NORMA w ogólnym rozumieniu jest to reguła powszechnie przyjęta

Transkrypt

1 WPROWADZENIE DO NORMALIZACJI dr Janusz Zymonik Instytut Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej Zakład Zarządzania Jakością janusz.zymonik@pwr.wroc.pl Tel. (071) NORMA w ogólnym rozumieniu jest to reguła powszechnie przyjęta 1 2 Normy prawne Normy inne np. estetyczne Normalizacja (związana z jakością) a normowanie (związane z ilością) TECHNICZNE Normy logiczne KLASYFIKACJA NORM (w zależności od przynależności do określonych dziedzin ludzkiego myślenia i działania) TECHNICZNE OKREŚLAJĄCE WŁAŚCIWOŚCI JAKOŚCIOWE BADAŃ WYROBU SYSTEMU ZARZĄDZ. PRACY OKREŚLAJĄCE NAKŁADY PRACY TERMINO- LOGICZNE MATERIA- ŁOWE INNE Normy postępowania Normy etycznomoralne NORMALIZACJA NORMOWANIE 3 4 1

2 Działania normalizacyjne podjęte przez pierwszego cesarza Chin Qin Shi Huangdi w latach p.n.e.: ujednolicenie pisma według wzoru państwa Qin ujednolicenie systemu miar i wag, wprowadzenie jednolitej waluty, ujednolicenie rozstawu kół w wozach, określenie długości wozów, określenie ilości smaru potrzebnego do smarowania osi kół. ETAPY IV III II I Etapy rozwoju współczesnej normalizacji I połowa XIX wieku II połowa XIX wieku I połowa XX wieku II połowa XX wieku normalizacja międzynarodowa normalizacja państwowa normalizacja branżowa normalizacja zakładowa CZAS 5 6 NORMALIZACJA (definicja) NORMA Jest to działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie, poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących problemów istniejących lub możliwych do wystąpienia. Działalność ta polega w szczególności na opracowywaniu, publikowaniu i stosowaniu norm. Ważnymi korzyściami wynikającymi z normalizacji są: poprawa przydatności wyrobów, procesów i usług do celów, którym mają one służyć, zapobieganie barier w handlu oraz ułatwienie współpracy technicznej. Jest to dokument: z którym zgodność nie jest obowiązkowa, który jest powszechnie dostępny, który jest zatwierdzony i wydany przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, który ustala zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników, który przeznaczony jest do powszechnego i wielokrotnego stosowania, który opracowywany jest na zasadzie konsensu, który kodyfikuje najlepszą praktykę i poziom techniki

3 CECHY A PRZEPISY (koncepcja dobrowolnej normalizacji) dobrowolność stosowania; powszechna dostępność; zapewnienie wszystkim zainteresowanym możliwości powszechnego uczestniczenia w procesie opracowywania normy; konsens osiągnięty w procesie opracowywania normy; gwarancja niesprzeczności z obowiązującymi przepisami; akceptacja przez uznaną jednostkę normalizacyjną; brak ingerencji ze strony organów władzy w treść normy Opracowywane przez zainteresowane strony (w strukturach jednostki normalizacyjnej) Stosowanie jest dobrowolne Dotyczą aspektów funkcjonalności, kompatybilności, bezpieczeństwa i innych aspektów jakości (samoregulacja rynku) PRZEPISY TECHNICZNE Przyjmowane przez organy władzy Stosowanie jest obowiązkowe Regulują przede wszystkim aspekty dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia, ochrony środowiska 9 10 Dwa sposoby powoływania się na normy w przepisach prawnych: 1. Powołanie w sposób wyłączny, z którego wynika, że jedynym sposobem spełnienia wymagań przepisu jest zgodność z normami na które się powołano. 2. Powołanie wskazujące, z którego wynika, że jednym z możliwych sposobów spełnienia wymagań przepisu prawnego jest osiągnięcie zgodności z normami na które się powołano (np. koncepcja norm zharmonizowanych z Dyrektywami Nowego Podejścia) Dwie możliwości powołania normy (w przepisach prawnych, dokumentacji technicznej) 1. Powołanie datowane oznacza identyfikowanie jej numerem referencyjnym, obejmującym wskazanie roku lub daty publikacji. W świetle tego powołania późniejsza nowelizacja normy powołanej oraz zmiany do tej normy nie mają zastosowania (np. ISO 9001:1994). 2. Powołanie niedatowane oznacza identyfikowanie jej numerem, bez wskazania roku lub daty publikacji; ma wówczas zastosowanie ostatnie wydanie (łącznie ze zmianami) powołanej normy (np. ISO 9001); w tym przypadku chodzi o normę ISO 9001:

