Na jakie aspekty gospodarki finansowej w jednostkach sektora publicznego w 2010 r. warto zwrócić uwagę w związku z tą ustawą?

Transkrypt

1 Na jakie aspekty gospodarki finansowej w jednostkach sektora publicznego w 2010 r. warto zwrócić uwagę w związku z tą ustawą? W dniu r. Sejm uchwalił nową ustawę o finansach publicznych (dalej: nfinansepublu) oraz ustawę - przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych. Pierwsza z dwóch ww. ustaw stanowi o podstawach funkcjonowania systemu finansów publicznych w państwie. Druga ustawa dokonuje zmian dostosowujących ustawy prawa administracyjnego do tej pierwszej, a zarazem stanowi sui generis mapę drogową" wdrożenie w życie reformy organizacyjnej sektora finansów publicznych wynikającej z tej pierwszej ustawy. Ustawa - przepisy wprowadzające określa ponadto termin wejścia w życie nowej ustawy o finansach publicznych ( ), odstępstwa od tego terminu, wraz z określeniem przepisów, które w roku 2010 znajdą zastosowanie do opracowywanych i uchwalanych budżetów samorządów i przepisów warunkowo stosowanej w tym względzie dotychczasowej ustawy o finansach publicznych z r. (Dz.U. Nr 249, poz. 2104; z późn. zm. - dalej: FinansePublU). Dwie ustawy przekazano do Senatu, który w dniu r. uchwalił 14 poprawek do ustawy o finansach publicznych i 19 poprawek do ustawy - przepisów wprowadzających ustawę o finansach publicznych. Poprawki, które nie dotyczą zasadniczych rozwiązań z dwóch ww. ustaw, najprawdopodobniej będą przedmiotem posiedzenia Sejmu zwołanego na r. Przyjęcie poprawek nada dotychczasowym ustawom nową datę uchwalenia przez Sejm. W związku z art. 113 ustawy - przepisy wprowadzające (który to przepis, w ostatecznym tekście ustawy, może przyjąć inną numerację) projekt ustawy budżetowej na rok 2010 powinien być opracowany według nfinansepublu. Z tego powodu, że przedłożenie budżetowe Rząd musi 1 / 8

2 skierować do Sejmu najpóźniej w dniu r., czynione są starania, aby teksty dwóch ustaw, po podpisaniu przez Prezydenta R.P., zostały opublikowane w Dzienniku Ustaw w trybie pilnym. Wczesne ogłoszenie ustaw ma również umożliwić organom wykonawczym jednostek samorządu terytorialnego opracowanie projektów uchwał budżetowych na rok 2010 z uwzględnieniem nowej ustawy o finansach publicznych w zakresie wynikającym z ustawy - przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych. Zachęcając do lektury dwóch ustaw, poniżej zamieściłem kilka istotnych uwag, które będą implikować gospodarkę finansową w jednostkach sektora publicznego w roku Likwidacja gospodarstw pomocniczych W 2007 r. funkcjonowało 407 gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych oraz 637 gospodarstw pomocniczych samorządowych jednostek budżetowych. Zatrudniały one łącznie ok. 17,5 tys. osób (ok. 11,5 tys. w jednostkach państwowych i ok. 6 tys. w jednostkach samorządowych). Wskutek zawężenia w nowej ustawie kategorii jednostek sektora finansów publicznych, gospodarstwa pomocnicze, jako takie będą podlegać likwidacji (co w zakresie działań na rok 2010 uściśla ustawa - przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych). Likwidacji gospodarstwa pomocniczego należy dokonać przy jednoczesnym spełnieniu zasad zachowania ciągłości realizacji zadań publicznych. Zadania realizowane dotychczas przez gospodarstwa pomocnicze będą mogły być przejęte przez same jednostki budżetowe lub - ze względu na skalę i zakres działalności, jej specyfikę - wykonywane w innej formie organizacyjnej, w tym w drodze powołania nowego rodzaju podmiotów pn. instytucja gospodarki budżetowej". 2. Likwidacja państwowych zakładów budżetowych oraz warunkowe zachowanie 2 / 8

3 konstrukcji samorządowego zakładu budżetowego" Według szacunku Ministerstwa Finansów w 2007 r. w Polsce funkcjonowało 67 państwowych zakładów budżetowych oraz ok samorządowych zakładów budżetowych. Zatrudniały one ok. 85 tys. osób (ok. 2,3 tys. w państwowych zakładach budżetowych oraz ok. 82 tys. w samorządowych zakładach budżetowych). Rok 2010 będzie rokiem likwidacji państwowych zakładów budżetowych i po części niektórych samorządowych zakładów budżetowych. Na skutek zniesienia konstrukcji zakładu budżetowego zadania publiczne realizowane dotychczas przez zakłady będą wykonywane w innej formie organizacyjnej drogą przekształcenia zakładu w spółkę, a w przypadku zakładów państwowych - w nową formę agencji wykonawczej lub instytucji gospodarki budżetowej. W uzasadnionych przypadkach zadania likwidowanego zakładu budżetowego przejmie istniejąca lub nowo tworzona jednostka budżetowa. Wychodząc naprzeciw postulatom jednostek samorządu terytorialnego o zachowanie formy organizacyjnej zakładu" w samorządzie terytorialnym, ustawa dopuszcza dalsze ich funkcjonowanie pod nazwą samorządowe zakłady budżetowe" (art nfinansepublu). Ustawa ogranicza jednak zakres ich działalności wyłącznie do spraw dotyczących: - gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi, - dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, - wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk 3 / 8

4 i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, - kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, - utrzymania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenie hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania, - cmentarzy. W art. 15 nfinansepublu, w stosunku do samorządowych zakładów budżetowych przyjęto rozwiązania z dotychczasowych ustaw o finansach publicznych, w tym limity dla dotacji przedmiotowych z budżetu samorządu. 3. Zmiany w konstrukcji państwowych funduszu celowych oraz likwidacja samorządowych funduszy celowych Nowa ustawa o finansach publicznych w art. 29 dopuszcza jedynie funkcjonowanie państwowych funduszy celowych. W roku 2010 dojdzie do likwidacji samorządowych funduszy celowych. Po upływie okresu przejściowego, środki samorządowych funduszy celowych zostaną włączone do budżetów samorządów. Państwowe fundusze celowe z osobowością prawną, po upływie okresu przejściowego, staną się funduszami" rozumianymi jako rachunki bankowe. 4. Likwidacja konstrukcji pod nazwą: rachunek dochodów własnych" oraz jej zachowanie na potrzeby jednostek samorządowych systemu oświaty 4 / 8

5 Nowa ustawa o finansach publicznych nie przewiduje dalszego funkcjonowania znanej w sektorze konstrukcji tzw. środków specjalnych", którą w grudniu 2004 r. zastąpiono nazwą dochody własne jednostki budżetowej i wydatki nimi finansowane" (RDW). Wyjątkowo przepis art. 223 nfinansepublu przenosi powyższą konstrukcję, pod zmienioną nazwą wydzielony rachunek bankowy jednostki budżetowej", dopuszczając na tworzenie tego rodzaju odrębnych rachunków" w samorządowych jednostkach budżetowych prowadzących działalność określoną w ustawie z r. o systemie oświaty. Ustawa - przepisy wprowadzające dopuszcza funkcjonowanie dotychczasowych RDW do końca 2010 r., co nie wyklucza ich wcześniejszej likwidacji w oświacie i powołania w samorządowych szkołach i placówkach nowych rachunków" z art. 223 nfinansepublu. W przypadku utworzenia w roku 2010 nowych rachunków" w jednostkach oświatowych należy pamiętać, iż pozostające na nich niewykorzystane środki jednostki wpłacają na rachunek budżetu w terminie do dnia 5 stycznia roku kolejnego. 5. Obowiązek wyodrębniania w budżecie samorządu rezerwy ogólnej Według art. 222 ust. 1 nfinansepublu, w budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę ogólną, w wysokości nie niższej niż 0,1% i nie wyższej niż 1% wydatków budżetu. Przywraca się w tym względzie stan prawny, który w zakresie budżetów gmin obowiązywał w latach Obowiązek utworzenia rezerwy ogólnej będzie pierwszy raz aktualny w zakresie budżetu samorządu na 2010 rok. 5 / 8

6 6. Nowa struktura dla wydatków bieżących planowanych w uchwale budżetowej samorządu Zgodnie z art. 236 ust. 3 nfinansepublu w planie wydatków bieżących, pod rozdziałem wydatków, wyodrębnia się sześć kategorii rodzajowych wydatków bieżących: - wydatki jednostek budżetowych (w tym na: wynagrodzenia i składki od nich naliczane oraz oddzielnie wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań), - dotacje na zadania bieżące, - świadczenia na rzecz osób fizycznych, - wydatki bieżące na programy finansowane z udziałem środków pomocowych, - wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego, przypadające do spłaty w danym roku budżetowym, - wydatki na obsługę długu jednostki samorządu terytorialnego. Nowa specyfikacja wydatków bieżących zacznie obowiązywać począwszy od uchwał budżetowych samorządu na rok Skrócenie terminu uchwalenia budżetu samorządu terytorialnego 6 / 8

7 Zgodnie z art. 239 nfinansepublu uchwałę budżetową organ stanowiący podejmuje do 31 stycznia roku budżetowego, co pierwszy raz znajdzie zastosowanie w zakresie uchwał budżetowych na 2010 r. 8. Zmiany w ogólnych przepisach prawa dotacyjnego W obecnej przyszłej ustawie o finansach publicznych występują trojakiego rodzaju przepisy traktujące o dotacjach: - przepisy - definicje wspólne wszystkim dotacjom, - szczegółowe tytuły dotacji - np. dla samorządowego zakładu budżetowego, - przepisy wspólne z wyodrębnieniem zapisów dotyczących dotacji z budżetu państwa i oddzielnych przepisów dotyczących dotacji z budżetu samorządu. Odnotować należy, że w zakresie dotacji z budżetu samorządu nowa ustawa uściśla sytuacje powodujące obowiązek zwrotu dotacji (art. 251 i 252) o przypadki niewykorzystania dotacji". Jednocześnie nie przewiduje możliwości posługiwania się przez samorząd decyzją windykacyjną (z dotychczasowego art. 146 ust. 1 FinansePublU), którą to konstrukcję zachowuje, ale jedynie w zakresie decyzji o zwrocie dotacji udzielonych z budżetu państwa (art. 169 ust. 6 nfinansepublu). Powyższemu sprywatyzowaniu" windykacji obowiązku zwrotu dotacji samorządowych (gdyż zwrotu trzeba będzie dochodzić na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego i egzekucji cywilnoprawnej) towarzyszy wyraźny przepis art. 220 ust. 3 nfinansepublu, według którego kwestie sporne między samorządami, w zakresie dotacji na pomoc finansową, rozstrzyga sąd powszechny, a nie jak dotychczas organ udzielający dotacji (decyzją z art. 146 ust. 1 FinansePublU). 7 / 8

8 * * * Do przepisów, które obejmują zasygnalizowane powyżej zagadnienie Senat nie wniósł poprawek, co spowoduje zachowanie ich brzmienia w wersji nadanej przez Sejm ustawami z r. 8 / 8