Opieka. i opieka nad dzieckiem

Transkrypt

1 Opieka Zdrowotna i opieka nad dzieckiem

2 Pan Jakub Szulc Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia 3 Przekazuję do Państwa rąk publikację podsumowującą rezultaty wdrażania w Polsce projektów w zakresie priorytetu Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Sektor ochrony zdrowia w zakończonej perspektywie Mechanizmów Finansowych na lata otrzymał wsparcie w wysokości około 60 mln euro. Przekazane fundusze zostały wykorzystane na projekty z zakresu modernizacji obiektów służących ochronie zdrowia, inwestycji infrastrukturalnych, programów profilaktycznych, propagowania zdrowego stylu życia oraz szkoleń. Warto zaznaczyć, że do osiągnięcia znaczących sukcesów z realizacji ujętych w publikacji przedsięwzięć niewątpliwie przyczyniło się zaangażowanie naszych beneficjentów. Przedkładam Państwu podsumowanie, w którym opisano efekty wykorzystania środków finansowych otrzymanych od Państw-Darczyńców: Norwegii, Islandii i Lichtensteinu. Zmiany dokonane dzięki tym funduszom widoczne są na terenie całego kraju. Miniona perspektywa Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego wykazała, że sektor ochrony zdrowia potrafi efektywnie wykorzystać szansę podjęcia nowych projektów na wielu płaszczyznach. Jestem przekonany, że nabyte doświadczenie przyczyni się do równie efektywnej realizacji nowych przedsięwzięć w ramach Mechanizmów Finansowych na lata Jakub Szulc

3 Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy wprowadzenie Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy są instrumentami finansowymi przeznaczonymi dla nowych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Grecji, Hiszpanii i Portugalii. Są to dodatkowe, obok funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, źródła bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Państwami Darczyńcami są 3 kraje EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu) Norwegia, Islandia i Lichtenstein, które zobowiązały się do wsparcia finansowego niektórych krajów Unii Europejskiej w zamian za możliwość korzystania ze swobód Jednolitego Rynku. Podstawą do wdrażania ww. Mechanizmów są dwie umowy podpisane w dniach 14 oraz 28 października 2004 r. przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej z rządami Państw-Darczyńców: Memorandum of Understanding wdrażania Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF) oraz Memorandum of Understanding wdrażania Mechanizmu Finansowego EOG (MF EOG). Z tych źródeł w latach Polska otrzymała pomoc w wysokości 533,51 mln euro, w tym 60 mln euro dla ochrony zdrowia. 1 Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez m.in. redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii. 2 Promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami. 3 Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast. 4 Rozwój zasobów ludzkich poprzez m.in. promowanie wykształcenia i szkoleń, wzmacnianie w samorządzie i jego instytucjach potencjału z zakresu administracji lub służby publicznej, a także wzmacnianie wspierających go procesów demokratycznych. 5 Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem. 6 Badania naukowe. 7 Wdrażanie przepisów z Schengen, wspieranie Narodowych Planów Działania z Schengen, jak również wzmacnianie sądownictwa. Stanowiący ramy prawne dla wdrażania Mechanizmów dokument, jakim jest Program Operacyjny dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego wymienia następujące priorytety, kwalifikujące się do wsparcia: 8 Ochrona środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia zdolności administracyjnych do wprowadzania w życie odpowiednich przepisów istotnych dla realizacji projektów inwestycyjnych. 9 Polityka regionalna i działania transgraniczne. 10 Pomoc techniczna przy wdrażaniu acquis communautaire. kraje darczyńców kraje beneficjentów

4 Mechanizmy Finansowe dla ochrony zdrowia w Polsce projekty Projekty w zakresie promocji zdrowia i programów profilaktyki. Projekty w zakresie poprawy opieki perinatalnej. Projekty mające na celu integrację ze społeczeństwem środowisk zagrożonych patologią oraz zapobieganie przestępczości nieletnich. Projekty mające na celu integrację dzieci niepełnosprawnych z pełnosprawnymi. Projekty mające na celu tworzenie otwartych ogólnodostępnych stref rekreacji dziecięcej. Projekty w zakresie terapeutycznych systemów telemedycznych, medycznych internetowych systemów edukacyjnych oraz gromadzenia danych. Projekty w zakresie podnoszenia dostępności i jakości usług medycznych. Wdrażaniem wsparcia w powyższym zakresie zajmują się: Departament Funduszy Europejskich Ministerstwa Zdrowia, pełniący funkcję Instytucji Pośredniczącej oraz Biuro do Spraw Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia jako Instytucja Wspomagająca. W priorytecie Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem przeprowadzono dwa nabory projektów: w 2005 i 2007 roku. W ramach pierwszego naboru wybrano do realizacji 21 projektów, w 2007 roku 55 projektów. Dwoje beneficjentów zrezygnowało z wdrażania wcześniej planowanych przedsięwzięć, w efekcie czego ostatecznie wsparcie otrzymały 74 podmioty. Zgodnie z zasadami ustanowionymi przez Państwa-Darczyńców 73 projekty zostały zrealizowane do końca kwietnia 2011 roku. Termin wdrażania jednego z przedsięwzięć Wielkopolskiego Centrum Telemedycyny został przedłużony do końca kwietnia 2012 roku. 6 7 W ramach priorytetu Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem były realizowane w następujących obszarach tematycznych: Opolskie Lubelskie Łódzkie Małopolskie Podlaskie Kujawsko-Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie Lubuskie Podkarpackie Śląskie Świętokrzyskie Dolnośląskie wykres: Beneficjenci wg województw Mazowieckie Pomorskie Wielkopolskie Beneficjentami projektów mogły zostać wszystkie podmioty prawne, legalnie działające w Polsce. Od statusu wnioskodawcy uzależniony był także pułap dofinansowania: do 90% w przypadku projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe do 85% w przypadku projektów współfinansowanych z budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego do 60% w pozostałych przypadkach

