1. Projekt nowelizacji art. 55 ustawy o e. i r. z FUS a pilna potrzeba nowelizacji wadliwego art. 25 ust. 1b ustawy o e. i r.

Transkrypt

1 Szanowni Państwo Posłowie! Emeryci przyjmują z dużym zainteresowaniem wszelkie kroki parlamentarzystów zmierzające do poprawy jakości niedoskonałego prawa emerytalnego. Obserwujemy je z uwagą dzięki dostępowi do informacji publicznej oraz możliwości oglądania bezpośrednich transmisji z posiedzeń Sejmu oraz Komisji Sejmowych pracujących nad kolejnymi projektami ustaw w tym zakresie. Niestety, we własnej kieszeni odczuwamy także błędy popełnianie przy kolejnych nowelizacjach ustawy emerytalnej. W związku z planowanym posiedzeniem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, na którym ma być rozpatrzone sprawozdanie Komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (druk sejmowy nr 2651) pragniemy zgłosić kilka uwag, które uznajemy za niezmiernie ważne dla podejmowanych przez Państwa decyzji. Gorąco apelujemy do Państwa o uważne przeczytanie naszych uwag i postulatów, aby uniknąć kolejnych nie do końca przemyślanych zmian w ustawie emerytalnej oraz podjąć decyzję o naprawie błędu legislacyjnego popełnionego wcześniej. 1. Projekt nowelizacji art. 55 ustawy o e. i r. z FUS a pilna potrzeba nowelizacji wadliwego art. 25 ust. 1b ustawy o e. i r. z FUS Nowelizacja art. 55, która ma zrównać sytuację uprawnionej grupy emerytów urodzonych przed rokiem 1949 oraz wcześniejszych emerytów urodzonych po roku 1948, a szczególnie tych urodzonych po roku 1952, ma być dokonana znacznie ponad 2 lata po uchwaleniu tzw. ustawy o podwyższeniu wieku emerytalnego z 11 maja 2012 r., na mocy której, bez jakiejkolwiek akcji informacyjnej, do ustawy o e. i r. z FUS dodano art. 25 ust. 1b, pozbawiając go zarazem niezbędnego przepisu przejściowego. Wyroki Sądu Najwyższego wydawane od lipca 2013 r., nadające szeroką interpretację art. 55 ustawy o e. i r. z FUS pozwoliły uprawnionym emerytom urodzonym przed rokiem 1949 skutecznie dochodzić swoich praw w sądach pracy i ubezpieczeń społecznych, a tym samym zamieniać już pobieraną starą emeryturę na radykalnie wyższą emeryturę kapitałową. Natomiast ustawa o podwyższeniu wieku emerytalnego z 11 maja 2012 r. skutecznie pozbawiła niektórych wcześniejszych emerytów urodzonych po roku 1948 możliwości uzyskania nieuszczuplonej emerytury kapitałowej, wyższej od dotychczas pobieranej. Artykuł 25 ust. 1b, właśnie ze względu na brak przepisu przejściowego, powoduje od 1 stycznia 2013 r. uszczuplenie zgromadzonych przez wcześniejszych emerytów (urodzonych po 31 grudnia 1948 r.) środków kapitałowych o wcześniej pobrane świadczenia w wypadku, w momencie gdyby zechcieli, na mocy posiadanych uprawnień, ubiegać się o emeryturę kapitałową z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. W ten sposób wszyscy ci, którzy nabyli w stosownym momencie uprawnienia do tzw. wcześniejszej emerytury (lub świadczeń we wcześniejszym wieku emerytalnym na mocy innych przepisów) oraz skorzystali z możliwości jej pobierania, wpadli w pułapkę zmiany dokonanej w ustawie. Odebrała im ona istotną część z tych nabytych uprawnień, tzn. prawo do wyboru nieuszczuplonej o wcześniej pobrane świadczenia emerytury kapitałowej w momencie osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Z powodu błędu ustawodawcy, polegającego na braku stosownego przepisu przejściowego, osoby pokrzywdzone art.25 ust. 1b, urodzone w roku 1953 i później, choćby bardzo chciały, nie były w stanie osiągnąć powszechnego wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 r. Nie mogły więc także zdążyć złożyć wniosku o emeryturę pozwalającego

2 uciec przed art. 25 ust. 1b. Wcześniejsi emeryci urodzeni przed 31 grudnia 1952, będący w takiej samej sytuacji jak ci urodzeni po tej dacie, zdążyli złożyć wniosek, o ile jednak zdołali się dowiedzieć o wprowadzeniu tego przepisu ukrytego w ustawie o podwyższeniu wieku emerytalnego, co nie było łatwe. Nieliczne media poinformowały o tej szczególnej nowelizacji tuż przed końcem roku ZUS poinformował o tym dopiero po wejściu w życie ustawy. 2. Opinie wskazujące na wadliwość art. 25 ust. 1b bez przepisu przejściowego a/ Petycja P8-05/14 do Senatu w sprawie zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej osób urodzonych po 1948 r. pobierających dotychczas wcześniejszą emeryturę Pomimo poważnych argumentów, Petycji nie nadano dalszego biegu, bez przedstawienia merytorycznej argumentacji, w wyniku wyraźnie politycznego, remisowego głosowania, w którym za kontynuowaniem prac było 3 senatorów opozycji, a przeciw 3 senatorów koalicji rządzącej. (Zob. Załączniki 1a/ i c/) b/ Opinia Biura Legislacyjnego Senatu do Petycji P8-05/14 z 24 kwietnia 2014 r. Opinia sygnatariuszek petycji P8-05/14 o wadliwości art. 25 ust. 1b została w pełni podzielona przez Biuro Legislacyjne Senatu w opinii prawnej na temat petycji P8-05/14, zawierającej konkretne propozycje zmian naprawiających popełniony błąd legislacyjny. (Zob. Załącznik 1b/) c/ Pytanie Prawne P 11/14, skierowane do Trybunału Konstytucyjnego przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w marcu 2014 r. (Zob. Załącznik 2) d/ 7 interpelacji poselskich i pismo do premiera Tuska (w tym interpelacje posłów z Komisji PSR) (Zob. Załącznik 3) e/ Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich ze Sprawozdania za rok 2013, że odpowiedź MPiPS na wystąpienie RPO w sprawie art. 25 ust. 1b nie przekonała Rzecznika i że problem pozostaje nadal w zakresie zainteresowania Rzecznika Praw Obywatelskich. (Zob. Załącznik 4) 3. Porównanie skutków finansowych art. 55 oraz art. 25 ust. 1b ustawy o e. i r. z FUS A. Skutki finansowe braku nowelizacji art. 55 ustawy o e. i r. z FUS po kolejnych wyrokach Sądu Najwyższego (od lipca 2013 r.) I. Zdefiniowane w projektach ustaw, znaczne koszty dla budżetu. Zostały one przedstawione orientacyjnie jako identyczne załączniki dotyczące analizy skutków finansowych nowelizacji art. 55, zarówno do rządowego projektu ustawy z druku nr 2832, jak i do poselskiego projektu ustawy z druku Na zamianie emerytury na starych zasadach na emeryturę kapitałową można skorzystać od kilkuset złotych do nawet ponad 2,5 tys. złotych (w przypadku osób o wysokich zarobkach, długim stażu pracy i w zaawansowanym wieku, głównie - mężczyzn). 2

3 II. W rzeczywistości brak jakichkolwiek oszczędności dla budżetu w wyniku wprowadzenia proponowanej nowelizacji. Koszty wymienione w punkcie I. zostaną poniesione do czasu wprowadzenia proponowanej nowelizacji, a nie po niej, ze względu na wygrywane (od co najmniej półtora roku) sprawy w sądach z odwołań od decyzji ZUS osób urodzonych przed rokiem 1949, spełniających warunki art. 55 w jego szerokiej interpretacji przez Sąd Najwyższy. O wygrywanych w sądach sprawach poinformowali podczas obrad Podkomisji zarówno przedstawiciel MPiPS, jak i przedstawicielka ZUS. Do czasu wejścia w życie proponowanej nowelizacji nie powinno już być praktycznie osób, których ona miałaby dotyczyć, ponieważ wszyscy, których obejmuje art. 55 według szerokiej interpretacji Sądu Najwyższego, osiągnęli już powszechny wiek emerytalny i w związku z tym mogli ubiegać się w sądach o uzyskanie emerytury kapitałowej w wypadku odmownej decyzji ZUS, wydającego takie decyzje na podstawie specjalnego zalecenia MPiPS, nie uwzględniającego rozszerzającej interpretacji SN. Proponowana nowelizacja objęłaby więc praktycznie jedynie te osoby, które nie dowiedziały się na czas o korzystnych wyrokach Sądu Najwyższego i nie skorzystały z odwołania od decyzji ZUS na drodze sądowej. Należałoby rozważyć, czy w związku z tym nie staje się ona zbędna? Dodatkowo, Rządowe Centrum Legislacji wydało opinię o możliwej niekonstytucyjności braku stosownie długiej vacatio legis dla proponowanej nowelizacji art. 55 w projekcie rządowym, co spowodowało zmianę długości przepisu przejściowego w tym projekcie na 3-miesięczny. Sprawi to, że jeszcze większa liczba osób potencjalnie objęta proponowaną nowelizacją art. 55 zdąży wystąpić na drogę sądową w celu uzyskania emerytury kapitałowej przed wejściem nowelizacji w życie. B. Skutki finansowe dodania art. 25 ust. 1b do ustawy o e. i r. z FUS w odniesieniu do grupy osób pokrzywdzonych błędem legislacyjnym w postaci braku niezbędnego przepisu przejściowego I. Nigdy nie dopełniono obowiązku przedstawienia takiej analizy. Podczas procedowania projektu ustawy o podwyższeniu wieku emerytalnego z 11 maja 2012 r. nie został dopełniony legislacyjny wymóg przedstawienia analizy skutków finansowych dodania art. 25 ust. 1b do ustawy o e. i r. z FUS. Nie wiadomo zatem, jak liczna grupa osób urodzonych po roku 1948 mogłaby mieć emeryturę kapitałową wyższą od dotychczasowej, wcześniejszej, gdyby nie uszczuplono ich zgromadzonego kapitału o wcześniej pobrane świadczenia. Aby uzyskać jednoznaczny obraz sytuacji zwracamy się do Państwa z apelem o wystąpienie do MPiPS o dokonanie takiej analizy skutków finansowych wprowadzenia art. 25 ust. 1b od 1 stycznia 2013 r. II. Obciążenia dla budżetu z tytułu dodania przepisu przejściowego do art. 25 ust. 1b wydają się niewielkie (szczególnie w porównaniu z już poniesionymi kosztami egzekwowania emerytury z art. 55 na drodze sądowej). Z dostępnych nam nieformalnych informacji wynika, że realnie tylko niektórzy wcześniejsi emeryci (emerytki) mieliby wyższą nieuszczuploną emeryturę kapitałową 3

4 w porównaniu z dotychczas pobieraną tzw. emeryturą wcześniejszą. Co więcej, ze względu na wysokość osiąganego wynagrodzenia i staż pracy, ewentualna podwyżka emerytury w przypadku zamiany wcześniejszej emerytury na nieuszczuploną emeryturę kapitałową wynosi znacznie mniej (zwykle kilkadziesiąt do kilkuset zł), niż w przypadku osób, których dotyczy zamiana emerytury starej na kapitałową na mocy art. 55 (od kilkuset do ponad 2,5 tys. zł). 4. Pogłębienie dyskryminacji wcześniejszych emerytów (głównie kobiet) pokrzywdzonych art. 25 ust. 1b wskutek korzystnych nowelizacji ustawy o e. i r. z FUS (w tym z druku 2651) Wszelkie nowelizacje ustawy o emeryturach i rentach z FUS, umożliwiające podwyższenie kapitału początkowego osobom urodzonym po roku 1948, powodują pogłębienie dyskryminacji osób pokrzywdzonych art. 25 ust. 1b w stosunku do grup osób stających się beneficjentami takich nowelizacji. Dla przykładu, beneficjentami proponowanych zmian z poselskiego projektu ustawy z druku 2651 staną się ci wcześniejsi emeryci, którzy zdążyli osiągnąć powszechny wiek emerytalny przed datą wejścia w życie art. 25 ust. 1b i złożyć do ZUS wniosek o emeryturę kapitałową z tego tytułu. Natomiast osoby, które już zostały pokrzywdzone i są dyskryminowane z powodu braku przepisu przejściowego do art. 25 ust. 1b nie skorzystają z proponowanych zmian powiększających kapitał początkowy, gdyż wszelkie doliczenia do ich kapitału zostaną automatycznie uszczuplone na mocy tego przepisu o wcześniej pobrane świadczenia w momencie złożenia wniosku o emeryturę kapitałową z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Szanowni Państwo Posłowie, uznajemy, że prace nad nowelizacją art. 55 ustawy o e. i r. z FUS są niepowtarzalną okazją dla parlamentarzystów z Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, aby podjąć realne kroki w celu naprawy popełnionego wcześniej błędu, mającego znaczące negatywne skutki finansowe dla pokrzywdzonych nim emerytów i podważające ich zaufanie do państwa i stanowionego przez nie prawa. Gorąco apelujemy o podjęcie przez Komisję Polityki Społecznej i Rodziny przysługującej jej inicjatywny ustawodawczej w celu naprawy błędu legislacyjnego (polegającego na braku przepisu przejściowego) i dodaniu do art. 25 ust. 1b do ustawy o e. i r. z FUS stosownego przepisu uzupełniającego! 4

5 ZAŁĄCZNIKI 1. Petycja P8-05/14 do Senatu w sprawie zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej osób urodzonych po 1948 r. pobierających dotychczas wcześniejszą emeryturę. Dokumentacja, w tym opinia prawna senackiego Biura Legislacji a/ Senackie opracowanie petycji P8-05/14: b/ Opinia prawna z 24 kwietnia 2014 r.: c/ Materiały od sygnatariuszek petycji: Materiał 1: _1.pdf Materiał 2: _2.pdf 2. Pytanie prawne P 11/14 do Trybunału Konstytucyjnego: _18_ADO.pdf&syg=P 11/14 3. Lista interpelacji poselskich w sprawie art. 25 ust. 1b ustawy o e. i r. z FUS 7 interpelacji do MPiPS + pismo do Premiera (w tym posłów członków Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, Stanisława Szweda i Beaty Mazurek): Andrzej Lewandowski (TR), nr 17518, 19 kwietnia 2013, Interpelacja w sprawie stosowania przepisów ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Andrzej Duda (PiS), nr 18905, 13 czerwca 2013, Interpelacja w sprawie zmiany zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej przyznawanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które dotychczas pobierały wcześniejszą emeryturę 5

6 Stanisław Szwed (PiS), nr 20919, 11 września 2013, Interpelacja w sprawie prawa kobiet, które pobierały wcześniejsze emerytury do przeliczenia emerytury na starych zasadach Michał Tomasz Pacholski (PSL), nr 21223, 25 września 2013, Interpelacja w sprawie niesprawiedliwego naliczania emerytur rocznika 1953 Sławomir Zawiślak (PiS), nr 21411, 27 września 2013, Interpelacja w sprawie kolejnych kontrowersji społecznych dotyczących nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Bogdan Rzońca, Jan Warzecha (PiS), nr 21933, 23 października 2013, Interpelacja w sprawie emerytur dla kobiet urodzonych w 1953 r. Beata Mazurek (PiS), nr 25744, 3 kwietnia 2014, Interpelacja w sprawie wadliwych przepisów ustawy o rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz pismo interwencyjne poseł Beaty Mazurek do Premiera Tuska, przekierowane do MPiPS (odpowiedź M.Bucior) 4. Art. 25 ust. 1b nadal w zakresie zainteresowań Rzecznika Praw Obywatelskich: INFORMACJA o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich za rok 2013 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela (druk sejmowy nr 2274), z dnia 26 marca 2014 r. (str ). Zawiera informacje o działaniach podjętych przez Rzecznika w wyniku skarg, które napłynęły w sprawie Zasad ustalania wysokości emerytury powszechnej przyznawanej osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., pobierającym dotychczas tzw. wcześniejszą emeryturę, zakończone konkluzją: Powyższe wyjaśnienia MPiPS nie rozwiały wątpliwości. Z tego względu problem pozostaje w zakresie zainteresowań Rzecznika. Możliwość dalszych działań uzależniona jest w szczególności od stanowiska prezentowanego w orzecznictwie sądowym. 6