Nasza patronka Anna Nakwaska. Czas i miejsca

Transkrypt

1 Nasza patronka Anna Nakwaska Czas i miejsca

2 Ród Nakwaskich Niewiele, a wręcz nic pewnego, nie wiemy o protoplastach znanej później na Mazowszu rodziny Nakwaskich pieczętujących się jak na Prusów przystało herbem Prus II Wilcze Kosy. Osiedlili się w Nakwasinie na północy Ziemi Wyszogrodzkiej i dosyć szybko ulegli spolonizowaniu. Równie szybko weszli w łaski książąt mazowieckich zyskując dla rodziny wiele zaszczytnych tytułów. Rozrasta się również majątek rodzinny, który w XVII wieku jest już całkiem przyzwoity -oczywiście jak na warunki mazowieckie. Swoją majętnością nie dorównują Nakwascy Sapiehom czy Radziwiłłom, ale wiernie służą swojej nowej ojczyźnie nigdy nie ulegając pokusie zdrady. Pod jednym z dokumentów miasta Płocka datowanym na 18 października 1535 r. podpisał się niejaki Hieronim Nakwaski z Nakwasina,, cześnik wyszogrodzki i wojski ciechanowski. W roku 1648 elekcję Jana Kazimierza podpisują Feliks Nakwaski - wojski wyszogrodzki i Jan Nakwaski - łowczy wyszogrodzki. Więcej wiemy o Nakwaskich poczynając od II połowy XVIII w., kiedy rodzina przeżywa swoją świetność. Doskonale zarządzał majątkiem rodzinnym Klemens Nakwaski właściciel majątków Nakwasin, Maławieś, Gałki, Liwin, Wilkanowo, a od 1763 r. również Kępa Polska.

3 Klemens zajmował zaszczytne i przynoszące zyski urzędy pisarza ziemskiego i grodzkiego wyszogrodzkiego, był również posłem na Sejm Rzeczypospolitej, gdzie w jednej ławie zasiadał ze Stanisławem Poniatowskim (przyszłym królem), ufundował kościół w Kępie Polskiej (1785r. lub 1783r.) i figurę Świętego Jana Nepomucena w Małejwsi (1799r.). Spadkobiercą dóbr w Kępie Polskiej był syn Klemensa Jan Paweł stolnik, a później cześnik wyszogrodzki, powiększył stan posiadania kupując majątek Cieśle, gdzie być może już za jego życia rozpoczęto budowę pięknego dworku w stylu szwajcarskim (póżniej budynek szkoły podstawowej). Drugi z synów Klemensa Nakwaskiego i Zuzanny z Gembartów - Cyprian był absolwentem Szkoły Rycerskiej, starostą wyszogrodzkim i szambelanem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (zmarł w 1822r.). Być może jego synem był Kajetan Nakwaski którego wymienia w cytowanej wyżej pracy W.H. Gawarecki pan na Święcicach, Rakowie i Archutówku? Niewiele wiemy o Łukaszu i Ignacym synach Klemensa Nakwaskiego. Pierwszy z nich jak pisze prof. Jerzy Łempicki w Herbarzu mazowieckim w 1828r. legował w testamencie pewne sumy na utrzymanie księdza w kościele w Kępie Polskiej, drugi był właścicielem majątku Gałki i zmarł bezpotomnie ok. 1806r. Córka Klemensa, Barbara wyszła za Hipolita Mikorskiego ze Słubic i zamieszkała w podarowanym jej przez rodziców Wilkanowie (chociaż W.H. Gawarecki podaje,że w 1826r. Wilkanowo należało do Franciszka Salezego). Wreszcie najmłodszy z synów Klemensa i Zuzanny Nakwaskich, - Franciszek Salezy odziedziczył Nakwasin, Maławieś, Liwin, Gałki (po zmarłym bracie Ignacym) i Lesino. Dodać należy, że był szambelanem królewskim, komisarzem cywilnowojskowym i kapitanem wojsk polskich awansowanym w 1794r. do stopnia majora, a w dobie Księstwa Warszawskiego pełnił bardzo odpowiedzialną funkcję prefekta departamentu warszawskiego. Jego żoną była Anna z Krajewskich córka Stanisława Kostki Krajewskiego.