4 Korzyści z normalizacji poprawa przydatności wyrobów, procesów i usług do celów, którym mają one służyć; ułatwienie współpracy technicznej; ograniczenie zbędnej różnorodności wyrobów i procedur w życiu człowieka; kompatybilność i zamienność; bezpieczeństwo, zdrowie i ochrona życia i środowiska; ograniczenie stopnia niepewności na rynku; ochrona interesów konsumentów i społeczeństwa; zapobieganie powstawaniu barier w handlu; ułatwienie porozumiewania się. 13 TYPY NORM 1. NORMA PODSTAWOWA 2. NORMA TERMINOLOGICZNA 3. NORMA BADAŃ 4. NORMA WYROBU 5. NORMA PROCESU 6. NORMA USŁUGI 7. NORMA INTERFEJSU 8. NORMA DANYCH (DO DOSTARCZENIA) 14 PRZESTRZEŃ NORMALIZACYJNA (zbiór wszystkich zagadnień normalizacyjnych) W polskim systemie normalizacyjnym wyróżnia się następujące dziedziny normalizacji i ich symbole: S Z C Z E B E L N O R M A L IZ A C J I O g ó ln oś w ia to w y (m ię d z yn a ro d o w y); R e g io n a ln y; K ra jo w y; A d m in is tra c yjn o - te r yto ria ln y; Z a k ła d o w y. D Z IE D Z IN A N O R M A L IZ A C J I P R Z E D M IO T N O R M A L IZ A C J I G ó rn ic tw o ; T e rm in o lo g ia ; C h e m ia ; S ym b o le, M e c h a n ik a ; Z a s a d y p ro je k to w a n ia ; K o le jn ic tw o ; W łaś c iw oś c i ja k ośc io w e w yro b ó w, E le k tro te c h n ik a i W ym a g a n ia o d n ośnie p a k o w a n ia, e n e rg e ty k a ; p rze c h o w yw a n ia i tra n s p o rtu ; R o ln ic tw o ; M e to d y b a d ań ; W o js k o w ość; Z a s a d y in s ta lo w a n ia ; itd. S ys te m y z a rzą d za n ia. A Aprowizacja, gospodarka żywnościowa B Budownictwo, materiały budowlane C Chemia, przemysł chemiczny D Drewno, przemysł drzewny E Elektrotechnika, energetyka F Finanse, handel, administracja (zarządzanie i organizacja pracy) G Górnictwo H Hutnictwo I Informatyka J Technika jądrowa K Kolejnictwo L Lotnictwo, przemysł lotniczy M Mechanika, przemysł maszynowy N Nauka, oświata, kultura, dokumentacja, poligrafia O Opakowania, obuwie P Papiernictwo, włókiennictwo, poligrafia, garbarstwo R Rolnictwo, leśnictwo S Samochody, przemysł samochodowy T Telekomunikacja, elektronika, usługi pocztowe V Obronność, wojskowość W Komunikacja wodna, żegluga, przemysł stoczniowy Z Ochrona zdrowia i środowiska

5 POZIOMY DZIAŁALNOŚCI NORMALIZACYJNEJ NORMALIZACJA MIĘDZYNARODOWA NORMALIZACJA REGIONALNA NORMALIZACJA KRAJOWA ISO Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (założona w 1947 r.) CEN Europejski Komitet Normalizacyjny IEC Międzynarodowy Komitet Normalizacyjny ds.. Elektrotechniki (założony w 1906 r.) CENELEC Europejski Komitet Normalizacyjny ds.. Elektrotechniki BSI, DIN, AFNOR, AENOR, PKN, itd.. ITU Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna (organizacja normalizująca) ETSI Europejski Instytut Normalizacji Telekomunikacyjnej Pierwszy w świecie komitet normalizacyjny powołano w Anglii w 1901 r. Commitee of Standards, który w 1928 r. przekształcono w British Standards Institution (BSI). W Niemczech w 1917 r. utworzono Niemiecki Komitet Normalizacyjny (DNA). Pierwsze normy brytyjskie (BS) jak i niemieckie (DIN) miały duże znaczenie dla rozwoju europejskiej normalizacji i produkcji przemysłowej W 1926 r. utworzono w Szwajcarii Międzynarodową Federację Stowarzyszeń Normalizacyjnych (ISA), w której skład wchodziło 20 instytucji krajowych. W 1947 ISA została przekształcona w Miedzynarodową Organizację Normalizacyjną (Internationale Organization for Standardization ISO). Jest to światowa federacja krajowych organizacji normalizacyjnych. Jej członkami są przedstawiciele państw (narodowych komitetów normalizacyjnych), które wyraziły zgodę na przestrzeganie statutu i zasad proceduralnych Organizacji. 19 Normalizacja międzynarodowa normy międzynarodowe są uznane przez WTO jako podstawa dla norm krajowych i przepisów technicznych; przedsiębiorstwa, które nie stosują norm ISO/IEC mogą być narażone na TBT na rynkach zewnętrznych; stosowanie norm międzynarodowych umożliwia unikanie TBT; normy międzynarodowe są podstawą globalizacji. 20 5