5 Projekty zostały zrealizowane w założonym zakresie. Udało się efektywnie wydatkować większość przyznanych środków. Do 30 kwietnia 2011 roku wydatkowano ,11 zł środków z MF EOG i NMF. Ponadto z budżetu Ministra Zdrowia wydatkowano ,95 zł z przeznaczeniem na współfinansowanie przedsięwzięć. 8 9 Najwięcej beneficjentów miało status jednostek samorządu terytorialnego, najmniej organizacji pozarządowych: wykres: Beneficjenci wg statusu prawnego Jednostki samorządu terytorialnego Zakłady opieki zdrowotnej Uczelnie medyczne Jednostki badawcze Organizacje pozarządowe Inne Długofalowym efektem projektów będzie poprawa zdrowotności mieszkańców Polski. Przyczynią się do tego osiągnięte rezultaty, których część prezentujemy poniżej: 262 utworzone lub odnowione strefy rekreacji, place zabaw, boiska, sale sportowe Ponad 870 zorganizowanych imprez, festynów, zawodów sportowych Ponad przeprowadzonych zajęć pozalekcyjnych, sportowych, korekcyjnych, rehabilitacyjnych Ponad dzieci i młodzieży uczestniczącej w festynach, imprezach, zajęciach Ponad wykonanych różnego rodzaju badań i szczepień Ponad osób, w tym dzieci i noworodków, objętych badaniami i programami, w tym profilaktycznymi Ponad osób, które skorzystały ze spotkań i szkoleń informacyjnych, edukacyjnych i profilaktycznych Ponad 540 szkoleń dla personelu medycznego, nauczycieli, opiekunów, trenerów 5 utworzonych systemów informatycznych Ponad ,8 m 2 powierzchni wyremontowanych lub zmodernizowanych sal, klinik, oddziałów Ponad sztuk zakupionego sprzętu medycznego 6 zakupionych ambulansów, ambulansów do pobierania krwi i przeprowadzania badań Znaczenie zrealizowanych projektów zostało zauważone m.in. w badaniu ewaluacyjnym przeprowadzonym w 2010 roku przez firmę Invent Grupa Doradztwa i Treningu Sp. z o.o. na zlecenie Ministerstwa Zdrowia. Szczególnie w zakresie profilaktyki wpływ realizowanych projektów na zdrowie społeczności był niebagatelny. Dzięki zakupionemu sprzętowi udało się zwiększyć jakość i dostępność świadczeń zdrowotnych. Bardzo duża część osób ankietowanych w badaniu ewaluacyjnym przyznała, że gdyby nie zrealizowano projektów finansowanych z Mechanizmów Finansowych, z własnej inicjatywy nie poddaliby się badaniom profilaktycznym. Otrzymany grant pozwolił na bezpłatne przeprowadzenie badań przesiewowych, które nie są finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Zatem uczestnictwo w projekcie pozwoliło w wielu przypadkach na szybsze wykrycie zmian chorobowych, w tym nowotworowych, co daje większą szansę na skuteczne leczenie. Realizowane przedsięwzięcia były przemyślane, rozwiązywały istotne problemy zdrowotne społeczności lokalnych. Badanie ewaluacyjne wykazało, że realizacja projektów wynikała i była odpowiedzią na wcześniej zdiagnozowane na danym obszarze tendencje epidemiologiczne. Część projektów była realizowana w partnerstwie z instytucjami z Norwegii, co niewątpliwie wpłynęło na ich wysoką jakość oraz stworzenie wartościowych i trwałych relacji pomiędzy zaangażowanymi z obu krajów instytucjami.

6 Innowacyjność w realizowanych projektach Przedsięwzięcia wdrażane w ramach Priorytetu Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem charakteryzowały się dużą innowacyjnością. Przede wszystkim dotyczy to projektów telemedycznych. Telemedycyna, dzięki wykorzystaniu technologii pozwala przekraczać bariery geograficzne, umożliwiając prowadzenie procesu diagnozowania pacjenta na odległość poprzez wymianę specjalistycznych informacji, takich jak obrazy statyczne i dynamiczne. Przedsięwzięcia z tego zakresu zrealizowane zostały w Instytucie Kardiologii im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu, Wielkopolskim Centrum Telemedycyny, Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Z kolei projekt Profilaktyka stomatologiczna dzieci i młodzieży z terenu miasta Gorzów Wielkopolski, który objął profilaktyką stomatologiczną polegającą na przeglądzie, lakowaniu i lakierowaniu zębów kilkanaście tysięcy dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych i gimnazjum, ze względu na swój szeroki zakres był ewenementem w skali kraju. Także projekty mające na celu budowę otwartych stref rekreacji zawierały w sobie element innowacyjności polegający na połączeniu budowy boisk i placów zabaw z zajęciami profilaktycznymi. Ponadto dwa projekty: Rozwój usług edukacyjnych i rehabilitacyjnych w Ośrodku Radość Życia w Sandomierzu i 3w1 zwiększenie dostępu do zintegrowanych usług rehabilitacyjno - edukacyjno - - społecznych dla dzieci niepełnosprawnych i ich rodzin na Zamojszczyźnie wykazały się dużym nowatorstwem w realizacji zintegrowanych programów rehabilitacyjno - edukacyjno - społecznych, przygotowujących osoby niepełnosprawne do możliwie samodzielnego życia.