4 Herb Prus II

5 Herb Prus II Herbem tym pieczętowało się wiele rodzin szlacheckich, szczególnie wywodzących się z terenu Mazowsza. Jego najprawdopodobniej pruskie pochodzenie można wywnioskować z samej nazwy oraz faktu, iż pod koniec XIII w. wielu Prusów, uciekając przed krzyżackimi prześladowaniami, osiedlało się w Polsce, ulegając tu asymilacji. Elementy graficzne herbu Prus II to czerwona tarcza, na niej biały półtorakrzyż i białe, splecione kosy (wilcze kły) związane złotą zawiązką. Nad nimi unosi się ręka zbrojna w miecz. Inne nazwy tego herbu to Wilcze Kosy, Wilcze Kły lub Słubica. Legenda herbowa głosi, iż w czasach, kiedy Kazimierz Odnowiciel walczył w 1041 r. z Miecławem, samozwańczym księciem Mazowsza, wojskami polskimi dowodził rycerz herbu Prus. Po odniesionym zwycięstwie, otrzymał w nagrodę od Kazimierza Odnowiciela rękę jedynej córki pokonanego przeciwnika. Wtedy to ów rycerz połączył swój herb, na którym widniał półtoraramienny krzyż, z herbem swego teścia, przedstawiającym dwie skrzyżowane kosy. Tak miał powstać herb Prus II.

6 Ziemia Wyszogrodzka Rodzina Nakwaskich pochodziła z Nakwasina w Ziemi Wyszogrodzkiej. Ziemia ta od dawna była częścią Mazowsza rządzonego przez Piastów, które po śmierci ostatniego księcia płockiego zostało włączone do Korony. Znany historyk Mazowsza Wincenty Hipolit Gawarecki tak opisał w 1824 r. Ziemię Wyszogrodzką, która stała się małą ojczyzną Anny Nakwaskiej, urodzonej w Warszawie: na wschód graniczyła z Ziemią Zakroczymską, na zachód z województwem płockim, od południa Wisła była jej granicą, a na północ powiat płoński. ( ) Położenie tej ziemi jest w samych równinach gruntu urodzajnego, najszczególniej do siewu pszenicy i jęczmienia zdatnego, w ogólności uważając, ziemi tej na żyznych pastwiskach nie zbywa, przez co właściciele dóbr ziemskich liczne trzody inwentarza rogatego wychowywać są w stanie, wreszcie korzystne położenie ziemi tej nad Wisłą ułatwia znacznie handel zbożowy

7 Życiorys Anny Nakwaskiej Anna Nakwaska (z Krajewskich) urodziła się 28 marca 1781 roku w Warszawie jako córka Stanisława Kostki Krajewskiego i Franciszki z Kluszewskich. Pierwsze nauki pobierała w domu rodzinnym w Warszawie oraz w Gołębiu, rodzinnej posiadłości, gdzie uczyła się wyłącznie w języku francuskim. Była żoną Franciszka Salezego Nakwaskiego senatora, prefekta departamenu warszawskiego w księstwie warszawskim, a następnie wojewody Królestwa Polskiego. Anna po ślubie zamieszkała w Lipinach w ziemi płockiej, ale często odwiedzała Warszawę, gdzie zaliczana była do towarzystwa Pałacu Pod Blachą. Przez wiele lat brała czynny udział w życiu kulturalnym Warszawy. Tam też była w okresie Księstwa Warszawskiego wizytatorką szkół żeńskich i członkiem rady nadzorczej nad wychowaniem kobiet. Przez cały czas we własnym zakresie szlifowała język polski. Po upadku powstania listopadowego zamieszkała w Małęj Wsi, gdzie założyła w pierwszej ćwierci XIX w. park angielski o rozbudowanym systemie wodnym, z pięcioma kanałami, okazami zagranicznych drzew, licznymi posągami, altanami, szwajcarskim domkiem i oranżerią przy murowanym dworze, który został zniszczony przez Rosjan w 1915 roku. W Małej Wsi Anna przebywała od wiosny do jesieni, a na zimę wracała do Warszawy. Od 1816 roku prowadziła w stolicy popularny salon literacki. Anna Nakwaska zmarła 21 października 1851 r. w Małej Wsi. Pochowana została w podziemiach kościoła w Kępie Polskiej, gdzie w ubiegłym roku wmurowano pamiątkową tablicę z jej nazwiskiem.

8

9

10

11 Twórczość Anny Nakwaskiej Anna Nakwaska pisała powieści, opowiadania dla dzieci oraz utwory o tematyce powstańczej. Ponadto pisarka umieszczała wiele swych artykułów w takich czasopismach jak: Jutrzenka, Pamiętnik Warszawski, Pielgrzym, Pierwiosnek, Przyjaciel Ludu. Tłumaczyła też utwory z języka francuskiego na polski i odwrotnie. W 1852 roku wydano fragment jej pamiętnika w Gazecie Warszawskiej. Kilkadziesiąt lat później w roku 1891 kolejny fragment w Kronice Rodzinnej. Całość pamiętnika nie ukazała się do tej pory. Najbardziej znane dzieła Anny Nakwaskiej to: 1. Obraz warszawskiego społeczeństwa w dwóch powieściach utwór powstał przed 31 grudnia 1830 r., 2. Aniela, czyli ślubna obrączka. Powieść narodowa 1831 r., 3. Powstanec litewski. Obraz romantyczny z czasów rewolucji w Polsce 1831 r r., 4. Odwiedziny babuni, czyli powieści dla zabawy grzecznych dzieci r., 5. Wody karlsbadzkie. Powieść z wydarzeń towarzyskich 1834 r., 6. Czarna mara. Powieść historyczna. Kronika dawnego zamku książąt mazowieckich 1838 r., 7. Niedzielne wieczory starego stolarza. Powieści dla rzemieślników 1843 r., 8. Testament. Powieść - nie została wydana

12

13

14

15 Kościół w Kępie Polskiej

16 Tablica pamiątkowa umieszczona na ścianie kościoła w Kępie Polskiej, w podziemiach którego spoczywa Anna Nakwaska

17 Warszawa przełomu VIII i XIX wieku Wiek XVIII był dla Warszawy okresem przemian. Charakteryzował się m.in. ogromnym wzrostem liczby ludności, a co za tym idzie rozwojem budownictwa. Ożywienie budowlane przypadło na lata bezpośrednio następujące po wojnie północnej. Powstawały nowe kamienice, drewniane dworki, zasiedlano nowe tereny, które wcześniej funkcjonowały jako obszary wiejskie i okalały mury miejskie. Posesje mieszczan składały się z kilku budynków otoczonych ogrodem. Najczęstszym typem budowli były drewniane dworki o stosunkowo prostym planie. Składały się z sieni, alkierza, kilku izb oraz kuchni. Kamienice mieściły na parterze sklepy, izby szynkowe czy warsztaty. Stałym elementem podwórza były cembrowane studnie oraz trancet, czyli wychodek. Izby najczęściej pobielano, jedynie bogatsi mieszkańcy dodawali złote listewki, czy sosnowe boazerie. Domy ogrzewały piece i kominki, które pełniły również funkcję dekoracyjną. Na wystrój wnętrz i ilość sprzętów znajdujących się w pomieszczeniach wpływała zamożność mieszkańców. Na przełomie XVII i XVIII wieku na salonach bogaczy królowały meble gdańskie i holenderskie. Z kolei w izbach najuboższych znajdowały się zwykle sosnowe sprzęty. Do oświetlenia służyły lichtarze ze świecami oraz lampki oliwne wiszące na łańcuchach. Ulice Warszawy tego okresu pełne były kontrastów bieda sąsiadowała z przepychem i bogactwem.

18 Krakowskie Przedmieście w XVIII w.

19 Szkoła Rycerska

20 Widok VIII wiecznej Warszawy od strony Pragi

21 Panorama VIII wiecznej Warszawy z tarasu Zamku Królewskiego

22 Ważniejsze wydarzenia w Polsce przełomu VIII i XIX w rozpoczęcie obrad sejmu czteroletniego, 1791 uchwalenie Konstytucji 3 maja, 1792 konfederacja targowicka i wojna z Rosją, 1793 drugi rozbiór Polski, 1794 insurekcja kościuszkowska, insurekcja warszawska i powstanie w Wilnie, zajęcie Warszawy przez Rosjan, 1795 trzeci rozbiór Polski, 1797 powstanie legionów polskich we Włoszech, 1806 wkroczenie Napoleona do Warszawy, 1807 powstanie Księstwa Warszawskiego, druga wojna polska; udział wojsk Księstwa w wojnie Napoleona z Rosją, 1813 wkroczenie wojsk rosyjskich do Warszawy, 1815 kongres wiedeński i utworzenie Królestwa Polskiego, 1819 wprowadzenie cenzury w Królestwie Polskim, 1830 powstanie listopadowe, 1831 powstanie na Litwie

23 Konstytucja 3 maja - Uchwalenie Konstytucji 3 maja J. Matejko

24 Trzeci rozbiór Polski Kołacz trzech króli N. N. Le Mire

25 Powstanie listopadowe Olszynka Grochowska W. Kossak

26 Quiz

27 1. Podaj pełną datę narodzin Anny Nakwaskiej.

28 28 marca 1781 rok

29 2. Gdzie urodziła się Anna Nakwaska?

30 w Warszawie

31 3. Podaj imiona i nazwisko męża Anny?

32 Franciszek Salezy Nakwaski

33 4. Jakim herbem pieczętował się ród Nakwaskich?

34 Prus II

35 5.Jakimi innymi nazwami określa się herb Prus II? Wilcze Kły, Wilcze Kosy, Słubica

36 6. Jaką funkcję społeczną piastowała Anna Nakwaska w Warszawie? Wizytatorka szkół żeńskich

37 7. W jakim stylu był park założony przez Annę Nakwaską W Małej Wsi? w stylu angielskim

38 8. Jakie elementy architektoniczne znajdowały się w tym parku? Podaj przynajmniej dwa. posągi, altany, szwajcarski domek, oranżeria

39 9. Ile kanałów znajdowało się w parku Anny Nakwaskiej? Było ich 5.

40 10. Gdzie Anna Nakwaska mieszkała zimą, a gdzie latem? W okresie letnim mieszkała w Małej Wsi, na zimę przeprowadzała się do Warszawy.

41 11. Kto i kiedy zburzył dwór w Małej Wsi? Został on zniszczony w 1915 roku przez Rosjan.

42 12. Podaj tytuły przynajmniej 4 książek naszej patronki. Powstaniec litewski, Czarna mara, Aniela, czyli ślubna obrączka, Odwiedziny babuni, Obraz warszawskiego społeczeństwa, Niedzielne wieczory starego stolarza

43 13. W jakich językach tworzyła Anna Nakwaska? w polskim oraz francuskim

44 14. Wymień przynajmniej 3 ważne wydarzenia historyczne, które miały miejsce za życia Anny Nakwaskiej. np. uchwalenie Konstytucji 3 maja, II i III rozbiór Polski, insurekcja kościuszkowska, powstanie listopadowe

45 15. Podaj pełną datę śmierci Anny Nakwaskiej. 21 października 1851 rok

46 16. Gdzie została pochowana Anna Nakwaska? w podziemiach kościoła w Kępie Polskiej

47 17. Kto ufundował kościół w Kępie Polskiej i figurę Jana Nepomucena, znajdującą się w Małej Wsi? Klemens Nakwaski

48 18. W którym roku umieszczono pamiątkową tablicę na ścianie kościoła w Kępie Polskiej? w 2013 roku

49 19. Jaki napis wyryto na tej tablicy? Tu spoczywa patronka gimnazjum w Małej Wsi Anna Nakwaska polska pisarka, pedagog W hołdzie społeczność gimnazjum