6 Normalizacja międzynarodowa Struktura ISO Członkowie ISO: 99 organizacji członkowskich - krajowych jednostek normalizacyjnych 36 członków korespondentów 11 członków subskrybentów. ISO opublikowało do końca 2004 r. około norm (ponad 2000 tematów jest na etapie DIS lub FDIS) Siedzibą ISO jest Genewa, ISO podlega prawu szwajcarskiemu. Języki oficjalne obowiązujące w ISO: angielski, francuski, rosyjski. CASCO COPOLCO DEVCO Stałe komitety Grupy doradcze Ad hoc Zgromadzenie Ogólne Rada Centralny Sekretariat Techniczna Rada Zarządzająca REMCO Techniczne grupy doradcze Komitety techniczne (TC) Zadania CASCO CASCO Komitet ds. Oceny Zgodności, COPOLCO Komitet ds. Polityki Konsumenckiej, DEVCO Komitet ds. Krajów Rozwijających się, REMCO Komitet ds. Wzorców Materiałowych. Do zadań CASCO należy: analiza sposobów oceny zgodności wyrobów, usług, procesów i systemów jakości z normami i innymi wymaganiami technicznymi, przygotowanie międzynarodowych przewodników dotyczących certyfikacji, badań i kontroli, popieranie wzajemnego uznawania oraz akceptacji krajowych i regionalnych systemów oceny zgodności. W 1980 r. ISO sklasyfikowało po raz pierwszy systemy certyfikacji w publikacji Certyfikacja zasady i praktyka, a w 1992 r. CASCO uaktualniło to, określając 8 systemów certyfikacji. Normalizacja międzynarodowa W ramach ISO działa 2952 organów technicznych, w tym: 190 Komitetów Technicznych (TC), 544 Podkomitety (SC), 2188 Grup Roboczych (WG), 30 Grup Doradczych ad hoc. Pierwsze Komitety Techniczne, które utworzono w 1947 r. to: TC 1 (gwinty), TC 2 (części złączne śruby), TC 3 (tolerancje i pasowania), TC 4 (łożyska toczne). Polska jest członkiem: czynnym w 70 TC i 202 SC biernym w 110 TC i 252 SC

7 Komitety Techniczne ISO w niektórych krajach Komitety Techniczne ISO prowadzone przez PKN Liczba Komitetów Technicznych i Podkomitetów prowadzona przez niektóre kraje: Niemcy 146 USA 130 Wlk. Bryt. 114 Francja 83 Rosja 28 Holandia 23 Włochy 17 Polska 5 Belgia 5 Turcja 5 Polski Komitet Normalizacyjny prowadzi sekretariaty: dwóch Komitetów Technicznych (TC): 1. TC 98 projektowanie budowli; 2. TC 195 maszyny i urządzenia budowlane; trzech Podkomitetów (SC): 1. TC34/SC przetwory owocowe; 2. TC98/SC2 niezawodność konstrukcji; 3. TC107/SC7 badania korozyjne Wykaz najważniejszych dokumentów opracowywanych przez ISO i IEC DOKUMENT Norma międzynarodowa Specyfikacja techniczna Raport techniczny Międzynarodowe porozumienie warsztatowe Przewodnik ISO, IEC, ISO/IEC OZNACZENIE ISO, IEC, ISO/IEC TS TR IWA ISO Guide ISO/IEC Guide NIEKTÓRE PRZYKŁADOWE DOKUMENTY (związane z jakością i oceną zgodności) ISO 9001; ISO/IEC ISO/TS ISO/TR IWA 1:2005 (wytyczne doskonalenia procesów w organizacjach z sektora służby zdrowia. ISO/IEC Guide 2 (Normalizacja i dziedziny związane Terminologia ogólna) 27 Etapy opracowywania normy międzynarodowej (ISO i IEC) NAZWA ETAPU Etap wstępny Etap propozycji Etap przygotowawczy Etap projektu Komitetu Etap ankietowania Etap zatwierdzania Etap publikacji Projekt(y) Komitetu (Comittee draft(s)) Nazwa dokumentu Wstępny przedmiot pracy (Preliminary work item) Projekt(y) roboczy(e) (Working draft(s)) Projekt(y) do ankiety (Enquire draft(s)) Końcowy projekt normy międzynarod. (Final draft International Standard) Norma miedzynarodowa (International Standard) DOKUMENTY Propozycja nowego tematu pracy (New work item proposal) Oznaczenie dokumentu PWI NP WD CD ISO/DIS IEC/CDV FDIS ISO, IEC, ISO/IEC 28 7

8 Etapy opracowywania normy międzynarodowej (ISO i IEC) NORMALIZACJA EUROPEJSKA NAZWA ETAPU Etap wstępny Etap propozycji Etap przygotowawczy Etap komitetu Etap ankiety Etap zatwierdzania Projekt(y) komitetu (Comittee draft(s)) Projekt do ankiety (Enquire draft) Nazwa dokumentu Wstępny temat prac (Preliminary work item) Projekt(y) roboczy(e) (Working draft(s)) DOKUMENTY Propozycja nowego tematu prac (New work item proposal) Końcowy projekt normy międzynarod. (Final draft International Standard) Oznaczenie dokumentu PWI NP WD CD ISO/DIS IEC/CDV FDIS ZASADY: PRZEJRZYSTOŚĆ OTWARTOŚĆ KONSENS SPÓJNOŚĆ APOLITYCZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWOŚĆ Etap publikacji Norma miedzynarodowa (International Standard) ISO, IEC, ISO/IEC CELE NORMALIZACJI EUROPEJSKIEJ eliminacja barier technicznych w handlu europejskim; zapewnienie konkurencyjności gospodarce europejskiej, zarówno w obrębie rynku wewnętrznego jak i poza jego granicami; ułatwienie współpracy między europejskimi instytucjami naukowo badawczymi w zakresie kreowania i wdrażania innowacji produktowych i procesowych; stworzenie jednolitego i nowoczesnego systemu szczegółowych wymagań technicznych zharmonizowanych z europejskimi przepisami prawnymi w zakresie bezpieczeństwa wyrobów; EUROPEJSKIE ORGANIZACJE NORMALIZACYJNE CEN - Europejski Komitet Normalizacyjny: wielosektorowa organizacja normalizacyjna działająca we wszystkich dziedzinach oprócz elektrotechniki i telekomunikacji; CENELEC- Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki: organizacja odpowiedzialna za normalizację w dziedzinie elektrotechniki; CEN i CENELEC mają siedzibę w Brukseli, wspólne przepisy dotyczące prac normalizacyjnych i prowadzą wspólną politykę (np. w dziedzinie przyjęcia nowych członków i rozpowszechniania norm europejskich). ETSI - Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych utworzony w 1988 r. w odpowiedzi na Zieloną Księgę Wspólnoty Europejskiej dotyczącą rozwoju telekomunikacji w Europie; siedzibę ma w Paryżu; członkami ETSI są operatorzy sieci, producenci, dostawcy usług, użytkownicy, instytuty naukowe, organy administracji krajowej itp. instytucje i organizacje związane z telekomunikacją z krajów obszaru CEPTA - Europejskiej Konferencji Poczty i Telekomunikacji

9 Europejski Komitet Normalizacyjny CEN Jest stowarzyszeniem europejskim utworzonym w 1974 r. w Brukseli. Członkami CEN są krajowe jednostki normalizacyjne z 28 państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Francji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Szwajcarii, Szwecji, Wlk.Brytanii, Włoch, Cypru, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Polski, Republiki Czeskiej, Słowacji, Słowenii, Węgier. Afilianci Albania, Bułgaria, Chorwacja, Macedonia, Rumunia, Turcja. 33 Afilianci Rada ds. Certyfikacji Struktura CEN Członkowie (krajowi i stowarzyszeni) Zgromadzenie Ogólne Rada Administracyjna Centrum Zarządzania CEN Europejskie organizacje powiązane WE, EFTA, CENELEC, ETSI, ISO Rada Techniczna Komitety Techniczne 34 Oficjalnymi językami w CEN są: angielski, francuski, niemiecki. Aktualnie w ramach CEN działa: Komitetów Technicznych (TC) - 97 Podkomitetów Technicznych (SC) Polski Komitet Normalizacyjny był afiliantem CEN i CENELEC od 1991 r. Od 1 stycznia 2004 r. jest pełnoprawnym członkiem tych Organizacji. 35 Wykaz najważniejszych dokumentów opracowywanych przez CEN i CENELEC DOKUMENT Norma europejska Dokument harmonizacyjny (obecnie tylko w CENELEC) Specyfikacja techniczna CEN/CENELEC Raport techniczny Porozumienie warsztatowe CEN (CENELEC) Przewodnik CEN/CENELEC OZNA- CZENIE EN HD TS TR CWA Guide ZASADY STOSOWANIA Wymaga wprowadzenia (w ciągu 6 miesięcy) do norm krajowych państw członkowskich i usunięcia krajowych norm sprzecznych. Wymaga ogłoszenia na szczeblu krajowym i usunięcia krajowych norm sprzecznych. Dokument przyjęty przez CEN/CENELEC, który w przyszłości może stać się normą europejską; wymaga ogłoszenia i udostępnienia na szczeblu krajowym. Materiał informacyjny (np. raport o zasadach przejścia z systemu EN ISO na EMAS; także w przypadku zaprzestania prac nad nową normą wydaje się raport). Porozumienie CEN (CENELEC) opracowane w drodze otwartych warsztatów, które odzwierciedla konsens zainteresowanych stron (opracowywane poza Komitetami Technicznymi; zainteresowane grupy omawiają problem; na tej podstawie może być w przyszłości wydana norma EN). Informacje, pomoc, zalecenia dotyczące zasad i polityk normalizacyjnych oraz wytyczne dla opracowujących normy. 36 9

10 Dwa wymiary harmonizacji norm w UE Normy Europejskie EN Mandatowe Normy Europejskie EN zharmonizowane z przepisami prawnymi Unii Europejskiej (dyrektywami technicznymi nowego podejścia) DIN PN BS NEN NF HARMONIZACJA NORM KRAJOWYCH Z NORMAMI EUROPEJSKIMI Liczba głosów przypadająca na poszczególne kraje członkowskie CEN/CENELEC od 1 stycznia 2004 r. Kraj Niemcy Zjednoczone Królestwo Francja Włochy Hiszpania Polska Holandia Krajowa jednostka normalizacyjna DIN BSI AFNOR UNI AENOR PKN NEN Liczba głosów Liczba głosów przypadająca na poszczególne kraje członkowskie CEN/CENELEC od 1 stycznia 2004 r. Kraj Grecja Republika Czeska Belgia Węgry Portugalia Szwecja Austria Szwajcaria Krajowa jednostka normalizacyjna ELOT CSNI IBN MSZT IPQ SIS ON SNV Liczba głosów Liczba głosów przypadająca na poszczególne kraje członkowskie CEN/CENELEC od 1 stycznia 2004 r. Kraj Słowacja Dania Finlandia Norwegia Irlandia Litwa Krajowa jednostka normalizacyjna SUTN DS SFS NSF NSAI LST Liczba głosów

11 Liczba głosów przypadająca na poszczególne kraje członkowskie CEN/CENELEC od 1 stycznia 2004 r. Powiązania normalizacji europejskiej i międzynarodowej Kraj Łotwa Słowenia Estonia Cypr Luxemburg Malta Islandia Krajowa jednostka normalizacyjna LVS SIST EVS CYS SEE MSA IST Liczba głosów CEN ISO: Porozumienie wiedeńskie, 1991r. CENELEC IEC: Porozumienie drezdeńskie, 1996 r. Treść porozumień: wymiana informacji; współpraca przy opracowywaniu norm; przyjęcie istniejących norm międzynarodowych; współpraca przez transfer pracy i równoległe zatwierdzanie norm Normalizacja w Polsce król Kazimierz Wielki ( ) ustanawia jednostkę miary soli (żupy solne); w 1923 r. przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu powstaje Komitet Techniczny; w 1924 r. komitet Techniczny przekształcono w Polski Komitet Normalizacyjny (PKN); w czsie II wojny światowej PKN działa w konspiracji; w 1972 r. połączono PKN i Centralny Urząd Jakości i Miar (CUJiM) tworząc Polski Komitet Normalizacji i Miar (PKNiM); w 1979 r. przekształcono PKNiM w Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości (PKNMiJ) będący do 1993 r. centralnym organem państwowym w dziedzinie jakości, normalizacji, miar i probiernictwa; na mocy ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 utworzono Polski Komitet Normalizacyjny jako jednostkę budżetową działającą jako organ kolegialny; ustawą z dnia 12 września 2002 r. zmieniono dotychczasową strukturę i zasady funkcjonowania PKN dostosowując je do zasad obowiązujących w krajach członkowskich CEN. 43 Normalizacja w Polsce w starym systemie (do 1993 r.) Nadzorowana i kierowana przez organ administracji centralnej Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości. Obejmowała swoim zasięgiem sfery normalizacji krajowej, branżowej i zakładowej. Była prowadzona obowiązkowo przez wszystkie przedsiębiorstwa państwowe. Polskie Normy i normy branżowe były opracowywane przez Ośrodki Normalizacyjne, powoływane w trybie administracyjnym przez właściwych ministrów i reprezentowały głównie interesy przemysłu. Wymagania w normach dostosowane były do poziomu możliwego do osiągnięcia przez najsłabsze przedsiębiorstwa. Normy odgrywały rolę przepisów i były obowiązujące z mocy prawa, a niestosowanie ich było połączone z sankcjami

12 ZMIANY W POLSKIM SYSTEMIE NORMALIZACYJNYM WPROWADZONE PRZEZ USTAWĘ z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji: 1. Bardziej czytelna organizacja działalności normalizacyjnej. 2. Biuro dotychczasowego Polskiego Komitetu Normalizacyjnego staje się z mocy prawa Polskim Komitetem Normalizacyjnym. 3. Zlikwidowano dotychczasowy Polski Komitet Normalizacyjny - kolegialny organ decyzyjny ; w jego miejsce powołuje się Radę Normalizacyjną nie mającą charakteru decyzyjnego (Prezes nowego PKN nie wchodzi w skład Rady). 4. Prezesa PKN powołuje Prezes Rady Ministrów spośród kandydatów zgłoszonych przez Radę Normalizacyjną (wcześniej wyłonionych w drodze konkursu). 5. Kadencja prezesa PKN trwa 5 lat. 6. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne (nie ma możliwości nadawania im statusu obligatoryjności, ale Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim). 7. Polska Norma może być wprowadzeniem w języku oryginału normy europejskiej lub międzynarodowej (w przepisach prawnych Polska Norma może być powoływana po jej opublikowaniu w języku polskim). ZMIANY W POLSKIM SYSTEMIE NORMALIZACYJNYM WPROWADZONE PRZEZ USTAWĘ z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji c.d. 8. Polska Norma korzysta z ochrony tak jak utwory literackie, a autorskie prawo majątkowe do niej przysługuje Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu. 9. Polska Norma jest zatwierdzana przez Prezesa PKN, a nie ustanawiana jak dotychczas przez Polski Komitet Normalizacyjny (warunkiem zatwierdzenia jest jedynie sprawdzenie aspektów proceduralnych a nie merytorycznych). 10. Opracowywane są nie tylko Polskie Normy ale również inne dokumenty normalizacyjne (np. specyfikacje, raporty). 11. Z dniem wejścia w życie ustawy dotychczasowe Normalizacyjne Komisje Problemowe stały się Komitetami technicznymi. 12. Komitety techniczne są powoływane i odwoływane przez Prezesa PKN po zasięgnięciu opinii Rady Normalizacyjnej (do 1 stycznia 2003 r. NKP były powoływane i odwoływane przez Polski Komitet Normalizacyjny kolegialny organ państwowy, główny element decyzyjny systemu odpowiedzialny za jego działanie) OGŁOSZENIE POLSKIEGO KOMITETU NORMALIZACYJNEGO Zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169 poz. 1386) Polskie Normy są chronione prawem autorskim jak utwory literackie, a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu. W związku z pojawieniem się na rynku Polskich Norm bez wiedzy i zgody PKN informujemy, że wydawanie i rozpowszechnianie na dowolnym nośniku (papierowym lub elektronicznym) Polskich Norm i Katalogu PN wymaga uzyskania zgody PKN na taką działalność poszczególnych wydawnictw i dystrybutorów. Wyrazem uzyskania akceptacji PKN na taką działalność jest oznakowanie publikacji hologramem z logo PKN bądź informacji o zgodzie PKN na wydawanie lub rozpowszechnianie Polskich Norm lub Katalogu PN. Publikowanie dokumentów nie posiadających powyższego oznakowania jest niezgodne z aktualnym stanem prawnym, a informacje zawarte w takich dokumentach mogą być niekompletne lub nieaktualne. Informacji o aktualności publikacji i wydanych zgodach PKN dla wydawców lub dystrybutorów udziela: Polski Komitet Normalizacyjny Wydział Marketingu i Sprzedaży ul. Świętokrzyska Warszawa tel.: (22) , fax: (22) wms@pkn.pl Naruszenie praw PKN jest przestępstwem i podlega postępowaniu karnemu w myśl ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Elementy systemu normalizacji w Polsce POLSKI KOMITET NORMALIZACYJNY Zastępca Prezesa Prezes Zastępca Prezesa KOMITETY TECHNICZNE GRUPY ROBOCZE EKSPERCI RADA NORMALIZACYJNA

13 Zadania Polskiego Komitetu Normalizacyjnego określanie stanu i kierunków normalizacji; organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych, w szczególności przez ankietę powszechną projektów norm; zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm oraz innych dokumentów normalizacyjnych; reprezentowanie Rzeczpospolitej Polskiej w międzynarodowych i regionalnych organizacjach normalizacyjnych, uczestnictwo w ich pracach oraz występowanie za granicą w sprawach dotyczących normalizacji; inicjowanie i organizowanie pracy komitetów technicznych do realizacji zadań związanych z opracowywaniem dokumentów normalizacyjnych organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej normalizacji i dziedzin pokrewnych; opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z normalizacją. Priorytety Polskiego Komitetu Normalizacyjnego Osiągnięcie wymaganego stopnia harmonizacji Polskich Norm z normami europejskimi Wprowadzanie do Polskich Norm zatwierdzonych EN Włączenie do programu prac wprowadzania metodą tłumaczenia norm europejskich zharmonizowanych z dyrektywami nowego podejścia ; Włączenie do programu prac wprowadzania metodą tłumaczenia norm europejskich terminologicznych; Włączenie do programu prac EN wytypowanych podczas ankiety projektów EN (w szczególności w zakresie podanym w art. 13 ust. 1, pkt. 2 dotyczącym uzgadniania potrzeb tłumaczenia na język polski norm europejskich z zakresu ochrony życia, zdrowia, środowiska, mienia oraz bezpieczeństwa użytkowania, wprowadzonych do PN w języku oryginału) Rada Normalizacyjna - skład Rada Normalizacyjna jest organem wybieralnym powoływanym na okres 4 lat. W skład jej wchodzą przedstawiciele (nie więcej niż po 5 osób): organów administracji rządowej; ogólnopolskich organizacji gospodarczych; ogólnopolskich organizacji pracodawców; krajowych lub regionalnych organizacji, których celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów; ogólnopolskich organizacji zawodowych i naukowo-technicznych; szkół wyższych i nauki. Zadania Rady Normalizacyjnej Do zadań Rady Normalizacyjnej należy akceptacja corocznych sprawozdań z działalności PKN, składanych przez Prezesa PKN a także wydawanie opinii, w szczególności dotyczących: stanu i kierunków normalizacji; wniosków o powołanie i odwołanie komitetów technicznych, przepisów wewnętrznych PKN dotyczących opracowywania dokumentów normalizacyjnych, projektów dokumentów normalizacyjnych, w których opracowaniu uczestniczy PKN, na zasadach określonych w przepisach wewnętrznych PKN. Do kompetencji Rady należy również : składanie wniosku o powołanie i odwołanie Prezesa PKN, organizowanie konkursu na Prezesa PKN

14 Komitety techniczne Komitety techniczne są kolegialnymi ciałami powoływanymi przez prezesa PKN do prowadzenia prac normalizacyjnych w przydzielonych im zakresach tematycznych. W skład komitetu technicznego wchodzą: przewodniczący, zastępca przewodniczącego (powoływany w uzasadnionych przypadkach), sekretarz, członkowie. KT tworzą specjaliści delegowani przez: organy administracji rządowej, organizacje: gospodarcze, pracodawców, konsumenckie, zawodowe i naukowotechniczne, szkoły wyższe i naukę oraz pracownicy PKN, z zachowaniem zasady reprezentatywności wszystkich zainteresowanych określonym zakresem tematycznym, z uwzględnieniem potrzeb gospodarki krajowej. 53 W NORMALIZACJI KRAJOWEJ STOSUJE SIĘ NASTĘPUJĄCE ZASADY: 1) jawności i powszechnej dostępności, 2) uwzględniania interesu publicznego, 3) dobrowolności uczestnictwa w procesie opracowywania i stosowania norm, 4) zapewnienia możliwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych wprocesie opracowywania norm, 5) konsensu jako podstawy procesu uzgadniania treści norm, 6) niezależności od administracji publicznej oraz jakiejkolwiek grupy interesów, 7) jednolitości i spójności postanowień norm, 8) wykorzystywania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki, 9) zgodności z zasadami normalizacji europejskiej i międzynarodowej. (Art. 4 Ustawy o normalizacji z dnia 12 września 2002 r.) 54 NORMALIZACJA KRAJOWA PROWADZONA JEST W CELU: 1) racjonalizacji produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych, 2) usuwania barier technicznych w handlu i zapobiegania ich powstawaniu, 3) zapewnienia ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy, 4) poprawy funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów, procesów i usług oraz regulowania ich różnorodności, 5) zapewnienia jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług, 6) działania na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji europejskiej i międzynarodowej, 7) ułatwiania porozumiewania się przez określanie terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania. (Art. 3 Ustawy o normalizacji z dnia 12 września 2002 r.) Metody opracowywania Polskich Norm: Polska Norma własna; Wprowadzenie norm międzynarodowych: metodą tłumaczenia, metodą przedruku z tłumaczeniem; Wprowadzenie norm europejskich: metodą tłumaczenia, metodą przedruku z tłumaczeniem, metodą uznania;

15 Opracowanie PN własnej Każdy nowy temat dotyczący opracowania PN własnej podlega notyfikacji we właściwej europejskiej organizacji normalizacyjnej; Obowiązuje zasada wstrzymania (standstill) krajowych prac normalizacyjnych związanych z opracowaniem PN własnych zgodnie z przepisami wewnętrznymi CEN/CENELEC część 2; Wyniki notyfikacji decydują o wprowadzeniu propozycji do programu prac normalizacyjnych na dany rok. Zasada standstill Jest to wstrzymanie krajowych prac normalizacyjnych (bez względu na jakim etapie się znajdują), jeżeli prowadzone są w tym samym zakresie prace na poziomie europejskim Czy można stosować stare, wycofane Polskie Normy? Tak, ale fakt ten powinien być uzgodniony między współpracującymi stronami (np.. dostawcą odbiorcą). Wycofanie zdezaktualizowanej normy nie jest równoznaczne z prawnym zakazem jej stosowania (zasada normalizacji dobrowolnej). Normy wycofane prezentują mniej nowoczesne rozwiązania z punktu widzenia postępu naukowotechnicznego. Jednak rozwiązania te nie są błędne! Grupa cenowa Liczba stron Cena PN (zł) A ,00 B ,50 C ,20 D ,90 E ,60 F ,30 G ,00 H ,70 J ,40 K ,10 L ,10 M ,10 N ,20 P ,20 Q ,30 R ,00 S ,80 T ,20 U ,40 V ,50 W ,00 X ,00 XA ,00 XB ,50 XC ,00 XD ,30 Cennik Polskich Norm

16 XE ,20 XF ,90 XG ,90 XH ,90 XJ ,90 XK ,20 XL ,50 XM ,90 XN ,90 XP ,20 XQ ,50 XR ,90 XS ,80 XT ,80 XU ,20 XV ,50 XW ,80 XZ cena indywidualna Ceny projektów Polskich Norm są o 30% niższe od cen PN. Grupa cenowa XZ - "cena indywidualna" oznacza, że ze względu na nietypową zawartość normy (np. fotografie, programy komputerowe lub inne cechy dokumentu) ustalono dla danej normy szczególną cenę, inną niż cena wynikająca z liczby stron