7 Sukcesy i nagrody Wśród projektów realizowanych w priorytecie Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem znalazło się wiele wartościowych przedsięwzięć, które zyskały uznanie i zostały wyróżnione w konkursach ogólnopolskich oraz międzynarodowych. Dla przykładu opisujemy kilka wyróżnień. 5 maja 2011 roku Pani Joanna Kuchta koordynator m.in. projektu PL0472 Program szczepień 12 latek z terenu Powiatu Inowrocławskiego przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) jako pierwotna profilaktyka raka szyjki macicy i zdrowia prokreacyjnego została laureatką Konkursu o Nagrodę Ministra Rozwoju Regionalnego Eurolider Inną osobą nominowaną do tego samego konkursu był prof. Henryk Skarżyński dyrektor Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu (IFPS), współautor projektu PL0384 Program rozwoju ogólnopolskiej sieci ośrodków telerehabilitacji słuchowej, który otrzymał nagrodę specjalną Ministra Rozwoju Regionalnego. Ponadto Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu został wielokrotnie wyróżniony w konkursach krajowych i międzynarodowych. W 2010 r. otrzymał główną nagrodę 21 st Century Achievement Awards w konkursie The Computerworld Honors w kategorii opieka zdrowotna (Healthcare) za System Zdalnego Fittingu i Telerehabilitacji. Z kolei prof. Ryszard Piotrowicz Koordynator Medyczny Projektu PL 0060 Utworzenie Centrum Telekonsultacji TeleInterMed, realizowanego w Instytucie Kardiologii został wyróżniony tytułem Innowatora Roku 2010 podczas jubileuszowej gali magazynu Mobile Internet. Instytut wygrał w 2010 roku także organizowany przez redakcję Computerworld konkurs Lider Informatyki w kategorii opieka zdrowotna. Należy wspomnieć także o projekcie PL0364 Widok na przyszłość. Wczesne wykrywanie i leczenie chorób oczu u dzieci z województwa podlaskiego, który przyczynił się do znacznej poprawy dostępności małych pacjentów do specjalistów w dziedzinie okulistyki dziecięcej w regionie podlaskim. Podczas akcji profilaktycznej zespół szpitala klinicznego dojeżdżał do 40 gmin województwa. Projekt został doceniony w ogólnopolskim konkursie Liderzy OSOZ. Klinika Okulistyki Dziecięcej z Ośrodkiem Leczenia Zeza Uniwersyteckiego Dziecięcego Szpitala Klinicznego im. L. Zamenhofa w Białymstoku beneficjent projektu uzyskała drugie miejsce w kategorii Działalność na rzecz pacjenta.

