces w pracy zawodowej, konieczne jest posiadanie jasnych regu i ich przestrzeganie. My l, e dobrze uporz dkowane ycie jest zgodne z moim temperamentem. Moje w asne otoczenie jest nieuporz dkowane i niezorganizowane (ODWR). 0,507 0,405 0,488 0,161 TAK 0,464 0,383 0,462 0,209 0,198 0,115 0,153 0,294 0,476 0,367 0,508 0,148 TAK 0,609 0,405 0,466 0,163 0,463 0,476 0,508 0,050 0,688 0,701 0,672 0,222 TAK 0,308 0,228 0,264 0,512

5 SKRÓCONA WERSJA SKALI POTRZEBY POZNAWCZEGO DOMKNI CIA 93 Tabela 2 cd. Wierz, e najwa niejsze cechy studenta to zdyscyplinowanie i zorganizowanie. Dopiero ustalenie spójnych regu umo liwia mi cieszenie si yciem. 0,604 0,627 0,641 0,053 0,703 0,735 0,729 0,040 TAK Ceni sobie zorganizowany styl ycia. 0,917 0,875 0,804 0,113 TAK Lubi mie miejsce dla wszystkiego i wszystko na swoim miejscu. Podsumowanie modelu pomiaru: Preferowanie porz dku 2 = 11,96 (df = 6); p = 0,063 AGFI = 0,991 NNFI = 0,995 RMSEA* = 0,044 rednia wariancja wyja niona pozycji = 44% Podskala Preferowanie Przewidywalno ci Ceni sobie przyjació, którzy s nieprzewidywalni (ODWR). Zawsze kiedy id zje co na mie cie, wybieram miejsce, w którym wcze niej by em/-am i wiem, czego mo na si tam spodziewa. Unikam brania udzia u w wydarzeniach, nie wiedz c, czego mog si po nich spodziewa. My l, e zabawnie jest zmienia plany w ostatnim momencie (ODWR). Bawi mnie niepewno zwi zana z nowymi sytuacjami. Unikam przebywania w ród ludzi, którzy s zdolni do nieoczekiwanych dzia a. Preferuj kontakty ze znanymi sobie lud mi, gdy wiem, czego mog si po nich spodziewa Unikam sytuacji, których konsekwencji nie da si przewidzie. Podsumowanie modelu pomiaru: Preferowanie przewidywalno ci 2 = 19,18 (df = 13); p = 0,117 AGFI = 0,992 NNFI = 0,996 RMSEA* = 0,031 rednia wariancja wyja niona pozycji = 30% Podskala Zamkni to Umys owa Zwykle bior pod uwag ró ne opinie na temat danego zjawiska, nawet wówczas, gdy mam ju wyrobiony pogl d (ODWR). Unikam stawiania pyta, na które mo na odpowiedzie na wiele ró nych sposobów. Przygl daj c si wi kszo ci sytuacji kon iktowych potra zwykle dostrzec racje obu stron (ODWR). D do tego, by zawsze wiedzie, co ludzie my l na dany temat (ODWR). Cz sto, kiedy staram si rozwi za jaki problem, dostrzegam tak wiele ró nych mo liwo ci rozwi za, e trac pewno siebie [ODWR]. Zwykle dostrzegam wiele mo liwych rozwi za problemu, przed którym stoj (ODWR). 0,792 0,642 0,687 0,111 0,341 0,288 0,312 0,397 0,502 0,489 0,541 0,024 0,723 0,581 0,648 0,092 TAK 0,260 0,238 0,258 0,528 0,404 0,321 0,359 0,491 0,686 0,594 0,645 0,074 TAK 0,587 0,615 0,672 0,008 0,697 0,622 0,673 0,031 TAK 0,593 (0,589)** 0,306 (0,300)** 0,618 (0,619)** wykluczona (0,209)** wykluczona ( 0,112)** 0,594 (0,598)** 0,145 0,184 0,420 TAK (sformu. przeciwne) 0,217 0,256 0,163 TAK 0,120 0,128 0,344 0,103 0,131 0,384

