Miara. Jednym z pierwszych zawodników, ostateczna. Temat: mocometry - rewolucja w treningu kolarskim

Transkrypt

1 Temat: mocometry - rewolucja w treningu kolarskim Miara ostateczna Foto: Roberto Bettini W latach 80. przenośne pulsometry zrewolucjonizowały myślenie o treningu. Możliwość pomiaru i późniejszej analizy tętna zapisywanego w trakcie aktywności w warunkach naturalnych pozwoliła najpierw zawodnikom, a od jakichś lat również amatorom, na analizy dostępne wcześniej tylko w laboratoriach. Tętno okazało się dla większości sportowców nieporównywalnie lepszą miarą wysiłku i wytrenowania niż wcześniej stosowana subiektywna ocena. Podobna rewolucja dzieje się obecnie w kolarstwie za sprawą pomiaru generowanej na rowerze mocy. 30 Najlepszy polski kolarz - Sylwester Szmyd z grupy Liquigas zwyciężył na królewskim 5. etapie Małego Tour de France - Critérium du Dauphiné Libéré. Czy dane z jego błękitnego SRM wróżą mu sukces i w Wielkiej Pętli? Najlepiej przekonać się samemu od 4 lipca śledząc relacje na kanale Eurosport, który przeprowadzi ponad 80 godzin transmisji na żywo z przebiegu Wielkiej Pętli Foto: Getty Images / Eurosport Jednym z pierwszych zawodników, stosujących pomiar mocy na rowerze niestacjonarnym, był w drugiej połowie lat 80. trzykrotny triumfator Tour de France, Amerykanin Greg LeMond. Obecnie większość kolarzy na międzynarodowym poziomie trenuje w oparciu o pomiar mocy. W międzyczasie oferta producentów czujników i oprogramowania oraz trenerów oferujących programy o nie oparte znacznie się rozszerzyła, a ceny sprzętu zeszły z poziomu samochodów do skuterów. W mocometry zaczęli się obecnie wyposażać półprofesjonaliści i ambitni amatorzy. Na początek jednak słowo ostrzeżenia. Pomiar mocy wymaga pracowitego analizowania danych. Jeszcze więcej niż pomiar samego tętna, ponieważ mierzenie mocy nie oznacza, że przestaje się zwracać uwagę na inne parametry, w tym tętno. Zawodowcy wyposażają się w mierniki mocy jako narzędzia treningowe, amatorzy czasem jako najnowsze gadżety i żeby upodobnić się do idoli (ilu z tych, z ogolonymi nogami ma codzienne masaże, przy których to robi różnicę?). To prawda, że fajnie jest porównać się do żarówki, ale prawdopodobnie mocometr nie jest czymś, co przyda się statystycznemu Kowalskiemu, który na rower wsiada raz, dwa w tygodniu, a w teren wybiera się bardziej przygodowo i krajoznawczo, niż dla osiągnięcia konkretnego wyniku sportowego. Więc po co to komu? Pomiar tętna jest jednym z najprostszych sposobów określenia wysiłku, ma jednak szereg wad - przy tym samym natężeniu treningu tętno może zmieniać się w zależności od wyspania, diety, pobudzenia i stresu, nawodnienia i tem-

2 Cannondale już od jakiegość czasu przygotowuje dla zawodników rowery, które trzeba dociążać, żeby ważyły wymagane przez UCI 6,8 kg. Korba z pomiarem mocy jest bardzo praktycznym odważnikiem na wyścig. Pomaga Sylwestrowi Szmydowi (na zdjęciu) i Ivanovi Basso wraz z kolegami odpowiednio rozłożyć siły podczas etapu peratury ciała i kto wie jakich jeszcze czynników Co więcej, jest miarą wysiłku, ale nie ostatecznych efektów. Za pomocą połączenia informacji o prędkości i tętnie można wnioskować o postępach, ale jedynie w przybliżeniu. Prędkość jest jeszcze bardziej podatna na wahania w zależności choćby od wiatru, czy wilgotności podłoża nawet na tej samej trasie. jest ostateczną i najbardziej obiektywną miarą. Z punktu widzenia fizyki w ruchu roweru i kolarza liczą się tylko opory i przezwyciężająca je moc i nic innego. Pomiar mocy podczas treningu w naturze pozwala na skupienie się na wypracowywaniu wyników, a nie tylko staraniu się. Obserwacja obiektywnych postępów jest doskonałym motywatorem do cięższej pracy dla sportowca. Możliwość przyglądania się danym na bieżąco działa jak trener wołający jeszcze dwie minuty! Nie odpuszczaj! Jeszcze jedna! Treningi oparte o moc, dzięki precyzji pozwalają też na osiąganie lepszych rezultatów w krótkim Czym się różni kolarz od żarówki? 14 laptop podczas pisania artykułu o mocy - 15 W Tradycyjna żarówka pod sufi tem - 75 W Niewytrenowany mężczyzna w czasie 1 godz. szybkiej przejażdżki W Dorosły mężczyzna szybko wychodzący po schodach - ok. 200 W Lance Armstrong na wielokilometrowym podjeździe w Alpach - ponad 400 W 1 koń mechaniczny W Mark Cavendish podczas sprintów do mety W Czajnik bezprzewodowy W Samochód osobowy (80 KM) - ok W 31

3 Foto: Getty Images / Eurosport Znany z wiary w naukowe podejście do treningu Lance Armstrong (Astana) powrócił do światowego kolarstwa, jest w jego czołówce, ale na razie nie zdradza formy, jaką prezentował siedmiokrotnie z rzędu wygrywając Tour de France. Niewielu daje mu szanse na zwycięstwo w tym roku. Może jednak? Całe Giro przejechał bez patrzenia w ekranik mocometru w przeciwieństwie do Basso. W kanale Eurosport, przy okazji transmisji z Tour de France, będzie emitowany specjalny magazyn Planet Armstrong, w którym znajdą się ekskluzywne wywiady, nieprezentowane nigdzie indziej materiały na temat tego wielkiego kolarza ANT+ Sport Jeszcze kilka lat temu każdy producent mocometrów stosował swoje własne rozwiązanie bezprzewodowe, które nie było kompatybilne z innymi. Większość producentów zaadoptowała obecnie standard ANT (własność Garmina), porządkującego komunikację bezprzewodową w urządzeniach sportowych. Dzięki temu można mieszać czujniki i odbiorniki różnych marek (Garmin, Nike, Suunto i inni) i odbierać sygnał na więcej niż jednym urządzeniu na raz (np. kolarz i trener jadący w pobliżu na skuterku). ANT działa na tej samej częstotliwości co WiFi i Bluetooth, ma zasięg od 1 do 30 metrów i jest bardzo energooszczędny. Urządzenia mogą działać do 3 lat na małych bateriach pastylkowych. czasie. Zawodowców, którzy nie mają ograniczeń czasowych, jest bardzo niewielu, reszta musi godzić pracę i inne obowiązki z treningami. Dla nich to najważniejsze, żeby każdą minutę treningu wykorzystać jak najlepiej. Z punktu widzenia trenera, planowanie ćwiczeń w oparciu o moc jest o wiele bardziej precyzyjne, zwłaszcza, jeśli chodzi o sprinty i pracę nad innymi konkretnymi celami. Przy popularnej metodzie interwałowej z naprzemiennymi cyklami wysiłku, np. po 5 minut i odpoczynków, bardzo trudno jest sportowcowi trzymać się zadanych pułapów tętna, ponieważ zmiany mają opóźnienie w stosunku do zmian obciążenia. Takich trudności nie ma przy zastosowaniu pomiaru mocy. Używanie pomiaru mocy podczas wyścigów daje możliwość znalezienia słabych punktów. Np. jeśli zawodnik odpada od grupy na którymś z podjazdów, analiza tętna nie powie mu, ile mu brakuje do liderów. Natomiast dzięki analizie mocy będzie mógł porównać sytuację do innych wyścigów, znaleźć wspólną przyczynę i odtworzyć na treningach. Dzięki temu będzie pracować bardzo specyficznie nad poprawą konkretnego aspektu formy, a nie po prostu trenować więcej. Analiza mocy na podjeździe pozwala np. na dobranie optymalnej dla danego zawodnika kadencji, przy której generuje największą moc przy najmniejszym wysiłku. Ścigając się z mocometrem można wyznaczać sobie tempo. Bardzo częstym błędem, popełnianym nie tylko przez nowicjuszy, jest zbyt mocny start. Optymalny rozkład mocy można zaplanować jeszcze przed startem, ale nawet bez tego świadomość swoich ograniczeń może pomóc w uniknięciu pułapki zgubnego owczego pędu na podjazdach. Na bardzo wysokim poziomie wytrenowania zakres tętna pomiędzy maksymalnym a progiem mleczanowym jest niewielki i utrudnia planowanie treningu w oparciu o tętno. W takiej sytuacji trener może podjąć decyzje o przejściu na pomiar mocy, żeby dalej doskonalić formę w kontrolowany sposób. Testowanie maksymalnej mocy, którą zawodnik jest w stanie wygenerować w czasie wysiłków o różnej długości, pomaga w określeniu silnych stron. Można sprawdzić, czy nadaje się najlepiej do sprintów, wygrywania premii górskich, czy ultra-maratonów w zależności od indywidualnych predyspozycji. Wcale nie jest tak, że ci, którzy generują największą moc w 5-minutowym Trenowana cecha Średnia moc (% mocy progowej) Średnie tętno (% tętna maksymalnego) Aktywna regeneracja <55% <70% Podnoszenie wytrzymałości 55-75% 70-85% Trenowanie tempa 75-90% 85-95% Podnoszenie progu mleczanowego (10-30 min) % % Podnoszenie VO2max (3-10 min) % >105% Trening beztlenowy (30 sek.-3 min) % Nieadekwatne 32

4 Ekwipunek SHIMANO WH-RS10 Cena: 631 zł (komplet), Masa: 916/1173 g (przód/tył) W swej ofercie Shimano ma 12 zestawów kół szosowych, a testowane RS-10, są przedostatnie z najtańszych. Kompletny zestaw kół z zaciskami waży realne 2089 g (1902 g bez zacisków wg producenta) - to mocno wyczuwalna masa do rotowania. Jednak w konstrukcji znaleźliśmy detale świadczące o poważnym potraktowaniu ich przez konstruktorów. Obręcze kół wykonane są z anodowanego aluminium i mają wskaźnik zużycia powierzchni hamujących. Tylna obręcz jest asymetryczna, co pozwala mocno naprężyć szprychy z obu stron piasty. Obręcze mają 20,8 mm szerokości i 24 mm wysokości. Koła obracają się na anodowanych, aluminiowych piastach. Łożyska to typowe dla Shimano rozbieralne zestawy na regulowanych konusach. To kapitalne rozwiązanie - łatwo je rozebrać i serwisować choćby na tapczanie. Bębenek wykonany jest ze stali i umożliwia osadzenie kasety o 8, 9 lub 10 zębatkach. Z przodu łebki szprych schowane są bezpośrednio w korpusie piasty. Tylna piasta ma po 5 specjalnych wypustów, w których mocowane są szprychy. A wszystko po to, aby zastosować szprychy bez zagięcia przy łbie. Proste szprychy pozwalają się bardzo mocno naprężyć. Szprychy wykonane są ze stali i mają spłaszczony, aerodynamiczny profi l (2.4 x 1.6 mm). Z przodu zastosowano naciąg radialny 16 szprych, a z tyłu 2-krzyżowy i 20 szprych. Koła są bardzo sztywne, przekazanie napędu jest dynamiczne, a precyzja w skręcie bardzo dobra. Ale też nie dają komfortu podczas rekreacyjnego użytkowania. Coś za coś. Zwróćcie uwagę na niebywała cenę: za 631 zł trudno znaleźć lepsze koła treningowe. W czasie testu koła przejechały ponad 1500 km po asfaltowych polskich drogach : miejskich, bocznych i górskich. Po teście mają minimalne bicia boczne, ale nie wymagają jeszcze interwencji serwisu. Powłoka obręczy okazała się odporna na uderzenia i odpryski. Nie mieliśmy żadnych problemów ze szprychami - na szczęście, bo każda kosztuje aż 10 zł. Koła WH-RS10 dostępne są w 4 wersjach kolorystycznych: 2 czarnych i 2 srebrnych. Testowany zestaw w kolorze czarnym z czerwonymi nyplami oraz biało-czerwonymi naklejkami wyglądał bardzo efektownie i kosztownie. Polecamy je początkującym szosowcom i poważnie trenującym góralom. To doskonałe narzędzie treningowe ze względu na cenę, trwałość i niezawodność. wysiłku będą też najsilniejsi na 1 godzinę. Co jeszcze bardziej frapujące - zdarzają się przypadki sportowców, którzy mają dobre wyniki w sprintach, dobre w długich wysiłkach, ale po środku ogranicza ich siodło, na którym powinni skupiać wysiłki podczas treningów. Pomiary wydolności i trening oparte mocometr Większość trenerów stosuje zasady dość podobne do treningu opartego o tętno. Pierwsza sprawa to wyznaczenie punktów na skali indywidualnej mocy. Podstawą jest moc maksymalna, ale w odróżnieniu od tętna nie ma jednej wartości. Inną moc można rozwinąć w chwilowym, bardzo krótkim wysiłku, a inną w czasie kilkugodzinnego. Typowo porównuje się maksymalne moce dla: 5 sek., 1 min., 5 min., 20 min. i 1 godz. Z punktu widzenia np. maratonów najważniejszy jest najdłuższy okres. progowa jest parametrem pojawiającym się w literaturze regularnie. Jest to dość arbitralna wartość, jednak najczęściej używana do planowania treningów. W kolarstwie słyszy się o wielu progach - mleczanowym, beztlenowym, i innych. również ma swój próg, który odnoszony jest do przemian metabolicznych. progowa to taka, którą kolarz może utrzymać przez 1 godzinę nie doprowadzając do zakwaszenia, czyli wzrostu stężenia kwasu mlekowego - produktu beztlenowego metabolizmu mięśni - we krwi. Zakłada się, że 1 godzina jest wystarczająco długim czasem, żeby była prognostyczna dla wyników w wyścigach, a jednocześnie wystarczająco krótkim, żeby można było w praktyce przeprowadzać takie badania. progową można zbadać w kilku miejscach w Polsce za opłatą, ale można też zmierzyć samemu przy pomocy mocometru w warunkach polowych i bez pobierania krwi co 5 minut. Najprostszą metodą jest pojeżdżenie przez reprezentatywny okres, zawierający jazdy o różnej długości i intensywności od luźniejszych do ekstremalnie trudnych (np. ze 2 wyścigi) i przeanalizowanie wykresu rozkładu mocy. Punkt, w którym krzywa będzie się załamywała po prawej stronie wykresu, z niezłą dokładnością można uznać za poziom progowy mocy. Można też zastosować specjalny protokół wymagający ok. 1 godziny i pustej płaskiej drogi. Podobnie jak w programie opartym o tętno, zakres indywidualnych możliwości dzieli się na strefy treningowe wyznaczane jako procent mocy progowej. Są one wykorzystywane do trenowania różnych specyficznych cech od wytrzymałości do bardzo krótkich sprintów Campagnolo Khamsin obręcze Alu, szprychy stal 24 z przodu i 27 z tyłu, łożyska maszynowe, bębenek Campagnolo 10, masa: 1895 g (dane producenta), cena: 577 zł. Nowość na rynku suplementacji, produkty włoskiej fi rmy Frau. Celem Athletic Body jest stworzenie kompleksowego systemu odżywiania sportowca, który dostarcza potrzebne substancje odżywcze. Produkty zostały pogrupowane na te do stosowania przed treningiem, w trakcie wysiłku oraz w okresie regeneracji. W skład linii Athletic Body wchodzą batony energetyczne, napoje izotoniczne i regeneracyjne, aminokwasy BCAA, kreatyna, Omega-3 i maść rozgrzewająca. 34

5 Jak mierzyć moc na rowerze? Zapewne część z czytających te słowa miała okazję pojeździć na trenażerze, który pokazywał generowaną moc i nie kosztował fortuny. Dlaczego więc mierzenie mocy na samym rowerze jest takie drogie? Otóż mechanizmy pomiarowe używane w trenażerach i w mocometrach są diametralnie różne. W trenażerze można np. zastosować ciężkie magnesy, a większość producentów rowerowych mocometrów używa tensometrów. Same w sobie nie są drogie, można je kupić po kilkadziesiąt dolarów za komplet. Wyzwaniem jest przełożenie analogowego sygnału, który generują, na sensowne dane skalibrowane w watach, rozwiązanie komunikacji, która obecnie jest już w większości przypadków bezprzewodowa i zabezpieczenie całego urządzenia przed kontaktem z otoczeniem. Wszystko to musi być na tyle lekkie, żeby rower nie zamieniał się w trenażer. Dodatkowo trzeba zapewnić oprogramowanie i serwis. Póki co, pomiar mocy jest ciągle rynkiem bardzo niszowym, więc nie udało się osiągnąć ekonomii skali. Największy producent - SRM - przyznawał się w ub. roku do ok sprzedanych zestawów od początku historii. Prawdopodobnie ogólna ilość jednostek sprzedanych na świecie od zarania ery pomiaru mocy jest mniejsza niż zawodnika podawana jako ilość watów na progu może być myląca. Co prawda większość profesjonalistów ma dość podobną budowę ciała i wagę, ale do wszelkich porównań znacznie lepiej używać mocy przeliczonej na masę ciała. Jeśli statystyczny Nowak ma moc progową 300 W i waży 75 kg, to z kilograma masy ciała generuje moc 4 W i prawdopodobnie ściga się w pierwszej 50 w Polskich maratonach MTB. Ten sam parametr u niewytrenowanego rowerzysty będzie oscylował w okolicy 1,8-2,3 W/kg - mężczyźni i 1,5-1,9 W - kobiety, a u czołówki światowej 6-6,5 W/kg - mężczyźni, 5,3-5,7 W/kg - kobiety. W/kg SRM Niemiecki SRM jest adidasem mocometrów - praktycznie stworzył ten rynek w połowie lat osiemdziesiątych. Miernik wymyślony przez Uliego Schroberera przypomina spodek zamieniający oryginalnego pająka korby, do którego przykręcone są zębatki. Mierzone jest mikroskopijne skręcanie metalu między zębatkami a osią suportu. Dane w obecnie dostępnych modelach są przesyłane bezprzewodowo. Pierwsze modele kosztowały ponad $, obecnie ceny spadły do ok Można już również wziąć trójtarcz z mocometrem w teren, co udowadnia sponsorowany team SRM-Stevens. SRM wymaga krótkiej kalibracji przy każdym użyciu i jak każdy miernik z tensometrami jest dość podatny na zmiany temperatury. Jazda w znacząco zmieniających się warunkach może wymagać rekalibracji na trasie. Dane zbierane przez korbę można oglądać na charakterystycznym i bardzo przemyślanym komputerku produkcji SRM lub np. na Garminie Edge 705. Modele porównywalne 35

6 Proch składa się z saletry, siarki i węgla drzewnego. Tour de France składa się z Contadora, Evansa i Valverde. W tym roku mogliśmy być światkami eksplozji, która wstrząsnęłaby Alpami i Pirenejami. Jednak bomba może okazać się niewypałem - Alejandro Valverde z powodu podejrzeń dopingowch ma w Wielkiej Pętli nie startować. Na zdjęciu można też rozpoznać innych zaciekłych rywali - SRM (u Contadora na pierwszym planie) i PowerTap (u Evansa zaraz za nim) Foto: Getty Images / Eurosport PowerTap Amerykański PowerTap przejęty w 2001 r. przez korporację Saris zajmującą się również trenażerami i bagażnikami rowerowymi, mierzy moc na tej samej zasadzie, ale w tylnej piaście. Tensometry pokazują mikroskopijne skręcenie piasty podczas pedałowania. Teoretycznie PowerTap najlepiej pokazuje moc przenoszoną na podłoże, bo jest umieszczony prawie na końcu układu napędowego. Ze względu na sposób obróbki danych przez komputer PowerTapa, pokazywana moc może się bardzo wahać pomiędzy poszczególnymi obrotami korb w zależności od kadencji. Dla ułatwienia komputerek na kierownicy potrafi wygładzać - zaokrąglać wyniki w zadanych odstępach czasu. Obecnie dostępna jest piasta MTB z gwiazdkami do tarczy. To niesamowite osiągnięcie biorąc pod uwagę, jakie naprężenia i temperatury związane z hamowaniem musi przenieść obudowa i znieść delikatna elektronika. Polar Fińskie rozwiązanie może być najbardziej atrakcyjne dla tych, którzy posiadają już kompatybilny pulsometr, ponieważ mogą stosunkowo tanio, za niewiele ponad 1000 zł, dokupić dodatkową przystawkę. Metoda pomiaru Polara jest jedną z dwóch najbardziej oryginalnych w branży. Element mocowany na ramie pod łańcuchem jest właściwie zaadaptowanym przetwornikiem od gitary elektrycznej. Zamiast skręcenia metalu, mierzy wibrację i prędkość Straty energii w rowerze Teoretycznie wszystkie mierniki pokazują moc generowaną przez kolarza, jednak z powodu różnego umiejscowienia na rowerze na ich pomiar mają też wpływ elementy konstrukcyjne ramy i napędu. Mimo że rower wyposażony w łańcuch jest jedną z najsprawniejszych maszyn. mierzona przez PowerTap jest o ok W niższa niż np. SRM z powodu strat na przeniesieniu napędu. łańcucha pod naprężeniem, co przy jego znanej długości i wadze pozwala na określenie mocy. Mimo niebezpośredniej metody, dokładność pomiaru, oprócz najkrótszych wysiłków, jest porównywalna z SRM i PowerTap. System Polara nie wymaga, co prawda, żadnych zmian w rowerze, ale jest trudny w montażu i bardziej narażony na uszkodzenia. Wbrew pozorom dziury w nawierzchni nie wpływają na dokładność pomiaru. Błędy są bardziej związane z interferencją sygnału na niektórych przełożeniach. ibike W kategorii oryginalności amerykański ibike bije wszystkie inne mocometry. Zamiast mierzyć moc na rowerze przy pomocy czujników umieszczonych na elementach napędu, co jak widać po cenach konkurencji jest skomplikowane i drogie, postanowił szacować moc na podstawie III zasady dynamiki Newtona (każdej akcji towarzyszy równa jej reakcja). Do podstawowego pomiaru mocy 36

7 Foto: Getty Images / Eurosport Mark Cavendish rozpoczynał karierę kolarską na torze. Obecnie ten zawodnik teamu Columbia Highroad sam określa się - nie zważając na oskarżenia o nieskromność - najszybszym sprinterem na szosie. Pomiar mocy (na zdjęciu widoczny komputerek SRM) jest kluczowy w treningu sprintów na 200 m do mety, w których ten drobny kolarz rozwija moc do 2 KM seryjnie wygrywając etapy Giro i Tour de France. W tym roku na pewno też ostrzy sobie zęby na kolejne zwycięstwa, co z tego wyjdzie - przekonamy się już wkrótce. wystarczy wyłącznie sam komputerek mocowany na kierownicy. W tej samej obudowie znajduje się akcelerometr podobny do tego w najnowszych telefonach komórkowych, który pokazuje nachylenie i przyspieszenia, barometr pokazujący wysokość, jeszcze jeden czujnik mierzący pęd powietrza, jednostka obliczeniowa i wyświetlacz. Dzięki sprytnym algorytmom i koniecznej początkowej kalibracji ibike potrafi zadziwiająco dokładnie pokazywać moc na dłuższych dystansach. Bardzo krótkie wysiłki mogą nie być odwzorowane tak dokładnie, jak na urządzeniach mierzących moc bezpośrednio. W MTB bardzo istotne są opory toczenia, które mogą się dramatycznie różnić w błocie, na korzeniach lub na suchej skale. Kalkulacje ibike polegają na stałej wartości tych oporów, określanej podczas wstępnej kalibracji. Niestety oznacza to, że w praktyce ten miernik nadaje się tylko na szosę. Główny parametr wpływający na opory na asfalcie - zmienny wiatr - nie zakłóca pomiarów, ale obniżenie pozycji na rowerze, np. z górnego na dolny chwyt, może. Takim błędom można do pewnego stopnia zapobiegać zmieniając pozycję podczas kalibracji. Bardzo ciekawe możliwości daje ibike w połączeniu z podłączonym bezpośrednim pomiarem mocy. Dzięki porównaniu obu pomiarów można określić opór aerodynamiczny i nawet przewidzieć jak przyjęcie danej pozycji wpłynie na np. wynik jazdy na czas. Słowniczek* - fizyczna miara pracy wykonanej w danym czasie. Mierzona w watach (W). znormalizowana (Normalised Power) - Podczas jazdy w terenie nie da się utrzymywać stałej mocy. Krótkie przyspieszenia, omijanie przeszkód, podmuchy wiatru, zjazdy, itd. powodują, że wykres generowanej mocy jest bardzo poszarpany. znormalizowana jest wynikiem skomplikowanego obliczenia jaka średnia moc (np. generowana przez taki sam czas na trenażerze) byłaby odpowiednikiem obciążenia, jakiemu był poddany zawodnik. Punktacja Obciążenia Treningowego (Training Stress Score) - każdy trener planuje określone obciążenie treninigowe zawodnika. Aby porównać sesje bardzo intensywne z łatwiejszymi i uniknąć przetrenowania Allen i Coggan proponują używanie wzoru łączącego intensywność z długością. 100 TSS to odpowiednik przejechania 1-godzinnej czasówki na mocy progowej. Tensometr - czujnik elektryczny mierzy wygięcie elementu, do którego jest najczęściej przyklejony. Mikroskopijne przesunięcie się względem siebie lamelek powoduje wychwytywaną przy pomocy odbiornika zmianę oporu elektrycznego. Sweet spot - zakres obciążeń treningowych pomiędzy strefą tempa, a strefą progu mleczanowego (85-95%), który zdaniem Allena i Coggana - autorytetów w kwestii treningu opartego o moc - jest najlepszym sposobem podnoszenia mocy progowej. Dobry punkt początkowy przed bardziej specjalistycznym treningiem. krytyczna (Critical Power) - największa średnia moc, jaką zawodnik jest w stanie rozwijać przez dany czas. Typowo podaje się CP na 12 sekund (CP0.2), 1 minutę (CP1) oraz CP6, CP12, CP30, CP60, CP90, CP180. Definicja wprowadzona przez Joe Friela - autorytet w kwestii treningu opartego o moc. VO2max - zdolność organizmu do pochłaniania i efektywnego wykorzystywania wdychanego tlenu. Określana w mililitrach na kg masy ciała na minutę. Jedna z najważniejszych miar określających wydolność - kondycję fizyczną. Niewytrenowany mężczyzna lat , kobieta Kolarz światowej klasy >80. Najwyższy zmierzony u sportowca - 96 (Bjørn Dæhlie - biegacz na nartach), rasowy koń - 180, Husky (zaprzęgowy, nie kanapowy) * Na podstawie Training and Racing with a Power Meter H. Allen, A. Coggan PhD 37

8 Producent ergomo Pro ibike isport/ipro/iaero Polar Seria S/CS Cycleops PowerTap Elite/Pro/SL Quark CinQo SRM Wireless Zbierane wartości treningowe (typowe funkcje liczników rowerowych pominięto obecne we wszystkich produktach) Tętno Kadencja Wysokość n.p.m Temperatura estymowana mierzona (opcja) Tętno (opcja) Kadencja (opcja) Wysokość n.p.m Temperatura Tętno Kadencja Wysokość n.p.m Temperatura Tętno Kadencja (opcjonalna) Tętno Kadencja Umiejscowienie czujników Na osi suportu (suport) Zintegrowane z komputerkiem mocowanym na kierownicy Metoda pomiaru Element optyczny Akcelerometr, pomiar ciśnienia powietrza - wiatru Deklarowana dokładność Na tylnym widelcu pod łańcuchem i na dolnym kółeczku tylnej przerzutki +/- 2% Brak danych +/- 10% przy obciążeniach chwilowych, średnio 2-5% Kalibracja Fabryczna Konieczna przy pierwszym użyciu Fabryczna. Weryfi kacja na podjeździe o znanym nachyleniu Pojemność pamięci i ilość treningów przed zapisaniem na PC Masa kompletnego zestawu Komunikacja między czujnikami a komputerkiem na kierownicy Sposób połączenia z PC Zalety Wady godz. Nieograniczona ilość plików 404g (suport na kwadrat + Czujnik mocy: przewodowa, pozostałe czujniki: bezprzewodowa Bezprzewodowo - łącze IrDA lub przez kabel RS - Wbudowany moduł Polara odpowiada za część funkcjonalności włączając współpracę z kodowanymi paskami do pomiaru tętna - Współpracuje również z czujnikami innych producentów - Bardzo dobrze zabezpieczone czujniki - Ze względu na budowę mierzona jest tylko moc generowana lewą nogą (moc prawej interpolowana) - Kompatybilny wyłącznie z korbami w standardach ISO (na kwadrat), ISIS i Octalink - Mało znany producent - Wymiana zużywających się łożysk suportu wymaga wysłania czujnika do producenta - Brak opcji bezprzewodowej isport: nie dotyczy ipro/iaero: do 70 godz. 62g (komputerek bez czujnika kadencji) Dla samego pomiaru mocy - nie dotyczy. Wszystkie czujniki wbudowane w komputerek. Opcjonalne akcesoria podłączane kablowo lub bezprzewodowo w standardzie ANT+ isport: niedostępna ipro/iaero: Podstawka ze złączem USB - Najtańszy i najprostszy do zainstalowania - Możliwość rozbudowania o dodatkowe opcje (w tym bezpośredni pomiar mocy - komunikacja w standardzie ANT+ - Bieżące nachylenie pokazywane na rowerze - iaero ma unikalną możliwości pomiaru oporu aerodynamicznego w połączeniu z dodatkowym bezpośrednim pomiarem mocy - Zakup dodatkowego oprogramowania konieczny do pomiaru na trenażerze lub rolkach - Bardzo niska dokładność pomiaru przy jeździe po zmiennej nawierzchni (np. w terenie) W korpusie piasty tylnego koła (piasta) Pomiędzy osią korbowodu a zębatkami ( pająk ) Pomiędzy osią korbowodu a zębatkami (zestaw korbowy) Wibracja i prędkość łańcucha 8 tensometrów 10 tensometrów 8 tensometrów Seria S: 5-76 godz., 99 plików Seria CS: 3: godz., 99 plików Seria S: 242g (czujniki + Seria CS: 210g (czujniki bez baterii + Seria S: przewodowa Seria CS: bezprzewodowa, standard W.I.N.D +/- 1,5% +/- 2% +/- 2% Fabryczna Fabryczna Fabryczna i częściowo dostępna dla użytkownika 6-24 godz., 1 plik Zależna od zastosowanego komputerka na kierownicę Standard/Pro: 656g (piasta + SLC+: 478g (piasta + Bezprzewodowa w 2 standardach: Saris i ANT+. Dane z czujników można odczytywać jednocześnie na wielu odbiornikach 805g (korba FSA z czujnikami bez łożysk suportu) Bezprzewodowa, standard ANT+. Dane z czujników można odczytywać jednocześnie na wielu odbiornikach Bezprzewodowo - łącze IrDA Podstawka ze złączem USB Zależny od wybranego komputerka na kierownicę - Porównanie proporcji mocy generowanej lewą i prawą nogą - Stosunkowo tani - Nie ogranicza wyboru komponentów - Temperatura nie ma wpływu na dokładność pomiarów - Skomplikowana instalacja. Brak precyzji przy montażu wpływa na dokładność pomiarów - Elementy systemu w okolicach napędu narażone na uszkodzenia - Używanie w terenie praktycznie niemożliwe - uśredniana tylko z czasu pedałowania Cena 1,650 $ $ CS600X Power: 2380 zł - Koło z czujnikiem łatwo przenosić między rowerami - Dostępna wersja MTB (zintegrowana tarcza hamulcowa) - Częściowo serwisowalna bez konieczności wysyłania do producenta - Ograniczony wybór kół - Słaba jakość uszczelnień Powertap Standard zł Powertap Pro zł Powertap SL zł Powertap SL zł - Współpracuje z 6 modelami korb z odłączanym pająkiem (FSA, Rotor, Pinarello, SRAM, Bontrager, Truvativ). - Opcjonalny komputerek Quarq Qranium wkrótce w sprzedaży - Niekompatybilny z korbami Shimano i Campagnolo - Koniczny zakup komputerka zbierającego dane 1,495 $ (bez korb i komputerka) godz., nieograniczona ilość plików Amateur: 940g (korba Dura-Ace 7800 z czujnikami bez łożysk suportu + Bezprzewodowa, standard ANT+. Dane z czujników można odczytywać jednocześnie na wielu odbiornikach Specjalny kabel USB - Można używać z dowolnymi kołami - Dostępna wersja MTB (trójtarcz) - Najdroższe rozwiązanie na rynku - Niskie temperatury maja wpływ na dokładność pomiarów - Konieczna 30 sek. kalibracja przed każdą jazdą 2,400-3,500 38

9 Software Prawdziwą wartością mocometrów jest możliwość analizowania danych. Sam komputerek na kierownicę nie ma wystarczających możliwości. Każdy z omawianych systemów sprzedawany jest z w pakiecie z jednym z dostępnych na rynku programów do analizy. Część producentów, jak Polar (Polar Precision Performance), SRM (SRMWin), czy PowerTap (Power Agent), z większym lub mniejszym powodzeniem rozwija własne aplikacje, inni, jak np. ibike, preferują rozwiązania uniwersalne (Cycling Peaks WKO+). Większość trenerów i sportowców ceni rozwiązanie Polara. Ci, którzy używają Power Agenta, nie szczędzą mu krytyki. Za większość aplikacji trzeba zapłacić, ale są również dostępne darmowe rozwiązania on-line w internecie. Może to być szczególnie przydatne dla posiadaczy makówek, na które tradycyjnie wybór wszelkiego oprogramowania jest mniejszy niż na PC. Jednym z najbardziej rozbudowanych programów niezależnych jest Cycling Peaks WKO+ obsługujący około 70 standardów różnych urządzeń pomiarowych. Można do niego załadować dane z Polara, SRM, PowerTapa i większości innych pulsometrów i mocometrów dostępnych na rynku. Cycling Peaks daje możliwość dostosowania analiz do specyficznych potrzeb sportowca, w tym tworzenia własnych wykresów, łatwego dobierania zakresów analizy i bardzo dokładnej analizy interwałów. 2nd opinion Mimo że pomiar mocy stał się bardzo popularny wśród zawodowych kolarzy, nie wszyscy uwierzyli w oparte na nim programy treningowe. Ralf Näf z Meridy radzi sobie bez niego, na Polskiej scenie maratońskiej z mierników podobno korzystają Marek Galiński, bracia Brzózkowie, Anna Sadowska, Przemek Blacha, ale przynajmniej do ubiegłego sezonu ani Maja Włoszczowska, ani Andrzej Kaiser nie dali się przekonać. jest faktycznie miarą ostateczną, ale nie wyrocznią. Tak samo jak waga roweru nie determinuje, kto wygra wyścig, tak parametry mocy mają mimo wszystko wartość jedynie prognostyczną dla wyników kolarza. Inaczej nie byłoby powodu do ścigania i można byłoby zamiast taplania się w błocie urządzić coś w rodzaju pokazu kulturystycznego. Oczywiście jest szalenie mało prawdopodobne, że amator dysponujący 2 W/kg pokona zawodowca o trzy razy większych możliwościach. Pod warunkiem, że nic nie wydarzy się na trasie, jeśli zawodowcowi nie siądzie psychika, będzie odżywiony, uniknie błędów itd. Mimo że pomiar mocy przyszedł do kolarstwa z laboratoriów fizjologów wysiłku, nie wszyscy naukowcy zgadzają się, że jest to miara lepsza niż tętno do planowania i kontroli treningów na średnich i długich dystansach. Zwłaszcza, jeśli zawodnik nie ma częstego kontaktu z trenerem. W niedawnym eksperymencie naukowym, przeprowadzonym z udziałem 21 wytrenowanych mężczyzn, których podzielono na grupy trenujące z pulsometrami i mocometrami nie znaleziono istotnych różnic po 4 tygodniach intensywnych treningów interwałowych rozpisanych odpowiednio na tętna i moce. Obie grupy poprawiły wyniki, ale bardzo podobnie. Co jednak w cytowanym badaniu jest dość zabawne, zarówno progi tętna i mocy dla obu grup wyznaczono w oparciu o pomiar mocy. Tekst: Maciek Machowski, konsultacja - Anna Sadowska, Przemysław Blacha