8 Lista projektów w podziale na województwa Wielkopolskie lubelskie 1 PL0044 Utworzenie ogólnodostępnych stref rekreacji dziecięcej w Poznaniu i organizacja zajęć pozalekcyjnych, beneficjent: Miasto Poznań 2 PL0049 Zespół otwartych obiektów sportowo-rekreacyjnych w Grodzisku Wielkopolskim, beneficjent: Gmina Grodzisk Wielkopolski 4 PL0354 Uniwersyteckie Centrum Telemedycyny w Krakowie, beneficjent: SP ZOZ Szpital Uniwersytecki w Krakowie 5 PL0375 Wdrożenie idei szkół promujących zdrowie na terenie Powiatu Myślenickiego poprzez realizację wybranych programów profilaktyki i promocji zdrowia, beneficjent: Powiat Myślenicki 14 3 PL0056 Poprawa jakości usług medycznych w podstawowej 5 PL0384 Program rozwoju ogólnopolskiej sieci ośrodków 15 opiece zdrowotnej w Wielkopolsce, beneficjent: Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Zakład Medycyny Rodzinnej 4 PL0210 Poprawa zdrowotności mieszkańców powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego, beneficjent: ZZOZ w Czarnkowie 5 PL0352 Wdrożenie programu rozwoju aktywności fizycznej dzieci na terenie Gminy Nekla pn. Nekla na start, beneficjent: Gmina Nekla 6 PL0353 Żyjmy zdrowo Razem Integracja społeczna, profilaktyka zdrowotna oraz promocja zdrowego stylu życia wśród dzieci w wieku przedszkolnym, beneficjent: Gmina Przemęt 7 PL0382 Wielkopolskie Centrum Telemedycyny: poprawa dostępności do specjalistycznych usług medycznych i jakości leczenia w Wielkopolsce, beneficjent: Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe 8 PL391 Promocja zdrowia poprzez sport zespół przyszkolnych otwartych boisk wielofunkcyjnych w Powiecie Poznańskim, beneficjent: Powiat Poznański 9 PL0432 Bądźmy zdrowi wiemy więc działamy, beneficjent: Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Poznaniu 10 PL0482 Ogólnodostępne strefy rekreacji dziecięcej na terenie miasta Gniezna, beneficjent: Urząd Miasta Gniezno 11 PL0483 Poznań stawia na zdrowie profilaktyka wad postawy wśród dzieci uczęszczających do klas I-IV szkół podstawowych w Poznaniu, beneficjent: Miasto Poznań 12 PL0491 Podniesienie jakości i dostępności do usług medycznych w powiecie szamotulskim, beneficjent: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Szamotułach Mazowieckie 1 PL0048 Promocja zdrowia w Gminie Stare Babice poprzez stworzenie strefy rekreacji dziecięcej, beneficjent: Gmina Stare Babice 2 PL0060 Utworzenie Centrum Telekonsultacji TeleInterMed, beneficjent: Instytut Kardiologii im. Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego 3 PL0062 Start w dorosłość zintegrowany system oddziaływań profilaktycznych w gminie Grodzisk Mazowiecki, beneficjent: Urząd Miejski w Grodzisku Mazowieckim 4 PL0067 Kompleksowa informatyzacja systemu krwiodawstwa i krwiolecznictwa w Polsce, beneficjent: Instytut Hematologii i Transfuzjologii telerehabilitacji słuchowej, beneficjent: Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu 6 PL0392 Warszawskie żłobki wspierają rodzinę w wychowaniu. Zdrowe dziecko = zdrowa rodzina = zdrowe społeczeństwo, beneficjent: m. st. Warszawa 7 PL0448 Promowanie zdrowego trybu życia wśród dzieci i młodzieży w Gminie Michałowice poprzez budowę otwartych stref rekreacji, beneficjent: Gmina Michałowice 8 PL0493 Zwiększenie jakości usług medycznych realizowanych przez Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Szydłowcu, beneficjent: Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Szydłowcu Pomorskie 1 PL0046 Promocja zdrowia, opieki i wychowania poprzez rozbudowę infrastruktury sportowo-rekreacyjnej szkół, beneficjent: Powiat Wejherowski 2 PL0063 Nowoczesny Oddział Chorób Wewnętrznych i Kardiologii w SPS ZOZ w Lęborku jakość, wiedza, edukacja, beneficjent: SPS ZOZ w Lęborku 3 PL0377 Zdrowa matka i dziecko poprawa opieki perinatalnej edukacja, profilaktyka, diagnostyka, leczenie w oparciu o nowoczesne oddziały neonatologii i położnictwa w powiecie lęborskim, beneficjent: SPS ZOZ w Lęborku 4 PL0380 Pilotażowy Pomorski Program Badań Przesiewowych Raka Płuca, beneficjent: Gdański Uniwersytet Medyczny 5 PL0389 Zapewnienie właściwej profilaktyki, diagnostyki i leczenia onkologicznego dla pacjentów regionu środkowopomorskiego, beneficjent: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Janusza Korczaka w Słupsku 6 PL0394 Zdrowie Mama i Ja, beneficjent: Gmina Miejska Słupsk 7 PL0437 Aseptyka i antyseptyka, sterylizacja bezpieczeństwo pacjenta w SPS ZOZ w Lęborku, beneficjent: SPS ZOZ w Lęborku 8 PL0473 Ogólnodostępne strefy rekreacji jako realizacja ogólnorozwojowego programu aktywizacji ruchowej dzieci i młodzieży na terenie miasta Człuchów, beneficjent: Gmina Miejska Człuchów 1 PL0052 Sportowe Centrum Promocji Zdrowia w Rejowcu Fabrycznym, beneficjent: Miasto Rejowiec Fabryczny 2 PL0358 3w1 zwiększenie dostępu do zintegrowanych usług rehabilitacyjno-edukacyjno-społecznych dla dzieci niepelnosprawnych i ich rodzin na Zamojszczyźnie, beneficjent: Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym Krok za krokiem w Zamościu 3 PL0362 Projekt poprawy opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem w podregionie bialskopodlaskim szansą na zwiększenie populacji ludności na terenach nadbużańskich, beneficjent: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Białej Podlaskiej 4 PL0386 Budowa ogólnodostępnych stref rekreacji dziecięcej w Krasnymstawie, beneficjent: Miasto Krasnystaw 5 PL0484 Profilaktyka i wykrywanie gruźlicy i chorób płuc, beneficjent: Powiat Radzyński ŁÓdZkie 1 PL0047 System Internetowej rejestracji pacjentów do przychodni specjalistycznych w ICZMP, beneficjent: Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi 2 PL0355 Poprawa opieki nad noworodkiem w województwie łódzkim, beneficjent: Uniwersytet Medyczny w Łodzi 3 PL0474 Poprawa jakości specjalistycznych usług medycznych poprzez zastosowanie neuronawigacji w ICZMP w Łodzi, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi 4 PL0486 Wdrożenia rozwiązań telemedycznych w SPZOZ w Sieradzu z ucyfrowieniem diagnostyki obrazowej, beneficjent: SP ZOZ im. Prymasa Kardynała St. Wyszyńskiego w Sieradzu 5 PL0492 Podwyższenie standardów leczenia dzieci i pobytu matki i dziecka w Szpitalu w Wieluniu, beneficjent: Starostwo Powiatowe w Wieluniu Małopolskie 1 PL0051 Otwarte tereny rekreacji dziecięcej w gminie Dobczyce, beneficjent: Gmina i Miasto Dobczyce 2 PL0059 Profilaktyka i wczesne wykrywanie wad rozwojowych u płodu i noworodków oraz zmian nowotworowych u dorosłych gwarancją poprawy zdrowia wśród mieszkańców Powiatu Tatrzańskiego, beneficjent: Szpital Powiatowy im. dr Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem 3 PL0064 Poprawa ochrony zdrowia w powiecie Gorlickim, beneficjent: Szpital Specjalistyczny im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach podlaskie 1 PL0054 Poprawa dostępności profilaktycznych badań prenatalnych w Województwie Podlaskim, beneficjent: SP Szpital Kliniczny Akademii Medycznej w Białymstoku 2 PL0364 Widok na przyszłość. Wczesne wykrywanie i leczenie chorób oczu u dzieci z województwa podlaskiego, beneficjent: Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku 3 PL0366 Dajmy szansę naszym dzieciom. Utworzenie nowoczesnej Kliniki Rehabilitacji Dziecięcej w SP DSK w Białymstoku, beneficjent: Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku 4 PL0374 Program profilaktyczny chorób płuc i gruźlicy szansą na zdrowe społeczeństwo Podlasia, beneficjent: Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej Gruźlicy i Chorób Płuc w Białymstoku 5 PL0444 Zapewnienie najwyższego standardu opieki kobiecie poprzez rozwój technik endoskopowych w Klinice Ginekologii, beneficjent: Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku Kujawsko-pomorskie 1 PL0043 Utworzenie integracyjnych, ogólnodostępnych stref rekreacji dziecięcej w Bydgoszczy, beneficjent: Urząd Miasta Bydgoszcz 2 PL0472 Program szczepień 12-latek z terenu Powiatu Inowrocławskiego przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) jako pierwotna profilaktyka raka szyjki macicy i zdrowia prokreacyjnego, beneficjent: Powiat Inowrocławski 3 PL0480 Zwiększenie dostępności do wysokospecjalistycznej opieki kardiologicznej w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Toruniu, beneficjent: Wojewódzki Szpital Zespolony im. Ludwika Rydygiera w Toruniu 4 PL0481 Zdrowa matka-zdrowy noworodek. Kompleksowy program opieki perinatalnej w WSZ w Toruniu, beneficjent: Wojewódzki Szpital Zespolony im. Ludwika Rydygiera w Toruniu

