Jordanes Przekład: Henryk Pietruszczak

Transkrypt

1 1

2 Jordanes Przekład: Henryk Pietruszczak Autor: Jordanes Przekład: Henryk Pietruszczak Korekta: Lucyna Lasek Projekt okładki i skład: Piotr Schneider Wydawnictwo Transatlantyk ISBN:

3 Jordanes Dzieje Gotów Jordanes (zm. Po roku 552) gocki uczony i historyk VI wieku. O jego życiu wiemy niewiele. Pochodził prawdopodobnie z Bałkanów, znał dobrze grekę i łacinę. Był sekretarzem rzymskiego magister militum per Thracian. Jego Getica powstało na podstawie zaginionego dzieła Cassiodora, choć w niektórych fragmentach zostało poszerzone o inne źródła i współczesne mu wydarzenia. Opisuje dzieje Gotów, panowanie Teodoryka Wielkiego, wojny cesarza Justyniana z Gotami i zdobycie Italii przez bizantyjskiego cesarza. Jego dzieło jest jednym z głównych zachowanych źródeł do historii Gotów. Autor jest naocznym świadkiem wielu opisywanych wydarzeń. 3

4 Przedmowa Chciałem jedynie, bracie Castaliusie, zakotwiczyć moją łódkę w zacisznym porcie, gdzie mógłbym odpoczywać, łowiąc małe ryby, naprawdę rybki, jak niektórzy je określają, pływające w starożytnych stawach. Ty jednak zmuszasz mnie do wypłynięcia na szerokie wody. Chcesz, abym po przeczytaniu De breviatione chronicorum, 1 streścił w jednej księdze całe dwadzieścia ksiąg Senatora, mówiących o pochodzeniu i historii Gotów, 2 abym opisał wszystkie pokolenia i wszystkich królów, począwszy od starożytności aż do naszych czasów. To naprawdę bardzo trudne zadanie i może być dokonane jedynie przez kogoś, kto naprawdę potrafi stawić czoła tym trudnościom. Nawet nie zdajesz sobie sprawy, że nie mam dosyć sił, aby pisać o tym w sposób przekonywujący. I jeszcze chcesz mi to utrudnić, nakazując iść w tej księdze tylko za jednym śladem. Powiem prawdę: już wcześniej, dzięki zainteresowaniu się dziełem Senatora, spędziłem całe trzy dni na przeczytaniu jego dzieła. Znam je, nie słowo po słowie, ale z punktu widzenia jego założeń i treści. Poza tym 1 Jedna z wielu kronik, które powstawały przed i zwłaszcza po kronice Jordanesa i podawały suche fakty bez żadnej metody krytycznej. 2 Chodzi o Historię Gotów Kasjodora, która niestety nie zachowała się. 4

5 wzbogaciłem moją pracę o odpowiednie cytaty z literatury greckiej i łacińskiej, dodając wiele swoich własnych przemyśleń na początku, na końcu i w środku dzieła. Nie mam więc żalu do Ciebie za to, że zmusiłeś mnie do napisania tego dzieła: przyjąłem to zadanie bardzo chętnie; przeczytaj je więc z równym zapałem. Jeżeli znajdziesz tu jakieś luki, to znając Gotów i mając z nimi kontakt, możesz je uzupełnić. Módl się za mnie, najdroższy bracie. ROZDZIAŁ I Ojcowie nasi, jak pisze Orozjusz, podzielili na trzy części całą ziemię otoczoną przez Ocean i nazwali te części: Azją, Europą i Afryką. Te części zostały dokładnie opisane przez ogromną rzeszę pisarzy, którzy nie ograniczyli się do nauczania nas o położeniu poszczególnych miast i okolic, ale pogłębili naszą wiedzę o znajomość powierzchni geograficznych, wymieniając nawet wyspy zagubione w morskich odmętach, nazywając Cyklady wielkimi, a Sporady małymi. Jednak najdalsze okolice Oceanu nie zostały przez nikogo opisane, ponieważ nikt nie mógł przepłynąć przez gęste sieci glonów, uniemożliwiających przepłynięcie statków i z powodu braku wiatrów. Te okolice zna jedynie Ten, który je stworzył. Ziemie leżące za tym brzegiem, który, jak mówimy, otacza wszystko swoim wieńcem, są w całości otwarte dla ludzi, którzy dokładnie je opisali. 5

