WODA JAKO ROZPUSZCZALNIK
|
|
- Wanda Kalinowska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Politechnika Warszawska Wydział Budownictwa Mechaniki i Petrochemii w Płocku Laboratorium Chemii Budowlanej Instrukcja do ćwiczenia WODA JAKO ROZPUSZCZALNIK Opracowała: dr inŝ. Maria Bukowska Płock, styczeń 2011
2 2 Spis treści: I. Temat ćwiczenia II. III. Cel ćwiczenia Podstawy teoretyczne Substancje rozpuszczalne w wodzie Dysocjacja elektrolityczna Hydroliza Woda w budownictwie Sposoby określania ph roztworów wodnych IV. Wykonanie ćwiczenia Procesy dysocjacji. ph roztworów kwasów i zasad Procesy dysocjacji i hydrolizy. ph roztworów soli...13 V. Opracowanie wyników VI. Literatura...16
3 3 I. Temat ćwiczenia: Reakcje dysocjacji i hydrolizy. ph wodnych roztworów kwasów, zasad i soli II. Cel ćwiczenia: Zapoznanie z wodą jako rozpuszczalnikiem substancji chemicznych: kwasów, zasad i soli. Poznanie metod określania i przewidywania odczynu wodnych roztworów tych substancji III. Podstawy teoretyczne Właściwości fizykochemiczne wody spowodowane są specyficzną dipolową budową jej cząsteczek. Dwa atomy wodoru w cząsteczce wody związane są wiązaniem atomowym spolaryzowanym ze znacznie bardziej elektroujemnym atomem tlenu (przyciąga wspólne pary elektronowe obu wiązań). Dodatnio spolaryzowane atomy wodoru odpychają się i z tego powodu kąt między wiązaniami H-O jest rozwarty. Schemat powstawania trwałych dipoli wody przedstawiono na rysunku 1. δ δ σ- δ+ δ+ σ+ σ+ σ+ σ+ Rys. 1. Wypadkowy moment dipolowy wody spowodowany niesymetrycznym rozkładem jej potencjału elektrostatycznego Ponadto na atomie tlenu w cząsteczce wody pozostają dwie wolne pary elektronowe, mogące brać udział w utworzeniu wiązań wodorowych z dwiema cząsteczkami wody. W czystej wodzie występują, więc dwa rodzaje wiązań fizycznych: - oddziaływanie trwałych dipoli, - wiązania wodorowe, zwane mostkami wodorowymi (rysunek 2A). A B Rys. 2. A - wiązania międzycząsteczkowe w wodzie. Linie ciągłe wiązania atomowe spolaryzowane, linie przerywane mostki wodorowe, B model struktury wody: cząsteczki pojedyncze i asocjaty [1] Skutkiem istnienia wiązań wodorowych, woda tworzy asocjaty (rysunek 2B) i wrze w znacznie wyŝszej temperaturze niŝ wodorki sąsiadujących pierwiastków - H 2 S i NH 3, które w temperaturze pokojowej są gazami.
4 4 Niewielki rozmiar cząsteczek wody, duŝy moment dipolowy wody (1,85 D) i stała dielektryczna (82) powodują, Ŝe jest ona doskonałym rozpuszczalnikiem dla polarnych substancji chemicznych, substancji o wiązaniach: jonowych, atomowych spolaryzowanych i koordynacyjnych oraz substancji organicznych zawierających grupy OH. Inny jest jednak schemat rozpuszczania cukru (rozpuszczanie cząsteczkowe) i substancji jonowej (rozpuszczanie jonowe) (rysunek 3 A i B). B A Rys. 3. Schematyczne przedstawienie rozpuszczania w wodzie: A cukru, B NaCl [2] Woda zajmuje powyŝej 70% powierzchni ziemi (oceany, morza, jeziora, rzeki). Ponadto woda jest związana w minerałach, występuje w powietrzu jako para wodna a w gruntach jako woda gruntowa. Z powodu doskonałych właściwości rozpuszczalnikowych, w wodzie znajdują się większe lub mniejsze ilości związków chemicznych tworząc wodne roztwory ciał stałych, cieczy i gazów. 1. Substancje rozpuszczalne w wodzie Substancje o wiązaniu jonowym Substancje zawierające wiązanie jonowe (na przykład sole: NaCl, KCl, CaCl2, BaCl2, MgCl2) występują w postaci krystalicznej. W węzłach ich sieci krystalicznej znajdują się jony dodatnie i ujemne, które podczas rozpuszczania w wodzie są uwalniane. W roztworze wodnym jony są hydratyzowane przez otaczające je dipole wody. Schemat procesu rozpuszczania substancji jonowej przedstawiono na rysunku 4. Rys. 4. Model procesu rozpuszczania i hydratacji kryształu o wiązaniu jonowym
5 5 Substancje o wiązaniu atomowym spolaryzowanym Substancje zawierające wiązanie atomowe spolaryzowane (na przykład: HCl, H 2 S, NH 3, AlCl 3 ), które często mają równieŝ budowę dipolową rozpadają się w wodzie na jony hydratyzowane podobnie jak substancje zawierające wiązanie jonowe (rysunek 5). Cząsteczka substancji rozpuszczonej Rys. 5. Schemat procesu rozpuszczania w wodzie substancji o wiązaniu atomowym spolaryzowanym i hydratacji powstałych jonów Substancje o wiązaniu atomowym koordynacyjnym i jonowym Substancje zawierające w swojej cząsteczce jednocześnie wiązania atomowe (spolaryzowane i koordynacyjne) oraz wiązanie jonowe (na przykład: H 2 SO 4, HNO 3, H 3 PO 4, NH 4 Cl, Na 2 SO 4 ) takŝe mogą rozpuszczać się w wodzie z rozpadem na jony. Wiązania atomowe posiadają większą energię niŝ wiązania jonowe i dlatego w czasie rozpuszczania pęka wiązanie jonowe. Powstają przy tym jony proste oraz jony złoŝone zawierające wiązania atomowe spolaryzowane i wiązanie koordynacyjne lub tylko wiązania koordynacyjne. Na przykład: H 3 PO 4, NH 4 Cl, Na 2 SO 4 rozpadają się na jony w następujący sposób: O H 3 PO 4 3H + + [ O P O ] 3- kwas ortofosforowy(v) O jon fosforanowy(v) zawierający 4 wiązania atomowe koordynacyjne H NH 4 Cl [H N H] + + Cl - chlorek amonu H jon amonowy zawierający 3 wiązania atomowe spolaryzowane 1 wiązanie atomowe koordynacyjne O Na 2 SO 4 2Na + + [O S O] 2- siarczan(vi) sodu O jon siarczanowy(vi) zawierający 4 wiązania atomowe koordynacyjne
6 6 W przypadku substancji krystalicznych (na przykład stałe sole: NH 4 Cl, Na 2 SO 4, CaSO 4, (NH 4 ) 2 SO 4 ) ich sieci uwalniają w wodzie jony według opisanego wyŝej mechanizmu rozpuszczania substancji o wiązaniach jonowych. Substancje organiczne W wodzie rozpuszczają się niektóre substancje organiczne zawierające grupy hydroksylowe OH -, na przykład: alkohole, cukier, polialkohol winylowy. Rozpuszczalność substancji umoŝliwiają wiązania wodorowe, tworzące się między wodą i ich cząsteczkami. W roztworach takich substancji znajdują się nie jony lecz cząsteczki (rysunek 3). 2. Dysocjacja elektrolityczna Opisane wyŝej zjawisko fizycznego rozpadu substancji na jony pod wpływem wody nosi nazwę dysocjacji elektrolitycznej zaś utworzone roztwory - nazwę elektrolitów. Elektrolity są przewodnikami II rodzaju, czyli przewodzą prąd elektryczny jonowo a ich przewodnictwo rośnie ze wzrostem zawartości jonów. Dysocjacji elektrolitycznej ulegają roztwory kwasów, zasad i soli. Stopień dysocjacji elektrolitycznej Miarą ilościową rozpadu substancji na jony oraz mocy elektrolitu jest stopień dysocjacji elektrolitycznej α α = N/N 0 gdzie: N liczba cząsteczek substancji rozpuszczonej w roztworze, które uległy rozpadowi na jony, N 0 liczba wszystkich cząsteczek substancji rozpuszczonej w roztworze. Wartość stopnia dysocjacji elektrolitycznej zaleŝna od rodzaju, temperatury i stęŝenia roztworu (wzrostowi α sprzyja wzrost temperatury i spadek stęŝenia) podawana jest w postaci ułamkowej (0-1) lub procentowej (0-100%). W zaleŝności od wartości stopnia dysocjacji rozróŝnia się elektrolity mocne, elektrolity średniej mocy i elektrolity słabe (tablica 1). Do elektrolitów mocnych, których wartość α 1 (niektóre źródła podają wartości α > 0,3), naleŝą na przykład: silnie rozcieńczone roztwory wodne soli, NaOH, KOH, HCl, HNO 3, H 2 SO 4. Do elektrolitów średniej mocy, których wartość α zawiera się w granicach 0,1 < α < 0,3, naleŝy na przykład roztwór wodny H 3 PO 4. Do elektrolitów słabych, których wartość α zawiera się w granicach 0 < α < 0,1, naleŝą na przykład: roztwory wodne NH 4 OH, H 2 S, H 2 CO 3, H 2 SiO 3, roztwory kwasów organicznych np. kwasu octowego - CH 3 COOH, roztwory wodne wodorotlenków otrzymanych z tlenków o właściwościach amfoterycznych, na przykład Al(OH) 3, Pb(OH) 2, Fe(OH) 3 oraz woda H 2 O.
7 7 Tablica 1. Stopień dysocjacji elektrolitów o róŝnej mocy (c = 0,1 N) [3] NaleŜy tu dodać, Ŝe dla roztworów nieskończenie rozcieńczonych stopień dysocjacji α zbliŝa się do jedności. Natomiast w stęŝonych roztworach elektrolitów, w wyniku oddziaływania między jonami tworzą się asocjaty o róŝnym stopniu zasocjowania. W efekcie liczba aktywnych jonów a jest mniejsza niŝ wynika to ze stęŝenia c: a = f a c gdzie: a aktywność roztworu, c- stęŝenie roztworu, f a współczynnik aktywności; przy nieskończonym rozcieńczeniu f a dąŝy do 1 zaś aktywność roztworu stęŝenie (tablica 2) Tablica 2. Wpływ stęŝenia elektrolitów na wartości współczynnika aktywności f a [3]
8 8 Stała dysocjacji elektrolitycznej Dla elektrolitów słabych i średniej mocy, rzadziej dla elektrolitów mocnych, stosuje się równieŝ prawo działania mas: Iloczyn ze stęŝeń molowych jonów odniesiony do stęŝenia molowego substancji rozpuszczonej jest stały w temperaturze 25 0 C (298 K) i nosi nazwę stałej dysocjacji K dys. JeŜeli substancje dysocjują kilkustopniowo to posiadają kilka stałych dysocjacji, charakterystycznych dla kaŝdego stopnia dysocjacji a wypadkowa stała dysocjacji jest iloczynem tych kilku stałych. Rozpatrzmy roztwór wodorotlenku amonu i wodę. Są to słabe elektrolity, co w zapisie reakcji dysocjacji zaznaczone jest dwiema strzałkami skierowanymi w przeciwnych kierunkach: NH 4 OH NH OH - H 2 O H + + OH - Zaś stałe dysocjacji obliczane są z poniŝszych wzorów: +. K dys NH 4 OH = (CNH 4 COH - )/CNH 4 OH (1, mol/dm 3 ; T = 298K) K dys H 2 O = (CH +. COH - )/CH 2 O (1, mol/dm 3 ; T = 298K) gdzie: C stęŝenia jonów, wodorotlenku amonu i wody (mol/dm 3 ) Ze względu na specyficzne znaczenie wody, jej stała dysocjacji posłuŝyła do określania odczynu roztworów wodnych w jednostkach ph. W tym celu wprowadzono pojęcia iloczynu jonowego wody Kw i wykładnika jonów wodorowych ph, wykładnika jonów wodorotlenowych poh i pk w : K w = K dys H 2 O. CH 2 O = CH +. COH - = (mol/dm 3 ) 2 stąd: CH + = COH - = K w = 10-7 mol/dm 3 ph = -lgch + poh = -lgcoh - pk w = -lgk w Proste przeliczenie wskazuje, Ŝe dla chemicznie czystej wody w temperaturze 298K wartość ph = poh = 7 (odczyn obojętny). W nieobojetnych roztworach wodnych suma obu wykładników wynosi zawsze 14, lecz ph poh Odczyn roztworów wodnych kwasów i zasad Wprowadzenie do wody substancji odszczepiającej jony wodorowe powoduje wzrost stę- Ŝenia jonów wodorowych i obniŝenie stęŝenia jonów wodorotlenowych, bowiem musi być zachowana stała wartość K w. Mechanizm zachowania stałej wartości K w jest następujący: jony
9 9 OH - wiąŝą jony H + w cząsteczki wody a nadmiar jonów H + stwarza kwaśne środowisko (kwaśny odczyn). ph takiego roztworu przyjmuje wartości z zakresu 0 ph <7 Natomiast w środowisku zasadowym (zasadowy odczyn), gdy stęŝenie jonów wodorowych CH + jest mniejsze niŝ 10-7 i większe niŝ mol/dm 3, ph przyjmuje wartości z zakresu 7< ph 14 Dla celów praktycznych, środowiska o wartościach ph zawartych w zakresie od 6 do 8 przyjmuje się za środowiska prawie obojętne lub zbliŝone do obojętnych. Odczyn roztworów wodnych mocnych i słabych kwasów Odczyn roztworów wodnych kwasów jest konsekwencją procesu dysocjacji elektrolitycznej. Kwasy niezaleŝnie od stopnia zdysocjowania rozpadają się z odszczepieniem jonu wodorowego H +. Przykładem jest dysocjacja roztworu wodnego kwasu solnego i kwasu węglowego: HCl H + + Cl - I stopień H 2 CO 3 H HCO 3 - II stopień HCO 3 H CO 3 Odczyn roztworów wodnych kwasów jest kwaśny, czyli ich ph<7. Jednak przy takich samych stęŝeniach roztworów obu wymienionych kwasów, mniejsze wartości ph będzie wykazywał kwas solny ze względu na większy stopień dysocjacji (roztwór HCl jest mocnym elektrolitem zaś roztwór H 2 CO 3 jest słabym elektrolitem). Odczyn roztworów wodnych mocnych i słabych zasad RównieŜ odczyn roztworów wodnych zasad jest konsekwencją dysocjacji elektrolitycznej. Zasady rozpadają się z odszczepieniem jonu wodorotlenowego OH -. Przykładem jest dysocjacja roztworu wodnego wodorotlenku sodu i opisana wyŝej dysocjacja wodorotlenku amonu: NaOH Na + + OH - NH 4 OH NH OH - Odczyn wodnych roztworów obu wodorotlenków jest zasadowy (alkaliczny) czyli ich ph>7. Jednak przy takich samych stęŝeniach większe wartości ph będzie wykazywał roztwór mocnego wodorotlenku sodu, w którym jest większe stęŝenie jonów wodorotlenowych. 3. Hydroliza Hydroliza jest to proces chemiczny jonów rozpuszczonej w wodzie soli z jonami wody, polegający na utworzeniu słabo zdysocjowanych zasad, słabo zdysocjowanych kwasów oraz słabo zdysocjowanych kwasów i zasad. Hydrolizie ulegają: 1. sole słabych zasad i mocnych kwasów, np. NH 4 Cl, (NH 4 ) 2 SO 4, FeCl 3, AlCl 3 oraz azotany(v) wymienionych jonów 2. sole słabych kwasów i mocnych zasad, np. Na 2 CO 3, Na 2 SiO 3, K 2 S, CH 3 COONa
10 10 3. sole słabych kwasów i słabych zasad, np. (NH 4 ) 2 S, (NH 4 ) 2 CO 3 Hydrolizie nie ulegają sole mocnych kwasów i mocnych zasad, poniewaŝ w ich roztworach występują jony silnie zdysocjowanych kwasów, silnie zdysocjowanych zasad oraz silnie zdysocjowanych soli. Odczyn roztworów wodnych soli - przykłady reakcji dysocjacji elektrolitycznej i hydrolizy soli Odczyn roztworów wodnych soli jest konsekwencją zachodzących w nich procesów dysocjacji elektrolitycznej i hydrolizy. Sole słabych zasad i mocnych kwasów Dysocjacja soli (azotan(v) amonu) - NH 4 NO 3 NH NO 3 - Hydroliza soli (chlorek Ŝelaza(III)) - FeCl 3 Fe Cl - NH NO H + + OH - NH 4 OH + H + + NO 3 - (H 2 O) słabo zdysocjowana zasada silnie zdysocjowany kwas Fe Cl - + 3H + + 3OH - Fe(OH) 3 + 3H + + 3Cl - (3H 2 O) słabo zdysocjowana zasada silnie zdysocjowany kwas W wyniku nadwyŝki wolnych jonów wodorowych, odczyn wodnych roztworów soli mocnych kwasów i słabych zasad jest kwaśny (ph<7). ph roztworów takich soli oblicza się ze wzoru [3]: ph = - 1 Kwc log 2 K c_zasady gdzie: K w iloczyn jonowy wody = 10-14, K c_zasady - stała dysocjacji słabej zasady, c stęŝenie soli w roztworze (mol/dm 3 ) Sole słabych kwasów i mocnych zasad Dysocjacja soli (krzemian sodu) - Na 2 SiO 3 2Na + + SiO 3 2- Hydroliza soli (siarczek potasu) - K 2 S 2K + + S 2-2Na + + SiO H + + 2OH - 2Na + + 2OH - + H 2 SiO 3 (2H 2 O) silnie zdysocjowana zasada słabo zdysocjowany kwas 2K + + S H + + 2OH - 2K + + 2OH - + H 2 S (2H 2 O) silnie zdysocjowana zasada słabo zdysocjowany kwas W wyniku nadwyŝki wolnych jonów wodorotlenowych, odczyn wodnych roztworów soli mocnych zasad i słabych kwasów jest alkaliczny (zasadowy ph >7). ph roztworów takich soli oblicza się ze wzoru [3]: ph = lg Kw Kc c _ kwasu
11 11 gdzie: K w iloczyn jonowy wody = 10-14, K c_kwasu - stała dysocjacji słabego kwasu, c- stęŝenie soli w roztworze (mol/dm 3 ) Sole słabych kwasów i słabych zasad Dysocjacja soli (siarczek amonu) - (NH 4 ) 2 S 2 NH S 2- Hydroliza soli (węglan amonu) - (NH 4 ) 2 CO 3 2 NH CO NH S H + + 2OH - 2 NH 4 OH + H 2 S (2H 2 O) słabo zdysocjowana zasada słabo zdysocjowany kwas 2 NH CO H + + 2OH - 2 NH 4 OH + H 2 CO 3 (2H 2 O) słabo zdysocjowana zasada słabo zdysocjowany kwas Odczyn obu soli powinien niezbyt róŝnić się od 7. Jednak, jeŝeli wartości stałych dysocjacji kwasów i zasad, powstałych w wyniku hydrolizy soli, róŝnią się znacznie, wówczas ph roztworów soli odbiegają znacznie od 7. ph roztworów takich soli oblicza się ze wzoru [3]: ph = - 1 lg 2 KwK K c_kwasu c_zasady gdzie: K w iloczyn jonowy wody = 10-14, K c_kwasu - stała dysocjacji słabego kwasu, K c_zasady - stała dysocjacji słabej zasady 4. Woda w budownictwie Procesy rozpuszczania, dysocjacji i hydrolizy mają duŝe znaczenie dla inŝynierów budownictwa projektujących budowle oraz zatrudnionych przy ich wykonawstwie. Woda powierzchniowa lub zawarta w gruncie zwana wodą środowiskową moŝe mieć negatywny wpływ na materiały budowlane i od jej odczynu oraz zawartych w niej zanieczyszczeń zaleŝy mechanizm i szybkość przebiegających procesów korozyjnych. Zgodnie z normą PN-EN 206-1:2003 woda gruntowa o ph w zakresie 5,5 > ph 4,5 stwarza środowisko mało agresywne chemicznie dla betonu, natomiast woda o ph w zakresie 4,5 ph > 4,0 - silnie agresywne chemicznie. Zbyt zanieczyszczona woda nie moŝe być takŝe zastosowana jako woda zarobowa czy woda do pielęgnacji betonu. UŜycie wody złej jakości do tych celów moŝe spowodować zaburzenia w procesach wiązania i twardnienia cementu, pogorszenie wytrzymałości betonu lub zwiększenie jego podatności na korozję. Woda zarobowa powinna spełniać wymagania normy PN-EN 1008: Sposoby określania ph roztworów wodnych Istnieją dwie podstawowe metody określania odczynu roztworów wodnych: 1 - z uŝyciem wskaźników barwnych czyli indykatorów 2 - z uŝyciem elektronicznego pehametru
12 12 Ad.1. Istnieje grupa barwnych związków organicznych, które są słabymi kwasami, czyli mogą być w pewnym stopniu zdysocjowane. Zabarwienie ich postaci zdysocjowanej jest inne niŝ postaci niezdysocjowanej. JeŜeli stęŝenie jonów wodorowych w roztworze jest duŝe, to po dodaniu wskaźnika obserwujemy głównie zabarwienie jego postaci niezdysocjowanej, bowiem następuje cofnięcie jego dysocjacji (K dys = const.). W przeciwnym przypadku dysocjacja wskaźnika nasila się i obserwujemy głównie zabarwienie jego postaci zdysocjowanej. Gdy stęŝenie obu odmian jest zbliŝone obserwujemy barwę przejściową utworzoną przez nałoŝenie barw obu odmian. Znane jest wiele wskaźników, charakteryzujących się róŝnymi zakresami istnienia postaci zdysocjowanej i niezdysocjowanej oraz róŝnymi barwami tych postaci. Niektóre z nich posiadają zabarwioną tylko jedną postać (patrz tablica 1). Dokładność pomiaru ph przy pomocy pojedynczych wskaźników jest rzędu 1,5 2 jednostek a nawet mniejsza (barwa przejściowa mieści się w granicach minimum 1,5 jednostki). JeŜeli jednak zastosuje się jednocześnie kilka wskaźników, dokładność oznaczenia wzrasta. Istotną wadą tej metody jest wymóg przezroczystości i bezbarwności badanego roztworu (wyciągu wodnego). Tablica 3. Zabarwienie roztworów niektórych wskaźników zaleŝnie od ph [4] Tablica 3. Zabarwienie roztworów niektórych wskaźników zaleŝnie od ph [4] Ad. 2. Pehametr jest elektronicznym miernikiem do pomiaru ph roztworów niekoniecznie bezbarwnych i przezroczystych. Pomiary przy uŝyciu tego aparatu mogą być wykonywane takŝe w środowiskach niewodnych. Miernik zaopatrzony jest w elektrodę wskaźnikową, której wskazania zaleŝą od stęŝenia jonów H + oraz elektrodę porównawczą o stałym, niezmiennym potencjale. Miernik mierzy więc silę elektromotoryczną ogniwa składającego się z tych dwóch
13 13 elektrod, lecz wyskalowany jest takŝe w jednostkach ph (obecnie stosowana jest łatwiejsza w uŝyciu elektroda kombinowana, tzw. róŝnicowa, która zastępuje dwie wyŝej wymienione elektrody i wymaga mniej miejsca i mniej roztworu do wykonania pomiaru). Miernik przed wykonaniem pomiaru powinien być wyskalowany na roztworach o stałym ph, czyli na roztworach buforowych. Dokładność pomiaru wynosi ułamek jednostki ph. IV. Wykonanie ćwiczenia W ćwiczeniu określane jest ph roztworów mocnego i słabego kwasu oraz mocnej i słabej zasady o tym samym stęŝeniu molowym, ph roztworów róŝnych soli oraz stęŝenie jonów H + i OH - w roztworach tych substancji. 1. Procesy dysocjacji. ph roztworów kwasów i zasad Do 5 wypłukanych wodą destylowaną zlewek pojemności 25 ml wlać do ¾ wysokości: - 0,5 m ( pół molowy) roztwór kwasu solnego 0,5 m HCl, - 0,5 m ( pół molowy) roztwór kwasu octowego 0,5 m CH 3 COOH, - 0,5 m ( pół molowy) roztwór zasady sodowej 0,5 m NaOH, - 0,5 m ( pół molowy) roztwór zasady amonowej 0,5 m NH 4 OH. - oraz wyciąg wodny betonu wykonany w stosunku wagowym beton/woda jak 1/10. Dodać po 2 krople dowolnego wskaźnika kwasowo-zasadowego i oszacować ph roztworów przy uŝyciu tego wskaźnika. Zmierzyć dokładnie ph roztworów za pomocą wyskalowanego pehametru. Wartości ph uzyskane w wyniku oszacowania i pomiaru zanotować w tablicy 4. UWAGA: przy zmianie roztworów, których ph jest mierzone, naleŝy pamiętać o kaŝdorazowym wyłączeniu pehametru oraz o spłukaniu elektrody wodą destylowaną z tryskawki i delikatnym osuszeniu ręcznikiem papierowym. Dodatkowo, aby ustalić zabarwienie wszystkich wskaźników w środowisku kwaśnym i zasadowym, naleŝy przygotować w statywie 8 czystych próbówek. Do 4 próbówek naleŝy wlać roztwór kwasu solnego zaś do 4 roztwór wodorotlenku sodu. Do próbówek dodać po 2 krople 4 wskaźników w kolejności: oranŝ metylowy, czerwień metylowa, błękit bromotymolowy oraz fenoloftaleina. Zabarwienia roztworów posłuŝą jako wzorce barwy postaci kwasowej i zasadowej wszystkich stosowanych wskaźników. W celu określenia odczynu betonu cementowego moŝna, zamiast wykonania wyciągu wodnego 1/10, odłupać kawałek betonu i po zwilŝeniu wodą destylowaną oraz osuszeniu ręcznikiem papierowym nanieść kroplę roztworu fenoloftaleiny. O ph cieczy w porach betonu wnioskuje się na podstawie zabarwienia wskaźnika. 2. Procesy dysocjacji i hydrolizy. ph roztworów soli W ćwiczeniu określany jest odczyn roztworów 3 soli bezbarwnych i jednej soli barwnej o stęŝeniu 0,5 mol/dm 3, lub innym podanym przez prowadzącego. PoniŜej opisano sposób postę-
14 14 powania przy określaniu odczynu jednej soli. Do 4 wypłukanych wodą destylowaną próbówek naleŝy wlać na wysokość 1-2 cm roztwór soli. Do kaŝdej z próbówek wkroplić po 2 krople wskaźnika w kolejności: oranŝ metylowy, czerwień metylowa, błękit bromotymolowy oraz fenoloftaleina i dobrze wymieszać. Zabarwienie wskaźników i ph roztworu soli oszacowane za pomocą tablicy 3 naleŝy wpisać do tablicy 4. W razie wystąpienia trudności w dokładnej ocenie barwy wskaźnika, naleŝy się posłuŝyć przygotowanymi w 1 części ćwiczenia wzorcami barwnymi. Do zlewki pojemności 25 ml naleŝy zlać roztwory soli z próbówek, dopełnić porcją nowego roztworu do 3/4 wysokości i zmierzyć ph roztworu w zlewce za pomocą pehametru. Odczyt z pehametru zanotować w tablicy 5. Opisane czynności naleŝy takŝe powtórzyć dla roztworów wodnych dwóch kolejnych bezbarwnych soli. Dla soli barwnej naleŝy wykonać tylko pomiar za pomocą pehametru. UWAGA: przy zmianie roztworów, których ph jest mierzone, naleŝy pamiętać o kaŝdorazowym wyłączeniu pehametru oraz o opłukaniu elektrody wodą destylowaną z tryskawki i delikatnym osuszeniu bibułą filtracyjną. Po skończeniu ćwiczenia umyć szkło i uprzątnąć stanowisko. V. Opracowanie wyników ćwiczenia 1. Procesy dysocjacji. ph roztworów wodnych kwasów i zasad a) wyniki doświadczalne uzyskane w tej części ćwiczenia naleŝy zamieścić w tablicy 4, b) obliczyć stęŝenie jonów H + oraz OH - na podstawie zaleŝności: ph = -lgch + oraz COH - = /CH + a takŝe przy uŝyciu tablicy logarytmów dziesiętnych lub kalkulatora. Wyniki obliczeń zamieścić równieŝ w tablicy 4, c) na podstawie wartości ph i stęŝenia obu rodzajów jonów uzasadnić, który z kwasów i która z zasad są elektroliami większej mocy, d) napisać reakcje dysocjacji dla elektrolitów większej mocy i elektrolitów mniejszej mocy. Sposób przeliczania wartości ph roztworów na stęŝenie molowe jonów H + i OH - w tych roztworach - przykłady a) Obliczanie stęŝenia jonów wodorowych z uŝyciem tablic logarytmicznych Przykład I: oblicz jakie jest stęŝenie jonów H + i OH - w roztworze kwasu solnego, którego ph odczytane za pomocą pehametru wynosi 1,55. PoniewaŜ: ph = -lgch +, stąd wartość lgch + wynosi 1,55. Aby określić wartość CH + pod logarytmem naleŝy określić wartość logarytmu odpowiadającą tej liczbie ujemnej, czyli ustalić wartość cechy i mantysy logarytmu. W tym celu dodajemy 1 do wartości -1 (przed przecinkiem) oraz +1 do wartości 0,55 po przecinku. Uzyskujemy war-
15 15 tość logarytmu 2,45. Odczytana z tablicy logarytmów dziesiętnych wartość stęŝenia jonów wodorowych wynosi 0,0282 ( ) mol/dm 3 PoniewaŜ: COH - = /CH + To stęŝenie molowe jonów OH - - COH - = /2, = 3, mol/dm 3 Przykład II: oblicz, jakie jest stęŝenie jonów H + i OH - w roztworze wodorotlenku sodu, którego ph odczytane na pehametrze wynosi 11,55. PoniewaŜ: ph = -lgch +, stąd lg CH + wynosi 11,55. Po wykonaniu prostych działań matematycznych jak w przykładzie I uzyskujemy wartość logarytmu: 12,45. Odczytana z tablicy logarytmów dziesiętnych wartość stęŝenia jonów wodorowych wynosi 2, mol/dm 3 PoniewaŜ: COH - = /CH + To stęŝenie molowe jonów OH - - COH - = /2, = 3, mol/dm 3 b) Obliczanie stęŝenia jonów wodorowych z uŝyciem kalkulatora Przykład I: Do kalkulatora wpisać wartość 10, wcisnąć klawisz x y wpisać 1,55 i z uŝyciem klawisza +/- wstawić znak -. W okienku pojawi się liczba 0, , którą naleŝy zaokrąglić do trzech cyfr znaczących. StęŜenie jonów wodorowych wyniesie 0,0282 czyli 2, mol/dm 3. Przykład II: W drugim przypadku wynik obliczenia wyniesie 2, czyli 2, mol/dm 3. Tablica 4. Wyniki przybliŝonych i dokładnych pomiarów ph uzyskane dla roztworów kwasów i zasad Rodzaj roztworu 0,5 m HCl 0,5 m CH 3 COOH 0,5 m NaOH 0,5 m NH 4 OH Wyciąg wodny betonu - 1g betonu/10 g wody Rodzaj wskaźnika Barwa wskaźnika oszacowane z barwy wskaźników ph roztworu odczytane z pehametru 2. Procesy dysocjacji i hydrolizy. ph roztworów wodnych soli StęŜenie jonów, mol/dm 3 a) wyniki doświadczalne uzyskane w tej części ćwiczenia zamieścić w tablicy 5 b) napisać reakcje dysocjacji oraz reakcje hydrolizy soli uzasadniające odczyn soli H + OH - roztworu Odczyn c) obliczyć ph roztworów za pomocą wzorów zamieszczonych na str i danych z tablicy 6
16 16 d) sformułować wnioski na temat odczynu soli ulegających hydrolizie i sposobów określania ph ich roztworów Tablica 5. Wyniki przybliŝonych i dokładnych pomiarów ph uzyskane dla roztworów soli oraz wyniki obliczeń w uŝyciem wzorów zamieszczonych na stronach 10 i 11 Wzór chemiczny soli, stęŝenie roztworu (mol/dm 3 ) oranŝ metylowy Zabarwienie wskaźników czerwień metylowa błękit bromotymolowy fenoloftaleina oszacowane z barwy wskaźników ph roztworu soli odczytane z pehametru obliczone z wzorów Odczyn roztworu SÓL I SÓL II SÓL III SÓL IV Tablica 6. Wartości stałych dysocjacji K dys wybranych kwasów i zasad [5] Kwas Stała dysocjacji Zasada Stała dysocjacji Węglowy - H 2 CO 3 K 2 4, Amonowa - NH 4 OH K 1, Krzemowy - H 2 SiO 3 K 2 1, Glinowa - Al(OH) 3 K 3 1, Siarkowodorowy- H 2 S K śelazowa(iii) - Fe(OH) 3 K 3 1, Siarkowy(VI) - H 2 SO 4 K 2 1, Miedziowa(II) - Cu(OH) 2 K 2 1, Octowy - CH 3 COOH K 1, Wapniowa Ca(OH) 2 K 2 4, Szczawiowy - (COOH) 2 K 2 5, Magnezowa - Mg(OH) 2 K 2 2, VI. LITERATURA 1. Praca zbiorowa pod redakcją L. Czarneckiego, Ćwiczenia laboratoryjne z chemii budowlanej. Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa M.J. Sienko, R.A. Plane, Chemia. Postawy i własności. WNT, Warszawa L. Czarnecki, T. Broniewski, O. Henning, Chemia w budownictwie. Arkady, Warszawa Praca zbiorowa pod redakcją M. Kamińskiego, Ćwiczenia laboratoryjne z chemii ogólnej. Część I. Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, Warszawa Poradnik fizyko-chemiczny, WNT, Warszawa 1979.
Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph
Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph Dysocjacja elektrolitów W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik S.A. Arrhenius doświadczalnie udowodnił, że substancje
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELETROLITÓW Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. rystyna Moskwa, mgr Magdalena Bisztyga 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie (lub innych
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW.
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW. Zagadnienia: Zjawisko dysocjacji: stała i stopień dysocjacji Elektrolity słabe i mocne Efekt wspólnego jonu Reakcje strącania osadów Iloczyn rozpuszczalności Odczynnik
Bardziej szczegółowoChemia - B udownictwo WS TiP
Chemia - B udownictwo WS TiP dysocjacja elektrolityczna, reakcje w roztworach wodnych, ph wykład nr 2b Teoria dys ocjacji jonowej Elektrolity i nieelektrolity Wpływ polarnej budowy cząsteczki wody na proces
Bardziej szczegółowodla której jest spełniony warunek równowagi: [H + ] [X ] / [HX] = K
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH Szwedzki chemik Svante Arrhenius w 1887 roku jako pierwszy wykazał, że procesowi rozpuszczania wielu substancji towarzyszy dysocjacja, czyli rozpad cząsteczek na jony naładowane
Bardziej szczegółowoWodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)
Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE
Ćwiczenie 9 semestr 2 HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Obowiązujące zagadnienia: Hydroliza soli-anionowa, kationowa, teoria jonowa Arrheniusa, moc kwasów i zasad, równania hydrolizy soli, hydroliza wieloetapowa,
Bardziej szczegółowo- w nawiasach kwadratowych stężenia molowe.
Cz. VII Dysocjacja jonowa, moc elektrolitów, prawo rozcieńczeń Ostwalda i ph roztworów. 1. Pojęcia i definicja. Dysocjacja elektroniczna (jonowa) to samorzutny rozpad substancji na jony w wodzie lub innych
Bardziej szczegółoworoztwory elektrolitów KWASY i ZASADY
roztwory elektrolitów KWASY i ZASADY nieelektrolit słaby elektrolit mocny elektrolit Przewodnictwo właściwe elektrolitów < 10-2 Ω -1 m -1 dla metali 10 6-10 8 Ω -1 m -1 Pomiar przewodnictwa elektrycznego
Bardziej szczegółowoOpracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. Krystyna Moskwa
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. Krystyna Moskwa CZĘŚĆ TEORETYCZNA 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie (lub innych
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ
WARTOŚĆ ph ROZTWORÓW WODNYCH WSTĘP 1. Wartość ph wody i roztworów Woda dysocjuje na jon wodorowy i wodorotlenowy: H 2 O H + + OH (1) Stała równowagi tej reakcji, K D : wyraża się wzorem: K D = + [ Η ][
Bardziej szczegółowoWARSZTATY olimpijskie. Co już było: Atomy i elektrony Cząsteczki i wiązania Stechiometria Gazy, termochemia Równowaga chemiczna Kinetyka
WARSZTATY olimpijskie Co już było: Atomy i elektrony Cząsteczki i wiązania Stechiometria Gazy, termochemia Równowaga chemiczna inetyka WARSZTATY olimpijskie Co będzie: Data Co robimy 1 XII 2016 wasy i
Bardziej szczegółowo6. ph i ELEKTROLITY. 6. ph i elektrolity
6. ph i ELEKTROLITY 31 6. ph i elektrolity 6.1. Oblicz ph roztworu zawierającego 0,365 g HCl w 1,0 dm 3 roztworu. Odp 2,00 6.2. Oblicz ph 0,0050 molowego roztworu wodorotlenku baru (α = 1,00). Odp. 12,00
Bardziej szczegółowoRównowagi w roztworach elektrolitów
Do doświadczeń stosować suche szkło i sprzęt laboratoryjny. Po użyciu szkło i sprzęt laboratoryjny należy wstępnie opłukać, a po zakończonych eksperymentach dokładnie umyć (przy użyciu detergentów) i pozostawić
Bardziej szczegółowoDYSOCJACJA ELEKTROLITYCZNA, ph ROZTWORU
DYSOCJACJA ELEKTROLITYCZNA, ph ROZTWORU WSTĘP TEORETYCZNY Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które rozpuszczając się w wodzie lub innym rozpuszczalniku polarnym rozpadają się na jony dodatnie i ujemne,
Bardziej szczegółowoRównowagi jonowe - ph roztworu
Równowagi jonowe - ph roztworu Kwasy, zasady i sole nazywa się elektrolitami, ponieważ przewodzą prąd elektryczny, zarówno w wodnych roztworach, jak i w stanie stopionym (sole). Nie wszystkie wodne roztwory
Bardziej szczegółowoPODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2
PODSTAWY CEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA Wykład Plan wykładu II,III Woda jako rozpuszczalnik Zjawisko dysocjacji Równowaga w roztworach elektrolitów i co z tego wynika Bufory ydroliza soli Roztwory (wodne)-
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji w technikum zakres podstawowy 2 godziny
Scenariusz lekcji w technikum zakres podstawowy 2 godziny Temat : Hydroliza soli. Cele dydaktyczno wychowawcze: Wyjaśnienie przyczyn różnych odczynów soli Uświadomienie różnej roli wody w procesach dysocjacji
Bardziej szczegółowoKONDUKTOMETRIA. Konduktometria. Przewodnictwo elektrolityczne. Przewodnictwo elektrolityczne zaleŝy od:
KONDUKTOMETRIA Konduktometria Metoda elektroanalityczna oparta na pomiarze przewodnictwa elektrolitycznego, którego wartość ulega zmianie wraz ze zmianą stęŝenia jonów zawartych w roztworze. Przewodnictwo
Bardziej szczegółowoODCZYN WODY BADANIE ph METODĄ POTENCJOMETRYCZNĄ
ODCZYN WODY BADANIE ph METODĄ POTENCJOMETRYCZNĄ Instrukcja do ćwiczeń opracowana w Katedrze Chemii Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego. 1. Wprowadzenie 1.1. Odczyn wody Odczyn roztworu określa stężenie,
Bardziej szczegółowoInżynieria Środowiska
ROZTWORY BUFOROWE Roztworami buforowymi nazywamy takie roztwory, w których stężenie jonów wodorowych nie ulega większym zmianom ani pod wpływem rozcieńczania wodą, ani pod wpływem dodatku nieznacznych
Bardziej szczegółowoKwas HA i odpowiadająca mu zasada A stanowią sprzężoną parę (podobnie zasada B i kwas BH + ):
Spis treści 1 Kwasy i zasady 2 Rola rozpuszczalnika 3 Dysocjacja wody 4 Słabe kwasy i zasady 5 Skala ph 6 Oblicznie ph słabego kwasu 7 Obliczanie ph słabej zasady 8 Przykłady obliczeń 81 Zadanie 1 811
Bardziej szczegółowoPEHAMETRIA I ROZTWORY BUFOROWE
4. PEHAMETRIA I ROZTWORY BUFOROWE 1. Sporządzanie i oznaczanie buforu octanowego Pehametria jest analizą instrumentalną, słuŝącą do potencjometrycznego bezpośredniego pomiaru wskaźnika stęŝenia jonów H
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE NR 4 PEHAMETRIA. Poznanie metod pomiaru odczynu roztworów wodnych kwasów, zasad i soli.
ĆWICZENIE NR 4 PEHAMETRIA Cel ćwiczenia Poznanie metod pomiaru odczynu roztworów wodnych kwasów, zasad i soli. Zakres wymaganych wiadomości 1. Dysocjacja elektrolityczna.. Iloczyn jonowy wody.. Pojęcie
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWE W ROZTWORACH WODNYCH
RÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWE W ROZTWORACH WODNYCH Większość reakcji chemicznych (w tym również procesy zachodzące w środowisku naturalnym) przebiegają w roztworach wodnych. Jednym z ważnych typów reakcji
Bardziej szczegółowoObliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej
Bardziej szczegółowoSTĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI
Ćwiczenie 8 Semestr 2 STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Obowiązujące zagadnienia: Stężenie jonów wodorowych: ph, poh, iloczyn jonowy wody, obliczenia rachunkowe, wskaźniki
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 2 KONDUKTOMETRIA
ĆWICZENIE 2 KONDUKTOMETRIA 1. Oznaczanie słabych kwasów w sokach i syropach owocowych metodą miareczkowania konduktometrycznego Celem ćwiczenia jest ilościowe oznaczenie zawartości słabych kwasów w sokach
Bardziej szczegółowoKWASY I WODOROTLENKI. 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to:
KWASY I WODOROTLENKI 1. Poprawne nazwy kwasów H 2 S, H 2 SO 4, HNO 3, to: 1. kwas siarkowy (IV), kwas siarkowy (VI), kwas azotowy, 2. kwas siarkowy (VI), kwas siarkowy (IV), kwas azotowy (V), 3. kwas siarkowodorowy,
Bardziej szczegółowoRównowagi w roztworach wodnych
Równowagi w roztworach wodnych V 1 A + B = C + D V 2 Szybkości reakcji: v 1 = k 1 c A c B v 2 = k 2 c C c D ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji
Bardziej szczegółowoChemia - laboratorium
Chemia - laboratorium Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Studia stacjonarne, Rok I, Semestr zimowy 2013/14 Dr hab. inż. Tomasz Brylewski e-mail: brylew@agh.edu.pl tel. 12-617-5229 Katedra
Bardziej szczegółowoNaOH HCl H 2 SO 3 K 2 CO 3 H 2 SO 4 NaCl CH 3 COOH
STOPIEŃ DYSOCJACJI 1. Oblicz stopień dysocjacji kwasu azotowego (III) o stężeniu 0,1 mol/dm 3 i o ph = 4 2. Wodny roztwór słabego kwasu jednoprotonowego zawiera 0,2 mola jonów H + i 2 mole niezdysocjonowanych
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do
Bardziej szczegółowoELEKTROLITY, KWASY, ZASADY I SOLE. HCl H + + Cl - (1).
Autorzy: Andrzej Jabłoński, Tomasz Palewski Korekta: Alicja Bakalarz WPROWADZENIE ELEKTROLITY, KWASY, ZASADY I SOLE Elektrolitami nazywamy substancje, które w roztworze wodnym ulegają dysocjacji elektrolitycznej,
Bardziej szczegółowoRównowaga kwasowo-zasadowa
Równowaga kwasowo-zasadowa Elektrolity - substancje, które rozpuszczając się w wodzie lub innych rozpuszczalnikach rozpadają się na jony dodatnie i ujemne, czyli ulegają dysocjacji elektrolitycznej Stopień
Bardziej szczegółowoMechanizm działania buforów *
Mechanizm działania buforów * UNIWERSYTET PRZYRODNICZY Z doświadczenia nabytego w laboratorium wiemy, że dodanie kropli stężonego kwasu do 10 ml wody powoduje gwałtowny spadek ph o kilka jednostek. Tymczasem
Bardziej szczegółowoZad: 5 Oblicz stężenie niezdysocjowanego kwasu octowego w wodnym roztworze o stężeniu 0,1 mol/dm 3, jeśli ph tego roztworu wynosi 3.
Zad: 1 Oblicz wartość ph dla 0,001 molowego roztworu HCl Zad: 2 Oblicz stężenie jonów wodorowych jeżeli wartość ph wynosi 5 Zad: 3 Oblicz stężenie jonów wodorotlenkowych w 0,05 molowym roztworze H 2 SO
Bardziej szczegółowoRównowagi w roztworach wodnych
Równowagi w roztworach wodnych Stan i stała równowagi reakcji chemicznej ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji Stopień dysocjacji Prawo rozcieńczeń
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp. Roztwory elektrolitów
Spis treści 1 Wstęp 1.1 Roztwory elektrolitów 1.2 Aktywność elektrolitów 1.3 Teorie kwasów i zasad 1.3.1 Teoria Arrheniusa 1.3.2 Teoria Lowry ego-brönsteda 1.3.3 Teoria Lewisa 1.4 Roztwory buforowe 1.5
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy...
SPRAWOZDANIE 2 Imię i nazwisko:... Data:.... Kierunek studiów i nr grupy..... Doświadczenie 1.1. Wskaźniki ph stosowane w laboratorium chemicznym. Zanotować obserwowane barwy roztworów w obecności badanych
Bardziej szczegółowoChemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II
Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Szczegółowe kryteria oceniania po pierwszym półroczu klasy II: III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących
Bardziej szczegółowoZagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej
Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej 1) Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 2) Roztwory (zadania rachunkowe zbiór zadań Pazdro
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW WODNYCH I NIEWODNYCH
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW WODNYCH I NIEWODNYCH Opracowanie: dr Jadwiga Zawada, dr inż. K. Moskwa CZĘŚĆ TEORETYCZNA 1. Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które podczas rozpuszczania w wodzie
Bardziej szczegółowoMAŁOPOLSKI KONKURS CHEMICZNY
Kod ucznia MAŁOPOLSKI KONKURS CHEMICZNY dla uczniów szkół podstawowych 24 października 2018 r. Etap I (szkolny) Wypełnia Komisja Etapu Szkolnego Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 Maksymalna liczba 1 2 1 6 4 9 2 Liczba
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń:
Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018 III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie wymienia
Bardziej szczegółowoANALIZA MIARECZKOWA. ALKACYMERIA
Grażyna Gryglewicz ANALIZA MIARECZKOWA. ALKACYMERIA l. Wiadomości ogólne Analiza miareczkowa jest jedną z ważniejszych metod analizy ilościowej. Metody analizy miareczkowej polegają na oznaczeniu ilości
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoLICEALIŚCI LICZĄ PRZYKŁADOWE ZADANIA Z ROZWIĄZANIAMI
Zadanie 1: Słaby kwas HA o stężeniu 0,1 mol/litr jest zdysocjowany w 1,3 %. Oblicz stałą dysocjacji tego kwasu. Jeżeli jest to słaby kwas, można użyć wzoru uproszczonego: K = α C = (0,013) 0,1 = 1,74 10-5
Bardziej szczegółowoZajęcia 10 Kwasy i wodorotlenki
Zajęcia 10 Kwasy i wodorotlenki Według teorii Brönsteda-Lowrego kwasy to substancje, które w reakcjach chemicznych oddają protony, natomiast zasady to substancje, które protony przyłączają. Kwasy, które
Bardziej szczegółowoChemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II
Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II Łączenie się atomów. Równania reakcji Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2]
Wymagania programowe na poszczególne oceny III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia
Bardziej szczegółowoZwiązki nieorganiczne
strona 1/8 Związki nieorganiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Typy związków nieorganicznych: kwasy, zasady, wodorotlenki, dysocjacja jonowa, odczyn roztworu,
Bardziej szczegółowoTWARDOŚĆ WODY. Ca(HCO 3 ) HCl = CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2. Mg(HCO 3 ) 2 + 2HCl = MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2
TWARDOŚĆ WODY Ćwiczenie 1. Oznaczanie twardości przemijającej wody wodociągowej Oznaczenie twardości przemijającej wody polega na miareczkowaniu określonej ilości badanej wody roztworem kwasu solnego o
Bardziej szczegółowoW rozdziale tym omówione będą reakcje związków nieorganicznych w których pierwiastki nie zmieniają stopni utlenienia. Do reakcji tego typu należą:
221 Reakcje w roztworach Wiele reakcji chemicznych przebiega w roztworach. Jeżeli są to wodne roztwory elektrolitów wtedy faktycznie reagują między sobą jony. Wśród wielu reakcji chemicznych zachodzących
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 1: BUFORY 1. Zapoznanie z Regulaminem BHP 2. Oznaczanie ph 2.1. metoda z zastosowaniem papierków wskaźnikowych
ĆWICZENIE 1: BUFORY 1. Zapoznanie z Regulaminem BHP 2. Oznaczanie ph 2.1. metoda z zastosowaniem papierków wskaźnikowych Zasada metody Wykrywanie stęŝenia jonów wodorowych przy zastosowaniu papierków wskaźnikowych
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu chemia dla klasy II gimnazjum, rok szkolny 2015/2016
Szczegółowe wymagania edukacyjne z przedmiotu chemia dla klasy II gimnazjum, rok szkolny 2015/2016 II. Wewnętrzna budowa materii posługuje się symbolami pierwiastków odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego
Bardziej szczegółowoRównowagi w roztworach wodnych
Równowagi w roztworach wodnych Stan i stała równowagi reakcji chemicznej ogólnie Roztwory, rozpuszczalność, rodzaje stężeń, iloczyn rozpuszczalności Reakcje dysocjacji Stopień dysocjacji Prawo rozcieńczeń
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE STAŁEJ DYSOCJACJI p-nitrofenolu METODĄ SPEKTROFOTOMETRII ABSORPCYJNEJ
Ćwiczenie nr 13 WYZNCZNIE STŁEJ DYSOCJCJI p-nitrofenolu METODĄ SPEKTROFOTOMETRII BSORPCYJNEJ I. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie metodą spektrofotometryczną stałej dysocjacji słabego kwasu,
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania chemii klasa 2.
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2. Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Umiejętności wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiązujące
Bardziej szczegółowoRozkład materiału nauczania chemii klasa 2 gimnazjum.
Rozkład materiału nauczania chemii klasa 2 gimnazjum. Lp. Treści nauczania (temat lekcji) Liczba godzin na realizację Umiejętności wymagania szczegółowe (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania obowiązujące
Bardziej szczegółowoZadanie: 2 Zbadano odczyn wodnych roztworów następujących soli: I chlorku baru II octanu amonu III siarczku sodu
Zadanie: 1 Sporządzono dwa wodne roztwory soli: siarczanu (VI) sodu i azotanu (III) sodu Który z wyżej wymienionych roztworów soli nie będzie miał odczynu obojętnego? Uzasadnij odpowiedź i napisz równanie
Bardziej szczegółowoChemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy
Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym
Bardziej szczegółowoFragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH
Fragmenty Działu 5 z Tomu 1 REAKCJE W ROZTWORACH WODNYCH Podstawy dysocjacji elektrolitycznej. Zadanie 485 (1 pkt.) V/2006/A2 Dysocjacja kwasu ortofosforowego(v) przebiega w roztworach wodnych trójstopniowo:
Bardziej szczegółowoCHEMIA - wymagania edukacyjne
CHEMIA - wymagania edukacyjne III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody
Bardziej szczegółowoChemia. Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas II gimnazjum
Chemia Wymagania programowe na poszczególne oceny dla uczniów klas II gimnazjum 1 określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka o dużym stopniu trudności wykonuje obliczenia stechiometryczne [1+2]
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii
Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. II Gimnazjum Rok szkolny 2015/2016 Wewnętrzna budowa materii Dopuszczający (K) Dostateczny(P) Dobry(R) Bardzo dobry (D) Celujący (W) Uczeń : - wie,
Bardziej szczegółowoKLASYFIKACJA ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH
KLASYFIKACJA ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH Opracowanie: dr hab. Barbara Stypuła, dr inż. Krystyna Moskwa, mgr Agnieszka Tąta Związki nieorganiczne dzieli się najczęściej na: - tlenki - wodorki - wodorotlenki
Bardziej szczegółowoPropozycja planu wynikowego Chemia Nowej Ery - klasa 2 gimnazjum
1 Propozycja planu wynikowego Chemia Nowej Ery - klasa 2 gimnazjum Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Dział III. Woda i roztwory wodne Treści nauczania 7. Poznajemy związek chemiczny wodoru i tlenu
Bardziej szczegółowoWymagania programowe z chemii w kl.2 na poszczególne oceny ; prowadzący mgr Elżbieta Wnęk. II. Wewnętrzna budowa materii
Wymagania programowe z chemii w kl.2 na poszczególne oceny ; prowadzący mgr Elżbieta Wnęk II. Wewnętrzna budowa materii definiuje pojęcie wartościowość podaje wartościowość pierwiastków w stanie wolnym
Bardziej szczegółowoCHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE
CHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady odróżnia kwasy od
Bardziej szczegółowoRoztwory elekreolitów
Imię i nazwisko:... Roztwory elekreolitów Zadanie 1. (2pkt) W teorii Brönsteda sprzężoną parą kwas-zasada nazywa się układ złożony z kwasu oraz zasady, która powstaje z tego kwasu przez odłączenie protonu.
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa II. I. Wewnętrzna budowa materii. Ocena bardzo dobra [ ]
Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMIA klasa II I. Wewnętrzna budowa materii wymienia typy wiązań zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne podaje definicje wiązania kowalencyjnego wymaganych
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE II gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z CHEMII W KLASIE II gimnazjum Program nauczania chemii w gimnazjum autorzy: Teresa Kulawik, Maria Litwin Program realizowany przy pomocy
Bardziej szczegółowoDYSOCJACJA ELEKTROLITYCZNA, ph ROZTWORU
DYSOCJACJA ELEKTROLITYCZNA, ph ROZTWORU WSTĘP TEORETYCZNY Dysocjacja elektrolityczna Substancje, które rozpuszczając się w wodzie lub innym rozpuszczalniku polarnym rozpadają się na jony dodatnie i ujemne,
Bardziej szczegółowo5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ
5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ Proces rozpuszczania trudno rozpuszczalnych elektrolitów można przedstawić ogólnie w postaci równania A m B n (stały) m A n+ + n B m-
Bardziej szczegółowoWykład 11 Równowaga kwasowo-zasadowa
Wykład 11 Równowaga kwasowo-zasadowa JS Skala ph Skala ph ilościowa skala kwasowości i zasadowości roztworów wodnych związków chemicznych. Skala ta jest oparta na aktywności jonów hydroniowych [H3O+] w
Bardziej szczegółowoDysocjacja elektrolityczna, przewodność elektryczna roztworów
tester woda destylowana tester Ćwiczenie 1a woda wodociągowa tester 5% roztwór cukru tester 0,1 M HCl tester 0,1 M CH 3 COOH tester 0,1 M tester 0,1 M NH 4 OH tester 0,1 M NaCl Dysocjacja elektrolityczna,
Bardziej szczegółowoSkład zespołu (imię i nazwisko): (podkreślić dane osoby piszącej sprawozdanie):
Wydział Chemii Katedra Chemii Ogólnej i Nieorganicznej pracownia studencka prowadzący: ĆWICZENIE 3 RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW Data wykonania ćwiczenia: Skład zespołu (imię i nazwisko): (podkreślić
Bardziej szczegółowoSporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości
Sporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości (opracowanie: Barbara Krajewska) Celem ćwiczenia jest zbadanie właściwości roztworów buforowych. Przygotujemy dwa roztwory buforowe: octanowy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020
Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020 Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań na ocenę dopuszczającą.
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoOpisy ćwiczeń laboratoryjnych z chemii. Semestr I (zimowy) Rok akademicki 2012/13
WYDZIAŁ KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA I ROLNICTWA KIERUNEK: ROLNICTWO I ROK STUDIA NIESTACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA Opisy ćwiczeń laboratoryjnych z chemii Semestr I (zimowy) Rok akademicki 2012/13 Opracowała:
Bardziej szczegółowoXV Wojewódzki Konkurs z Chemii
XV Wojewódzki Konkurs z Chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów oraz klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa świętokrzyskiego II Etap powiatowy 16 styczeń 2018
Bardziej szczegółowoRoztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)
Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW. Eliminacje rejonowe II stopień
POUFNE Pieczątka szkoły 28 stycznia 2016 r. Kod ucznia (wypełnia uczeń) Imię i nazwisko (wypełnia komisja) Czas pracy 90 minut KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 Eliminacje rejonowe
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.
Bardziej szczegółowoKONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW. Eliminacje szkolne I stopień
POUFNE Pieczątka szkoły 9 listopada 2015 r. Imię Czas pracy 60 minut Nazwisko KONKURS CHEMICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 Eliminacje szkolne I stopień Informacje: 1. Przeczytaj uważnie
Bardziej szczegółowohttp://www.dami.pl/~chemia/wyzsza/rozdzial_viii/elektrolity5.htm Miareczkowanie Tutaj kliknij Alkacymetria - pojęcia ogólne Zobojętnianie mocny kwas - mocna zasada słaby kwas - mocna zasada mocny kwas
Bardziej szczegółowoXI Ogólnopolski Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2018/2019. ETAP I r. Godz Zadanie 1 (10 pkt)
XI Ogólnopolski Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2018/2019 ETAP I 9.11.2018 r. Godz. 10.00-12.00 Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. KOPKCh 27 Zadanie 1 (10 pkt) 1. W atomie glinu ( 1Al)
Bardziej szczegółowoOdpowiedź:. Oblicz stężenie procentowe tlenu w wodzie deszczowej, wiedząc, że 1 dm 3 tej wody zawiera 0,055g tlenu. (d wody = 1 g/cm 3 )
PRZYKŁADOWE ZADANIA Z DZIAŁÓW 9 14 (stężenia molowe, procentowe, przeliczanie stężeń, rozcieńczanie i zatężanie roztworów, zastosowanie stężeń do obliczeń w oparciu o reakcje chemiczne, rozpuszczalność)
Bardziej szczegółowoSzczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019
Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 I. Eliminacje szkolne (60 minut, liczba punktów: 30). Wymagania szczegółowe. Cele kształcenia
Bardziej szczegółowoŚwiat chemii cz. 1 i cz.2, rok szkolny 2016/17 Opis założonych osiągnięć ucznia
Świat chemii cz. 1 i cz.2, rok szkolny 2016/17 Opis założonych osiągnięć ucznia Osiągnięcia podstawowe Gazy wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; opisuje, na
Bardziej szczegółowoMałopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów
... kod ucznia Małopolski Konkurs Chemiczny dla Gimnazjalistów Etap I (szkolny) 16 października 2009 roku Wypełnia szkolna komisja konkursowa Zadanie 1. 2. 3. 4. 5. Suma Liczba punktów PoniŜej podano treść
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. IV. Kwasy. Ocena bardzo dobra. Ocena dostateczna. Ocena dopuszczająca. Ocena dobra [1] [ ]
Wymagania programowe na poszczególne oceny IV. Kwasy Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra [1] [1 + 2] [1 + 2 + 3] [1 + 2 + 3 + 4] wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia
Bardziej szczegółowoVI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014
VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:
Bardziej szczegółowoCHEMIA BUDOWLANA ĆWICZENIE NR 3
CHEMIA BUDOWLANA ĆWICZENIE NR 3 HYDROLIZA SOLI I WYZNACZANIE ph ROZTWORÓW WSTĘP TEORETYCZNY Kwasy są to substancje zdolne do oddawania protonów. Zasady są zdolne do wiązania protonów. Definicję kwasów
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy drugiej z chemii.
Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy drugiej z chemii. II. Wewnętrzna budowa materii definiuje pojęcie materia opisuje ziarnistą budowę materii opisuje, czym różni się atom od cząsteczki
Bardziej szczegółowo