9 Lista projektów w podziale na województwa MAPA PROJEKTÓW Warmińsko-Mazurskie 1 PL0356 Nowoczesne Centrum Diagnostyki dla Matki i Dziecka w Elblągu jako zintegrowany program profilaktyki i wczesnego wykrywania wad rozwojowych w okresie prenatalnym i u dzieci oraz zmian nowotworowych u kobiet w Polsce północnej, beneficjent: SPS ZOZ Szpital Miejski im. Jana Pawła II w Elblągu 2 PL0359 Wywołanie efektu synergii działań w wyniku jednoczesnego wdrożenia programów profilaktyki i promocji zdrowia oraz kompleksowej opieki perinatalnej, beneficjent: Gmina Krosno 3 PL0373 Program przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym w Bieszczadach, beneficjent: SP ZOZ w Lesku 2 PL0357 Poprawa opieki perinatalnej gwarancją zdrowia społeczności lokalnej powiatu iławskiego, beneficjent: Elbląg pomorskie Powiatowy Szpital im. Władysława Biegańskiego w Iławie Karlino śląskie Człuchów warmińsko-mazurskie 17 3 PL0360 Poprawa zdrowotna społeczności lokalnej w zakresie schorzeń nowotworowych ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki raka jelita grubego i raka sutka w oparciu o Wojewódzki Szpital Zespolony w Elblągu, beneficjent: Wojewódzki Szpital Zespolony w Elblągu 4 PL0390 Nowoczesna diagnostyka endoskopowa w profilaktyce chorób nowotworowych szansą na zdrowie mieszkańców Mazur, beneficjent: Mazurskie Centrum Zdrowia Zakład Opieki Zdrowotnej w Ełku Pro-Medica w Ełku Sp. z o.o. Zachodniopomorskie 1 PL0055 Kształtowanie świadomości zdrowego stylu życia poprzez udostępnienie stref rekreacji na terenie miasta i gminy Karlino, beneficjent: Gmina Karlino 2 PL0363 Regionalne Centrum Leczenia Oparzeń dla dzieci i Młodzieży - poprawa jakości i dostępności usług medycznych oraz profilaktyka, beneficjent: SP ZOZ nad Dzieckiem i Młodzieżą w Szczecinie 3 PL0441 Otwarte strefy boisk i rekreacji w Mieście Wałcz, beneficjent: Miasto Wałcz Lubuskie 1 PL0061 Program wczesnego wykrywania nowotworów piersi na Podbeskidziu, beneficjent: Beskidzkie Centrum Onkologii im. Jana Pawła II w Bielsko-Białej 2 PL0361 Dobra Diagnoza Leczenie Życie, beneficjent: SP Szpital Kliniczny Nr 1 im. Prof. Stanisława Szyszko Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 3 PL0475 Twoja krew moją szansą na życie, beneficjent: Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Raciborzu świętokrzyskie 1 PL0057 Rozwój usług edukacyjnych i rehabilitacyjnych w Ośrodku Radość Życia w Sandomierzu, beneficjent: Caritas Diecezji Sandomierskiej 2 PL0447 Otwarte strefy rekreacji dziecięcej przy placówkach oświatowych gwarancją zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży miasta Ostrowiec Świętokrzyski, beneficjent: Gmina Ostrowiec Świętokrzyski 3 PL0485 Program badań profilaktycznych dla dziecka i matki w powiecie staszowskim, beneficjent: Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie PL0055 PL0363 PL0381 PL0441 PL0210 PL0379 zachodnio-pomorskie Szczecin Gorzów Wlkp Skwierzyna Grodzisk Wlkp. lubuskie Zielona Góra dolnośląskie Złotoryja PL0389 PL0394 PL0473 Wałcz Czarnków PL0043 PL0063 PL0377 PL0437 Lębork Szamotuły Poznań Gniezno Przemęt Słupsk Nekla Wrocław Wejherowo PL0380 PL0046 Bydgoszcz Toruń kujawsko-pomorskie Inowrocław wielkopolskie Namysłów opolskie Gdańsk Sieradz Wieluń śląskie Zabrze PL0356 PL0360 PL0047 PL0355 PL0474 PL0357 Iława Łódź ŁÓdzkie PL0480 PL0481 PL0486 PL0062 mazowieckie Stare Babice Grodzisk Mazowiecki PL0048 PL0390 PL0060 PL0067 PL0384 PL0392 Warszawa Michalowice Szydłowiec Ostrowiec Św. ŚWIĘTOKRZYSKIE Sandomierz Staszów Ełk PL0054 PL0364 PL0366 PL0374 PL0444 PL0448 PL0493 Białystok podlaskie Biała Podlaska Radzyń Podlaski PL0052 PL0484 PL0362 lubelskie Rejowiec Fabr. Krasnystaw Zamość 1 PL0378 Program Profilaktyki, Diagnostyki i Terapii Wad postawy Prosto do zdrowia, beneficjent: Zespół Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej Promyk SP ZOZ w Zielonej Górze 2 PL0379 Tworzenie otwartej strefy rekreacji dziecięcej na terenie m. Skwierzyna, beneficjent: Gmina Skwierzyna 3 PL0381 Profilaktyka stomatologiczna dzieci i młodzieży z terenu miasta Gorzowa Wlkp., beneficjent: Miasto Gorzów Wielkopolski Podkarpackie 1 PL0045 Wdrożenie programu profilaktyki zdrowotnej w Gminie Komańcza pt. Sport to zdrowie, beneficjent: Gmina Komańcza Dolnośląskie 1 PL0376 Zespół Otwartych Stref Sportowo-Rekreacyjnych w Złotoryi wraz z realizacją zajęć sportowych, beneficjent: Gmina Miejska Złotoryja 2 PL0395 Ochrona przed próchnicą wyrzynających się zębów pierwszych trzonowych u dzieci, beneficjent: Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu opolskie 1 PL0436 Utworzenie ogólnodostępnego centrum rekreacji przy Szkołach Podstawowych Nr 3 i Nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi w Namysłowie, beneficjent: Gmina Namysłów PL0378 PL0049 PL0376 PL PL PL0353 PL0491 PL0044 PL0056 PL0382 PL0391 PL0432 PL0483 I nabór 2005 II nabór 2007 PL0352 PL0395 PL0436 PL0492 PL0472 PL0492 Racibórz Małopolskie podkarpackie PL0475 PL0061 PL0361 Kraków Dobczyce Bielsko-Biała Gorlice Krosno Myślenice Komańcza Zakopane Lesko PL0354 PL0051 PL0064 PL0375 PL0057 PL0359 PL0373 PL0059 PL0485 PL0045 PL0447 PL0358 PL0386

