Portret monarchini. Elżbieta II Sally Bedell Smith. Wydawnictwo Dolnośląskie. Recenzja Małgorzaty Janusiewicz

Transkrypt

1 Portret monarchini. Elżbieta II Sally Bedell Smith Wydawnictwo Dolnośląskie Recenzja Małgorzaty Janusiewicz Pewnego dnia, na jakimś oficjalnym spotkaniu w USA, królowa Elżbieta II usłyszała raczej pozaprotokolarne pytanie (bowiem królowej się pytań nie zadaje?):? Czym się Pani zajmuje?? 1 / 5

2 ?Nie miałam pojęcia, co odpowiedzieć? - opowiadała później swoim bliskim ze śmiechem[1]. No właśnie. Elżbieta II nie udzieliła ani jednego wywiadu, choć namalowano 140 jej portretów i jest na każdym kroku fotografowana i filmowana.?za tajemniczą i dystyngowaną fasadą kryje się szerzej nieznana kobieta?[2]? Kobieta, która jest matką, babcią, a wkrótce zostanie prababcią; kobieta, która jest panującą królową nad Zjednoczonym Królestwem Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii Północnej oraz 15 domenami i 14 terytoriami na całym świecie. A jednocześnie nie posiada paszportu ani prawa jazdy, nie może nawet głosować, ani świadczyć w sądzie. Z jednej strony jest w autorce jakaś skłonność do podkreślania obowiązkowości królowej, ważniejszej niż wszystko inne, ważniejszej niż śmierć? i wynikającej z tego pozornej oschłości. Z drugiej pojawiają się także uwagi podobne do tych Howarda Morgana, jednego z królewskich portrecistów, który z zaskoczeniem stwierdził:?trajkocze jak Włoszka. Mocno gestykuluje. Jest niesłychanie wyrazista?[3]. Ale taka jest w prywatnych apartamentach, pośród znajomych. Jak pokazać panującą królową i jej zajęcia tak, by stała się z jednej strony zrozumiała i bliska, a z drugiej strony nie straciła swojego autorytetu i blasku tajemnicy??aby utrzymać swoją pozycję, Elżbieta II musi być nadzwyczajna. Ale jej poddani oczekują, że będzie przy tym ludzka? choć niezupełnie przeciętna. Przez wszystkie lata swego panowania poszukiwała równowagi między tymi dwiema cechami. Gdy jest nazbyt tajemnicza i zdystansowana, traci więź z poddanymi, gdy zaczyna być do nich podobna, traci swój mistycyzm.?[4] 2 / 5

3 Nie jest łatwo pisać ciekawie o postaci posągowej nie krusząc z niej warstwy brązu. Czy udało się to Sally Bedell Smith? W dużym stopniu tak. Choć odbyło się to pewnym kosztem. Zebrana dokumentacja, ilość wywiadów, które przeprowadziła autorka, historyczny kontekst i różnorodność przedstawionych opinii budzą szacunek, często jednak można odnieść wrażenie, że sprawy najważniejsze, czyli emocje i motywacje, sympatie, szczere opinie i autentyczne uczucia pojawiają się tylko fragmentarycznie, wtedy, gdy podejmowane decyzje budzą wśród poddanych sprzeczne emocje. Zwykle wynikały one z poczucia obowiązku wobec narzuconej jej przez historię roli, która wygrywała w jej życiu z chęcią bycia normalną matką i żoną, gdyż córka Jerzego VI tak rozumiała swoją powinność. Ciekawy i dość zaskakujący jest wątek polski: gdy Churchill chciał opublikować wspomnienia za względu na ich wieloletnią współpracę poprosił Elżbietę II o przejrzenie tekstu. Poprosiła ona wtedy o złagodzenie słów, które padły pod adresem Polaków w wojennym liście Churchilla do Jerzego VI. Przyznam, że ta historia wzbudzić może w polskim czytelniku dość gorzkie refleksje. Okazuje się, że tradycyjną rodzinną słabością od czasu króla Jerzego jest popołudniowe popijanie dżinu? A tuż po koronacji nawet sam arcybiskup poczęstował królową i dworki szklaneczką brandy, zanim towarzystwo spożyło na lunch sałatkę z kurczaka (całkiem ciekawy przepis: pokrojony kurczak na zimno w sosie majonezowym zaprawionym curry i połówkami moreli). Wieloletnia opiekunka i guwernantka księżniczek (Elżbiety i Małgorzaty) zwana Crawfie w 1949 publikowała swoje wspomnienia z czasów służby u rodziny królewskiej, w których opisywała szklany kokon oddzielający te dziewczynki, a później młode kobiety, od realnego życia. Przedstawiła sposób wychowywania Elżbiety do tronu, który decydował nawet o jej sposobie siedzenia, stania i ubierania się. Może tylko przez chwilę przyszła królowa odczuła smak prywatności, gdy po zwycięskim zakończeniu wojny wraz z przyjaciółmi bawiła się wśród innych poddanych. Miała wtedy 19 lat. Wiele lat później w USA spontanicznie wyrazi chęć obejrzenia funkcjonującego tam supermarketu, co wszystkich zaskoczy, ale i zachwyci przypadkowych klientów, wzbudzając sympatię Amerykanów. Jednak w Szkocji, w czasie 3 / 5

4 wakacji, mogła pozwolić sobie niekiedy na prywatność i wtedy spotkać ją było można w sklepiku w wiosce Ballater, sąsiadującej z jej posiadłością Balmoral Castle. Całe życie Elżbieta okazała się wierna swoim hobby: rozwiązywaniu krzyżówek i koniom. Pasjonują ją nie tylko same wyścigi konne, ma nawet własne stajnie wyścigowe i sama nadzoruje hodowlę, co oznacza, że planuje łączenie genów, decyduje i obserwuje parzenie się swoich koni. Jak widać jest to dość zaskakujące zajęcie jak dla królowej. Podobnie zresztą może zadziwić umiłowanie królowej do krwawych polowań i związanych z nimi tradycji np. smarowania twarzy krwią ofiary pierwszego zabitego byka jelenia? lub dobijania kijem ptaków w czasie polowania z ukochanymi psami. Autorka książki próbuje ocieplić oficjalny wizerunek królowej, choć nie ucieka od trudnych tematów. Owo?zmiękczanie? monarchii to obecnie konieczność wynikająca ze zmian, od których nie da się w XXI wieku uciec. Ponad 60 lat panowania na angielskim tronie to cała epoka, w tym czasie rodzina królewska przeszła także długą drogę, od wiktoriańskiego modelu sprawowania władzy do marketingowo-politycznej instytucji Zjednoczonego Królestwa. Warto prześledzić te zmiany wraz z autorką Portretu monarchini. [1] Sally Bedell Smith, Portret monarchini. Elżbieta II, Wydawnictwo Dolnośląskie, s.10. [2] 0p.cit., s.9. [3] Op.cit., s.9. 4 / 5

5 [4] Op.cit., s / 5