6 Okrąg całej ziemi jest zamknięty tak samo, jak zamieszkałe są liczne wyspy na Oceanie: na wschodzie, na Oceanie Indyjskim Hippody i Jamnesia, które są wypalone słońcem i zupełnie opuszczone, ale przy tym bardzo duże. Poza tym Taprobane, gdzie oprócz miasteczek i domków, oprócz niektórych twierdz, powinna znajdować się piękna Sedalia, czarująca Silestantina czy Etherona miasta dosyć liczne, ale nie wspomniane przez żadnego pisarza. Także na zachodzie Ocean posiada wiele wysp, które są prawie wszystkie dobrze znane, ponieważ często udają się tam statki kupieckie. Dwie z nich, Beata i Fortunata, leżą niedaleko Cieśniny Gibraltarskiej, Przylądki Galicji i Luzytanii, umieszczone przez niektórych w spisie wysp Oceanu, które jeszcze dzisiaj możemy zobaczyć, były swego czasu poświęcone Herkulesowi i pamięci Scypiona, chociaż należą do najdalej wysuniętych punktów Galicji, to tworzą one część wielkiego kontynentu europejskiego. W każdym bądź razie Ocean ma na swoich ogromnych przestrzeniach trzy wyspy: Baleary, Mewanię, trzydzieści cztery Orkady, które nie są wszystkie zamieszkałe, a na swoich najdalszych krańcach Tule, o której powiedział Wergiliusz: Tibi serviat ultima Thule 1. Na ogromnym Oceanie, bardziej na północ, pod gwiazdozbiorem Niedźwiedzicy, unosi się wielka wyspa Scansia, 2 przy której zatrzymamy się z Bożą pomocą, ponieważ z jej odległych rejonów, wyszedł lud, o którego początkach chcemy napisać i który rozlał się jak roje pszczół, po całej 1 Werg. Georgiki I, 30; Także ostatnia Tule jest ci posłuszna. 2 Wg Ptolemeusza Scandia. 6

7 Europie. O przyczynach tego i sposobie opowiemy w tej historii, jeśli Bóg na to pozwoli. ROZDZIAŁ II Teraz, na ile potrafię, chciałbym pokrótce opisać Brytanię, leżącą w łonie Oceanu pomiędzy Galią, Germanią a Hiszpanią. Możemy mówić o niej na podstawie informacji i notatek wielu ludzi, chociaż jak twierdzi Liwiusz, nikt jej nie opłynął. Długo była ona niedostępna dla rzymskiego oręża i dopiero Cezar, który choć walczył jedynie dla własnej chwały, otworzył ją dla świata. Handel i inne przyczyny przyciągnęły tam wielką ilość ludzi. Troska, jaką ją później otaczano i badano, daje nam większą pewność o jej kształcie, który pragniemy tu opisać, posługując się relacjami autorów greckich i łacińskich. Wielu mówi, że ma kształt trójkąta i jest podobna do stożka. Ciągnie się od północy do zachodu, tworząc wielki kąt na wysokości ujścia Renu, a potem zmniejsza swoją szerokość, aż tworzy na dole dwa inne kąty. Każdy z obydwu boków ciągnie się raz w stronę Galii, a raz w stronę Germanii. Ma najwyżej dwa tysiące trzysta dziesięć stadiów długości, a jej szerokość nie przekracza siedem tysięcy sto trzydzieści dwa stadia. Cała jest niziną pokrytą lasami i ugorami, przerwaną kilkoma łańcuchami gór i otoczoną spokojnym i leniwym morzem, trudnym do pokonania siłą wioseł i rzadko wzburzonym podmuchami wiatru. Ziemia ta leży zbyt daleko i nie opiera się morskim 7

8 falom, dlatego morze rozciąga się tutaj o wiele szerzej niż w jakimś innym rejonie. Słynny geograf grecki Strabon, pisze, że z powodu Oceanu mgła jest tutaj tak gęsta, że prawie przez cały dzień zasłania słońce, ale za to noce są bardziej jasne. Na samym końcu Brytanii znajduje się wyspa Memma, którą historyk Tacyt uważa za bardzo bogatą w metale, pastwiska, ale jej żyzność nadaje się bardziej do hodowli zwierząt niż do zamieszkania przez ludzi. Wiele wielkich rzek płynie tu w różne strony. Są one bogate w cenne kamienie. Spośród mieszkańców Sylorzy mają brunatną karnację, są ciemni i mają kręcone włosy. Kaledończycy mają rude włosy, są wysocy, ale nieco pochyli i przypominają Galów czy Iberyjczyków. Wielu przypuszcza, że w zaludnieniu wyspy brała ludność z tych rejonów, ale chodzi tu przede wszystkim o barbarzyńców, takich, jak ich król. Świetny historyk Dion mówi nam, że nazwa tych wszystkich ludów pochodzi od metalu Kaledonii. Mieszkają w plecionych chatach razem ze swoimi zwierzętami. Nierzadko ich domem jest puszcza. Nie potrafię powiedzieć, czy to z powodu ich poczucia piękna czy z jakiegoś innego, malują swoje ciała opiłkami żelaza. Z chciwości do panowania, albo w celu rozszerzenia swoich ziem, często dochodzi pomiędzy nimi do wojen. Walczą nie tylko na koniu czy pieszo, lecz także na dwukonnych wozach i na pojazdach okutych sierpami, które w swoim języku nazywają essedami. Wystarczy już o Brytanii. 8

9 ROZDZIAŁ III Wracając do wyspy Scansii, należy natychmiast powiedzieć, że została ona wymieniona przez wspaniałego Klaudiusza Ptolemeusza w drugiej księdze jego dzieła, w której mówi: na Oceanie Boreasza jest pewna wyspa, zwana Scansia, której kształt przypomina liść cedru. Jej wybrzeże świadczy o długim rozwoju. O jej brzegi rozbija się Ocean. Leży naprzeciwko Wisły, rzeki, która wypływa z gór Sarmacji i wpada do Oceanu na wysokości północnej Scansii w trzech rozgałęzieniach, które ze swej strony oddzielają Germanię od Scytii. Na wschodzie i w środku tej wyspy jest obszerne jezioro, z którego łona wypływa rzeka Vagi, zmierzając szybkim biegiem do Oceanu. Natomiast na zachodzie jest otoczona przez ogromne morze. Na północy jest niekończący się Ocean, po którym nikt nie ośmielił się żeglować i od którego, na podobieństwo ramienia, odłącza się szeroki basen morza Germanii. Mieszkający tu ludzie odżywiają się jedynie mięsem. Wokół wybrzeża jest archipelag. Jeżeli na te małe wyspy dostaną się wilki, zwłaszcza w okresie, kiedy morze jest skute lodem, to jak się mówi, tracą one wzrok. Jest to bardzo niegościnna ziemia nie tylko dla ludzi, ale także dla dzikich zwierząt. Scansię, która jest przedmiotem naszej rozprawy, zamieszkuje wiele różnych plemion, chociaż Ptolemeusz mówi tylko o siedmiu i nie wspomina o żadnym gatunku pszczół, gdyż klimat jest tu zbyt surowy. W północnej części jest zamieszkała przez Adogitów, o których mówi się, że w lecie świeci na nich słońce bez przerwy przez czterdzieści dni i czterdzieści nocy. Natomiast przez cały okres zimy nie oglądają światła. Pośród smutku i radości cieszą się 9

10 z jednej strony przywilejem słonecznego światła, a z drugiej cierpią pozbawieni go i nieznani innym ludom. I po cóż to wszystko? Po to, że w czasie najdłuższych dni widzą idące na wschód słońce, podążając wzdłuż odległej osi ziemi, ale w czasie najkrótszych dni nie mogą go oglądać. Wtedy słońce idzie na południowe krańce. Tak więc to same słońce, które dla nas wschodzi od dołu, dla nich krąży wzdłuż całej ziemi. Inny lud, Krefenni, podzielony jest na trzy części 1 i żyje na tej wyspie, odżywiając się wyłącznie mięsem, gdyż gardzi wszelkimi płodami rolnymi. Ich dietę stanowi jedynie mięso dzikich zwierząt i ptaków, których gniazda na bagnach są tak liczne, że wystarczy na powiększenie gatunku i na wyżywienie wielkiej ilości ludzi. Innym ludem są Suethans, którzy dosiadają, tak jak Turyńczycy wspaniałych koni. To oni dostarczają Rzymianom skór z kuny, którymi handluje bardzo wiele ludzi. Słynni są z posiadania wspaniałych, czarnych futer, ale pomimo, że odziewają najbogatszych ludzi na ziemi, sami żyją w nędzy. Później jest pewna ilość różnych plemion, takich jak Thesti, Vagoth, Bergio, Hallin, Liothida, które zaludniają otwarte i żyzne doliny, i z tego powodu są przedmiotem ciągłych napaści. Po nich są też plemiona Athelnil, Finnaithi, Fervir, Gautigoth, ludzie niespokojni, zawsze gotowi do wojny. Są też Evageri wymieszani z Othingami. Wszyscy oni mieszkają, na podobieństwo dzikich zwierząt, w jaskiniach skalnych i w podobnych schronach. Dalej od nich żyją Ostrogoci, Raumarycy, Raugnarycy, bardzo łagodni Finowie, najłagodniejsi spośród wszystkich mieszkańców Scansii i podobni im Vinoviloth, Suethidi, Kogeni, którzy są bardziej znani, chociaż nie tak, jak Duńczycy, i wyrzucili ze swoich siedlisk Erulów. Ponieważ przewyższają budową wszystkie inne ludy 1 Prokopiusz nazywa ich Skrytofinami. 10

11 Scansii, to zostali tak właśnie nazwani przez innych mieszkańców. W tym samym rejonie żyją także Grannowie, Aganzowie, Unixirowie, Ethelrugowie, Arochirannowie, którzy nie jako pierwsi, ale równie bardzo dawno, mieli za króla Rudolfa, ten pogardził swoim królestwem i przyłączył się całym sercem do Teodoryka, króla Gotów, u którego znalazł to, czego pragnął. Wszystkie te ludy przewyższają Rzymian nie tylko swoją posturą, ale także odwagą. W szale walki są niezwykle okrutni. ROZDZIAŁ IV Z tej Scansii, jakby z kolebki narodów, wyszli swego czasu Goci, na których czele stanął król Berig. Ziemi, do której przybyli, nadali natychmiast swoją nazwę. Nazywa się ona do dziś, przynajmniej w języku ludu, Gothiscansia. Stamtąd ruszyli bezzwłocznie przeciwko Ulmerugom, zamieszkującym wówczas wybrzeża Oceanu: napadli na nich i usunęli ich z tego obszaru. Wtedy ich nowe posiadłości stykały się z ziemią Wandalów. Także i tych udało im się pokonać i podporządkować. Ponieważ liczba Gotów zwiększyła się, syn Gandaryka, Filimer, piąty król po Berigu, postanowił w pierwszych latach swojego panowania opuścić te ziemie. Na czele wszystkich Gotów, rycerzy i rodzin, stanął ten, który znalazł najprostszą drogę do Scytii. Goci w swoim języku nazywali go Ovim. Kiedy przechodzili do wybranego przez siebie rejonu przez most, po przejściu mniej więcej połowy ludności most zawalił się: część ludzi pozostała więc po jednej, a część po drugiej stronie rzeki. Według tego co opowiadają, pierwsza część ludzi nie mogła 11

12 cofnąć się, a druga nie mogła przejść przez rzekę i dołączyć do tej pierwszej. Miejsce to zostało jakby oddzielone przepaścią i ruchomymi piaskami, i sama przyroda chciała uczynić je nie do przebycia. Jakkolwiek miały się te wydarzenia, to jeszcze dzisiaj słychać w tym miejscu szczęk broni i widać ludzkie ślady. Potwierdzają to podróżni, którym należy wierzyć, chociaż dowiedzieli się oni o tym z opowieści. Ci Goci, którzy pod kierunkiem Filimera zdołali przejść przez rzekę i dotrzeć do Scytii, podbijając ją zgodnie z własnym pragnieniem, przystąpili natychmiast do wojny ze Spalami, pokonali ich, i jako zwycięzcy doszli do najbardziej odległej części Scytii, leżącej nad Morzem Czarnym. Wiemy o tym także z ich pradawnych pieśni, opiewających te wydarzenia. Potwierdzają też: historyk Gotów, Ablabiusz, człowiek godny zaufania oraz liczni historycy starożytni. Jedynie Józef, historyk bardzo dokładny i godny najwyższego zaufania, przenosząc swoje badania do najbardziej odległych czasów, milczy w tym względzie nie wiadomo dlaczego. Wymienia ich dopiero po osiedleniu się w Scytii i nazywa ich Scytami, myśląc, że są oni nimi naprawdę. Zanim przejdę dalej, opowiem pokrótce o Scytii, o jej granicach i ukształtowaniu terenu. ROZDZIAŁ V Scytia graniczy z Germanią od źródeł Dunaju aż do morza Mizji, rozciągając się aż po rzekę Tyrę, Danastro i Vagasolę, po wielki Dunaj i łańcuch gór Taurus. Chodzi tu jednak o Taurus scytyjski a nie o Taurus 12

13 azjatycki. Obejmuje więc cały obwód Maeotydy 1 i poprzez cieśninę Bosfor dochodzi do Kaukazu i do rzeki Arax. Załamując się na lewo, na zachód od Morza Kaspijskiego, dochodzi do wybrzeży Oceanu Euroborejskiego i do granic Azji, przybierając na początku ciasny kształt, później rozszerzając się i zaokrąglając, przybiera kształt grzyba, i kończy się na granicy kraju Hunów, Albanów i Serów. Na całym swoim obszarze, poczynając od wschodu, terytorium Scytii zamieszkują Serowie, którzy osiedlili się nad brzegami Morza Kaspijskiego. Natomiast na zachodzie, nad brzegami Wisły, osiedlili się Germanie. Na północy Scytia przylega do Oceanu, a na południu do Persji, Albanii, Hibernii i Morza Czarnego i do Histrii, która od swoich źródeł aż do ujścia nazywana jest Dunajem. Wzdłuż wybrzeża Morza Czarnego leżą bardzo znane miasta, takie jak Boristhenide, Olbia, Callipode, Cherson, Teodezja, Pareon, Mirmicione i Trapezunt, które pomimo tego, że nigdy nie zostały zdobyte, to jednak za zgodą Scytów, stały się greckimi koloniami handlowymi. Na terytorium Scytii wznoszą się góry Rifeje, oddzielające Europę od Azji, zasilając ogromny Don, który uchodzi do Maeotydy- ogromnego bagniska, którego wybrzeże ma sto czterdzieści cztery tysiące kroków, ale głębokość nie przekracza ośmiu łokci. 1 Morze Azowskie. 13

14 Idąc od zachodu, pierwszymi mieszkańcami Scytii są Gepidzi. 1 Ich granicami były słynne rzeki Aquilonia, Corus i Tisianus. Zamieszkiwali oni obszar od Austerii aż do Dunaju, od Euro, aż do Tausis, której porywczy i pełen wirów nurt wpada do Dunaju i której dorzecza znajdują się w Dacji i otoczone są wysokimi górami. Po ich lewej stronie, zwróconej na północ i chronionej obszernymi terenami, ciągnącymi się aż do źródeł Wisły, mieszka wielki lud zwany Winidami. 2 Chociaż nazwa tego ludu zmienia się w zależności od poszczególnych plemion i terenów zamieszkania, to i tak określa ona Sklawinów i Antów. Pierwsi z nich, których miastami są bagna i puszcze, mają swoje siedziby pomiędzy Civitate Nova, Sclavino Rumunnensi, Morzem Musianum i Dunajem i dochodzą na północy aż do Wisły. Drudzy z nich, którzy są bardziej od nich waleczni zajmują cały łuk Morza Czarnego, rejony Dniestru i Dunaju, rzeki odległe od siebie wiele dni drogi. Wzdłuż brzegu Oceanu, w miejscu, w którym Wisła uchodzi trzema odnóżami, mają swoje siedziby Vidioarowie, którzy są zbieraniną różnych plemion. Po nich, na tym samym wybrzeżu, mieszkają Itemestowie, lud bardzo pokojowy. Na południe od nich żyją Agazzirowie- bardzo wojowniczy, nieumiejący uprawiać ziemi, za to dobrzy myśliwi i rybacy. Daleko poza nimi, na obszarze ciągnącym się aż do Morza Czarnego, mieszkają Bułgarzy, którzy stali się bardzo sławnymi, karząc nasze winy. To stąd, na podobieństwo gęstej trawy, wyszło silne plemię Hunów i uderzyło na inne ludy. Hunowie podzielili się na dwa odłamy: Aulziagrów i 1 Gepidzi są jednym z trzech ramion Gotów. Żyli w konfederacji z Hunami. Po śmierci Attulu, w roku 453 osiedlili się w Pannonii i północnej Illirii, zagarniając Sirmium i Singidunum. W następnym wieku zostali pokonani przez Longobardów. 2 Lub Wenedami. Patrz.rozdz. XXIII. 14

15 Awirów, którzy osiedlili się na innych terenach. Aulzianowie, stacjonując w okolicach Chersonu, zbierali całe bogactwa Azji, handlując z różnymi ludami, podczas lata rozlewali się na obszerne niziny, szukając pastwisk dla swoich stad a w zimie wycofywali się na wybrzeża Pontu. Byli też Hunugarowie, znani ze swoich kunich skór, którymi handlowali. Ci ostatni nazywani są Hunami i siali postrach wśród wielu narodów. Wiemy o nich, na podstawie wielu źródeł, że zamieszkiwali najpierw Scytię na krańcach bagien Maeotydy. Potem przenieśli się do Mesji, Tracji i Dacji. Później na wybrzeża Morza Czarnego i w końcu do Scytii. U żadnego autora nie spotkaliśmy wzmianki, aby byli oni kiedykolwiek niewolnikami, na przykład w Brytanii czy na innej wyspie, a później aby ich wykupywano za równowartość konia. Trudno jest znaleźć o nich inny opis niż ten, który dotarł do naszych czasów. Chcielibyśmy raczej trzymać się w naszej relacji faktów, niż podawać rzeczy bajeczne. Powracając do tematu, dopóki lud ten, o którym mówiliśmy zamieszkiwał rejony Scytii leżące nad Maeotydą, miał on za swojego króla Filimera. W późniejszym okresie przeniósł się do Dacji, Tracji i Mesji i był rządzony przez Zamolxesa, któremu znaczna część historyków przypisuje wielką kulturę filozoficzną. Już wcześniej byli w tym narodzie ludzie bardzo wykształceni: najpierw Zeuta, potem Diceneus, a trzecim był wspomniany tutaj Zamolxes. Nie brakowało mu też nauczycieli filozofii. Dlatego to Goci byli najbardziej wykształceni pośród barbarzyńców i mogli porównywać się nawet z Grekami, jak mówi o tym sam Dion, który napisał swoją historię po grecku. 15

16 Dion twierdzi, że szlachta grecka, z której pochodzili królowie i kapłani, nazywała się najpierw Zarabowie Tereos, a później Pileatami. Do podobnego rozgłosu doszli też Goci, którzy według twórczości poetyckiej mieli pochodzić od boga wojny, Marsa. Pisze też o tym Wergiliusz: ten ojciec, który idzie na czele wojska i strzeże obozu Gotów 1. Przez całe wieki Goci czcili tego boga, odprawiając krwawe obrzędy. Przekonani o tym, że nie ma nic lepszego od szczęśliwie zakończonej bitwy i przelewu krwi, poświęcali mu w ofierze swoich jeńców. Jemu oddawali pierwsze łupy. Dla niego wieszali na drzewach ludzkie zwłoki. Taka gorliwość w oddawaniu mu czci brała się również stąd, że wzywając jego imienia, byli przekonani, iż wzywają swojego wspólnego ojca. Kiedy podczas swojej trzeciej migracji- byli już wtedy bardziej łagodni i bardziej ucywilizowani- osiedlili się na północ od Morza Czarnego, byli już podzieleni na poszczególne klany: klan Wizygotów, Bałtów, Ostrogotów i znakomitych Amaliów. Od pobliskich ludów różnili się zręcznością w posługiwaniu się łukiem. Bardziej jako historyk, niż jako poeta pisze o tym Lukian: napiąć łuk Armenii gocką liną 2. Zanim naciągnęli łuk, śpiewali przy akompaniamencie cytry o czynach swoich przodków: o Ethespamarze, Hanalu, Fridigernie, Widikulu i innych, cieszących się u nich wielką sławą, czcząc ich na równi ze starożytnymi bohaterami i chwaląc ich wśród obcych i wzbudzając nasz podziw. 1 Werg. Eneida III, Lukian, Farsalia VIII,

17 W tym czasie, takie jest przynajmniej ogólne przeświadczenie, Vesosi poprowadził wojska przeciwko Scytom, o których mówią starożytne świadectwa jako o zabójcach Amazonek. Wojna była prowadzona w sposób bardzo okrutny. O Amazonkach, tych kobietach- wojownikach, mówi Orozjusz w pierwszej księdze swojej historii. My zaś mamy na to niepodważalne dowody w dziejach Gotów, których Vesosi rzucił do ataku przeciwko nim, czyli ludowi Amazonek, zamieszkującemu wówczas bagna Maeotydy od Dniepru, który mieszkańcy tego wybrzeża nazywają Dunajem, aż po Don. Don, bo o nim chcę mówić, wypływa z Gór Rifejskich tak szybko, że opiera się wszystkiemu, co napotka na drodze, ogrzewany przez ogołocone skały, roztapiając lody gór scytyjskich, podczas gdy zamarzają okresowo inne pobliskie rzeki, a nawet Maeotyda i Bosfor. Wielka sława, jaką się cieszy, pochodzi stąd, że stanowi on granicę pomiędzy Europą a Azją. Jest jeszcze inny Don, który wychodzi z Gór Krymińskich, a wpada do Morza Kaspijskiego. Natomiast Dniepr, wypływając z bagien, które go tworzą, rozszerza się w deltę, podobną do morza. Ma słodką i nadającą się do picia wodę, jest pełen różnego rodzaju ryb, które nie mają ości, a jedynie chrząstki. Niedaleko Morza Czarnego wpływa do niego mała Amfeo, mająca wody tak gorzkie, że podczas trwającej jeszcze czterdzieści dni żeglugi, zanim dopłynie się do otwartego morza, cała rzeka, pomiędzy greckimi miastami Kallipidą a Hypanis jest całkowicie zanieczyszczona. Naprzeciwko jego ujścia leży wyspa Achillis. Pomiędzy tymi rzekami rozciągają się bezkresne ziemie porośnięte gęstymi lasami, bardzo niepewnymi i zdradzieckimi z powodu licznych bagien. 17

18 O autorze przekładu: Henryk Pietruszczak - mieszkaniec Zgorzelca w Polsce i Rawenny we Włoszech. Ukończył liceum klasyczne, studiował mediewistykę i językoznastwo na Uniwerystecie Laterańskim i Uniwersytecie Rzymskim. Autor prac z zakresu językoznastwa i historii średniowiecza w języku litewskim, włoskim, niemieckim. Tłumacz literatury średniowiecznej. 18

19 19