10 Dobre praktyki PL0354 Uniwersyteckie Centrum Telemedycyny w Krakowie Dla pacjentów kardiologicznych uzyskano skrócenie czasu diagnostyki i leczenia inwazyjnego z 6 do 3 dni, a oczekiwania na konsultację dla pacjentów neurologicznych z 6 do 1 dnia. Znacznie zwiększono procent pacjentów z zawałem poddawanych reperfuzji oraz istotnie zmniejszono śmiertelność przy intensyfikacji leczenia inwazyjnego Beneficjent: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Uniwersytecki w Krakowie Miejsce realizacji: Kraków Dr Andrzej Kulig Dyrektor Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Wartość projektu: Kwota grantu: Wkład własny: dofinansowania Ministerstwa Zdrowia Zrealizowany projekt miał na celu utworzenie Centrum Konsultacji Telemedycznych na bazie infrastruktury Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie tak, aby zapewnić możliwość transferu obrazów diagnostycznych zarówno do Oddziałów Klinicznych Szpitala, jak i jednostek zewnętrznych, chcących korzystać z tego rodzaju specjalistycznych konsultacji medycznych. W ramach projektu zakupiono wyposażenie Szpitala Uniwersyteckiego w zintegrowane z systemem informacji o pacjentach HIS (Hospital Information System) następujące systemy: zarządzania diagnostyką obrazową RIS (Radiology Information System) oraz archiwizowania i udostępniania obrazów diagnostycznych PACS (Picture Archiving and Communication System). Ponadto, Centrum zostało wyposażone w dedykowany system obsługi konsultacji telemedycznych. Dokonano także zakupu urządzeń i aparatury medycznej. Działania te umożliwiły osiągnięcie zasadniczego celu projektu, jakim była poprawa wyników leczenia pacjentów z ostrymi zespołami wieńcowymi, z chorobami naczyniowymi i zwyrodnieniowymi mózgu oraz chorobami układu nerwowego. Istotnym celem projektu było więc zapewnienie stałego, całodobowego, dostępu do konsultacji z zakresu kardiologii, radiologii i neurochirurgii, a w przyszłości także w innych dziedzinach medycyny, w których obraz stanowi podstawowy materiał diagnostyczny. W trakcie realizacji projektu udzielono 8496 wysokospecjalistycznych konsultacji medycznych, z wykorzystaniem szpitalnych sieci informatycznych i łączy telekomunikacyjnych, dla pacjentów z 24 ośrodków medycznych z regionu małopolskiego, świętokrzyskiego i podkarpackiego. Wyposażenie Szpitala w bardzo nowoczesną infrastrukturę informatyczną oraz w aparaturę do diagnostyki obrazowej pozwoliło na kompleksową digitalizację diagnostyki obrazowej w Szpitalu, a także na uruchomienie systemu konsultacji telemedycznych o charakterze ponadregionalnym, w którym może uczestniczyć wiele jednostek opieki zdrowotnej. Najważniejsze korzyści dla pacjentów korzystających z możliwości konsultacyjnych Centrum to łatwiejszy dostęp do diagnozy medycznej oraz możliwość natychmiastowej oceny przypadków przez specjalistów z ośrodka referencyjnego. W pierwszym etapie funkcjonowania Centrum zrealizowano około 8500 specjalistycznych konsultacji z zakresu kardiologii, radiologii i neurochirurgii. Rezultatem projektu są także korzyści dla lekarzy w ośrodkach regionalnych wynikające z optymalizacji współpracy ze specjalistami klinicznymi oraz natychmiastowy dostęp do badań wykonanych pacjentom, co w konsekwencji skutkuje poprawą skuteczności ich leczenia.