6 94 MA GORZATA KOSSOWSKA, KRZYSZTOF HANUSZ, MARIUSZ TREJTOWICZ Tabela 2 cd. Podsumowanie modelu pomiaru: Zamkni to umys owa 2 = 1,50 (df = 2); p = 0,471 AGFI = 0,997 NNFI = 1 RMSEA* = 0,044 rednia wariancja wyja niona pozycji = 29% Podsumowanie modelu pomiaru: Potrzeba Poznawczego Domkni cia (model dla 1 konstruktu latentnego) 2 = 149,13 (df = 135); p = 0,191 AGFI = 0,983 NNFI = 0,998 RMSEA* = 0,014 rednia wariancja wyja niona pozycji = 23% Podskala Zdecydowanie W trakcie robienia zakupów trudno mi si zdecydowa, czego dok adnie bym chcia /-a (ODWR). Zmagaj c si z jakim problemem, zwykle bardzo szybko dostrzegam jedno najlepsze jego rozwi zanie. 0,531 0,089 0,556 N/D (inna wersja podskali) 0,277 0,210 0,074 N/D (inna wersja podskali) Zwykle podejmuj wa ne decyzje szybko i pewnie. 0,532 0,114 0,212 N/D (inna wersja podskali) Móg bym opisa siebie jako osob niezdecydowan [ODWR]. Podejmuj c wi kszo wa nych decyzji, borykam si z mnóstwem sprzeczno ci (ODWR). Podsumowanie modelu pomiaru: Zdecydowanie 2 = 2,49 (df = 2); p = 0,287 AGFI = 0,996 NNFI = 0,998 RMSEA* = 0,050 rednia wariancja wyja niona pozycji = 31% 0,808 0,013 0,639 N/D (inna wersja podskali) 0,525 0,139 0,555 N/D (inna wersja podskali) Wariancja wyja niona (EFA): 22% 9% * dla RMSEA raportowana jest górna granica 90% przedzia u ufno ci; ** dla podskali Zamkni to umys owa w nawiasie raportowane s wagi dla modelu obejmuj cego wszystkie 6 pozycji, w tym 2 wykluczone z dalszych analiz Do skróconej, 15-pozycyjnej wersji Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia (PPD15) zdecydowano si w czy pozycje oznaczone w Tabeli 2 pogrubieniem. Oprócz kryteriów statystycznych zastosowano dwa dodatkowe kryteria: preferowany by dobór pozycji zgodnych z wyborem Roets i Van Hiela (2010) oraz dobór do tej samej skali pozycji niepokrywaj cych si tre ciowo (np. u ycie tego samego sformu owania, kluczowego poj cia). Relacje podskal Skróconej Skali Potrzeby Domkni cia z innymi testami testowanie trafno ci zbie nej i rzetelno ci pozycji Tabela 3 przedstawia korelacje oryginalnych oraz skróconych wersji podskal Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia oraz wyniku sumarycznego Potrzeby Poznawczego Domkni cia, statystyki rzetelno ci dla tych skal (rzetelno wewn trzna oraz procent wariancji wyja nionej w modelu pomiaru wersji skróconej) oraz korelacje skal ze zmiennymi: wiek, test szybko ci mentalnej ze Skali Inteligencji Wechslera dla Doros ych (WAIS-R), Skala Orientacji na Dominacj Spo eczn (SDO) oraz

7 SKRÓCONA WERSJA SKALI POTRZEBY POZNAWCZEGO DOMKNI CIA 95 Tabela 3. Statystyki opisowe, miary rzetelno ci i korelacje dla podskal Skali Potrzeby Domkni cia Poznawczego w wersji pe nej i skróconej Statystyki Nietolerancja wieloznaczno ci Preferowanie porz dku Preferowanie przewidywaln. Zamkni to umys owa Potrzeba Domkni cia Poznawczego Zdecydowanie Pe na Skróc. Pe na Skróc. Pe na Skróc. Pe na (4 poz.) Skróc. 25 poz. 12 poz. Pe na Skróc. Statystyki opisowe: rednia 24,7 12,7 28,9 12,1 31,0 11,1 16,6 12,7 101,2 48,6 18,5 11,0 Odchylenie standardowe 4,18 2,57 6,18 3,17 6,66 3,17 3,13 2,49 15,08 7,94 4,26 2,95 Wspó czynnik zmienno ci a 0,169 0,202 0,214 0,262 0,215 0,286 0,189 0,196 0,149 0,163 0,230 0,268 Rzetelno pomiaru: Cronbacha 0,591 0,524 0,823 0,804 0,781 0,744 0,582 0,628 0,860 0,737 0,672 0,647 rednia wariancja wyja niona (CFA) 22% 27% 44% 60% 30% 49% 29% 36% 23% 28% 31% 41% Korelacje: Pomi dzy wersjami (n = 1754) 0,875*** 0,918*** 0,847*** 0,903*** 0,923*** 0,924*** Nietolerancja wielozn. 1,000*** 1,000*** 0,522*** 0,426*** 0,517*** 0,462*** 0,158*** 0,138*** 0,751*** 0,721*** 0,046*** 0,025*** Preferowanie porz dku 0,522*** 0,426*** 1,000*** 1,000*** 0,637*** 0,617*** 0,144*** 0,093*** 0,865*** 0,812*** 0,174*** 0,085*** Preferowanie przewidyw. 0,517*** 0,462*** 0,637*** 0,617*** 1,000*** 1,000*** 0,000*** 0,009*** 0,845*** 0,797*** 0,048*** 0,023*** Zamkni to umys owa 0,158*** 0,138*** 0,144*** 0,093*** 0,000*** 0,009*** 1,000*** 1,000*** 0,310*** 0,399*** 0,032*** 0,013*** PPD 0,751*** 0,721*** 0,865*** 0,812*** 0,845*** 0,797*** 0,310*** 0,399*** 1,000*** 1,000*** 0,087*** 0,012*** Zdecydowanie 0,046*** 0,025*** 0,174*** 0,085*** 0,048*** 0,023*** 0,032*** 0,013*** 0,087*** 0,012*** 1,000*** 1,000*** Wiek (n = 1743) 0,167*** 0,171*** 0,377*** 0,399*** 0,360*** 0,420*** 0,038*** 0,080*** 0,352*** 0,357*** 0,078*** 0,076*** WAIS-R (n = 223) 0,283*** 0,334*** 0,37***0 0,347*** 0,452*** 0,444*** 0,063*** 0,094*** 0,450*** 0,426*** 0,008*** 0,002*** SDO (n = 228) 0,030*** 0,069*** 0,129*** *0,080 ** 0,058*** 0,089*** 0,075*** 0,028*** 0,081*** 0,051*** 0,030*** 0,073*** RWA (n = 340) 0,084*** 0,023*** 0,315*** *0,326*** 0,136*** 0,149*** 0,220*** 0,148*** 0,228*** 0,270*** 0,025*** 0,055*** Neurotyzm (n = 340) 0,069*** 0,070*** 0,020*** 0,066*** 0,003*** 0,031*** 0,094*** 0,025*** 0,009*** 0,060*** 0,564*** 0,537*** Ekstrawersja (n = 340) 0,060*** 0,008*** 0,090*** 0,173** 0,274*** 0,232*** 0,174*** 0,183*** 0,225*** 0,262*** 0,401*** 0,464*** Otwarto na do wiadcz. (n = 340) 0,084*** 0,013*** 0,33*** 0 0,373*** 0,431*** 0,324*** 0,509*** 0,383*** 0,481*** 0,476*** 0,065*** 0,134*** Ugodowo (n = 340) 0,108*** 0,022*** 0,216*** 0,214*** 0,244*** 0,252*** 0,021*** 0,052*** 0,236*** 0,207*** 0,216*** 0,200*** Sumienno (n = 340) 0,184*** 0,233*** 0,490*** 0,433*** 0,303*** 0,327*** 0,055*** 0,141*** 0,399*** 0,385*** 0,425*** 0,395*** * p < 0,05; ** p < 0,01; *** p < 0,001 a Stosunek odchylenia standardowego do redniej. Pozwala na porównywanie zmienno ci pomi dzy zmiennymi o ró nych rednich (ró nej skali pomiaru).

8 96 MA GORZATA KOSSOWSKA, KRZYSZTOF HANUSZ, MARIUSZ TREJTOWICZ Skala Prawicowego Autorytaryzmu (RWA) (liczebno ci badanych tymi skalami podano w nawiasach). Wysokie korelacje pomi dzy skalami PPD wiadcz o zbie no ci wersji skróconej z wersj pe n. Zarówno ocena rzetelno ci wewn trznej, jak i ocena jako ci pomiaru z modelu przemawiaj na rzecz stosowania skali skróconej, w której zosta y usuni te pozycje zak ócaj ce pomiar. Bliskie sobie wysoko ci korelacji z innymi skalami i wiekiem wiadcz o zbie no ci skal pod wzgl dem trafno ci kryterialnej. Dyskusja wyników Celem tej pracy by a prezentacja skróconego narz dzia do pomiaru potrzeby poznawczego domkni cia. Skrócona wersja skali PPD sk ada si z 15 pozycji, wybranych na podstawie adunków czynnikowych z ka dej z podskal oryginalnego narz dzia. Wybór pozycji w du ej cz ci okaza si spójny z tym, którego dokonali Roets i Van Hiel (2010), przygotowuj c krótk angloj zyczn wersj skali. Mo na wi c uzna, i zaproponowana przez nas wersja skali mierzy konstrukt potrzeby domkni cia w podobny sposób do tej zaproponowanej przez wspomnianych wy ej autorów. Analiza w asno ci psychometrycznych nowej wersji skali wskazuje, e narz dzie to ma lepsze w asno ci ni oryginalne (usuni to pozycje wprowadzaj ce zak ócenia pomiaru). Posiada tak e satysfakcjonuj c trafno kryterialn, na co wskazuj identyczne korelacje nowej wersji skali z narz dziami do pomiaru podobnych do potrzeby domkni cia konstruktów, w porównaniu do korelacji oryginalnej wersji skali PPD z tymi samymi narz dziami. Na podstawie powy szych analiz mo na stwierdzi, e skrócona wersja Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia ma struktur dwuczynnikow, z których jeden wiernie oddaje oryginalny, motywacyjny charakter konstruktu opisanego przez Kruglanskiego (1989), a drugi odnosi si do poznawczego aspektu procesu domykania. Taka struktura skali jest zgodna z ustaleniami dotycz cymi konstruktu potrzeby poznawczego domkni cia. Skala mo e wi c by z powodzeniem wykorzystywana w badaniach empirycznych. Skala Potrzeby Poznawczego Domkni cia Instrukcja: Prosz uwa nie przeczyta poni sze twierdzenia. Przy ka dym zdaniu nale y otoczy kó kiem odpowied, która najlepiej wyra a Pana/Pani opini. Prosz si upewni, czy swoj odpowied wpisuje Pan/Pani przy odpowiednim twierdzeniu. Prosz ustosunkowa si do wszystkich twierdze. Je eli Pan/Pani si pomyli, nale y wyra nie przekre li pierwsz odpowied i zaznaczy w a ciw. 1 zdecydowanie si nie zgadzam; 2 nie zgadzam si ; 3 raczej si nie zgadzam; 4 raczej si zgadzam; 5 zgadzam si ; 6 ca kowicie si zgadzam 01. My l, e aby osi gn sukces w pracy zawodowej konieczne jest posiadanie jasnych regu i ich przestrzeganie. 02. Zwykle bior pod uwag ró ne opinie na temat danego zjawiska, nawet wówczas, gdy mam ju wyrobiony pogl d (ODWR) (Zamkni to ). 03. Unikam niejasnych sytuacji (Nietolerancja wieloznaczno ci). 04. Unikam stawiania pyta, na które mo na odpowiedzie na wiele ró nych sposobów. 05. Ceni sobie przyjació, którzy s nieprzewidywalni (ODWR). 06. My l, e dobrze uporz dkowane ycie jest zgodne z moim temperamentem (Preferencja porz dku). 07. Zawsze, kiedy id zje co na mie cie, wybieram miejsce, w którym wcze niej by em/-am i wiem, czego mo na si tam spodziewa. 08. Czuj si le, kiedy nie rozumiem powodów, dla których pewne sytuacje zdarzaj si w moim yciu (Nietolerancja wieloznaczno ci). 09. Unikam brania udzia u w wydarzeniach, nie wiedz c, czego mog si po nich spodziewa (Preferencja przewidywalno ci). 10. W trakcie robienia zakupów trudno mi si zdecydowa, czego dok adnie bym chcia /-a (ODWR). 11. Zmagaj c si z jakim problemem, zwykle bardzo szybko dostrzegam jedno najlepsze jego rozwi zanie. 12. le si czuj, je eli nie mam pewno ci, co my le lub jak si zachowa w jakiej wa nej sprawie. 13. Zwykle podejmuj wa ne decyzje szybko i pewnie (Zdecydowanie). 14. Móg bym opisa siebie jako osob niezdecydowan (ODWR) (Zdecydowanie).

9 SKRÓCONA WERSJA SKALI POTRZEBY POZNAWCZEGO DOMKNI CIA My l, e zabawnie jest zmienia plany w ostatnim momencie (ODWR). 16. Bawi mnie niepewno zwi zana z nowymi sytuacjami (ODWR). 17. Moje w asne otoczenie jest nieuporz dkowane i niezorganizowane (ODWR). 18. Podejmuj c wi kszo wa nych decyzji, borykam si z mnóstwem sprzeczno ci (ODRW) (Zdecydowanie). 19. Wierz, e najwa niejsze cechy studenta to zdyscyplinowanie i zorganizowanie. 20. Przygl daj c si wi kszo ci sytuacji kon iktowych, potra zwykle dostrzec racje obu stron (ODWR) (Zamkni to ). 21. Unikam przebywania w ród ludzi, którzy s zdolni do nieoczekiwanych dzia a (Preferencja przewidywalno ci). 22. Preferuj kontakty ze znanymi sobie lud mi, gdy wiem, czego mog si po nich spodziewa. 23. D do tego, by zawsze wiedzie, co ludzie my l na dany temat. 24. My l, e lepiej ucz si w sytuacji, w której brak jasno okre lonych celów i wymaga (ODWR). 25. Czuj dyskomfort, kiedy czyje stwierdzenie nasuwa wiele ró nych interpretacji. 26. Dopiero ustalenie spójnych regu umo liwia mi cieszenie si yciem (Preferencja porz dku). 27. Ceni sobie zorganizowany styl ycia (Preferencja porz dku). 28. Lubi mie miejsce dla wszystkiego i wszystko na swoim miejscu. 29. Czuj dyskomfort, gdy czyje czyny lub intencje s dla mnie niejasne (Nietolerancja wieloznaczno ci). 30. Cz sto, kiedy staram si rozwi za jaki problem, dostrzegam tak wiele ró nych mo liwo ci rozwi za, e trac pewno siebie (ODWR). 31. Zwykle dostrzegam wiele mo liwych rozwi za problemu, przed którym stoj (ODWR) (Zamkni to ). 32. Unikam sytuacji, których konsekwencji nie da si przewidzie (Preferencja przewidywalno ci). ODWR odwrotna punktacja Skrócona wersja Skali Potrzeby Poznawczego Domkni cia 1. Zwykle bior pod uwag ró ne opinie na temat danego zjawiska, nawet wówczas, gdy mam ju wyrobiony pogl d (ODWR) (Zamkni to ). 2. Unikam niejasnych sytuacji (Nietolerancja wieloznaczno ci). 3. My l, e dobrze uporz dkowane ycie jest zgodne z moim temperamentem (Preferencja porz dku). 4. Czuj si le, kiedy nie rozumiem powodów, dla których pewne sytuacje zdarzaj si w moim yciu (Nietolerancja wieloznaczno ci). 5. Unikam brania udzia u w wydarzeniach, nie wiedz c, czego mog si po nich spodziewa (Preferencja przewidywalno ci). 6. Zwykle podejmuj wa ne decyzje szybko i pewnie (Zdecydowanie). 7. Móg bym opisa siebie jako osob niezdecydowan (ODWR) (Zdecydowanie). 8. Podejmuj c wi kszo wa nych decyzji, borykam si z mnóstwem sprzeczno ci (ODRW) (Zdecydowanie). 9. Przygl daj c si wi kszo ci sytuacji kon iktowych, potra zwykle dostrzec racje obu stron (ODWR) (Zamkni to ). 10. Unikam przebywania w ród ludzi, którzy s zdolni do nieoczekiwanych dzia a (Preferencja przewidywalno ci). 11. Dopiero ustalenie spójnych regu umo liwia mi cieszenie si yciem (Preferencja porz dku). 12. Ceni sobie zorganizowany styl ycia (Preferencja porz dku). 13. Czuj dyskomfort, gdy czyje czyny lub intencje s dla mnie niejasne (Nietolerancja wieloznaczno ci). 14. Zwykle dostrzegam wiele mo liwych rozwi za problemu, przed którym stoj (ODWR) (Zamkni to ). 15. Unikam sytuacji, których konsekwencji nie da si przewidzie (Preferencja przewidywalno ci). ODWR odwrotna punktacja Klucz dla skali 15-itemowej: Preferowanie porz dku: 3, 11, 12; Preferowanie przewidywalno ci: 5, 10, 15; Nietolerancja wieloznaczno ci: 2, 4, 13; Zamkni to umys owa: 1*, 9*, 14*; Zdecydowanie: 6, 7*, 8*

10 98 MA GORZATA KOSSOWSKA, KRZYSZTOF HANUSZ, MARIUSZ TREJTOWICZ LITERATURA CYTOWANA Bar-Tal, Y., Kossowska, M. (2010). The ef cacy to ful ll need for structure: The concept and its measurement. W: J. P. Villanueva (red.), Personality traits: Classi cations, effects and changes (s ). New York: Nova Publishers. Bukowski, M., Hecker, U. von, Kossowska, M. (2011). The role of need for cognitive closure in the construction of social mental models. Niepublikowany raport z bada. Bukowski, M., S dek, G., Kossowska, M., Trejtowicz, M. (2012). The impact of background category information on the creation of social cliques: The role of need for cognitive closure and decisiveness. Polish Psychological Bulletin, 42, Cornelis, I., Van Hiel, A., Roets, A., Kossowska, M. (2009). Age differences in conservatism: Evidence on the mediating effects of personality and cognitive style. Journal of Personality, 7, Ja ko, K. (2011). Psychologiczne uwarunkowania legitymizacji systemu demokratycznego (niepublikowana praca doktorska). Uniwersytet Jagiello ski, Kraków. Keller, J. (2005). In genes we trust: The biological component of psychological essentialism and its relationship to mechanisms of motivated social cognition. Journal of Personality and Social Psychology, 88, Kemmelmeier, M. (2010). Gender moderates the impact of need for structure on social beliefs: Implications for ethnocentrism and authoritarianism. International Journal of Psychology, 45, Koralewicz, J. (1987). Autorytaryzm, l k, konformizm. Analiza spo ecze stwa polskiego ko ca lat siedemdziesi tych. Wro c- aw: Ossolineum. Kossowska, M. (2002). Walidacja skali Orientacji na Dominacj Spo eczn. Niepublikowany raport z bada. Kossowska, M. (2003). Ró nice indywidualne w potrzebie poznawczego domkni cia. Przegl d Psychologiczny, 46, Kossowska, M. (2005). Umys niezmienny. Psychologiczne me - chanizmy sztywno ci. Kraków: Wydawnictwo Uniwer sytetu Jagiello skiego. Kossowska, M. (2007a). The role of cognitive inhibition in motivation toward closure. Personality and Individual Differences, 42, Kossowska, M. (2007b). Motivation towards closure and cognitive processes: An individual differences approach. Personality and Individual Differences, 43, Kossowska, M. (2010). Poznawcze i motywacyjne ród a nabywania wiedzy. W: A. Kola czyk, B. Wojciszke, B. (red.), Motywacje umys u (s ). Sopot: Smak S owa. Kossowska, M., Bar-Tal, Y. (w druku). Need for closure and heuristic information processing: The moderating role of ability to achieve cognitive closure. British Journal of Psy - chology. Kossowska, M., Ja ko, K., Bar-Tal, Y., Szastok, M. (2012). The relationship between need for closure and memory for schema-related information among younger and older adults. Neuropsychology, Cognition and Aging, 19, Kossowska, M., Van Hiel, A., Chun, W. Y., Kruglanski, A. (2002). The Need for Cognitive Closure Scale: Structure, cross-cultural invariance, and comparison of mean ratings between European American and East Asian Samples. Psychologica Belgica, 42, Kossowska, M., Van Hiel, A. (2003). The relationship between need for closure and conservatism in Western and Eastern Europe. Political Psychology, 24, Kruglanski, A. W., Orehek, E., Dechesne, M., Pierro, A. (2009). Three decades of lay epistemics: The why, how, and who of knowledge formation. European Review of Social Psychology, 20, Kruglanski, A. W. (1989). Lay epistemics and human knowledge: Cognitive and motivational bases. New York, NY: Plenum Press. Kruglanski, A. W., DeGrada, E., Mannetti, L., Atash, M. N., Web ster, D. M. (1997). Psychological theory testing versus psy chometric nay-saying: Comment on Neuberg et al. s (1997) critique of the Need for Closure Scale. Journal of Personality and Social Psychology, 73, Lynch, J., Netemeyer, R., Spiller, S., Zammit, A. (2010). A ge - neralizable scale of propensity to plan: The long and the short of planning for time and for money. Journal of Consumer Research, 37, Mannetti, L., Pierro, A., Kruglanski, A., Taris, T., Bezinovic, P. (2002). A cross-cultural study in the Need for Cognitive Closure Scale: Comparing its structure in Croatia, Italy, USA and the Netherlands, British Journal of Social Psychology, 41, Neuberg, S. L., West, S. G., Judice, T. N., Thompson, M. M. (1997). On dimensionality, discriminant validity, and the role of psychometric analyses in personality theory and measurement: Reply to Kruglanski et. al. s (1997) defense of the Need for Closure Scale. Journal of Personality and Social Psychology, 73, Neuberg, S. L., Judice, T. N., West, S. G. (1997). What the Need for Closure Scale measures and what it does not: Toward differentiating among related epistemic motives. Journal of Personality and Social Psychology, 72, Piber-D browska, K. (2010). Niepublikowany zbiór danych. Piotrowska, K., Kossowska, M., Bukowski, M. (2011). Wp yw sytuacyjnie wzbudzonej potrzeby poznawczego domkni cia na ró nice indywidualne w aktywizacji tre ci stereotypowych. Czasopismo Psychologiczne, 17, Roets, A., Van Hiel, A. (2007). Separating Ability From Need: Clarifying the Dimensional Structure of the Need for Closure Scale. Personality and Social Psychology Bulletin, 33, Roets A., Van Hiel A. (2010). Item selection and validation of a brief, 15-item version of the Need for Closure Scale. Personality and Individual Differences, 50, Roets, A., Van Hiel, A., Cornelis, I. (2006). The dimensional structure of the Need for Cognitive Closure Scale: Relationships with seizing and freezing processes. Social Cognition, 24, S dek, G., Safro czyk, K. (2011). Niepublikowany zbiór da - nych.

11 SKRÓCONA WERSJA SKALI POTRZEBY POZNAWCZEGO DOMKNI CIA 99 S dek, G., Gradowski,. (2010). Niepublikowany zbiór danych. Trejtowicz, M. (2012). Niepublikowany zbiór danych. Webster, D. M., Kruglanski, A. W. (1994). Individual differences in need for cognitive closure. Journal of Personality and Social Psychology, 67, Wechsler, D. (1997). Wechsler Adult Intelligence Scale third edition. San Antonio: The Psychological Corporation. Wichary, S., Kossowska, M., Orzechowski, J., li erz, S., Markovi, J. (2008). Individual differences in decisiveness: Predecisional information search and decision strategy use. Polish Psychological Bulletin, 39, Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., liwi ska, M. (1998). Inwentarz osobowo ci NEO-FFI Costy i McCrae. War szawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP. PRZYPISY 1. Wi cej na temat konstruktu potrzeby poznawczego domkni cia znale mo na w ksi ce Kossowskiej (2005). 2. Wszyscy cytowani w tym rozdziale badacze wykorzystywali skrócone wersje oryginalnej 42-itemowej wersji skali zaproponowanej przez Webster i Kruglanskiego (1994). 3. Wykorzystali my dane z opublikowanych prac Kossowskiej (2007 a i b, 2010) oraz Kossowskiej i wspó pracowników (Cornelis, Van Hiel, Roets i Kossowska, 2009; Bar-Tal i Kossowska, 2010; Piotrowska, Kossowska i Bukowski, 2011; Kossowska, Ja ko, Bar-Tal i Szastok, 2012; Wichary, Kossowska, Orzechowski, li erz i Markowicz, 2008) oraz prac niepublikowanych (Kossowska i Bar-Tal, w druku; Bukowski, S dek i Kossowska, 2012; S dek i Safro czyk, niepublikowany zbiór danych; S dek i Gradowski, niepublikowany zbiór danych; Ja ko, niepublikowana praca doktorska; Piber-D browska, niepublikowane zbiory danych; Trejtowicz, niepublikowany zbiór danych). Short version of the Need for Cognitive Closure Scale: Items selection and scale validation Ma gorzata Kossowska, Krzysztof Hanusz i Mariusz Trejtowicz Institute of Psychology, Jagiellonian University Abstract The Need for Closure (NFC) Scale (Webster and Kruglanski, 1994; Polish version by Kossowska, 2003) has been frequently used in psychological research to measure epistemic motivation. However, given the scale s length, researchers often used abridged versions, selecting a number of items on arbitrary grounds, usually without reporting or validating their item selection. In the present paper we propose a new 15 items version of the NFC scale, based on data obtained from an aggregated heterogeneous adult and student sample (N = 1754). Next, we make comparison of the full and reduced NFC scales, demonstrating that both scales revealed similar psychometric properties and correlations with other variables. Finally, we suggest that the short NFC scale provides researchers with a useful tool for assessing the NFC construct. Key words: need for closure, structure of the scale, validation od the scale Z o ono do druku: Z o ono poprawiony tekst: Zaakceptowano do druku: