Nowy Sącz Ochotnica Dolna

Transkrypt

1 STRATEGIA ROZWOJU TURYSTYKI W GMINIE OCHOTNICA DOLNA DO 2020 ROKU Opracowano przez zespół pod kierownictwem Wojciecha Knapika Nowy Sącz Ochotnica Dolna III - V 2008

2 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 3 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY OCHOTNICA DOLNA UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE WARUNKI NATURALNE Ukształtowanie powierzchni Klimat Gleby Wody Bogactwa naturalne STAN TURYSTYKI Charakterystyka walorów turystycznych gminy Ochotnica Dolna Charakterystyka bazy turystycznej gminy Ochotnica Dolna Sport i rekreacja Baza turystyczna i ruch turystyczny w gminie Ochotnica Dolna na tle gmin sąsiednich Charakterystyka ruchu turystycznego w Małopolsce III. ANALIZA STRATEGICZNA OBSZARU TURYSTYKA III.1. ANALIZA SWOT IV. PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI W GMINIE OCHOTNICA DOLNA IV.1. TURYSTYKA ZRÓWNOWAśONA JAKO REALIZACJA ZASAD ZRÓWNOWAśONEGO ROZWOJU IV.2. WIZJA I PRIORYTETY IV.3. PROGRAM OPERACYJNY ZESTAWIENIE KLUCZOWYCH DZIAŁAŃ IV.4. GŁÓWNE GRUPY DOCELOWE IV.5. MARKA TURYSTYCZNA OCHOTNICA V. STREFY PRZESTRZENNE ROZWOJU TURYSTYKI W GMINIE OCHOTNICA DOLNA V.1. UWARUNKOWANIA I KLUCZOWE ZAŁOśENIA DLA ROZWOJU TURYSTYKI W GMINIE OCHOTNICA DOLNA.. 51 V.2. PODZIAŁ NA OBSZARY FUNKCJONALNO PRZESTRZENNE PRZYJĘTE W STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OCHOTNICA DOLNA V.3. ZASADY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO V.1. KONCEPCJA STREFOWEGO ZAGOSPODAROWANIA TURYSTYCZNEGO GMINY OCHOTNICA DOLNA VI. WDRAśANIE STRATEGII VI.1. KIEROWANIE REALIZACJĄ STRATEGII ROZWOJU TURYSTYKI W GMINIE OCHOTNICA DOLNA VI.2. MONITOROWANIE STRATEGII ROZWOJU TURYSTYKI W GMINIE OCHOTNICA DOLNA VII. MAKRO-TRENDY W TURYSTYCE VII.1. TENDENCJE ROZWOJOWE W TURYSTYCE ŚWIATOWEJ I EUROPEJSKIEJ VII.2. KIERUNKI ROZWOJOWE TURYSTYKI POLSKIEJ W ŚWIETLE STATYSTYKI PUBLICZNEJ ORAZ RZĄDOWYCH PROGRAMÓW I STRATEGII

3 I. WSTĘP Strategia rozwoju turystyki w gminie Ochotnica Dolna jest dokumentem o charakterze ogólnym, odnoszącym się do długiego (13-sto letniego) horyzontu czasowego. Strategia została przygotowana w oparciu o znajomość kontekstu wspólnotowych polityk Unii Europejskiej, oraz przy przestrzeganiu procedur, wymaganych w realizacji polityki rozwoju lokalnego i regionalnego, oraz w zgodności ze znowelizowaną Strategią Rozwoju Gminy Ochotnica Dolna oraz Strategią Rozwoju woj. małopolskiego. Strategię Rozwoju Turystyki w Gminie Ochotnica Dolna musi charakteryzować ciągłość i elastyczność. Oznacza to, Ŝe zapisy strategii i ich wdraŝanie powinny być stale monitorowane i weryfikowane w zaleŝności od szybko zmieniającego się otoczenia zewnętrznego, jak równieŝ zasobów gminy. MoŜliwość wprowadzania zmian w zapisach dokumentu strategicznego ma zachować ciągłość jej realizacji, świadczyć o tym, iŝ strategia ta Ŝyje, dzięki czemu moŝliwe staje się osiągnięcie celów przyjętych w trakcie jej tworzenia. PoniŜszy dokument składa się z kilku istotnych elementów. Pierwszym z nich jest ogólna charakterystyka gminu i jego zasobów oraz podsumowanie stanu ruchu turystycznego przy uŝyciu dostępnych danych statystycznych. Kolejnym elementem jest branŝowa analiza SWOT, a więc określenie mocnych i słabych stron, a takŝe szans i zagroŝeń, z określeniem rang poszczególnych atrybutów. Propozycje zgłaszane przez uczestników warsztatów strategicznych nie zostały poddane weryfikacji, a jedynie zostały usystematyzowane przez zewnętrznych ekspertów, co jest zgodne z przyjętą metodą budowy strategii. W dalszej części rozwinięto aktualnie wizję turystyczną gminy stworzoną na postawie znowelizowanej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, dodajmy wizję, która w najbardziej ogólny sposób określa przyszły charakter turystyki w tej gorczańskiej gminie, podkreśla rangę turystyki i ma zwartą postać hasłową. Wreszcie Strategia precyzuje dwa główne priorytety gminy w obszarze turystyki, którym z kolei przyporządkowano określone programy działania, wyznaczające sposób ich realizacji. W ten sposób powstało drzewo strategii składające się z: wizji, priorytetów i działań (programów). Dokument określa równieŝ sposób wdraŝania strategii i jej i monitorowania. W ten sposób skonstruowana strategia realizuje trzy waŝne postulaty: Zachowanie i ochrona wartości kulturowych i przyrodniczych Zachowanie i pogłębianie istniejących więzi społecznych Stosowanie zasad zrównowaŝonego rozwoju Charakter opracowania nie przewiduje zamieszczanie precyzyjnych wyliczeń finansowych oraz określenia konkretnych źródeł finansowania, konkretne działanie moŝe mieć ich potencjalnie wiele. W opracowaniu znalazły się wyniki będące kompilacją debat strategicznych realizowanych przy udziale społeczności lokalnej, zwłaszcza środowisk turystycznych, w połączeniu z analizą ekspercką. Przy czym formułowaniu misji, celów i działań uwzględniono ustalenia zawarte w aktualizowanej równolegle Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Ochotnica Dolna do 2020 r w celu zachowania daleko idącej zgodności zapisów obu dokumentów strategicznych. Strategia Rozwoju Turystyki w Gminie Ochotnica Dolna do 2020 r. jest w znacznym stopniu opracowaniem zbiorowym, które powstało w wyniku pracy zespołu zadaniowego utworzonego przy Urzędzie Gminy w Ochotnicy Dolnej. Opiekę merytoryczną w trakcie tworzenie strategii sprawował zespół ekspertów Karpackiego Instytutu Rozwoju 3

4 Regionalnego pod przewodnictwem mgr Wojciecha Knapika. DuŜą wagę eksperci nadali materiałom z warsztatów strategicznych, które odbyły się w dniach 10 marca i 7 maja 2008 w siedzibie Urzędu Gminy w Ochotnicy Dolnej, z udziałem członków zespołu zadaniowego i zaproszonych kluczowych ekspertów. II. CHARAKTERYSTYKA GMINY OCHOTNICA DOLNA Gmina Ochotnica Dolna połoŝona jest w południowej części województwa małopolskiego, w powiecie nowotarskim. Gmina graniczy: od południowego zachodu z gminą wiejską Nowy Targ (powiat nowotarski), od południa z gminą Czorsztyn (powiat nowotarski) i gminą Krościenko (powiat nowotarski), od północy z gminą Kamienica (powiat limanowski), od wschodu z gminą Łącko (powiat nowosądecki), W skład gminy Ochotnica Dolna wchodzą trzy wsie: Ochotnica Dolna (z dwoma sołectwami Ochotnica Dolna i Młynne) połoŝona w masywie Gorców, w dolinie potoku Ochotnica, w niŝej połoŝonej jej części; Ochotnica Górna połoŝona równieŝ w masywie Gorców, w dolinie potoku Ochotnica, w górnej jej części; Tylmanowa połoŝona w przewaŝającej części w dolinie rzeki Dunajec oraz częściowo wzdłuŝ dolnego biegu potoku Ochotnica. Ludność Gminy Ochotnica Dolna według danych GUS w dniu r. szacowana była na osoby, w tym osoby to męŝczyźni, a kobiety, co stanowi około 0,24% ludności Małopolski oraz około 4,4% ludności powiatu nowotarskiego. Wielkość gęstości zaludnienia, wynosząca zaledwie 56 osób/km 2 jest najniŝsza spośród wszystkich gmin powiatu nowotarskiego oraz zdecydowanie niŝsza niŝ przeciętne zaludnienie w kraju (122 osoby/km 2 ), województwa małopolskiego (215 osób/km 2 ) oraz powiatu nowotarskiego (124 osób/km 2 ). Komunikację gminy z resztą kraju zapewnia droga wojewódzka (nr 969) prowadząca z Nowego Targu do Nowego Sącza (na terenie gminy znajduje się jej odcinek o długości 11 km). Druga pod względem waŝności jest droga powiatowa prowadząca z Tylmanowej przez Ochotnice Dolną i Górną do Knurowa w gminie Nowy Targ (droga K 1637 przez przełęcz Knurowską). Ochotnica Dolna jest gminą wiejską, jednak ze względu na wybitnie górzysty charakter (duŝe wysokości npm. i o spore nachylenie stoków) nie ma tu dobrych warunków do rozwoju rolnictwa. Po przemianach ustrojowych i związanym z nimi pogorszeniu sytuacji na rynku pracy wieś stanęła w obliczu nowych problemów. Nieco zahamowana została migracja ludności do miast, ale ludzie pozostający w swoim miejscu zamieszkania zmuszeni zostali do poszukiwania nowych źródeł dochodu. Pojawiło się prawie masowe zjawisko podejmowania przez młodych ludzi prac mniej lub bardziej dorywczych w innych częściach kraju, a takŝe poza jego granicami, przy jednoczesnym egzystowaniu pozostałej części ich rodzin na terenie rodzinnej wsi. Innym, bardziej pozytywnym zjawiskiem, jest szukanie przez mieszkańców wsi moŝliwości utrzymywania się z ruchu turystycznego, który dynamicznie rozwija się w gminie. 4

5 Urzekające krajobrazy cechujące się róŝnorodnością, przyciągają tutaj rzesze turystów spragnionych spokoju, kontaktu z przyrodą i wciąŝ Ŝywą kulturą górali gorczańskich. Znaczącą część gminy zajmuje Gorczański Park Narodowy oraz jego otulina. Wieś Ochotnica Dolna wraz z Ochotnicą Górną tworzą najdłuŝszą wieś w Polsce. Górski krajobraz, piękne lasy, rozległe polany ze wspaniałymi widokami, potoki, cisza to niepowtarzalne walory tych okolic. MoŜna odbywać długie wyprawy piesze, jeździć na górskich rowerach, a takŝe konno. Gęstość oznakowanych szlaków turystycznych naleŝy do jednych z największych w całych Gorcach. Dunajec przepływający przez Tylmanową to ulubione miejsce wędkarzy, a tereny połoŝone bliŝej Turbacza to raj dla narciarzy. NieskaŜona przyroda, cisza, malownicze góry, sprzyjają wypoczynkowi, umoŝliwiając uprawiania róŝnych form turystyki kwalifikowanej letniej i zimowej. W Gminie Ochotnica Dolna funkcjonują następujące obiekty uŝyteczności publicznej: sześć szkół podstawowych oraz trzy publiczne gimnazja, Ośrodek Rehabilitacyjno Edukacyjno Wychowawczy dla dzieci upośledzonych umysłowo, trzy Wiejskie Ośrodki Kultury, Gminną Bibliotekę Publiczną wraz z dwiema filiami, 3 budynki Wiejskich Ośrodków Zdrowia, jedną aptekę, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Albertyński Ośrodek Pomocy Społecznej dla dzieci i osób starszych, dwa Banki Spółdzielcze, trzy obiekty OSP, dwa Urzędy Pocztowe, pięć obiektów sakralnych Uwarunkowania historyczne Najstarsze ślady kultury człowieka w tej części Doliny Dunajca, znaleziono w Tylmanowej pod Górą ObłoŜną. Znajdują się tam wykopaliska z epoki brązu i okresu halsztyńskiego ( lat p.n.e.) W okresie wędrówki ludów obszary te nawiedzały plemiona turańskie i irańskie. Na krótko pojawiły się plemiona Celtów, a po nich plemiona germańskie. Wiodły tędy głównie trakty handlowe kupców rzymskich poszukujących bursztynu nad Bałtykiem i na terenie dzisiejszych Kurpiów. Okres intensywnej kolonizacji na tym obszarze rozpoczął się w czasach Bolesława Chrobrego i trwał do XIII wieku, kiedy to w wyniku rozbicia wewnętrznego państwa, walk domowych i najazdu Tatarów został zahamowany. Najstarsza zachowana wzmianka o osadnictwie w dolinie Ochotnicy znajduje się w dokumencie lokacyjnym Tylmanowej z 1336 roku. Wspomina o niej równieŝ Jan Długosz opisując drogę biegnącą wzdłuŝ Dunajca w stronę Czorsztyna i Spisza. Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od imienia pierwszego jej osadnika Tylmana. Od 1350 roku Tylmanowa stanowiła parafię, której patronem był św. Mikołaj. Z kolei nazwa Ochotnica początkowo pojawia się w kontekście rzeki, która nosiła wówczas nazwę rivulus Ochodnik. Pierwsza zaś informacja pochodzi dopiero z 31 marca 1413 r. Znajduje się ona w dokumencie, w którym król Władysław Jagiełło przekazał w zastaw za 700 florenów, całe starostwo czorsztyńskie rycerzowi Abrahamowi z Goszczyc. Z powyŝszego wynika, Ŝe Ochotnica była w 1413 r. wsią królewską. Ochotnica uzyskałaby przywilej lokacyjny w r. z kancelarii królewskiej. Nadano w nim sołectwo we wsi naszej Ochodnicza niejakiemu Dawidowi Wołochowi. [Ochotnica dzieje gorczańskiej wsi r., S. Czajka, 1987 r.] Powstanie wsi Ochotnica Dolna i Górna związane jest z pasterstwem wołoskim. W 1578 roku król Stefan Batory nadał Sołtysowi Maciejowi Ochotnickiemu liczne przywileje ekonomiczne, 5

6 a Jan Sobieski w 1676 roku zezwolił mieszkańcom wsi na uŝytkowanie lasów i pastwisk górskich. Wieś Ochotnica Górna powstała w drugiej połowie XVI wieku, jej zasadźcą był pierwszy jej sołtys Walenty Ochotnicki. Pierwotnie nosiła nazwę Babieniec. Dokument lokacyjny Babieńca nie jest znany. Wszystko jednak wskazuje, iŝ Babieniec został załoŝony na normach prawa wołoskiego. W przywileju lokacyjnym Ochotnicy wyraźnie występowało połączenie prawa niemieckiego z charakterem gospodarczym kultury wołoskiej. Ten system nazywano w Polsce prawem wołoskim. Jeszcze do dziś ślady wpływów wołoskich w Ochotnicy zaznaczają się w języku jej mieszkańców np. słownictwo takie, jak dosiela (dotąd), karpa (grymaśnik), wiera (naprawdę), tradycji pasterskiej, nazwach sprzętów i czynności gospodarskich, nazwiskach starych osadników, a takŝe w niektórych nazwach geograficznych. Ochotniczanie wielokrotnie dawali wyraz swojego patriotyzmu biorąc udział w walkach ze Szwedami (1655) oraz w powstaniach kościuszkowskim (1794), węgierskim (1848), styczniowym (1863), a takŝe w I wojnie światowej. Podczas kampanii Wrześniowej w 1939 roku koło Tylmanowej miała tu miejsce największa potyczka na Podhalu. W czasie II wojny światowej Ochotnica Dolna i Górna stały się miejscem schronienia oddziałów partyzanckich polskich i radzieckich, w związku z czym została przez Niemców nazwana Republiką Partyzantów. Tutaj miała swoją bazę regularna, dobrze zorganizowana jednostka Armii Krajowej IV Batalion Nowy Targ I Pułku Strzelców Podhalańskich, którego dowódcą był kapitan Julian Zapała ps. Lampart. Tutaj w dniach października 1944 roku stoczona została największa partyzancka bitwa na Podhalu. Dzięki doskonale zorganizowanej akcji partyzantów i miejscowej ludności udało się ocalić załogę potęŝnego amerykańskiego bombowca o nazwie Liberator, który rozbił się 18 grudnia 1944 roku u źródeł potoku Jaszcze. W tym miejscu wzniesiono oryginalny pomnik (1988) z pozostałych, aluminiowych resztek maszyny. Potok Forendówki będący częścią wsi był z kolei matecznikiem dla oddziału partyzantów Józefa Kurasia Ognia, który w latach walczył przeciwko nowej komunistycznej władzy na skalę niespotykaną nigdzie indziej we wschodniej Europie. Ludność gminy Ochotnica Dolna w zdecydowanej większości pozostała niewzruszona wobec akcji propagandowych prowadzonych przez goralenvolk w celu przejścia ludności Podhala na stronę Niemiecką. Prawie sześcioletnia okupacja hitlerowska kosztowała Ŝycie kilkudziesięciu osób. Dzień 23 grudnia 1944 roku Krwawa Wigilia Ochotnicka zapisał się w dziejach Ochotnicy, jako najbardziej okrutny i tragiczny jej rozdział. Z rąk okupanta zginęło wówczas śmiercią męczeńską 50 osób, w tym wiele kobiet i dzieci. Wydarzenie to zostało upamiętnione w roku 1964 wybudowaniem w centrum Ochotnicy pomnika ku czci ofiar faszyzmu, a 2 października 1973 roku został Ochotnicy Dolnej nadany Order KrzyŜa Grunwaldu III klasy w uznaniu bohaterstwa i patriotyzmu ludności wsi Ochotnica, za czynny udział w walce zbrojnej z hitlerowskim okupantem i pomoc udzielaną oddziałom partyzanckim w latach II wojny światowej. 6

7 2.2. Warunki naturalne Ukształtowanie powierzchni Gmina leŝy w masywie Gorców, w odosobnionej dolinie potoku Ochotnica otoczonej pasmami Gorca i Lubania, mniejsza część gminy połoŝona na wschodnim brzegu Dunajca naleŝy do Beskidu Sądeckiego. Pierwszy z wymienionych mezoregionów obejmuje swoją powierzchnią ponad 90% gminy, drugi zaledwie 10%. Podkreślić naleŝy, iŝ blisko 50% powierzchni gminy leŝy powyŝej 700 m n.p.m. Gorce jako grupa górska naleŝą do Beskidu Zachodniego. Stanowią one część Zewnętrznych Karpat Fliszowych. PołoŜone są między Przełęczą Sieniawską a przełomem Dunajca i dolnym biegiem Kamienicy. Struktura budowy morfologicznej Gorców wykazuje przewagę ławic twardych piaskowców. Mają one budowę pasmową. Centrum Gorców zajmuje masyw Turbacza (1310 m n.p.m.), będącego najwyŝszym szczytem grupy. Od jego szczytu rozchodzą się we wszystkich kierunkach grzbiety górskie: w kierunku zachodnim grzbiety Obidowca (1102 m n.p.m.), Średniego Wierchu (1114 m n.p.m.) i Bukowiny (1140 m n.p.m.), w kierunku północnym grzbiet Turbaczyka (1091 m n.p.m.), w kierunku północno wschodnim grzbiet Mostownicy (1244 m n.p.m.) i Kudłonia (1274 m n.p.m.), w kierunku wschodnim Jaworzyny (1287 m n.p.m.) i Gorca (1228 m n.p.m.) z odgałęzieniem na południowy wschód gdzie za przełęczą Knurowską rozciąga się grzbiet Lubania (1211 m n.p.m.). Obszar gminy naleŝy do zlewni Dunajca. Biegi dolin potoków w paśmie Gorców mają układ odśrodkowy. Jedną z wyróŝniających się swoją długością dolin jest dolina potoku Ochotnica wzdłuŝ, której ulokowała się najdłuŝsza w Polsce wieś, o takiej samej nazwie. Deniwelacje na obszarze gminy przekraczają 850 m. Stoki (szczególnie północne są strome), i poprzecinane gęstą siecią dolin wciosowych. Południowe skłony łagodniej opadają w kierunku dolin rzecznych. To tutaj oprócz den dolin osadnictwo znalazło względnie korzystne warunki dla rozwoju stąd duŝa ilość rozrzuconych po całej gminie przysiółków. Gorce są obszarem silnie zalesionym. Występuje tu typowe dla piętra regla dolnego siedliska jodły i buka oraz piętro regla górnego ze świerkiem. Do charakterystycznego krajobrazu naleŝą hale i polany powstałe w wyniku działalności gospodarczej górali - zajmowane były jako tereny pod wypas bydła i owiec. Gorce ze względu na swoje połoŝenie oraz warunki geograficzne są obszarem bardzo korzystnym dla rozwijania turystyki pieszej oraz rowerowej. Warunki klimatycznogeograficzne (zaleganie pokrywy śnieŝnej ponad 140 dni oraz róŝnice wzniesień ponad 400 m, korzystne wartości nachylenia i ekspozycji stoków) predysponują do zakwalifikowania do I kategorii pod względem przydatności do narciarstwa znacznej części Gorców. Obszar Gorców zalicza się równieŝ do terenów I kategorii pod względem walorów wypoczynkowych w Polsce Klimat Na obszarze gminy Ochotnica Dolna panują specyficzne warunki klimatyczne warunkowane w duŝej mierze rzeźbą terenu. Region leŝy w regionie klimatów górskich i według klasyfikacji 7

8 Hessa (1965), która opiera się na średniej rocznej temperaturze powietrza oraz zasięgu występowania pięter roślinnych, znajduje się w obrębie trzech pięter klimatycznych: Umiarkowanie ciepłego o średniej temperaturze powietrza od 6 do 8 C, które obejmuje dolinę Dunajca i Ochotnicy niŝej połoŝone fragmenty stoków, w zaleŝności od ekspozycji do wysokości m n.p.m. Umiarkowanie chłodnego o średniej temperaturze powietrza od 4 do 6 C, które obejmuje stoki i zbocza Beskidu Sądeckiego i Gorców do wysokości 1100 m n.p.m. Chłodnego, rozciągającego się powyŝej 1100 m n.p.m., występującego tylko w paśmie Lubania o średniej temperaturze powietrza poniŝej 4 C. Przy tak znacznych róŝnicach wysokości pomiędzy najniŝszym a najwyŝszym punktem na obszarze regionu zmienność czynników klimatycznych jest bardzo duŝa, np: Średnia roczna temperatura powietrza róŝni się o 4 C; Okres wegetacyjny (gdy średnia dobowa temperatura wynosi powyŝej 5 C) trwa od 223 dni w dolinie Dunajca do 191 dni w Gorcach; Liczba dni z przymrozkiem wynosi od 123 dni w dolinie Dunajca do 138 w Gorcach; Pora zimowa (przy średniej dobowej temperaturze poniŝej 0 C trwa od 100 dni w dolinie Dunajca do 121 dnia w górach i nawet 140 dni na szczytach gór); Liczba dni z mgłą wynosi od 56 w dolinie Dunajca do 84 w Gorcach. Szczegóły dotyczące wskaźników klimatycznych zawarto w tabeli poniŝej. Tabela 1. Charakterystyka wybranych elementów klimatu Źródło: Kostrakiewicz, 1982 C z yn n ik k lim a tyc zn y I re g io n - d o lin rze c zn yc h i w ię ks zyc h p o to k ó w II re g io n - p o łud n io w yc h zb o c z y i s to k ów g ó r II B s ub re gio n G o rc ó w II C s ub re gio n B e s kid u S ą d e c k ie g o III re g io n p ó łno c -n yc h zb o c z y i s to k ów Ś re d n ia ro c zn a te m pe ra tu ra [ C ] 6,3-5,5 5,2-3,7 5,2-3,7 5,2-4,1 L ic zb a d n i z te m p e ra tu rą m in im aln ą L ic zb a d n i z te m p e ra tu rą m a ks ym a lną? 1 0 C ? 0 C ? 0 C ? 2 5 C R o c zn a s um a o p ad ó w [m m ] L ic zb a d n i z o p a d em? 0, ? 1, ? 1 0, G ru b oś ć p o k ryw y ś n ie Ŝn e j [c m ] 9,6-1 0,7 1 1,7-1 8,5 1 1,7-1 9,1 1 1,7-1 8,0 L ic zb a d n i z p o k ryw ą ś n ie Ŝn ą Ś re d n ia ro c zn a p rę d k oś ć w ia tru [m /s ] 1,6-1,7 2,1-2,7 2,1-2,8 2,1-2,5 L ic zb a d n i z w ia tre m s iln ym 1 0, ,0-2 7,3 1 6,0-2 8,5 1 6,0-2 0,3 b a rd zo s iln ym 3,6-3,9 4,9-8,5 4,9-8,8 4,9-5,1 Na podstawie zróŝnicowania rzeźby terenu, ekspozycji zboczy oraz połoŝenia moŝna na terenie Gminy wyróŝnić trzy podstawowe mezoregiony klimatyczne [Kostrakiewicz 1982]: I region - dolin rzecznych i większych potoków. W tym regionie występuje najwyŝsza średnia roczna temperatura powietrza oraz najniŝsza suma opadów atmosferycznych. W okresie zimy występują tu często zastoiska zimnego powietrza powodujące inwersje termiczne i znaczne spadki temperatur oraz mgły. Region odznacza się takŝe większą liczbą dni z przymrozkiem i bardzo mroźnych, małą grubością pokrywy śnieŝnej oraz niską liczbą dni z pokrywą śnieŝną. Analizowany obszar wykazuje takŝe znaczną liczbę 8

9 dni gorących, największe parowanie terenowe, małą prędkość wiatrów i niewielką liczbę dni z wiatrem silnym i bardzo silnym. II region południowych zboczy i stoków odznaczający się wysoką średnią roczną temperaturą powietrza; w stosunku do kontrastowych północnych skłonów gór średnie temperatury miesiąca lipca są wyŝsze, natomiast stycznia - niŝsze. W tym regionie występuje mało opadów atmosferycznych, mała liczba dni z pokrywą śnieŝną, najmniejsza liczba dni z przymrozkami, mała ilość dni z: silnym mrozem, większą grubością pokrywy śnieŝnej, parowaniem terenowym, prędkością wiatrów i liczbą dni z mgłą. III region północnych zboczy i stoków gór, naleŝący do najchłodniejszych terenów o najniŝszych temperaturach rocznych okresu letniego oraz najwyŝszych średnich sumach opadów atmosferycznych. Omawiany region odznacza się takŝe większą liczbą dni z przymrozkiem, silnym mrozem, grubą pokrywą śnieŝną, silnymi wiatrami większą grubością pokrywy śnieŝnej oraz mniejszym parowaniem terenowym. To znaczne zróŝnicowanie poszczególnych elementów klimatu powoduje, Ŝe gminę Ochotnica Dolna moŝna zaliczyć do terenów: Mało korzystnych dla rolnictwa, gdyŝ wskaźnik klasyfikacji bonitacyjnej osiąga wartość 50-85, w obrębie najwyŝszych partii gór jest niŝszy od 50; Pod względem bioklimatycznym jako silnie bodźcowy, a na obszarach leśnych o cechach oszczędzających Gleby Pokrywa glebowa w gminie Ochotnica Dolna jest typowa dla górskich obszarów beskidzkich. Występują tu głównie gleby pochodzenia mineralnego, wykształcone na podłoŝu fliszowym. PrzewaŜającym typem gleb są gleby brunatne. Na całym obszarze gminy występują gleby brunatne kwaśne o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym. Charakteryzują się one płytkim poziomem próchniczym oraz duŝym udziałem części szkieletowych. Gleby szarobrunatne występują pod buczyną karpacką, posiadają lekko kwaśny odczyn i charakteryzują się rozbudowanym poziomem próchniczym oraz korzystnymi warunkami wilgotnościowymi. W dolnej części zlewni Ochotnicy i Dunajca przewaŝają gleby brunatne wyługowane o płytkim poziomie próchniczym, zróŝnicowanych warunkach wilgotnościowych oraz zasadowym i kwaśnym odczynie. Fragmentarycznie na całym obszarze Gminy występują gleby brunatne deluwialne, powstałe w wyniku zboczowych procesów zmywowych. Są to gleby o odczynie kwaśnym i charakteryzują się silnie rozbudowanym poziomem próchniczym oraz małą ilością rumoszu w profilu glebowym. Poza glebami brunatnymi na terenie Gminy Ochotnica Dolna w wyŝszych partiach regla górnego i częściowo dolnego występują gleby bielicowe i fragmentarycznie bielice Ŝelaziste i próchniczo-ŝelaziste. Gleby bielicowe są to utwory o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym, płytkim poziomie próchniczym oraz ze względu na nasilony proces wymywania o wadliwych stosunkach wodnych. Bielice natomiast posiadają silnie kwaśny odczyn i charakteryzują się występowaniem płytkiego poziomu butwinowego z wyraźnie zaznaczonym poziomem wymywania. 9

10 W zagłębieniach śródpolnych i przy ciekach wodnych w niewielkich rozproszonych kompleksach występują gleby mułowo- glejowe. Są to gleby o odczynie słabo kwaśnym, zabagnione, charakteryzujące się dobrze rozwiniętym poziomem próchniczym, wadliwymi stosunkami wodnymi. W dolinie Ochotnicy i Dunajca występują małymi kompleksami gleby torfowe oraz strefowo wzdłuŝ cieków napływowe mady rzeczne mady brunatne i czarnoziemne. Gleby torfowe mają dobrze rozwinięty poziom próchniczy, odczyn słabo kwaśny oraz wadliwe stosunki wodne. Mady rzeczne charakteryzują się dobrze wykształconym profilem próchniczym, zmiennym udziałem rumoszu oraz odczynem słabo kwaśnym lub obojętnym. Poza wyŝej wymienionymi glebami na terenie Gminy Ochotnica Dolna na terasach stokowych małymi fragmentami występują gleby szkieletowe. Są to gleby krzemowe o słabo wykształconym profilu glebowym i odczynie kwaśnym i słabo kwaśnym. Ze względu na erozyjne oddziaływanie wód powierzchniowych są to gleby płytkie. Ziemia rolnicza Gminy Ochotnica Dolna jest niskiej jakości i przydatności produkcyjnej, 52 % uŝytków rolnych naleŝy do klasy bonitacji V i IV, a tylko 01, % naleŝy do klasy III a Wody Gmina leŝy w dorzeczu Dunajca, prawego dopływu Wisły, powstałego z połączenia Białego i Czarnego Dunajca w okolicy Nowego Targu, na terenie Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Dunajec jest zasilany lewostronnie, oprócz Ochotnicy, licznymi drobnymi potokami spływającymi doń z otaczających wzniesień Gorców, zaś prawostronnie potoki odwadniające zachodnie stoki Pasma Radziejowej. W okolicy Tylmanowej Dunajec płynie malowniczą, krętą doliną przełomową. Dunajec to górska rzeka o duŝych zasobach wodnych, charakteryzuje się bardzo wysoką nierównomiernością przepływów. Po wybudowaniu na Dunajcu zespołu zbiorników Czorsztyn-Niedzica i Sromowce WyŜne rzeka poniŝej zbiorników utraciła swój naturalny reŝim hydrologiczny. W chwili obecnej stany wody oraz wielkość przepływów Dunajca na terenie gminy zaleŝą w duŝym stopniu od prowadzonej gospodarki wodnej na zbiornikach. Wynika to z funkcji, jakie ma spełniać zespół zbiorników, a więc są to głównie: zwiększenie minimalnych przepływów Dunajca i Wisły, zwiększenie zasobów dyspozycyjnych Dunajca na potrzeby zasilania regionów deficytowych, głównie aglomeracji krakowskiej, obniŝenie kulminacyjnych przepływów fal powodziowych, wykorzystanie potencjału energetycznego Dunajca. Bieg potoku Ochotnica rozpoczyna się przez połączenie dwóch potoków: Forendowskiego i Furcowskiego, których źródła usytuowane są w górnych partiach masywu Turbacza. Przepływając przez całą długość doliny Ochotnicy stanowi granicę pomiędzy największymi masywami górskimi Gorców, tj. pomiędzy masywem Lubania oraz Turbacza i Gorca. Do największych jej dopływów naleŝą: w Ochotnicy Górnej potoki Jaszcze, Jamne i Jurkowski; w Ochotnicy Dolnej: Skrodne, Gorcowe, Młynne, Kudowski, Lubański, Rolnicki i Janczurowski. Ogólnie moŝna stwierdzić, Ŝe tutejsze potoki zaliczane są typologicznie do rzek karpackich, których zasoby wodne są znacznie i nierównomiernie rozłoŝone w czasie i przestrzeni. Charakteryzuje je mała bezwładność hydrologiczna (częste zmiany stanów wody nawet w 10

11 ciągu dnia), znaczny potencjał powodziowy oraz znaczne procesy erozyjne koryt, brzegów i dna rzecznego. Wody podziemne Gminę cechują średnio korzystne warunki infiltracji, stąd teŝ większość zbiorników wód podziemnych cechuje się średnią odnawialnością zasobów, przy średniej retencyjności zlewni. Średni współczynnik retencji strefy aktywnej wymiany dla całego obszaru szacuje się na 3 4%. Tempo odnawialności wód określa się na 5 10 lat. W utworach podczwartorzędowych występują wody szczelinowe w piaskowcach i łupkach fliszowych. Wodonośność tych utworów jest niska i bardzo zróŝnicowana przestrzennie. MiąŜszość strefy aeracji wynosi przewaŝnie od 3 m w pobliŝu dolin rzecznych do (lub powyŝej) 20 m w partiach szczytowych wzniesień. Wody te spływają w dół zgodnie z morfologią terenu, zasadniczo w kierunku dolin. Licznym źródłom wód podczwartorzędowych sprzyja duŝe urozmaicenie rzeźby terenu. Źródła te występują na wysokości od 400 do 1200 m n.p.m., najczęściej w przedziale od m n.p.m. Wydajność źródeł wynosi zazwyczaj poniŝej 6 litrów/minutę. Czwartorzędowy poziom wodonośny związany z utworami akumulacji rzecznej tworzy holoceńskie i plejstoceńskie tarasy. Zasilany jest opadami atmosferycznymi, w mniejszym stopniu wodami spływającymi ze zboczy i z wyŝej morfologicznie zalegających utworów podczwartorzędowych. Zwierciadło wody podziemnej w dolinach Dunajca i Ochotnicy jest swobodne lub naporowe, a woda stabilizuje się na poziomie od 0,9 do 5,1 m ppt - w dolinie Dunajca oraz na poziomie od 2,6 do 3,7 m ppt (dolina Ochotnicy). Utwory akumulacji rzecznej tworzą na obszarze Gminy zbiorniki wód podziemnych, lecz wody poziomu podczwartorzędowego mają mniejsze znaczenie uŝytkowe ze względu na zmienną wydajność poziomu wodonośnego, niską jakość wód w obrębie doliny Dunajca wywołaną nadmierną ilością Ŝelaza i manganu, a takŝe związków azotu. Z kolei wody czwartorzędowe mogą występować lokalnie równieŝ w utworach pokryw zboczowych zwietrzelinowych. Charakteryzują się one zmienną miąŝszością i przepuszczalnością. W tych miejscach występują liczne wysięki wody, podmokłości lub mokradła. Gmina Ochotnica połoŝona jest w obrębie dwóch głównych zbiorników wód podziemnych GZWP nr zbiornik warstw (F) Magura (Gorce), oraz GZWP nr zbiornik warstw (F) (Nowy Sącz). Jakość tych wód zalegających w utworach podczwartorzędowych jest dobra. Są one wykorzystywane do zaopatrzenia ludności lokalnej w wodę pitną i na potrzeby gospodarcze. Jak juŝ wspominano, większość gospodarstw jest zaopatrywana w wodę przez lokalne wodociągi, czerpiące wodę ze źródeł lub ze studni kopanych. Wodociągi działają na zasadzie grawitacyjnej poprzez ich lokalizowanie powyŝej budynków Bogactwa naturalne Największym bogactwem naturalnym gminy są zasoby przyrody lasy, góry i wody powierzchniowe. (powierzchniowe i podziemne mineralne). Lasy i zadrzewienia Lasy pełnią wielorakie funkcje ochronną, polegającą na dodatnim oddziaływaniu na środowisko przyrodnicze, produkcyjną, dostarczając surowca drzewnego, owoców leśnych, 11

12 ziół oraz społeczną jako teren dla rekreacji i turystyki. Lasy korzystnie oddziałują na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki Ŝycia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą. Lesistość gminy wynosi 58,13% i jest znacznie wyŝsza od średniej dla kraju, która wynosi 28,4%, województwa małopolskiego (28,5%), oraz średniej lesistości powiatu nowotarskiego, która wynosi 36,9% Wszystkie drzewostany pozostające w zarządzie Nadleśnictwa Krościenko wypełniają funkcje ochronne - w sumie zajmują one 612 ha. Z przyrodniczego punktu widzenia szczególnie cenne są ponad 100-letnie drzewostany występujące wyspowo w dość zwartych kompleksach głównie w paśmie Lubania. Gmina Ochotnica Dolna, podobnie jak cały obszar Gorców jest obszarem silnie zalesionym. Las górski stanowi około 60 % powierzchni leśnej. Las ten charakterystyczny jest dla regla dolnego do wysokości 1000 m n.p.m. Wysoki stopień troficzności i znaczna wilgotność gleb sprzyja dominacji buka, domieszkowo występuje jawor, wiąz górski, jodła i niekiedy świerk. Na 20% powierzchni Gminy występuje siedlisko lasu mieszanego górskiego. Las ten charakterystyczny jest dla regla dolnego i obejmuje zbiorowiska kwaśnej buczyny górskiej oraz las jodłowy. PrzewaŜają w nim drzewostany bukowe z domieszką świerka i jodły, wykształcone w obrębie grzbietów górskich i stromych stoków podatnych na procesy ługowania. Kolejnym siedliskiem jest bór mieszany górski, który stanowi około 10% powierzchni leśnej i obejmuje strefę przejściową miedzy reglami. Las ten wykształcił się na glebach bielicowych, brunatnych bielicowanych oraz skryptobielicowych. W siedlisku tym dominują drzewostany świerkowe i mieszane z udziałem buka oraz jodły. Poza wymienionymi siedliskami, na obszarze Gminy występuje obszar roślinny górski i stanowi 2% powierzchni Gminy. W aktualnym składzie gatunkowym przewaŝają gatunki iglaste, zajmujące około 80% powierzchni leśnej. Największy udział posiada świerk i jodła. Gatunkami uzupełniającymi są sosna i modrzew. Spośród gatunków liściastych, najliczniej reprezentowany jest buk, brzoza i jawor. Region leŝy w całości w zasięgu obszaru węzłowego o znaczeniu międzynarodowym 43M Obszar Sądecki. W jego skład wchodzą następujące tereny chronione: Parki narodowe. Gorczański Park Narodowy utworzony został w 1981 roku. W jego skład wchodzi centralna i północno-wschodnia część pasma Gorców, z najwyŝszym szczytem Jaworzyną Kamienicką (1288 m n.p.m.). Początki ochrony przyrody na tym terenie sięgają 1927 roku, kiedy to utworzony został w dobrach Ludwika hr. Wodzickiego z Poręby Wielkiej leśny rezerwat przyrody Turbacz im. Władysława Orkana. Obecna powierzchnia parku wynosi 7030 ha, z czego 6585 ha to lasy. Ochroną ścisłą objęto 3611 ha, w tym 3563 ha lasów. Powierzchnia otuliny GPN obejmuje ha. W Parku wytyczono około 70 km szlaków turystycznych. Parki krajobrazowe Popradzki Park Krajobrazowy, oraz projektowany Park Krajobrazowy Pasma Lubania, projektowany Park Krajobrazowy Dolina Kamienicy. Parki te mają całkowitą powierzchnię 543,93 km 2 oraz ich otuliny 239,45 km 2. Popradzki Park Krajobrazowy, został utworzony w 1987 roku, obejmuje Beskid Sądecki. Granicę jego otuliny na wschodzie stanowi Kamienica Nawojowska, na zachodzie i 12

13 północy - Dunajec. Około 70% powierzchni Parku stanowią lasy. Szczególnie cenne fragmenty są rezerwatami przyrody. Specjalny obszar ochrony siedlisk projektu NATURA 2000 : W ramach europejskiego systemu Natura 2000 w Gminie Ochotnica Dolna wyznaczono obszary ochrony siedlisk naturalnych fauny i flory obejmujące dwie lokalizacje; Obszar Gorce obejmujący teren Gorczańskiego Parku Narodowego częściowo z otuliną, po Przełęcz Knurowską; obszar Popradzkiego Parku krajobrazowego obejmujący jego teren częściowo z otulina.[plan rozwoju lokalnego dla Gminy Ochotnica Dolna]. Obszar chronionego krajobrazu byłego województwa nowosądeckiego. Obszar Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego jednostka Obszar Gorców utworzony został w 1997 roku w celu ochrony istniejących zasobów i walorów przyrodniczych oraz kulturowych, charakterystycznych dla Regionu Karpat, zachowania i poprawy stanu środowiska dla wiodących funkcji województwa, którymi są gospodarka wodna, leśnictwo, kultura, lecznictwo uzdrowiskowe, wypoczynek i turystyka, zapewnienie stanu względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. [Dz. Urzęd. Woj. Nowosądeckiego Nr 43 poz. 147z dn r.] Rezerwaty przyrody. W gminie Ochotnica Dolna znajdują się dwa rezerwaty przyrody Pusta Wielka (fragment lasu mieszanego z reliktowym stanowiskiem sosny pozostałość z okresu polodowcowego) i Kłodne nad Dunajcem (las buczyny karpackiej w przełomie Dunajca), obydwa w miejscowości Tylmanowa. Pomniki przyrody, W gminie Ochotnica Dolna występują dwa pomniki przyrody oŝywionej i obydwa na terenie wsi Ochotnica Dolna. Pierwszy z nich znajduje się na Cmentarzu Parafialnym i tworzy go grupa drzew 13 lip drobnolistnych i 1 dąb szypułkowy. Drugi znajduje się równieŝ na działce naleŝącej do Parafii Rzymsko katolickiej i tworzy go grupa drzew 1 lipa drobnolistna i 1 jarząb pospolity. Tabela 2. Parki narodowe i obszary chronione i pomniki przyrody na obszarze Regionu Gorce-Pieniny Nazwa Parku lub obszaru chronionego Wielkość ogółem [ha lub liczba] Wielkość na terenie gminy Ochotnica Dolna ha/liczba % Gorczański Park Narodowy [ha] ,8 6,8 Pieniński Park Narodowy [ha] 2 370, Popradzki Park Krajobrazowy [ha] 1854,4 13,2 Rezerwat Kłodne nad Dunajcem [ha] 92,6 92,6 0,7 Pomniki przyrody: Grupy drzew [liczba] 32 Pojedyncze drzewa [liczba] Otulina GPN [ha] ,0 ok % Otulina PPN [ha] x x Źródło: Na podstawie danych zamieszczonych w ZSROW LGD Gorce Pieniny 13

14 Kopaliny Na terenie gminy nie występują udokumentowane złoŝa surowców mineralnych zaliczanych do kopalin podstawowych, dla których wyznacza się obszary górnicze. Miejscowo występują kopaliny pospolite takie jak kruszywo naturalne oraz gliny. Kruszywa naturalne występują głównie w dolinie Dunajca i Ochotnicy w postaci Ŝwirów, piasków i glin rzecznych budujących poszczególne poziomy teras. Obecnie nie prowadzi się ich eksploatacji. Płaty glin stanowią surowiec dla przemysłu ceramicznego, lecz ich zasoby są niewielkie, więc znaczenie gospodarcze tych złóŝ jest małe Stan turystyki Źródłem danych o stanie i wykorzystaniu turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w Gorcach jak i w całym kraju jest stałe badanie Głównego Urzędu Statystycznego, prowadzone na formularzach KT-1 i KT-1a. Jednostki sprawozdawcze podają: dokładną lokalizację, rodzaj obiektu, kategorię obiektu, liczbę: pokoi, miejsc noclegowych, placówek gastronomicznych. Ponadto informują o wykorzystaniu obiektu w poszczególnych miesiącach, tj. o liczbie dni działalności obiektu, nominalnej liczbie noclegów lub pokoi, a takŝe o liczbie osób korzystających z zakwaterowania oraz liczbie udzielonych noclegów i wynajętych pokoi (z wyodrębnieniem turystów zagranicznych). Od 2000 r. GUS prowadził badanie bazy noclegowej turystyki co kwartał, zbierając dane miesięczne, a od 2003 r. badanie turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania jest badaniem miesięcznym. W informacjach o obiektach i miejscach noclegowych turystyki nie uwzględnia się obiektów i miejsc w obiektach przejściowo nieczynnych z powodu przebudowy, remontu itp. Warto dodać, Ŝe statystyki w dalszym ciągu nie uwzględniają gospodarstw agroturystycznych, podczas, gdy turystyka wiejska staje się w ostatnich latach coraz bardziej popularną formą turystyki. Wg. danych Małopolskiej Organizacji Turystycznej liczba gospodarstw agroturystycznych w Małopolsce wynosi 513 (stan na dzień ). Dysponują one ok. 6 tys. miejsc noclegowych. Jest to liczba pokaźna, w skali województwa Charakterystyka walorów turystycznych gminy Ochotnica Dolna Rozwój turystyki i wypoczynku zaleŝy od wielu czynników. Nadrzędnym są walory turystyczne obszaru, wyraŝające się atrakcyjnością czynników przyrodniczo geograficznych i historyczno kulturowych. Kolejnym czynnikiem jest infrastruktura turystyczna mierzona takimi wielkościami jak: liczba obiektów i miejsc noclegowych, liczba punktów gastronomicznych, ilość i rodzaj infrastruktury rekreacyjnej i sportowej. Trzecią grupą czynników są czynniki organizacyjne związane z systemem organizacji ruchu turystycznego, liczbą i wielkością podmiotów gospodarczych działających w turystyce oraz modelem organizacji promocji turystycznej i organizacji wypoczynku. Gmina Ochotnica wyróŝnia się wyjątkowymi walorami turystycznymi. Ochrona prawna jest sprawowana na 78,95% (11149,3 ha) obszaru gminy. Znajdują się tutaj Gorczański Park 14

15 Narodowy oraz Popradzki Park Krajobrazowy, liczne parki krajobrazowe (1854,4 ha) oraz dwa pomniki przyrody. Stwarza to moŝliwości do szerokiego rozwoju turystyki, zarówno weekendowej, jak i pobytowej oraz róŝnego rodzaju turystyk kwalifikowanych (rowerowa, spływy itp.). Jednocześnie niewystarczający ciągle stan infrastruktury turystycznej w znacznym stopniu utrudnia wykorzystanie walorów przyrodniczych. Górskie szlaki piesze Przez prezentowany obszar przebiegają liczne szlaki turystyczne: czerwony - fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego na odcinku Lubań Przełęcz Knurowska Kiczora. Szlak ten biegnący z Krościenka przez grzbiet Lubania i następnie na Turbacz ma długość 32 km; zielony szlak Turbacz Gorc Ochotnica Dolna Lubań, łączący szczytu głównego pasma Gorców i pasam Lubania ma długość 25 km; niebieski szlak biegnący przez Lubań Ochotnicę Dolną Młynne do Kamienicy ma długość 15 km; zielony jest wytyczony grzbietem oddzielającym dolinę Ochotnicy od Przełomu Tylmanowskiego Dunajca, biegnący przez Ochotnicę Dolną - Rzeka, przez Makowicę, Tokarnię i Lubań. Jego długość wynosi 5 km; Ŝółty biegnie przez Przysłop Kosarzyska Ochotnice Górną Jamne. Nazywa się go szlakiem chatkowym, prowadzi bowiem do studenckiej chatki Hawiarskie Koliby. Długość szlaku wynosi 3 km. W 2003 r. na terenie Gorców i Beskidu Wyspowego utworzono Szlak Papieski. Przez Ochotnicę Dolną przebiega trasa będąca łącznikiem pomiędzy Krościenkiem a Beskidem Wyspowym. Wchodzi ona w ciąg łączący Szlaki Papieskie w Beskidzie Wyspowym ze Szlakami Papieskimi w Gorcach i łączy się na Kopiej Górce z Szlakiem Papieskim w Beskidzie Sądeckim (Pasmo Radziejowej tzw. Powtórka z geografii ) prowadzącym do Starego Sącza Trasy rowerowe Na terenie gminy wyznaczono następujące odcinki szlaków rowerowych: 1. fragment trasy Krościenko Tylmanowa Ochotnica Dolna Ochotnica Górna 2. Ochotnica Dolna (Centrum) Wierch Młynne Zasadne - Kamienica 3. Ochotnica Dolna (Centrum) Tarchały - Gorcowe Rusnaki Kapłony 4. Janczurowski Potok Osobie Kamienica 5. Ochotnica Dolna (Centrum) Gorcowe Gorc Turbacz Przełęcz Knurowska oraz Ochotnica Górna lub Kudów Lubań Krościenko 6. Ochotnica Górna (Centrum) Jamne Skałka 7. Ochotnica Górna (Centrum) Jaszcze 8. Ochotnica Górna (Ustrzyk) Forendówki lub Bartoszówka Szlak kajakowy Jest zlokalizowany na Dunajcu i stanowi część szlaku kajakowego prowadzącego z Nowego Targu do Nowego Sącza. Sam spływ przełomem Dunajca przebiega wzdłuŝ granicy od Sromowiec, przez Pieniny, do Szczawnicy natomiast dalszy jego ciąg (przełom Kłodne) przez Krościenko do Tylmanowej. Z uwagi na uwarunkowania terenowe wymaga pewnego doświadczenia i większych kwalifikacji w tej dziedzinie turystyki. 15

16 Szlaki konne Główny szlak prowadzi z Krościenka poprzez Marszałek na Lubań i dalej w kierunku zachodnim, częściowo pokrywa się z czerwonym szlakiem pieszym (wzdłuŝ południowej granicy gminy). Trasa jest fragmentem szlaku prowadzącego z Nowego Targu do Szczawnicy lub Piwnicznej. Na terenie gminy znajdują się trzy schroniska turystyczne: całoroczne studenckie "Hawiarska Koliba" w Jamnem - prowadzona przez Oddział Akademicki PTTK w Krakowie (SKPG AGH); schronisko prywatne Na Skałce, znajduje się na wysokości ok m n. p. m. Schronisko MłodzieŜowe na Ustrzyku w Ochotnicy Górnej, Turyści mogą korzystać z kilku wyciągów narciarskich, umoŝliwiających uprawianie narciarstwa zjazdowego. Dominują małe wyciągi zaczepowe, które w chwili obecnej nie zapewniają odpowiedniego standardu korzystania. Wśród wyróŝniających gminę zabytków wymienić moŝna: Kościół drewniany p. w. Św. Mikołaja z 1756 r. z ołtarzem Św. Antoniego z I połowy XVII w. w Tylmanowej, wpisany do Rejestru Zabytków prowadzonego przez PSOZ w Krakowie, w którego parafialnym skarbcu znajduje się m.in. rokokowa monstrancja i bogaty zbiór ornatów. Wewnątrz znajdują się oryginalne elementy wystroju, a takŝe cenny witraŝ Jana Joachimiaka. Obok kościoła stoi dzwonnica z I poł. XIX w, Klasycystyczny Dwór z 1840 r. w Tylmanowej, stanowiący ze starodrzewiem pozostałość zespołu dworskiego, Kościół p. w. Znalezienia Świętego KrzyŜa z 1816 r. w Ochotnicy Dolnej, Kolyby, pasterskie stodoły, piwnice będące pozostałościami po kulturze wołoskiej w Ochotnicy Dolnej, Zespół najstarszej osady chłopskiej tzw. kurna chata lub kurnytowa kolyba z 1839 r. w osiedlu Forendówki w Ochotnicy Górnej, wpisana do Rejestru Zabytków prowadzonego przez PSOZ w Krakowie Pomniki upamiętniające tzw. krwawą wigilię w 1944 r. miejsca będące świadectwem walk partyzanckich formacji z okupantem niemieckim. inne obiekty zabytkowe: kapliczki przydroŝne oraz drewniane zabudowania mieszkalne i gospodarcze, których wiele znajduje się na terenie wsi. oraz wiele zabytkowych zabudowań będących reliktami drewnianego budownictwa regionalnego. Na gorczańskich polanach znajdujących się na zboczach doliny Ochotnicy, wzdłuŝ całego jej biegu, znajduje się sporo charakterystycznych dla tutejszego krajobrazu drewnianych szałasów pasterskich będących reliktami kultury pasterskiej mającej korzenie Wołoskie. NaleŜy wspomnieć, Ŝe część drogi powiatowej przebiegającej przez gminę Ochotnica Dolna, a dokładnie jej 9 kilometrowy odcinek po obydwu stronach Przełęczy Knurowskiej, czyli takŝe na terenie Ochotnicy Górnej stanowi historyczny zabytek austro - węgierskiej inŝynierii wojskowej górską drogę strategiczną, wybudowaną na przełomie XIX i XX wieku. 16

17 Na terenie Ochotnicy Górnej znajduje się takŝe prywatne Muzeum Regionalne Studzionki oraz niedawno otwarte w budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury muzeum lotnictwa, Poza dobrami kultury materialnej i walorami krajobrazowymi na terenie regionu istnieje szereg dóbr kultury niematerialnej (duchowej). NaleŜy tu przede wszystkim działalność róŝnych organizacji związana z kultywowaniem tradycji. Placówkami i organizacjami, które propagują i animują Ŝycie kulturalne w gminie Ochotnica Dolna są między innymi: Wiejski Ośrodek Kultury mający siedzibę w Ochotnicy Dolnej, Gminna Biblioteka Publiczna w Ochotnicy Dolnej, filie biblioteczne w Tylmanowej i Ochotnicy Górnej, Wiejskie Ośrodki Kultury w Tylmanowej i Ochotnicy Górnej, świetlica kościelna w Ochotnicy Dolnej. Na terenie gminy Ochotnica Dolna działają ponadto regionalne zespoły muzyczne: Zespół Dziecięcy Mali Ochotni, Regionalny Zespół Ochotni, Zespół muzyczny przy Szkole Podstawowej im. M. Konopnickiej El Bayo i Zespół Regionalny Mali Tylmanowianie oraz Zespół Muzyczny Blue Szafir. Przy Ośrodku Kultury w Ochotnicy Dolnej działa takŝe StraŜacka Orkiestra Dęta, ognisko muzyczne liczące około 30 osób oraz młodzieŝowy zespół teatralny. Na terenie gminy Ochotnica Dolna działają takŝe inne organizacje mające wielki wkład w ubogacanie kulturalnej sfery Ŝycia jej mieszkańców. Są to: Oddziały Związku Podhalan (w Tylmanowej, Ochotnicy Dolnej i Ochotnicy Górnej) oraz kluby sportowe LKS KS GORC Ochotnica i LKS LUBAŃ Tylmanowa Charakterystyka bazy turystycznej gminy Ochotnica Dolna Bazę noclegowa na terenie gminy tworzą (dane GUS za 2006 r.): 1 Schronisko młodzieŝowe: (znaczny spadek wykorzystania w ciągu ostatnich lat) liczba miejsc noclegowych całorocznych 30; liczba osób korzystających z noclegów w okresie I XII 16; udzielone noclegi w okresie I XII Ośrodek wczasowy (znaczny spadek wykorzystania w ciągu ostatnich lat): liczba miejsc noclegowych całorocznych 100; liczba osób korzystających z noclegów w okresie I XII 321; udzielone noclegi w okresie I XII Ośrodki kolonijne k olonijne: (duŝy wzrost skali działalności w ciągu ostatnich lat) o liczba miejsc noclegowych całorocznych 190; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I XII 2 165; o udzielone noclegi w okresie I XII Kemping: o liczba miejsc noclegowych całorocznych 12; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I XII b.d; o udzielone noclegi w okresie I XII b.d. 1 Pole biwakowe: 17

18 o liczba miejsc noclegowych całorocznych 56; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I XII 645; o udzielone noclegi w okresie I XII 708. Pozostałe niesklasyfikowane obiekty: o liczba obiektów 1; o liczba osób korzystających z noclegów w okresie I XII 630; o udzielone noclegi w okresie I XII PowyŜej prezentowane dane nie uwzględniają miejsc noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych oraz tzw. kwater prywatnych. Tymczasem tylko w Stowarzyszeniu Agroturystycznym Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne w gminie zrzeszonych było (2006 r) 28 gospodarstw. Ich goście, jak równieŝ liczba oferowanych miejsc noclegowych nie jest uwzględniana w oficjalnych statystykach. Baza nie ewidencjonowanych (w statystyce publicznej) obiektów noclegowych liczyła (w 2006 roku) 84 obiekty, w tym 28 wspomnianych wcześniej gospodarstw agroturystycznych, ale teŝ 37 kwater prywatnych i 19 innego typu obiektów zgłoszonych do gminnej ewidencji jako wynajem pokoi. Tabl. 2. Dane dotyczące noclegów udzielanych w gminie Ochotnica Dolna (2000, 2003 i 2006 r.). Rok Osoby korzystające z noclegów W tym; turyści zagraniczni korzystający z noclegów I - XII Udzielone noclegi I - XII Źródło: GUS, Internet. Zgodnie z oficjalnymi statystkami w 2006 r. w gminie z noclegów skorzystało osób (w tym 5 turystów zagranicznych). Łącznie udzielono ponad 23,5 tys. noclegów. Dane te naleŝy traktować jako mocno zaniŝone z przyczyn wymienionych powyŝej. Rozwój mody na spędzanie urlopów, czy nawet weekendów w gospodarstwach agroturystycznych skierował znaczną część ruchu turystycznego, odwiedzającego omawiany obszar, właśnie do tego typu kwater, które nie muszą (do określonej liczby pokoi) rejestrować swojej działalności. Z drugiej strony naleŝy zwrócić uwagę, Ŝe prawie 26% wzrost liczby udzielonych noclegów dokonał się przy niemal 15% spadku liczby turystów (osób korzystających z noclegów) Sport i rekreacja. Gmina posiada na swym terenie obiektów sportowych innych jak przyszkolne. Na terenie gminy istnieją jedynie dwa boiska szkolne w Tylmanowej i w Ochotnicy Dolnej oraz 4 szkolne sale gimnastyczne. Istniejący piłkarski klub Lubań Tylmanowa korzysta ze szkolnego boiska sportowego. W 1999 r. utworzono klub sportowy Gorc Ochotnica Dolna. 18

19 Baza turystyczna i ruch turystyczny w gminie Ochotnica Dolna na tle gmin sąsiednich Według danych uzyskanych ze sprawozdawczości GUS w sezonie letnim 2006 r. turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w gminie Ochotnica Dolna dysponowały 448 miejscami noclegowymi, z czego 380 było miejscami całorocznymi. Na 10 tys mieszkańców daje to wskaźnik 565. Dla porównania w województwie wskaźnik ten wynosi 193, a w powiecie nowotarskim 431. Tym samym pod względem ilości miejsc noclegowych per capia gmina przewyŝsza zarówno powiat, jak i województwo. Trzeba zaznaczyć, w porównaniu do 2000 roku nastąpił pod tym względem wyraźny przyrost, natomiast nieznaczny spadek w 2006 r w porównaniu do 2004 ma charakter przystosowawczo/modernizacyjny. Istnieje takŝe czynnik o podłoŝu metodologicznej, który utrudnia porównywanie ilości miejsc noclegowych czasie. To dość powszechne przekwalifikowanie znacznej części dotychczasowych tzw. innych obiektów hotelowych i mniejszych pensjonatów w obiekty agroturystyczne, które z niezrozumiałych powodów statystyka publiczna monitorująca obszar turystyki nie obejmuje (działalność ta klasyfikowana jest jako działalność okołorolnicza). Tab. 3. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w gminie Ochotnica Dolna i gminach sąsiednich na koniec roku ( w nawiasie miejsca całoroczne) Gmina Czorsztyn 416 (182) 410 (182) 554 (356) 541 (351) Krościenko 914 (424) 853 (507) 743 (502) 643 (408) Ochotnica Dolna 320 (228) 262 (250) 466 (398) 448 (380) Kamienica 77 (20) 203 (76) 113 (91) 230 (208) Łącko 40 (40) 45 (10) 16 (16) 12 (12) Bank Danych Regionalnych, GUS Warto zauwaŝyć, Ŝe gmina Ochotnica Dolna (podobnie jak Czorsztyn i Kamienica) odnotowała w analizowanym okresie wyraźny wzrost ilości miejsc noclegowych, podczas gdy w gminach Krościenko n. Dunajcem i Łącko nastąpił w tym względzie wyraźny spadek. W 2006 r. z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w gminie Ochotnica Dln. skorzystało 3777 osób, czyli prawie 15% mniej jak w rekordowym 2000 roku (4408). Spadki (ale znacznie głębsze) zanotowano równieŝ w gminach Łącko i Krościenko. W tym samym czasie w gminach Czorsztyn i Kamienica zaobserwowano wyraźne wzrost turystów (osób korzystających noclegów). Dane te zastawiono w tabeli poniŝej. Tab. 4. Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania w gminie Ochotnica Dolna i gminach sąsiednich Gmina Czorsztyn Krościenko Ochotnica Dolna Kamienica Łącko Bank Danych Regionalnych, GUS 19

20 Wskaźnik osób korzystających z noclegów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wynosi w gminie Ochotnica 476,1 i jest niŝszy niŝ wskaźnik obliczony dla całego powiatu nowotarskiego (790,0) oraz województwa małopolskiego (809,6). Spośród gmin sąsiednich lepszy wskaźnik mają Krościenko nad Dunajcem i Czorsztyn, a słabszy gmina Kamienica i Łącko. Zgoła inaczej przedstawia pozycja się gminy w ilości udzielonych noclegów. W gronie gmin sąsiednich bezwzględnie lepsze są wprawdzie gminy Krościenko i Czorsztyn, ale gmina Ochotnica systematycznie zwiększa liczbę udzielanych noclegów (podobnie jak liderzy w tym względzie - gmina Czorsztyn i Kamienica) podczas gdy w Krościenku i Łącku liczba ta wyraŝanie spadła (odpowiednio o ponad 50% i 7-mio krotnie!!!). Tab. 5. Noclegi udzielone w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w gminie Ochotnica Dolna i gminach sąsiednich na koniec roku ( w nawiasie miejsca całoroczne) Gmina Czorsztyn Krościenko Ochotnica Dolna Kamienica Łącko Bank Danych Regionalnych, GUS Wskaźnik ilości udzielonych noclegów per capita (2,97) jest wyŝszy jak w województwie (2,34), ale niŝszy jak w powiecie nowotarskim (4,36). Gmina posiada za to wyjątkowo korzystny wskaźnik ilości noclegów na 1 turystę. Wynosi on 6,2 dnia, najwięcej spośród gmin sąsiednich, ale tez więcej jak w powiecie nowotarskim (5,5 dnia) i województwie (2,8 dnia) Charakterystyka ruchu turystycznego w Małopolsce Od początku prowadzania przez Małopolskę pomiarów ruchu turystycznego (z wyjątkiem 2005 r.), moŝemy mówić o stałej tendencji wzrostowej liczby turystów. Uwagę zwraca, Ŝe ostatnio zaobserwowana zmiana liczby turystów wskazuje na większą dynamikę wśród turystów odwiedzających inne miejscowości, poza Krakowem. Wynika to zapewne z dwóch rzeczy po pierwsze, naleŝy pamiętać, Ŝe Karków jest stosunkowo dobrze znany Polakom i chęć ponownych odwiedzin z czasem zapewne maleje. Po drugie natomiast, z rosnącej atrakcyjności innych miejsc w Małopolsce, poza Krakowem. Od 2003 roku liczba turystów odwiedzających Małopolskie wzrosła z 6,2 mln osób do 11,3mln osób. Jeszcze większą dynamikę zaobserwowano w zakresie przyjazdów turystów zagranicznych. W roku 2003 było ich 1,0 mln, a w 2007 juŝ 3 mln. Trudno jednoznacznie powiedzieć, czy obecny poziom liczby turystów przynajmniej krajowych będzie w najbliŝszej przyszłości się dalej zwiększał, czy teŝ jesteśmy obecnie w okolicach naturalnej górnej granicy tego poziomu. Zrozumiałe jest, Ŝe liczba turystów jest na 20

21 swój sposób ograniczona. Niemniej, waŝnym elementem mającym wpływ na poziom górnego limitu w przypadku liczby turystów jest sytuacja gospodarcza kraju, poziom jego rozwoju, a co się z tym wiąŝe równieŝ sytuacja materialna gospodarstw domowych. Biorąc pod uwagę zmiany jakie w tej mierze zachodzą obecnie w Polsce, moŝna przypuszczać, Ŝe swoisty boom turystyczny w Małopolsce nie został jeszcze wyczerpany. Rys 6. Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa 2007 Główne tendencje Utrzymuje się wzrostowa tendencja zarówno w przypadku odwiedzających, jak i turystów przyjeŝdŝających do Małopolski. Szczególną dynamiką charakteryzują się przyjazdy turystów krajowych. Wzrost w tym przypadku szacujemy na przeszło 30% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Biorąc pod uwagę sytuację gospodarczą w kraju wzrost gospodarczy, poprawiająca sytuacja materialna gospodarstw domowych, wzrost wynagrodzeń oraz zmiany w stylu Ŝycia Polaków, moŝna przypuszczać, Ŝe tendencja wzrostowa w przypadku turystów krajowych zostanie utrzymana. Na załamanie się wzrostowego trendu nie wskazują teŝ zmiany, jakie w ruchu turystycznym obserwujemy dotychczas. RównieŜ w przypadku turystów zagranicznych naleŝy się spodziewać, Ŝe ich liczba w najbliŝszym czasie będzie rosnąć. Sprzyjać temu będzie m.in. poszerzająca się i poprawiająca się oferta bazy noclegowej. Na szczególną uwagę zasługuje oddziaływanie działań promocyjnych kierowanych do turystów zagranicznych. WaŜnym ustaleniem badania jest duŝa znajomość reklam Małopolski wśród obecnych turystów zagranicznych. Oznacza to, iŝ wielu obcokrajowców przyjeŝdŝa do Małopolski zachęconych właśnie takimi działaniami. Długofalowy charakter oddziaływania tego rodzaju reklam i innych działań promocyjnych, wraz z powiększającą się grupą turystów, którzy juŝ Małopolskę znają i deklarują, Ŝe będą rekomendować przyjazd tutaj swoim znajomym kaŝą 21

22 przypuszczać, Ŝe dynamika wzrostu liczby turystów zagranicznych będzie w najbliŝszym czasie coraz większa, prawdopodobnie nawet większa, niŝ w przypadku turystów krajowych. Średni czas pobytu turystów w Małopolsce, to 5 dni. Średni pobyt turystów zagranicznych jest krótszy (średnio 3,95 dni) od czasu pobytu turystów krajowych (4,82 dni). Ponadto w 2007 r. dała się zaobserwować róŝnica w średnim czasie pobytu turystów w Krakowie i poza Krakowem stosunkowo dłuŝsze pobyty odnotowano w przypadku turystów przebywających poza Krakowem. Turyści krajowi przyjeŝdŝający do Małopolski zatrzymywali się przede wszystkim w kwaterach prywatnych bądź pensjonatach. Odmienne preferencje mają turyści zagraniczni większość z nich zatrzymała się w hotelach. Większość turystów przyjechała do Małopolski samochodem osobowym. Dotyczy to w podobnym stopniu turystów krajowych, co zagranicznych. Jedna piąta turystów krajowych korzystała z pociągu, zaś 51% turystów zagranicznych z samolotu. Dwa najczęściej wskazywane przez turystów cele przyjazdu, to wypoczynek i zwiedzanie zabytków. Co zrozumiałe, zwiedzanie zabytków znacznie częściej wskazywane było jako cel przyjazdu przez turystów w Krakowie. Niemal wszyscy turyści, nawet ci zagraniczni, zorganizowali przyjazd do Małopolski we własnym zakresie. Blisko połowa turystów krajowych przyjeŝdŝa do Małopolski z własną rodziną. Wśród turystów zagranicznych odsetek ten jest mniejszy 22%. Zdecydowana większość turystów krajowych podróŝowała do Małopolski kolejny raz. Ponad połowa z nich podróŝuje do Małopolski dosyć regularnie co najmniej raz w roku. Odmiennie wygląda sytuacja w przypadku turystów zagranicznych. W ich przypadku ponad połowa (57%) odwiedziła Małopolskę po raz pierwszy. Informacji na temat miejscowości, do której wyjeŝdŝają szukają przede wszystkim turyści zagraniczni. Zdecydowanie najczęściej wykorzystywane źródło, to internet. Wśród turystów (zwłaszcza zagranicznych) stosunkowo popularne są równieŝ przewodniki turystyczne. Zdecydowanie większe wydatki niŝ turyści krajowi w związku z przyjazdem do Małopolski ponoszą turyści zagraniczni. Turyści zagraniczni w trakcie swojego pobytu w Małopolsce w wydawali średnio na osobę 1903 zł. Turyści krajowi natomiast 498 zł. Ogólne oceny pobytu w Małopolsce formułowane przez turystów są bardzo dobre lub dobre. Wysoko oceniane są równieŝ przez turystów atrakcje turystyczne Małopolski. Szczególną popularnością wśród turystów cieszy się Kraków. 35% turystów krajowych spotkała się z reklamami Małopolski zachęcającymi do przyjazdu do tego regionu. Najczęściej reklamy takie widziano w internecie. Turyści krajowi odwiedzający Małopolskę pochodzą najczęściej z okolicznych województw w sumie z województw sąsiadujących z Małopolską było 35% odwiedzających Małopolskę Polaków. Bardzo częstymi gośćmi w Małopolsce są mieszkańcy województwa Mazowieckiego (20%). Wśród turystów zagranicznych najwięcej jest turystów z Wielkiej Brytanii, a w dalszej kolejności z Niemiec, Włoch i USA. 22

23 Pełne zestawienie województw, wg. udziału w przyjazdach do Małopolski obrazuje poniŝsza tabela. Tab. 7. Udział przyjazdów w przyjazdach do Małopolski wg. województw Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa 2007 Analogiczne zestawienie kierunków zagranicznej turystyki przyjazdowej, pokazuje rosnącą role transportu lotniczego. Z wyjątkiem Niemców (2 miejsce) i Ukraińców (7 miejsce) dominują przyjazdy z krajów, które nie są naszymi są sąsiadami Rys 8. Udział przyjazdów w przyjazdach do Małopolski wg. krajów Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa

24 O tym jak zróŝnicowane są motywy przyjazdów moŝna się przekonać analizując poniŝszy wykres. Rys. 9. Źródło Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa 2007 Dominują wskazania na wypoczynek i zwiedzanie zabytków, ale warto się przyjrzeć teŝ innym odpowiedziom, pamiętając, Ŝe 1% wskazań odpowiada osób. Najpojemniejszą odpowiedzią jest wypoczynek, na który przypada aŝ 60% wskazań. Z kolei zwiedzanie zabytków okazuje się Ŝe jest największym magnesem dla obcokrajowców (aŝ 70% wskazań). Zabytki są wyraźną, ale nie wyłączną domeną Krakowa. AŜ 15% wskazań przypada na narty podawane jako motyw przyjazdu do Małopolski (dodatkowo 2% na snowboard) razem daje to blisko 2 mln narciarzy i snowboardzistów. Inne rodzaje turystyki aktywnej uzyskują 7% wskazań, ale dodatkowo trekking (wędrówki po górach) 3% i jazda na rowerze 1%. Te formy turystyki aktywnej wskazało prawie 1,240 mln osób. Cele podróŝy inne jak Kraków uzyskują jeszcze wyŝsze wskaźniki wskazań na róŝne formy turystyki aktywnej. Ciekawe jest przyglądnięcie się strukturze wydatków turystów. PoniŜszy wykres przedstawia rodzaje wydatków oraz częstotliwość jaki odsetek turystów ponosi poszczególne wydatki. Jak się moŝna było domyślać, turyści zagraniczni częściej (i zapewne więcej) wydają pieniądze w związku z pobytem. 24

25 Rys 10. Źródło Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa 2007 Turyści zagraniczni wydają w trakcie swojego pobytu niemal 4 razy więcej pieniędzy niŝ turyści krajowi. Średnie wydatki na jedną osobę turystów krajowych, to 498 zł, natomiast wśród turystów zagranicznych jest to 1903 zł. Rys 11. Źródło. Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa 2007 W ostatnim roku wyraźnie wzrastają wydatki, jakie odwiedzający Małopolskę ponoszą w trakcie pobytu w regionie. Niemniej, porównując obecne wartości z wynikami z lat ubiegłych naleŝy mieć na uwadze, Ŝe w ostatnim roku, inaczej niŝ poprzednio, gości odwiedzających Małopolskę pytano o łączne wydatki. W latach ubiegłych pytano o wydatki bez uwzględnienia noclegu. 25

26 Odpowiedzi uzyskane w badaniu zarówno w I, jak i III kwartale wskazują, Ŝe turyści przyjeŝdŝają do Małopolski w jednym, najczęściej tym samym okresie roku. Osoby badane w I kwartale mówiły, Ŝe jest to właśnie I kwartał, zaś turyści badani w III kwartale mówią, Ŝe jest to III kwartał. W tym sensie moŝna mówić o bardzo duŝym przywiązaniu do konkretnego sezonu. Zestawione wyniki dają bardzo dobre wyobraŝenie o sezonowości w przyjazdach do Małopolski. W dalszym ciągu moŝna mówić o dominacji sezonu letniego ( tylko na dwa miesiące wakacyjne przypada aŝ 40% wskazań), ale wyraźnie zarysowuje się teŝ drugi szczyt przyjazdów przypadający na luty i styczeń, kiedy w Polsce trwają ferie zimowe. Sezonowość ma znacznie mniejsze znaczenie w przypadku przyjazdów do Krakowa i w przypadku wizyt obcokrajowców. Z drugiej strony trzeba zauwaŝyć, Ŝe miesiącem zdecydowanie najmniej preferowanym przez turystów jest listopad, o czym decydują względy klimatyczno-pogodowe. Rys 12. Źródło Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa 2007 Niespełna połowa turystów przed przyjazdem do Małopolski szukała informacji na temat miejscowości, w której się zatrzymali. Znacznie częściej niŝ turyści krajowi, takimi informacjami byli zainteresowani turyści zagraniczni. Wśród turystów zagranicznych przeszło trzy czwarte poszukiwało tego rodzaju informacji przed przyjazdem. W dalszym ciągu niezastąpionym źródłem informacji są rekomendacje od rodziny i znajomych. Stosunkowo często poszukując informacji turyści (zwłaszcza zagraniczni) korzystają równieŝ 26

27 z przewodników turystycznych. Dynamika zmian wskazuje jednak, ze głównym źródłem informacji dla turystów staje się Internet. Tab. 13. Źródło: Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim, Raport końcowy, IPSOS, Warszawa 2007 III. ANALIZA STRATEGICZNA OBSZARU TURYSTYKA Poza naturalnymi i kulturowymi walorami warunkującymi rozwój turystyki istnieją takŝe inne czynniki warunkujące rozwój efektywnej gospodarki turystycznej w gminie, które moŝna pogrupować w trzech kategoriach: - Czynniki społeczne: 1. Aktywność społeczna i ekonomiczna, rozwój intelektualny i zakres zaspokojenia potrzeb materialnych mieszkańców gminy, 2. Zakres i dynamika działania partnerów społecznego trójkąta współpracy ( partnerzy publiczni, gospodarczy i społeczni) w realizacji strategii zrównowaŝonego gminy Ochotnica Dolna, 3. Zakres utoŝsamienia mieszkańców gminy z programami rozwoju gospodarki turystycznej, zwłaszcza w zakresie: kształtowania i ochrony środowiska, promocji i spójnej wizualizacji gminy, recepcji turystów itd. - Czynniki finansowe: 1. Wzrost budŝetu, w tym: czas i zakres zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkańców, zbudowanie pełnej infrastruktury komunalnej itd. 2. Aktywność prywatnego kapitału inwestycyjnego, 3. Aktywność organizatorów turystyki i usług okołoturystycznych (np. organizatorów usług czasu wolnego itd.) 4. Ilość środków finansowych poza budŝetem gminnym, pochodzących z krajowych i unijnych funduszy. - Czynniki planistyczne: 1. Zaawansowanie opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, z zachowaniem wszystkich zasad kształtowania środowiska kulturowego i przyrodniczego w 27