11 Dobre praktyki PL0363 Regionalne Centrum Leczenia Oparzeń dla dzieci i Młodzieży poprawa jakości i dostępności usług medycznych oraz profilaktyka Również prowadzone działania promocyjne pozwoliły na uświadomienie społeczeństwa co do przyczyn i okoliczności powstawania oparzeń oraz nauczyły prawidłowego udzielania pierwszej pomocy. Właściwie udzielona pierwsza pomoc ma ogromne znaczenia dla całego dalszego procesu terapeutycznego i może znacznie ograniczyć poważne skutki oparzenia Beneficjent: Specjalistyczny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej nad Dzieckiem i Młodzieżą w Szczecinie Miejsce realizacji: Szczecin lek. med. Stanisław Paradowski Koordynator do spraw podnoszenia jakości usług medycznych Wartość projektu: Kwota grantu: Wkład własny: Celem projektu było utworzenie Centrum Leczenia Oparzeń dla Dzieci i Młodzieży oraz dotarcie do szerokiej grupy społeczeństwa z programem profilaktyki i pierwszej pomocy przy oparzeniach wśród dzieci i młodzieży. W ramach części twardej projektu przebudowano 430 m 2 pomieszczeń szpitalnych oraz zakupiono 22 sztuki specjalistycznej aparatury medycznej. Utworzenie Centrum Leczenia Oparzeń stało się pierwszym krokiem do powstania w SPS ZOZ Zdroje w Szczecinie Zachodniopomorskiego Centrum Opieki nad Kobietą i Dzieckiem. Zrealizowano szereg działań profilaktycznych. Przeprowadzono między innymi: 8110 wykładów na temat profilaktyki oparzeń (dla uczniów klas 0-3 szkół podstawowych i ich rodziców, oraz dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych), w tym 610 wykładów (dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz uczniów klas 0-3 szkół podstawowych) w formie spektaklu teatralnego W co się bawić. Nagrane płyty CD z piosenkami, zagadkami i scenkami w trakcie prowadzonych wykładów zostały przekazane dzieciom. Zrealizowano 9 szkoleń edukacyjnych pt.: Oparzenia wieku dziecięcego dla personelu medycznego z województwa zachodniopomorskiego. Zrealizowano 17 kampanii bilboardowych, wydrukowano sztuk materiałów informacyjnych (plakaty, broszurki, zakładki, kolorowanki, nalepki). Wyemitowano clipy informacyjne w 4 lokalnych stacjach TV. Powstała strona internetowa Centrum. Prowadzone działania przyczyniły się do poprawy warunków leczenia urazów dziecięcych związanych z oparzeniami. Stworzenie Centrum Leczenia Oparzeń zapewniło dostęp do wysokiej jakości pomocy medycznej, która pozwala na osiągnięcie lepszych wyników terapeutycznych i zmniejszenie powikłań. Odpowiednie warunki leczenia oraz specjalistyczny sprzęt medyczny pozwalają na zwiększenie szansy na zminimalizowanie skutków oparzeń, co daje szansę na funkcjonowanie w społeczeństwie bez ograniczeń związanych z niepełnosprawnością lub znaczne zminimalizowanie jej skutków. W Oddziale Chirurgii Dziecięcej, Oparzeń i Urologii SPSZOZ Zdroje rocznie leczymy od 120 do 160 dzieci oparzonych, z czego około 20% to oparzenia ciężkie, wymagające leczenia w oddziale intensywnej terapii, który z natury jest oddziałem infekcyjnym. Stworzenie dobrze wyposażonego Regionalnego Centrum Leczenia Oparzeń dla Dzieci i Młodzieży pozwoliło na leczenie ciężkich oparzeń w dobrych warunkach, zapewniających większe bezpieczeństwo i zmniejszenie ryzyka powikłań związanych z narażeniem na dodatkowe infekcje wynikające z leczenia tych dzieci w oddziale intensywnej terapii ogólnej i w oddziale chirurgii dziecięcej, które to oddziały nie mają możliwości pełnej izolacji dzieci oparzonych, wymagających leczenia w warunkach zaawansowanej aseptyki. Powinno to spowodować skrócenie czasu pobytu dziecka w szpitalu i poprawę wyników leczenia ciężkich oparzeń dziecięcych. Realizacja projektu spotkała się z bardzo dobrym odbiorem społecznym. Wykazała, że istniało ogromne zapotrzebowanie na podejmowane działania związane z wdrożeniem programu profilaktycznego. Takie i podobne przedsięwzięcia powinny być prowadzone również w przyszłości. Szpital będzie kontynuował program profilaktyczny po ustaleniu jego zakresu z samorządem województwa zachodniopomorskiego.

