Kapelan Wojewódzkiego Centrum Medycznego ks. Michał Mańka

Transkrypt

1 ISSN W numerze: Małe dziecko w szpitalu Hipotermia głowy... Rodzice i dzieci w oddziale... Co małemu pacjentowi... Choroby alergiczne i nie tylko Zwalczanie lęku i bólu u dzieci

2 Pan Jezus powiedział do Św. Faustyny: (..) miłość mnie sprowadziła i miłość mnie zatrzymuje. Miłość Go zatrzymuje... Kto dziś czeka na Boga? Zabrzmi to głupio, ale w świecie gdzie jest tylu ochrzczonych, tak naprawdę wiele osób nie chce aby przyszedł.,,niech by dał trochę czasu by nacieszyć się życiem- strach przed Sądem Ostatecznym i wstyd. Strach, którym próbujemy ograniczyć Boże Miłosierdzie. To jednak nieuniknione: zdziwi nas nasze zdziwienie i to, że policzony każdy włos, myśl ale także każdy dobry czyn. Zdziwi nas, że Niebo przygotowuje się i raduje na nasze przyjście! u Życzę nam, by całe rzesze mocno wyrośniętych krasnali udających Św. Mikołaja, dekoracje, magia prezentów, ubrane drzewa (gdy drzewo krzyża odrzucane) nie były dla nas znakiem, że zbliżają się Święta. Niech tym znakiem będzie człowiek wierzący, czekający na Boga, cierpliwy, uleczony z irytacji, napełniony łaską miłości-który pomaga kochać Boga, przywraca wiarę w Niego i w dobro, jest świadkiem Bożej Miłości. u Życzę nam, byśmy w te Święta, odwracając się w stronę Boga, więcej czasu poświęcili modlitwie, zrozumieli jak wielkim jest darem, spotkaniem, jak czystym instrumentem. My w Kościele nie jesteśmy sami. Prośmy Matkę Bożą, Świętych, Aniołów, Dusze Czyśćcowe, by modlili się z nami, za nami a nawet za nas. Pamiętajmy też o tych co po tamtej stronie (może z przerażeniem patrzą ileż to głupot nam się w życiu udaje i ileż dobrych chęci zmarnowanych). W tę noc, gdy czas cofa się o przeszło 2000 lat i wybiega naprzód do Dnia spotkania z Nim, pamiętajmy, że opłatek, którym składamy sobie życzenia, mógłby się stać na ołtarzu Bożym Ciałem. u Personelowi medycznemu i sobie życzę byśmy nie przyzwyczajali się do cierpienia. Dostrzegali wierną obecność żywego Boga pośród chorych, konających i cierpiących. Niech Duch Święty da nam łaskę poznania miejsca gdzie będziemy najbardziej użyteczni. Spotkanie z Nim warte jest trudnej drogi, wyrzeczeń, uczciwego i porządnego życia. Życzę nam jeszcze dobrych wzajemnych relacji, bądźmy też coraz milsi dla siebie: ofiarujmy sobie w prezencie życzliwość przewiązaną ogromną kokardą uśmiechu. u Kochani chorzy, jakże przypominacie kruche i słabe Dzieciątko Jezus. Współczesny świat boi się dzieci, boi się przyjmować słabych i bezbronnych. Posuwa się w tym strachu coraz dalej. W szpitalu niech towarzyszy Wam poczucie bezpieczeństwa i wsparcia ze strony nas wszystkich. Prognozy lekarskie są próbą dotknięcia przyszłości; lecz to teraz jest przestrzenią w której mamy działać. Niech każda chwila tu i teraz będzie dobrze wykorzystana. Nie mniej jednak życzę Wam dobrych prognoz, wyjścia z choroby, ale także otwartości na Krzyż, wkalkulowanie go w życie, by nie przerażał. Odwagi! u Niewierzącym życzę karpia bez ości, dużo radości i dużo gości, a tak dla zdrowia sporo trzeźwości i jeszcze... żebyście poczuli ciepło i światło modlitwy Kościoła. Ciepło, które ogrzeje najdalszy zapomniany kącik duszy i światło, które go rozświetli. Nawet jeśli wydaje się, że ten kącik przypomina stajnię, to dobrze, bo w Tę Noc, w takie miejsca przychodzi Bóg. On wie że dusza tęskni, pragnie go poznać, zaufać, poczuć bezpieczeństwo jakie płynie z Jego obecności. u Wszystkim kapłanom oraz sobie życzę by się nam szczęśliwie udało doprowadzić do bram Nieba wszystkie powierzone nam owce, nie zgubić żadnej, nie zawieźć Boga, być oparciem dla ludzi i mieć takie szczęście by modlitwą nas wspierali. Kapelan Wojewódzkiego Centrum Medycznego ks. Michał Mańka

3 Pracownikom, współpracownikom, pacjentom i ich rodzinom, składamy najserdeczniejsze życzenia, Świąt białych, pachnących choinką, spędzonych w ciepłej, rodzinnej atmosferze, pełnych niespodziewanych prezentów, Świąt dających radość i odpoczynek, oraz nadzieję w Nowym Roku, pełnym wiar y i optymizmu, żeby kolejny Rok był jeszcze lepszy niż ten, co właśnie mija. Dyrekcja Wojewódzkiego Centrum Medycznego Pokój Pana niech będzie z Wami Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania (Łk 2,14). Drodzy Czytelnicy, Pokoju, o którym słyszymy w słowach anielskiego uwielbienia Boga, z okazji narodzin Dzieciątka Jezus w Betlejem, bardzo nam dziś brakuje. Wiele jest wokół nas waśni i sporów, wzajemnego gnębienia siebie, pomawiania i podejrzeń, nie tylko w świecie polityki. Brakuje pokoju i zgody w naszych rodzinach, pożyciu małżeńskim, sąsiedzkich i parafialnych kręgach. I co tu dużo mówić, nie ma co oczekiwać, że pokojem obdarzy nas świat, a tak bardzo potrzebny jest dla naszego rozwoju i zdrowego funkcjonowania naszych rodzin i całego społeczeństwa. W ramach dorocznego obchodu Świąt Bożego Narodzenia Kościół przypomina nam, że prawdziwy i trwały pokój przyniósł i daje nam wszystkim w darze Jezus Chrystus, wcielony Boży Syn namaszczony Duchem Świętym. Źródłem owego pokoju od Boga jest tajemnica stałej obecności Jezusa z nami i Jego miłość do nas objawiona w Betlejem, a ostatecznie okazana nam i wręcz dowiedziona na Kalwarii. Naszym zadaniem jest otwarcie się na ów Boży Pokój i dzielenie się nim z innymi. Dlatego na progu Nowego Roku wszystkim Wam życzę szerokiego otwarcia drzwi domostw i serc na Boskiego Zbawiciela. Podpatrując Świętą Rodzinę z Nazaretu, zabiegajmy stale o taką jakość życia, aby Jezus mógł znajdować w nas upodobanie i aby Jego pokój mógł trwać w nas i między nami. Pokój i błogosławieństwo Pana niech będą z Wami wszystkimi w całym Nowym 2011 Roku! Wasz biskup + Andrzej Czaja

4 Małe dziecko w szpitalu Aleksander Wojtyłko Kto z nas, dorosłych, niczego się nie boi? Życie nas systematycznie uczyło. Potrafimy odnaleźć się w wielu sytuacjach. Potrafimy zaadoptować się. Posiedliśmy umiejętność zachowań asertywnych. Do tego rozumiemy potrzebę leczenia. Konieczność izolacji szpitalnej. Przymus leczenia igłą, plastrem, kroplówką. Biel fartuchów i zapach medykamentów nie stanowią dla nas większego problemu. Kto trafia do szpitala? Przecież nie dr A. Bęgowska-Falkowska i dr A. Wojtyłko zdrowy, silny, bez dolegliwości. Przyjęcie do szpitala jest poprzedzone okresem zaburzeń somatycznych. Okresem bólu. Osłabienia. Niekorzystnych doznań - biegunki, wymiotów, przeczulicy, nerwobólu Już w momencie przyjęcia do szpitala wiemy, że trafiliśmy tutaj nie dla przyjemności, tylko z konieczności. Sami czujemy potrzebę pomocy medycznej, bo chcemy znowu być zdrowi. Małe dziecko nie wie, co to zdrowie albo choroba. Małe dziecko już ma dość. Wcześniejszej gorączki. Bólu. Cierpienia. Małe dziecko jest rozdrażnione, osłabione. Obolałe. Pewnie do tego niewyspane. Małe dziecko widzi biel otoczenia. Małe dziecko czuje zapach odkażalników. Małe dziecko nie widzi swojego domu. Małe dziecko widzi SZPITAL. Małe dziecko ma instynkt. On zastępuje wiedzę. A co podpowiada instynkt? Najpierw lęk. Zaczyna się od wyczekiwania na wydarzenia przykre, obawa przed obcym, nieznanym. Lęk narasta na podstawie wyobrażeń, a nie rzeczywistego zagrożenia. Im mocniejszy lęk, tym większy niepokój ruchowy dziecka. Reakcje lękowe tracą swoją przystosowawczą funkcję i stają się wygórowane, nieadekwatne do bodźców. Pojawia się strach. Dziki strach. Jedna z podstawowych cech pierwotnych, mających swe źródło w instynkcie przetrwania. Małe dziecko chce przetrwać. Pozostaje więc - jako odruch obronny - ucieczka lub walka. Małe dziecko nie zna, więc nie chce. Skoro nie chce, a jest przymuszone - to musi walczyć. Bunt narasta, gdyż nagle mama i tato przechodzą do obozu wroga. Zamiast natychmiast zabrać dziecko ze szpitala, zaczynają pomagać agresorom. Na siłę trzymają rękę, nogę, próbują utulić wyrywającego się i wrzeszczącego wściekle malucha. Cały świat małego dziecka wali się. Małe dziecko ma dość. Zamyka oczy - nie chce widzieć problemu. Spocone, histerycznie spięte, gryzie, kopie, może pluje Czy można uniknąć szpitala, kiedy małe dziecko jest ciężko chore? Pytanie retoryczne. Czy można uniknąć strachu, lęku, przekonać dziecko do potrzeby hospitalizacji? Z tym bywa różnie. Zwykle - niezbyt różowo. Dużo zależy od wychowania, od rodziców, a tym często daleko do ideału. Czy zawsze okoliczności przyjęcia i pobytu małego dziecka w szpitalu muszą przebiegać tak drastycznie? To już zależy od personelu. Jesteśmy profesjonalistami specjalnie dla ciebie Dla twojego dziecka również. Poświęcamy ten numer naszego

5 biuletynu właśnie takim działaniom, które pozwolą w jak największym stopniu ograniczyć cierpienie i strach dziecka w tak trudnym momencie, jak przyjęcie do szpitala i pobyt w nim. Szpitala do domu nie można przenieść. Ale namiastka domu i ciepła domowego w szpitalu? To da się zrobić! Hipotermia głowy- szansa dla noworodków z ciężkim niedotlenieniem okołoporodowym dr n. med. Wojciech Walas* Co to jest niedotlenienie okołoporodowe, jak powstaje i czym grozi Niedotlenienie okołoporodowe jest stanem zagrożenia życia rodzącego się dziecka. Dochodzi do niego w następstwie różnorodnych przyczyn związanych z chorobami łożyska lub pępowiny, a także wskutek rozmaitych komplikacji przebiegu samego porodu. Niedotlenienie okołoporodowe jest z reguły stanem nieoczekiwanym i zdarza się także w przypadku porodów kończących ciąże, które wcześniej przebiegały zupełnie prawidłowo. Nawet systematyczna kontrola położnicza i niepowikłany przebieg ciąży nie dają gwarancji uniknięcia niedotlenienia okołoporodowego. Ponieważ zwykle nie można go przewidzieć, nie można także przygotować się i zaplanować porodu dziecka w odpowiednim ośrodku, mogącym zapewnić zagrożonemu noworodkowi optymalne leczenie. O niedotlenieniu okołoporodowym mówimy u dzieci, które po urodzeniu otrzymały niską punktację w 10-cio stopniowej skali Apgar. Wprawdzie we współczesnym ujęciu kwestia oceny stopnia niedotlenienia okołoporodowego jest nieco bardziej skomplikowana, jednak z praktycznego punktu widzenia skala Apgar nadal jest tu przydatna. Punktacja od 0 do 3 oznacza niedotlenienie ciężkie. Noworodek z tak niską punktacją wymaga zwykle reanimacji i dalszego leczenia w oddziale intensywnej terapii. Części z tych dzieci nie udaje się uratować, a u wielu z tych, które przeżywają dochodzi do różnych zaburzeń wynikających z niedotlenienia i niedokrwienia mózgu, zwanych encefalopatią niedokrwienno-niedotlenieniową. Choroba ta ujawnia się pod postacią różnorakich zaburzeń w stanie neurologicznym, rozwoju intelektualnym czy ruchowym, jak różne stopnie upośledzenia umysłowego, mózgowe porażenie dziecięce czy padaczka. Mechanizm powstania okołoporodowego niedotlenienia i niedokrwienia polega na zaburzeniu krążenia krwi pomiędzy łożyskiem a płodem. Ponieważ w życiu wewnątrzmacicznym łożysko stanowi narząd wymiany gazowej płodu, zaburzenie przepływu krwi między łożyskiem a dzieckiem doprowadza do stanu podobnego do duszenia. Wskutek tego cierpią wszystkie narządy rodzącego się dziecka, ale najbardziej wrażliwy na uszkodzenie jest mózg. Dochodzi w nim bardzo szybko do nieodwracalnych zmian.

6 Co dotychczas mogliśmy zrobić, a co możemy obecnie Do niedawna nie były znane żadne skuteczne sposoby leczenia przebytego niedotlenienia okołoporodowego, a większość metod z którymi wiązano pewne nadzieje zawiodła. Możliwości pomocy dziecku ograniczały się jedynie do postępowania objawowego, czyli łagodzenia skutków przebytego niedotlenienia oraz rehabilitacji. Od kilku lat znana jest skuteczna metoda leczenia w takich stanach. Jest nią hipotermia, czyli schładzanie ciała. Co to jest hipotermia i jak działa Leczenie noworodków z niedotlenieniem okołoporodowym za pomocą hipotermii opiera się na dwóch spostrzeżeniach. Pierwsze z nich dotyczy faktu, że w rzeczywistości poniedotlenieniowe uszkodzenie mózgu ma charakter dwuetapowy. Pierwszy etap ma miejsce w momencie samego niedotlenienia w okresie okołoporodowym. Natomiast drugi, nie mniej ważny, a może nawet ważniejszy, odbywa się w kolejnych godzinach życia dziecka. Drugie spostrzeżenie dotyczy faktu, że niska temperatura ciała łagodzi nasilenie uszkodzeń mózgu, do których dochodzi w czasie jego niedotlenienia. Zjawisko ochronnego działania niskiej temperatury na zagrożony mózg znane jest od dawna, a jego najprostszym wyrazem jest znany fakt, że osoby które utonęły w zimnej wodzie mają większą szansę na uratowanie od tych, które utonęły w wodzie ciepłej. W mózgu noworodka, który przebył niedotlenienie okołoporodowe w pierwszych godzinach życia dochodzi do niekontrolowanych i niekorzystnych reakcji chemicznych, wskutek których dochodzi do drugiej fazy jego uszkodzenia. Obniżenie temperatury mózgu w tym czasie spowalnia i wycisza te niekorzystne reakcje, a zatem zmniejsza ich negatywne skutki. Postanowiono to zjawisko wykorzystać w leczeniu. Na tych założeniach opiera się leczenie hipotermią noworodków po przebytym niedotlenieniu okołoporodowym. Co wiemy na pewno, czyli przesłanki naukowe W ostatnich latach przeprowadzono na świecie szeroko zakrojone badania naukowe, które niezbicie wykazały korzyści ze stosowania hipotermii u noworodków z niedotlenieniem okołoporodowym. Udowodniono, że przy stosowaniu tej metody u wielu noworodków udaje się złagodzić skutki przebytego niedotlenienia, a u niektórych nawet całkowicie ich uniknąć. Niestety nie zawsze tak jest, ale należy pamiętać, że dotychczas nie znano żadnej skutecznej metody która mogłaby stwarzać jakąkolwiek szansę dla ciężko niedotlenionych noworodków. Komu, kiedy i w jaki sposób można zastosować hipotermię Metoda może być wykorzystywana wyłącznie u noworodków urodzonych o czasie (lub nieznacznie przedwcześnie), nie nadaje się natomiast do stosowania u wcześniaków. Istnieje bardzo mało przeciwwskazań do jej wdrożenia i wiąże się ona z bardzo małym ryzykiem powikłań, co oznacza, że każdy niemal donoszony noworodek z ciężkim niedotlenieniem okołoporodowym powinien być leczony przy jej pomocy. Warunkiem skuteczności hipotermii jest jej wczesne wdrożenie, najpóźniej w szóstej godzinie po urodzeniu, przy czym im wcześniej się ją zastosuje, tym lepszych efektów należy się spodziewać. Leczenie jest prowadzone przez 72 godziny, czyli trzy doby. Istnieją dwie metody prowadzenia hipotermii: metoda całkowita i selektywna hipotermia głowy. W metodzie całkowitej stosuje się schładzanie całego cia-

7 ła noworodka do temperatury st. C., natomiast metoda selektywna polega na chłodzeniu głowy dziecka za pomocą specjalnego urządzenia. Obie metody są skuteczne, ale metoda selektywnego chłodzenia głowy wydaje się mieć pewną przewagę. Jakie jest nasze miejsce, czyli hipotermia w Polsce i w Opolu W Polsce hipotermia w leczeniu niedotlenionych noworodków jest stosowana od dwóch lat, a pierwszymi ośrodkami, które ją wprowadziły były Kliniki Intensywnej Terapii Noworodka w Łodzi i w Poznaniu. Oddział Intensywnej Terapii Dzieci w Opolu jest trzecim w kraju ośrodkiem wykorzystującym tę metodę już od ponad roku. W czerwcu 2009 roku dzięki pomocy Urzędu Marszałkowskiego w Opolu OITD WCM w Opolu został wyposażony w sprzęt służący do leczenia noworodków selektywną hipotermią głowy. W skład tej aparatury wchodzi specjalny monitor służący do śledzenia funkcji bioelektrycznej mózgu, oraz urządzenie do schładzania głowy. Wszystkie oddziały na Opolszczyźnie, w których rodzą się dzieci, są poinformowane o potrzebie skierowania noworodka z ciężkim niedotlenieniem okołoporodowym do OITD w celu leczenia za pomocą selektywnej hipotermii głowy. Ostatnio lista oddziałów dysponujących możliwością stosowania hipotermii wydłuża się- pojawiła się ona m. in. także w Warszawie i Krakowie. Jak to się zaczyna czyli kwalifikacja noworodka i transport Kwalifikacja niedotlenionego noworodka do leczenia hipotermią obejmuje trzy etapy. Dwa pierwsze odbywają się w miejscu, gdzie dziecko przychodzi na świat, a trzeci w ośrodku leczącym hipotermią. Pierwsze dwa etapy obejmują wstępną ocenę ciężkości przebytego niedotlenienia okołoporodowego. Polega to na ocenie noworodka w skali Apgar, wykonaniu prostych badań laboratoryjnych oraz orientacyjnej ocenie jego stanu neurologicznego. Noworodka z przedłużającą się niską oceną w skali Apgar (<5 punktów po 10-ciu minutach od urodzenia) lub ze znaczną kwasicą, wykazującego jakiekolwiek nieprawidłowości stanu neurologicznego kwalifikuje się wstępnie do leczenia hipotermią. Lekarz zajmujący się noworodkiem kontaktuje się od prawej: piel. A. Hyży oraz kierowcy Z. Czaban i Ł. Hałkiewicz z OITD i ustala dalsze postępowanie w oczekiwaniu na przybycie karetki N. Zwykle już na tym etapie rozpoczyna się ostrożne schładzanie ciała noworodka. Wyjazdy karetki N mają w takich sytuacjach charakter bardzo pilny, ponieważ warunkiem zastosowania leczenia hipotermią jest możliwość jego rozpoczęcia

8 w pierwszych sześciu godzinach życia noworodka. Ostrożne schładzanie ciała dziecka kontynuuje się podczas całego transportu. Zazwyczaj noworodki te są w ciężkim stanie i w czasie przewozu wymagają leczenia respiratorem i innych metod typowych dla intensywnej terapii. Ciąg dalszy, czyli leczenie w OITD Po przybyciu noworodka do OITD ma miejsce trzeci, decydujący etap kwalifikacji. Polega on na wykonaniu 20-to minutowego zapisu przy pomocy monitora funkcji mózgu. Urządzenie to stanowi rodzaj elektroencefalografu, który dzięki specjalnej komputerowej obróbce sygnałów elektrycznych wysyłanych przez mózg kreśli krzywą, na podstawie której lekarz potrafi ocenić faktyczny stopień zagrożenia mózgu. U części noworodków zapis ten jest prawidłowy i wówczas nie są one kwalifikowane do leczenia hipotermią. Taka sytuacja oznacza, iż pomimo dużego zagrożenia, w mózgu dziecka nie doszło na szczęście do istotnych uszkodzeń. Natomiast u noworodków z nieprawidłowymi zapisami rozpoczyna się leczenie za pomocą selektywnej hipotermii głowy. Dziecko podłącza się do urządzenia chłodzącego, które wyposażone jest w rodzaj hełmu czy też czepca zakładanego na głowę noworodka. Przez ten hełm przepływa w sposób ciągły zimna woda, powodując działanie niskiej temperatury bezpośrednio na głowę, czyli tę część ciała, o której schłodzenie najbardziej chodzi. Aparat wyposażony jest w bogate oprzyrządowanie elektroniczne, służące precyzyjnej regulacji temperatury oraz w system alarmów i zabezpieczeń. W czasie całego, trwającego 72 godziny leczenia bardzo starannie reguluje się temperaturę dziecka i dokładnie monitoruje w różnych częściach jego ciała. Przez cały czas monitorowana jest także praca mózgu dziecka, która już w czasie prowadzenia hipotermii niejednokrotnie ulega poprawie. Leczenie ma z zasady charakter złożony. Noworodki poddawane hipotermii zazwyczaj wymagają także leczenia respiratorem i innych form intensywnej terapii. Po trzech dobach kończy się leczenie hipotermią, zdejmując z głowy noworodka chłodzący kask i ogrzewając jego ciało do prawidłowej temperatury. Zwykle dziecko wymaga jeszcze dalszego leczenia w oddziale w związku z innymi problemami wynikającymi z przebytego niedotlenienia, lub innych, towarzyszących schorzeń. Leczenie hipotermią jest trudne, wymaga dużej wiedzy i staranności. Należy podkreślić ogromne znaczenie fachowej opieki pielęgniarskiej podczas prowadzenia tego leczenia. Co już zrobiliśmy, czyli trochę statystyki W ciągu pierwszego roku stosowania hipotermii w OITD zostało do tego leczenia skierowanych 25 dzieci. U 15 z nich zrezygnowano z hipotermii, ponieważ okazało się to niepotrzebne wobec prawidłowych wyników badania za pomocą monitora funkcji mózgu. W pozostałych 10 przypadkach zastosowano selektywną hipotermię gło-

9 wy. Spośród tych pacjentów połowa pochodziła z województwa opolskiego, a połowa spoza niego, głównie z Górnego Śląska, jeden pacjent przyleciał na leczenie z kliniki w Warszawie. Wszystkie dzieci leczone hipotermią przeżyły i u prawie wszystkich efekt leczenia jest bardzo dobry: część z nich rozwija się zupełnie prawidłowo, nie wykazując żadnych zaburzeń stanu neurologicznego, a u pozostałych występują wprawdzie zaburzenia neurorozwojowe, ale w stopniu wyraźnie mniejszym niż można się było spodziewać na podstawie ciężkości przebytego niedotlenienia. Liczba pacjentów leczonych hipotermią nie jest zatem duża, ale istotny jest fakt, że dzięki tej metodzie nie są oni skazani na ciężkie i nieodwracalne kalectwo. Ważne jest również to, że każdy noworodek w naszym województwie, który wymaga leczenia hipotermią ma to zapewnione na miejscu, bez konieczności transportu do odległych ośrodków, co zawsze stanowi dodatkowy czynnik ryzyka u noworodka w ciężkim stanie. Nie bez znaczenia jest także możliwość pomocy pacjentom spoza naszego regionu. OITD funkcjonuje w sieci stworzonej przez kilka ośrodków zajmujących się leczeniem hipotermią w Polsce. Między tymi ośrodkami następuje stała wymiana doświadczeń, prowadzona jest działalność naukowa związana ze stosowaniem tej metody. Ponieważ doświadczenia ośrodka opolskiego znalazły uznanie, a zainteresowanie hipotermią rośnie i powstają nowe ośrodki chcące ją stosować, do Opola przyjeżdżają lekarze i pielęgniarki spoza naszego województwa w celu nauki leczenia noworodków tą metodą. Leczenie hipotermią jest trudne i stanowi wyzwanie dla całego zespołu zajmującego się dzieckiem. Wszyscy lekarze i pielęgniarki OITD posiadają odpowiednią wiedzę i kwalifikacje potrzebne do leczenia hipotermią, a osobami najbardziej zaangażowanymi w rozwój tej metody są dr Anna Mączko (na zdjęciu prowadzi szkolenie) i pielęgniarka- mgr Małgorzata Kołodnicka. Co planujemy, czyli perspektywy na przyszłość Leczenie hipotermią stało się w naszym województwie standardowym postępowaniem u noworodków z ciężkim niedotlenieniem okołoporodowym. Planowana jest kontynuacja tej strategii. Na świecie prowadzonych jest wiele badań klinicznych mających na celu doskonalenie tej metody. Zespól Oddziału Intensywnej Terapii Dzieci w Opolu śledzi dokonania w tym zakresie i będzie podążał zgodnie z najnowszymi zaleceniami. Planowany jest rozwój współpracy naukowej z ośrodkami krajowymi i zagranicznymi. Brane jest pod uwagę wyposażenie ambulansu transportowego dla noworodków w specjalistyczny sprzęt umożliwiający leczenie hipotermią już na etapie transportu noworodka do oddziału. * Wojciech Walas ordynator oddziału, specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz neonatologii, pediatra. Urodzony w Bytomiu w 1964 roku. Dzieciństwo spędził w podbeskidzkich Kętach. W latach: studiował na Wydziale Lekarskim Śląskiej Akademii Medycznej, gdzie

10 uzyskał dyplom lekarza. Od 1998 roku mieszka w Opolu. Pracował w Szpitalu Pediatrycznym, następnie w Oddziale Anestezjologii i Intensywnej Terapii. W OITD pracuje od jego utworzenia w 1996 roku. Od 1999 roku ma tytuł doktora nauk medycznych. Jest autorem i współautorem ponad 80-ciu publikacji naukowych, w tym kilku rozdziałów w książkach medycznych. Organizował liczne konferencje naukowe. Za swego nauczyciela i mistrza w sprawach zawodowych uważa Pierwszego Ordynatora OITD - doktora Wojciecha Grzywnę. Dr Walas jest żonaty, jego żona jest okulistką. Mają dorosłą córkę i małą wnuczkę. Interesuje się turystyką (zwłaszcza górską) oraz sportem- wspinaczką, narciarstwem, żeglarstwem, jazdą na rolkach. Rodzice i dzieci w oddziale chirurgii dziecięcej Helena Trzęsimiech - st. piel oddziału chirurgii dziecięcej, specjalistka pielęgniarstwa pediatrycznego Oddział Chirurgii Dziecięcej jest oddziałem pediatrycznym jak i chirurgicznym. Tutaj wykonywane są badania diagnostyczne oraz zabiegi operacyjne planowe jak i tzw. ostre, czyli takie które są skutkiem np. urazu bądź nagłego schorzenia. Konsekwencją zabiegów operacyjnych są zmiany opatrunków, wykonywane wielokrotnie, nierzadko wiążące się z bólem, a ten dodatkowo potęguje stres i strach. Każdy pobyt w oddziale jest poprzedzony pobraniem krwi do badań i założeniem wenflonu - czynności te powodują ból, którego niestety nie da się uniknąć. Rozumiemy, że pobyt w szpitalu to duży stres nie tylko dla dziecka, ale także dla jego rodziny. Rodzice lub opiekunowie dla dobra dziecka, powinni starać się zapanować nad swoimi emocjami i lękiem, by nie pokazywać i zaszczepiać w nim swojego stresu. Dziecko często nie zdaje sobie w pełni sprawy z pojawiającego się zagrożenia, dopóki nie odczyta go z zachowania rodziców. Dobrą radą dla rodziców jest, by na kilka dni przed przyjęciem dziecka do oddziału porozmawiać z nim o tym. Odpowiadajcie na jego pytania spokojnie i rzeczowo, dostosowując stopień trudności tych tłumaczeń do wieku dziecka. Trzeba pamiętać, że dzieci wolą przewidywalność od niepewności. Dlatego lepiej, chociaż w zarysie opowiedzieć dziecku, co je czeka w szpitalu. Znaczącą pomocą mogą być różne książki dla dzieci opowiadające o szpitalu, np. Franklin idzie do szpitala. Obecność i towarzystwo rodziców jest dziecku w szpitalu bardzo 10

11 potrzebna. Nawet najlepsza pielęgniarka tak dobrze nie przewinie, nie utuli do snu, nie obetrze łez tak delikatnie, jak matka. Pielęgniarka choćby dwoiła się i troiła, nie zaopiekuje się nim tak troskliwie, także dlatego, że ma pod opieką innych małych pacjentów. Prosimy, pamiętajcie Państwo, że dobre samopoczucie Waszego dziecka i jego szybki powrót do zdrowia zależą nie tylko od leków i wysiłków personelu medycznego, ale także od poczucia bezpieczeństwa, jakie daje mu Wasza obecność przy nim. Zwłaszcza wtedy, gdy zabiegi będą bolesne, postarajcie się Państwo wziąć w garść, powstrzymać emocje i łzy. Postarajcie się tak zorganizować czas dziecku, by się nie nudziło. Warto mu w tym celu dostarczyć jego ulubione zabawki, książeczki do czytania, kolorowanki, kredki itp. Jesteście w szpitalu by być blisko najbliższej osoby w chorobie, by zajmować się nią: karmić, przewijać, usypiać, zabawiać. Prosimy jednak pamiętać, że nie zawsze będzie to możliwe dokładnie wtedy, gdy tego chcecie, ponieważ najważniejsze są badania, konsultacje, wizyty, zmiany opatrunków czy podawanie leków. Bądźcie Państwo rzecznikami swoich pociech: pytajcie o wszystko, co was niepokoi, co chcielibyście wiedzieć, lecz bądźcie przy tym wyrozumiali, nie zamęczajcie personelu pytaniami przy każdej nadarzającej się okazji, gdyż nie zawsze będzie w stanie udzielić Wam satysfakcjonującej odpowiedzi. W rozmowach rodziców z dziećmi podstawową zasadą winno być mówienie prawdy. Prosimy, nie wprowadzajcie maluchów w błąd, gdyż realia wydają im się później jeszcze bardziej przerażające. Warto próbować odwracać uwagę od zabiegu, opatrunku lub bólu, pokazywać dziecku, jak bardzo jest dzielne i doceniać je za to, jednocześnie stawiając za przykład np. kolegów z sali. Nierzadko spotykamy się z przypadkami straszenia dziecka, że jeśli będzie niegrzeczne, zostanie za karę dłużej w szpitalu lub pani pielęgniarka zrobi mu zastrzyk. Dziecko uzna taką informacje za prawdziwą. Tym bardziej, gdy usłyszy ją z ust rodziców. Dzieci straszone w ten sposób trudniej przeżywają hospitalizację i boją się personelu. Dla dobra dziecka prosimy: nie krytykujcie przy nim sposobu wykonywania przez personel zabiegów, czynności pielęgnacyjnych ani jakości sprzętu szpitalnego. To rodzice są dla swojego dziecka najwyższym autorytetem. Jeżeli będziecie okazywać, że jesteście niepewni kompetencji i fachowości personelu czy jakości sprzętu, to udzieli się to dziecku, przez co będzie ono bardziej zalęknione i przestraszone. Warto mieć świadomość, iż Państwa dziecko nie jest jedynym pacjentem w oddziale, obok są inne dzieci, bywa, że w dużo poważniejszym stanie i być może właśnie one w tym momencie wymagają pilnie obecności lekarza bądź pielęgniarki. Zapewniamy, że nikt z personelu nie lekceważy Państwa uwag na temat zaobserwowanych przez was objawów czy potrzeb Waszego dziecka. Przebywający w oddziale rodzice czy opiekunowie mogą zaobserwować, 11

12 płacz innego dziecka, który jest często objawem bądź skutkiem choroby, z powodu której jest ono leczone i nie sposób go natychmiast usunąć ani uciszyć. Wiemy, że dzieci płaczą i współczujemy im, ale nie zawsze możemy temu zapobiec. Przynoszenie własnych posiłków do oddziału jest oczywiście możliwe, lecz bezwzględnie należy taki zamiar skonsultować z lekarzem lub pielęgniarką. Pamiętajcie Państwo, by nie przechowywać pokarmów w sali szpitalnej, bo są one doskonałą pożywką dla bakterii. Niewskazane jest częstowanie kolegów dziecka. Mogą oni być na innej diecie niż Wasza pociecha, mogą być uczuleni na inne pokarmy lub czekać na zaplanowane badania. Wtedy najlepsze intencje odniosą przeciwny skutek. Dzieci często częstują się nawzajem, z dobrego serca, ale nie zawsze wiedzą, że mogą sobie lub innym zaszkodzić. Na koniec podpowiadamy w jaki sposób osoby dorosłe powinny zachowywać się w oddziale dziecięcym: Nie przemieszczajcie się Państwo z dzieckiem z sali do sali - w oddziale przebywają dzieci z różnymi schorzeniami, ranami, które mogą być źródłem zakażenia dla Waszego dziecka. Pamiętajcie o codziennej higienie - toalecie porannej i wieczornej. Zwracajcie uwagę, czym i gdzie bawią się Wasze dzieci i czego dotykają. Myjcie ręce często i dokładnie. Podobnie podniesione z podłogi zabawki. Koniecznie wyparzajcie smoczki, lecz nie na sali dziecka (by nikogo z małych pacjentów nie poparzyć), lecz w pokoju socjalnym dla rodziców. Nie zapominajcie Państwo o sobie. Zadbajcie byście nie byli głodni. Zabierzcie ze sobą do szpitala podstawowe środki higieny osobistej. W trosce o wspólne dobro prosimy, by nie hałasować i głośno nie rozmawiać przez telefon, zwłaszcza wieczorem i w nocy. Nie śmiećmy i nie róbmy bałaganu wokół łóżka i w sali, zawsze sprzątajmy po sobie i swoim dziecku. Pamiętajmy, że nie zawsze warto zapraszać całą rodzinę na odwiedziny dziecka, często lepiej zmobilizować ją do pomocy. Zapewniamy, że w interesie Państwa, naszych pacjentów i personelu jest, by Wasze dziecko jak najszybciej wyzdrowiało i zostało wypisane do domu. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie regulaminu oddziału, stosowanie się do zaleceń lekarskich i pielęgniarskich a nade wszystko dobra współpraca z personelem medycznym. Prosimy, by nie traktować pielęgniarek jak osób do posługi bądź zła koniecznego. Wykonujemy swoje obowiązki najlepiej jak potrafimy, w trosce o wszystkie dzieci. I jeszcze jedna prośba. Zwracajcie się Państwo do nas przez pani - nie jesteśmy siostrami, lecz mamy dyplomy pielęgniarek i imiona. Szczerze wierzymy, że chcecie Państwo być użyteczni w szpitalu. Tę Waszą gotowość do pomocy chcielibyśmy wykorzystać przy wspólnej pielęgnacji Waszego dziecka. *artykuł powstał dzięki pomocy koleżanek z oddziału: Agnieszce Pietrzyk, Marii Herdzie, którym dziękuję za udostępnione materiały i podzielenie się swoimi przemyśleniami. 12

13 Co małemu pacjentowi może pomóc w trakcie pobytu w szpitalu? mgr Dominika Mart psycholog Czasami może zdarzyć się tak, że w przypadku braku efektywności leczenia dziecka w domu, w sytuacjach szczególnych np. nagłego pogorszenia się stanu zdrowia, wskutek nagłej sytuacji czy wypadku- dziecko zostanie skierowane do leczenia szpitalnego. Poza otoczeniem odpowiednią opieką medyczną takiego Pacjenta, równie ważne jest odpowiednie podejście czy zachowanie się bliskich, będących przy dziecku. Rodzice, którzy wiedzą, iż ich dziecko będzie hospitalizowane często zastanawiają się w jaki sposób mogą zoptymalizować, złagodzić czy pomóc w tak stresującej sytuacji, jak pobyt w szpitalu. Odpowiadając na to pytanie należy przede wszystkim pamiętać o tym, że pobyt w specjalistycznym ośrodku medycznym ma na celu dobro Pacjenta, niesienie mu pomocy w jak najszybszym wyzdrowieniu i powrocie do domu. Niesamowicie ważna jest współpraca rodzica z personelem medycznym oraz udzielanie wparcia własnemu dziecku. Jak zatem można pomóc dziecku w przypadku konieczności leczenia szpitalnego? Bez względu na wiek, ważna jest możliwość stałego kontaktu z bliskimiumożliwia to dziecku otrzymywanie wsparcia, poczucia bezpieczeństwa, czułości oraz opieki od ważnych dla Pacjenta, najbliższych mu osób. W przypadku dzieci najmłodszych (od 1 m- ca ż. do 3 r. ż.), zalecany jest jak najczęstszy kontakt z rodzicami. Najważniejszymi zaletami takiego kontaktu jest możliwość pielęgnowania, uspokajania, kiedy płacze, zabawiania, obecności przy codziennym badaniu, tłumaczeniu w miarę możliwości, językiem dziecka, co i dlaczego będzie się działo, czyli dawanie poczucia bezpieczeństwa, w miejscu, w którym wokół Maleństwa jest wciąż tyle obcych mu osób. Dla dzieci starszych od 3 r. ż. do 6 r. ż., częsty kontakt z najbliższymi jest równie ważny. Innym, także ważnym aspektem, wpływającym na samopoczucie małego Pacjenta jest udzielanie mu- szczególnie przez rodziców, informacji dotyczących samego pobytu w szpitalu, badań, zabiegów, zasad panujących w oddziałach. Należy pamiętać, że wszelkie komunikaty kierowane do tej grupy Pacjentów powinny być formułowane w języku dla dziecka zrozumianym, dostępnym, adekwatnym do jego wieku. Wszelkie zabiegi, operacje, badania można dziecku pokazać, przedstawić np. na zabawce, rysunku, czy pokazaniu przez rodzica, w miarę możliwości, na sucho na ciele dziecka rysując ręką. Można także wzbudzić ciekawość różnymi informacjami związanymi z leczeniem np. a wiesz jak działa: słuchawka, inhalator, wenflon?, może spróbujemy zabandażować rączkę misiowi, ciekawe jak Ci to wyjdzie?, a wiesz jak się robi gips?, a zgadnij do czego służy... itd. Dobrze udzielona informacja, zmniejsza 13

14 u dziecka poczucie lęku przed zabiegami medycznymi, co z kolei owocuje pozytywną współpracą i zaangażowaniem się małego Pacjenta w proces leczenia. Czasem można zaobserwować, iż rodzice w przypadku złego zachowania się dziecka, jego niechęci do badania mówią:..., bo zaraz zawołam Pana Doktora!, zaraz dostaniesz zastrzyk, jak się nie uspokoisz! czy zostaniesz za karę dłużej w szpitalu. Oczywiście takie groźby są skuteczne w danym momencie, dziecko zwykle staje się grzeczne. Jednak ostatecznie efekty takich komunikatów są negatywne: wzrasta lęk Pacjenta wobec personelu medycznego, dziecko odbiera sytuację pobytu w szpitalu, badań, zabiegów jako karę, co znacznie pogarsza współpracę Pacjenta z lekarzami, pielęgniarkami oraz wpływa negatywnie na jego poczucie bezpieczeństwa w sytuacji i tak juz stresującej, jaką jest hospitalizacja. Dzieci starsze (7 r. ż. do 18 r. ż) zwykle znoszą pobyt w szpitalu lepiej. Wiąże się to zarówno z większą samodzielnością, doświadczeniami i kontaktem z personelem medycznym w przeszłości, jak i większym poziomem świadomości dotyczącym konieczności leczenia szpitalnego. Niemniej jednak, właśnie ze względu na wiek, czasem zdarza się, że wiedza Pacjentów lub błędna wiedza dotycząca różnego rodzaju chorób, zabiegów może powodować wszelkiego rodzaju obawy o własny stan zdrowia, dalszy przebieg choroby, możliwe komplikacje, negatywne skutki wynikające z choroby czy leczenia. Wydaje się, że w tej grupie wiekowej Pacjentów, istotne informacje dotyczące choroby, leczenia spełniają bardzo ważną rolę- nie tylko dają prawidłowy obraz sytuacji, ale również umożliwiają czynny udział Pacjenta w procesie leczenia np. stosowanie zaleconego sposobu odżywiania się, odpowiednie reagowanie na pojawiające się objawy somatyczne, wykonywanie samodzielnie ćwiczeń, itp. Co Pacjentowi poza w/w czynnikami może dodatkowo pomóc w trakcie pobytu w szpitalu? Przede wszystkim dla najmłodszych- namiastka domu, czyli coś, co będzie kojarzyć się z ciepłem, bezpieczeństwem (ukochana zabawka, poduszeczka, ulubione bajki), czy w przypadku starszych pacjentów coś, co uprzyjemni pacjentowi czas spędzany w szpitalu (np. kolorowanki, książka). Oczywiście, nie bez znaczenia pozostają emocje i reakcje rodziców, osób odwiedzających Pacjen- 14

15 ta- spokojny, ciepły i uśmiechnięty opiekun, okazujący czułość, zrozumienie, pozytywne emocje za pomocą różnych gestów (przytulanie, głaskanie) swoją obecnością i wsparciem wpływa znacząco na samopoczucie dziecka hospitalizowanego. Podsumowując, bez względu na wiek Pacjenta- pobyt w szpitalu, sytuacja choroby są stresujące i trudne, chcąc pomóc mu w efektywnym procesie leczniczym, starajmy się nie zapominać, że możemy dać mu wsparcie, ciepło, poczucie bezpieczeństwa oraz tak potrzebny nie raz uśmiech. Choroby alergiczne i nie tylko dr n. med. Janusz Zaryczański* W Oddziale Pediatrycznym i Wojewódzkiej Przychodni Alergologicznej pracuje troje lekarzy alergologów: dr n. med. Janusz Zaryczański, dr n. med. Teresa Szymczyk, i dr Zdzisława Szczepańska. Pozwala to prawidłową diagnostykę i leczenie chorób alergicznych u dzieci. Zgodnie z opartymi na dowodach naukowych standardami, nie tylko zaostrzenia astmy oskrzelowej, atopowego zapalenia skóry czy pokrzywki, ale także alergii na jady owadów błonkoskrzydłych - co ma miejsce jedynie w 4 ośrodkach klinicznych. W badaniach epidemiologicznych ECAP, w Polsce stwierdzono częstość astmy u dzieci na poziomie 8,6%, a ogromnym problemem było jej niedodiagnozowanie sięgające 70%. Szczególnym wyzwaniem jest zatem ustalenie rozpoznania astmy niemowlęcej i wczesnodziecięcej, należy przede wszystkim wykluczyć inne przyczyny duszności. Aby rozpoznać astmę wczesnodziecięcą muszą być spełnione następujące kryteria: występowanie nawracających obturacji oskrzeli, przebycie jednego ciężkiego epizodu obturacji wymagającego hospitalizacji i obecności jednego z kryteriów większych lub mniejszych wg zaleceń Martineza. Reakcja na leczenie jest ważnym czynnikiem ułatwiającym rozpoznanie astmy wczesnodziecięcej. Dzieci z astmą wczesnodziecięcą muszą być dłuższy czas leczone lekami przeciwzapalnymi kontrolującymi objawy choroby. W Oddziale Pediatrycznym diagnozujemy także przypadki astmy tzw. trudnej, źle kontrolowanej mimo optymalnego leczenia, spowodowanej np. współistnieniem zapalenia zatok, choroby refluksowej przełyku czy zakażeniami atypowymi. Kontrola i kontynuacja leczenia dzieci w Poradni Alergologicznej pozwala na osiągnięcie znacznie lepszych wyników. W Oddziale leczone są również ciężkie zaostrzenia atopowego zapalenia skóry u dzieci. Atopowe zapalenie skóry jest jedną z najczęstszych chorób skóry wieku dziecięcego częstość tej choroby w Polsce to ponad 10% populacji dziecięcej. Aby rozpoznać Atopowe Zapalenie Skóry należy stwierdzić 3 z 4 dużych objawów wg Hanifina i Rajki, do których należą: charakterystycz- 15

16 na morfologia i lokalizacja zmian, świąd, przewlekły lub nawrotowy przebieg i osobniczy lub rodzinny wywiad atopowy. Ważne jest stwierdzenie występowania co najmniej 3 z licznych objawów mniejszych: między innymi-suchość skóry, skłonność do zakażeń skóry, świąd po spoceniu, zacienienia wokół oczu, nietolerancja pokarmów, wełny, podwyższone IgE. U niemowląt i dzieci do zaostrzeń AZS dochodzi na skutek alergii na białka mleka krowiego, jajka, oraz innych alergenów pokarmowych jak owoce cytrusowe, kakao, orzechy, herbatki ziołowe. Także alergeny kontaktowe takie jak wełna, pierze, sierść zwierząt czy proszki i kosmetyki odgrywają duże znaczenia w etiologii zaostrzeń. Diagnostyka jest trudna, opiera się na dobrze zebranym wywiadzie i próbach prowokacji pokarmowej. Badania takie jak testy skórne czy specyficzne SigE na alergeny pokarmowe mają małą wartość predykcyjną i często są przyczyną błędnych wniosków i nieskutecznego postępowania. Często niepotrzebnie jest włączana restrykcyjna dieta eliminacyjna dla matki karmiącej piersią czy dla niemowlęcia. Bardzo często bez efektu w leczeniu AZS i także co gorsza ze szkodą dla dziecka, bo jeśli z diety karmiącej piersią matki eliminuje się produkty zawierające mleko i jajko, a nie zaleca się zastąpienia ich np. dużymi ilościami mięsa, w takiej diecie eliminacyjnej niemowlęcia występuje niedobór wapnia, żelaza co może prowadzić do krzywicy czy niedokrwistości u tak żywionego dziecka. Często AZS ulega nadkażeniu bakteriami czy grzybami, rzadziej wirusem opryszczki. Uczulenie na jad owadów błonkoskrzydłych (pszczoły i osy), może być niebezpieczne dla życia. Najczęściej po użądleniu występuje reakcja miejscowa w postaci bólu, zaczerwienienia i niewielkiego obrzęku. Obraz kliniczny reakcji uogólnionej na użądlenie jest bogaty i zawiera całą symptomatologię chorób alergicznych. Przyjęto czterostopniowy podział tych objawów wg H.L.Muellera: I stopień: pokrzywka, świąd, ból, niepokój, nudności. II stopień: obrzęk, chrypka, wymioty, biegunka, bóle brzucha, zawroty głowy, III stopień: duszność oddechowa, stridor, lęk, osłabienie, zamroczenie. IV stopień: spadek ciśnienia, utrata przytomności, nieotrzymanie stolca lub moczu, sinica. Diagnostyka alergii na owady to przede wszystkim wywiad, oznaczenie IgE na jad osy, pszczoły i wykonanie testów skórnych typu trick i śródskórnych. Jak w każdej chorobie alergicznej leczeniem przyczynowym jest unikanie kontaktu z alergenami. Reakcja miejscowa nie wymaga leczenia. Duża reakcja miejscowa także uogólniona z objawami I i II w skali Muellera, wymaga podania leków przeciwhistaminowych, i ewentualnie steroidów. Objawy reakcji uogólnionej takie jak duszność oddechowa i czy spadek RR, utrata przytomności wymagają postępowania jak we wstrząsie anafilaktycznym i przede wszystkim podania domięśniowo adrenaliny o czym często się zapomina. Pacjenci z takimi reakcjami muszą nosić ze sobą ampułkę z adrenaliną a po użądleniu powinni ją sobie podać. Po udowodnieniu mechanizmu IgE zależnego alergii na owadydodatnie SigE lub dodatni test śródskórny z jadem osy czy pszczoły, pacjentów kwalifikuje się do immunoterapii. Immunoterapia polega na tolerancji na jad po podaniu wzrastających małych dawek jadu owada. Następnie co miesiąc kontynuuje się podawanie dawki podtrzymującej jad owada - odpowiadającej

17 użądleń pszczoły lub osy. Metoda ta prowadzona jest w kilkunastu ośrodkach w Polsce. W Wojewódzkim Centrum Medycznym, odczulanych na jady owadów jest obecnie 42 pacjentów, w tym troje dzieci. W rozpoczęciu immunoterapii u tych pacjentów zastosowano metodę ultraszybką - w ciągu 6 godzin co 30minut podawano wzrastające dawki alergenu, co 30-60minut osiągając dawkę sumaryczną 2-3 użądleń. U jednej pacjentki 14-letniej dziewczynki wystąpiła reakcja uogólniona III stopnia w skali Muellera- z dusznością oddechowa, dlatego u pacjentki w leczeniu zastosowano rozpoczęcie immunoterapii metodą konwencjonalną zmodyfikowaną - wzrastające dawki alergenu podawano co tydzień bez objawów ubocznych. Skuteczność immunoterapii na jady owadów sięga 80-90%, i musi być kontynuowana co najmniej przez 5 lat. Tryb dzienny leczenia Od blisko 15 lat w Opolu dzieci leczone są w trybie dziennym. Współtwórcą i kierownikiem Oddziału Dziennego w Szpitalu Dziecięcym w Opolu, jednego z pierwszych w Polsce, był obecny ordynator pediatrii dr n. med. Janusz Zaryczański. Ta forma leczenia sprawdza się, zwłaszcza przy stosunkowo małym oddziale Pediatrii WCM, gdzie nie ma warunków dla przebywania wszystkich rodziców z dziećmi. W trybie dziennym, rodzice dowożą dzieci do oddziału, maksymalnie raz lub dwa razy dziennie, gdy wymagane jest podawanie leków. Ta forma hospitalizacji obejmuje też dzieci, u których prowadzona jest diagnostyka pediatryczna. Większość schorzeń wieku dziecięcego z wyłączeniem tych zagrażających życiu, może być leczone w trybie dziennym, oczywiście, gdy rodzice mają możliwości dowozu swego dziecka do szpitala. Przebywanie dziecka w domu wpływa korzystnie na jego psychikę w czasie choroby, a także ogranicza ryzyko zakażenia wewnątrzszpitalnego. Obecnie odcinek dzienny zawiera dwie części, liczące po 3 pokoje, co umożliwia izolacje dzieci np. z zakaźnymi infekcjami przewodu pokarmowego. *dr n. med. Janusz Zaryczański, specjalista pediatrii i alergologii. Absolwent Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiej Akademii Medycznej w latach Posiada Iº i IIº specjalizacji w zakresie pediatrii. W roku 1998 otrzymał stopień naukowy doktora nauk medycznych. W roku 1999 otrzymał IIº specjalizacji z alergologii. Poza pracą w Szpitalu, od 1998 adiunkt Wydziału Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii Politechniki Opolskiej. Od roku 2002 Kierownik Wojewódzkiej Przychodni Alergologicznej. Konsultant Wojewódzki w dziedzinie alergologii dla województwa opolskiego od roku Jest członkiem towarzystw naukowych: od 1985 Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, w którym od roku 1990 pełnieni funkcję sekretarza, od roku 1997 w Polskim Towarzystwie Alergologicznym. Dorobek naukowy: autor i współautor 4 monografii, autor i współautor 24 publikacji naukowych. Zainteresowania zawodowe to: pediatria, alergologia, hematologia - głównie układ krzepnięcia, immunologia, reumatologia dziecięca. Jest członkiem Państwowej Komisji Egzaminacyjnej w dziedzinie Alergologii. 17

18 Zwalczanie lęku i bólu u dzieci rola anestezjologa Beata Lasota-Mainka, Joanna Jastrzębska, Aleksander Wojtyłko Szymon Klimczak z mamą Karoliną Postępowanie anestezjologiczne przed i w czasie operacji ma na celu zmniejszenie lęku związanego z narkozą, bo tak najczęściej nazywane jest przez pacjentów znieczulenie ogólne. Ważne jest również zaplanowanie oraz wdrożenie optymalnego dla pacjenta leczenia przeciwbólowego. W pracy z małym dzieckiem zespół anestezjologiczny staje przed dodatkowym wyzwaniem opanować strach dziecka i bardzo często jeszcze większy strach rodziców. Nasz kontakt z dziećmi i ich rodzicami w Wojewódzkim Centrum Medycznym w Opolu rozpoczynamy w przededniu zabiegu operacyjnego. Mama lub tato wypełniają ankietę przedoperacyjną, zawierającą pytania dotyczące przebytych chorób i zabiegów operacyjnych, oraz informacje o aktualnym stanie zdrowia dziecka. Rozmowa ma na celu poznanie się i przybliżenie metody znieczulenia, metody najbardziej dopasowanej do danego zabiegu. Jest to okazja do wyjaśnienia wszelkich pytań i wątpliwości ze strony rodziców dotyczących przebiegu i rodzaju znieczulenia. Uzgadniane są zalecenia dotyczące przerwy w spożywaniu posiłków i napojów. Dzieciom w wieku szkolnym w prosty i zrozumiały sposób wyjaśniane są czynności przygotowujące do zabiegu operacyjnego, natomiast dzieci powyżej 16 roku życia współuczestniczą wraz z rodzicami w podjęciu decyzji o rodzaju znieczulenia. W dniu zabiegu, przy braku przeciwwskazań, dziecko powyżej 6 miesiąca życia otrzymuje w formie doustnej lek uspokajający. Lek ten pozwala na zmniejszenie u dziecka lęku, strachu w momencie rozstania z rodzicami. Od kilku lat na bloku operacyjnym naszego Szpitala dysponujemy pokojem dziecięcym, gdzie dziecko wraz z rodzicem oczekuje na moment przewiezienia na salę operacyjną. Pokój jest bardzo kolorowy, przypomina bardziej dom niż salę szpitalną. Jest w nim mnóstwo zabawek i książeczek dla dzieci. Tutaj - w obecności rodzica lub opiekuna - anestezjolog podaje dziecku wstępną dawkę leku usypiającego. Potem dziecko przewożone jest na salę operacyjną. Przy wyborze sposobu znieczulenia kierujemy się rodzajem, rozległością i umiejscowieniem operacji. Od 2003 roku, z dużym sukcesem, wprowadzi- 18

19 liśmy dodatkowy sposób znieczuleń przewodowych u dzieci - blokady centralne. Działania te umożliwiają bezbolesność w czasie zabiegu i w okresie pooperacyjnym. Możemy również dokonać skojarzenia tych dwóch metod znieczulenia (ogólnej i regionalnej). Jeżeli podjęto decyzję o znieczuleniu regionalnym, zawsze procedura ta wykonywana jest u dziecka w stanie sedacji, czyli płytkiego uśpienia. Jeszcze do niedawna, u małego pacjenta po operacji i wybudzeniu, pojawiał się największy wróg ból. Dzisiaj robimy niemal wszystko, żeby dziecko nie czuło bólu. Walka z bólem planowana i wdrażana jest już w czasie zabiegu operacyjnego. Najczęściej środki przeciwbólowe stosuje się w formie dożylnej (we wlewie ciągłym lub w dawkach pojedynczych w regularnych odstępach czasowych). Wykorzystujemy także metody ciągłe znieczulenia regionalnego poprzez założenie cewnika w odcinku: krzyżowym, lędźwiowym lub piersiowym. Jest to działanie szczególnie zalecane w sytuacjach rozległych zabiegów, gdzie spodziewamy się dużego bólu pooperacyjnego, np. operacje spodziectwa, duże operacje brzuszne, zabiegi w obrębie nerki czy pęcherza moczowego, chirurgiczne leczenie rozległych oparzeń czy operacyjne korekty deformacji klatki piersiowej, wykonywane w Oddziale Chirurgii Dziecięcej w sposób minimalnie inwazyjny z wykorzystaniem torakoskopowej wideoasysty. Pobyt w szpitalu jest ogromnym stresem dla dziecka. Przedstawione działania mają na celu stres ten niwelować, pomniejszać negatywne doznania, ograniczać złe wspomnienia z okresu leczenia szpitalnego. Nagrodą dla zespołu leczącego jest uśmiech dziecka. Naprawdę. Bardzo często widzimy, jak dziecko po rozległej, ciężkiej operacji potrafi się uśmiechać. I o to właśnie chodzi. Serdeczne podziękowania Pani Dorocie Wocka za pomysł i pomoc w opracowaniu niniejszego biuletynu 19

20 Publiczny Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej Wojewódzkie Centrum Medyczne Opole, Al. W. Witosa Redaktor Naczelny - Wiesław Duda, wduda1@op.pl, tel Sekretariat Dyrektora , , fax Kancelaria , Informacja dla pacjentów , , Rejestracja Główna , Skład i druk: Eurocent, Opole, ul. Dwernickiego 4, tel , biuro@eurocent.opole.pl pierwsza str. okładki: mały Bartosz Pisarek 20