12 Dobre praktyki PL0436 Utworzenie ogólnodostępnego centrum rekreacji przy Szkołach Podstawowych Nr 3 i Nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi w Namysłowie W ramach części nieinwestycyjnej projektu w obu szkołach został przeprowadzony program aktywności fizycznej, w skład którego wchodziły: gimnastyka korekcyjno - rehabilitacyjna, zajęcia rekreacyjno - sportowe i pedagogiczne na świeżym powietrzu, imprezy promujące zdrowy styl życia, imprezy integracyjno - - rekreacyjne, zajęcia rekreacji i rehabilitacji wodnej oraz aerobik Beneficjent: Gmina Namysłów Miejsce realizacji: Namysłów Wartość projektu: Krzysztof Kwietniewski Koordynator projektu Kwota grantu: Wkład własny: ze środków własnych gminy Namysłów Znaczącym projektem dla całej społeczności Namysłowa było utworzenie Ogólnodostępnego Centrum Rekreacji Dziecięcej przy Szkołach Podstawowych Nr 3 i Nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi w Namysłowie. Przedsięwzięcie to obejmowało zarówno działania o charakterze inwestycyjnym, jak i nieinwestycyjnym. Ogólnym celem projektu było podniesienie poziomu życia poprzez wzrost świadomości społecznej (zwłaszcza wśród dzieci) dotyczącej zdrowego stylu życia. Podczas realizacji projektu osiągnięto szereg korzyści, jak np.: podniesienie jakości, dostępności i efektywności usług w zakresie rekreacji, wzrost integracji dzieci niepełnosprawnych z pełnosprawnymi, wyrabianie trwałych zainteresowań i nawyków do ćwiczeń, zabaw i gier ruchowych, zahamowanie procesu degradacji stanu zdrowotnego mieszkańców gminy (przejawiającego się m.in. wadami postawy, złym stanem wydolności i sprawności fizycznej dzieci i młodzieży). W ramach części inwestycyjnej projektu w obu szkołach podstawowych powstały: boisko do piłki nożnej, boisko do piłki ręcznej i koszykowej, boisko do piłki siatkowej, bieżnia 3-torowa 210 m z 4-torową 60 m bieżnią sprinterską, skocznia w dal z rozbiegiem. Powstałe kompleksy zostały ogrodzone oraz oświetlone, a w celu zwiększenia bezpieczeństwa powstał system monitoringu wizyjnego. Zakupiono również maszyny i urządzenia niezbędne do pielęgnacji i prawidłowego utrzymania boisk ze sztuczną nawierzchnią. Ponadto w Szkole Podstawowej Nr 3 utworzono salę rehabilitacyjną z niezbędnym wyposażeniem, natomiast w Szkole Podstawowej nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi powstał basen otwarty wraz z windą dla osób niepełnosprawnych oraz nowoczesny plac zabaw dla dzieci. Dzięki budowie Ogólnodostępnego Centrum Rekreacji Dziecięcej zostały stworzone warunki do wyrównywania różnic w rozwoju fizycznym dzieci z różnych środowisk i warstw społecznych wynikających z warunków życia i dostępu do kultury fizycznej a więc wyrównywania szans na dalsze, zdrowe życie w sprawności. Umożliwiono również dostęp do aktywności fizycznej jak najszerszym grupom niepełnoletnich mieszkańców gminy Namysłów, w formach odpowiadających zainteresowaniom i indywidualnym możliwościom każdego dziecka. Władze miasta szczególne znaczenie przypisują rekreacji w lokalnym środowisku tak, by rozwój infrastruktury rekreacyjnej i aktywizacji mieszkańców, a zwłaszcza dzieci do udziału w różnych formach rekreacji, niwelował nierówności w stanie zdrowia i sprawności fizycznej w stosunku do ogółu obywateli. Pozalekcyjne zajęcia sportowo-rekreacyjne odgrywają kluczową rolę we wczesnej edukacji i kształtowaniu szczególnych umiejętności społecznych. Chociaż wiele dzieci i młodzieży aktywnie uprawia sport, jedynie część z nich ma okazję robić to w przystosowanych do tego celu obiektach. Tymczasem, zwłaszcza dla młodzieży, strefy rekreacyjne są często jedynym miejscem, gdzie ma szansę na rozwój sprawności fizycznej. Ponadto rekreacja i sport są bezcenne dla realizacji programu ogólnego kształcenia, ponieważ redukują potencjał agresji i poprawiają sprawność umysłową oraz zdolność koncentracji.

13 Kolejna perspektywa finansowa Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego nowe możliwości dla ochrony zdrowia Efektywne wdrożenie projektów w perspektywie finansowej umożliwiło kontynuację wsparcia państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego dla niektórych państw członkowskich Unii Europejskiej. 28 lipca 2010 roku podpisano porozumienie między Islandią, Lichtensteinem, Norwegią i Unią Europejską w sprawie Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego na lata Państwami-beneficjentami będzie dwanaście nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Portugalia, Grecja i Hiszpania. Łączna kwota wsparcia wynosi 1,788 mld euro, z czego dla Polski przeznaczono 32 % ww. środków finansowych. Projekty realizowane w pierwszym programie będą miały na celu zwiększenie dostępu do usług zdrowotnych i poprawę ich jakości, w tym opieki w zakresie zdrowia reprodukcyjnego i profilaktyki dzieci, jak również opieki zdrowotnej w zakresie problemów związanych ze starzeniem się społeczeństwa, a także zapobieganie lub zmniejszanie zachorowalności na choroby związane ze stylem życia. Drugi program będzie realizowany w ścisłym partnerstwie z Norweskim Dyrektoriatem ds. Zdrowia. Jego głównym celem będzie zmniejszenie nierówności pomiędzy grupami społecznymi. W ślad za tym, Polska i Państwa - Darczyńcy podpisali 10 czerwca 2011 roku Memorandum of Understanding dotyczące Norweskiego Mechanizmu Finansowego, natomiast 17 czerwca 2011 roku Memorandum of Understanding dotyczące Mechanizmu Finansowego EOG. W podpisanych Memorandach dla ochrony zdrowia przeznaczono łącznie 70 mln euro. Środki te przekazane będą na projekty wdrażane w ramach dwóch programów: Operatorem obu programów będzie Departament Funduszy Europejskich Ministerstwa Zdrowia Planuje się, że pierwsze konkursy zostaną ogłoszone w II połowie 2012 roku. Poprawa i lepsze dostosowanie ochrony zdrowia do trendów demograficzno epidemiologicznych Ograniczanie społecznych nierówności w sektorze zdrowia.

14 Źródła informacji na temat Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 26 BIURO MECHANIZMÓW FINANSOWYCH Rue Joseph II 1000 Brussels, Belgium tel: +32 (0) Fax: +32 (0) info-fmo@efta.int Biuro do spraw zagranicznych programów pomocy w ochronie zdrowia al. Jerozolimskie Warszawa tel: (22) fax: (22) bpz@bpz.gov.pl AMBASADA KRÓLESTWA NORWEGII W WARSZAWIE ul. Chopina 2A, Warszawa tel. (22) fax: (22) emb.warsaw@mfa.no KRAJOWY PUNKT KONTAKTOWY Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/ Warszawa tel: (22) fax: (22) eog@mrr.gov.pl MINISTERSTWO ZDROWIA ul. Miodowa Warszawa tel: (22) fax: (22) eog@mz.gov.pl

15 WYDAWCA: Ministerstwo Zdrowia Ul. Miodowa Warszawa tel. (22) fax: (22) Warszawa 2011 Projekt jest finansowany ze środków Funduszu Pomocy Technicznej Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego.