Absolwenci akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego

Transkrypt

1 24 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): Absolwenci akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA The graduates of accredited schools of public health in The United States of America MAREK BRY A, IRENA MANIECKA-BRY A Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w odzi Introduction. In August 2006, there were 37 schools of public health accredited by the Council of Education for Public Health in the USA. Aim. This paper aims to characterise the graduates of accredited schools of public health in the USA by diplomas, sex and core courses. Material and methods. On the basis of materials provided by the Association of Schools of Public Health and regular post exchanges with all the schools, we obtained data on their graduates during 15 years ( ). In this period, the number of accredited schools has increased from 25 to 37. Results. The collected data show that together with the growth of the school network, the number of students and graduates augmented as well. In 1991, there were students in the schools under study, whereas in 2005 their number rose to The number of graduates grew from 3994 (including 3553 masters diplomas and 441 Ph.D.) in 1991 to 6656 (including 5895 masters diplomas and 761 Ph.D.) in In the entire period , people graduated from the accredited schools of public health in the USA, obtained their M.P.H. or other master diplomas, whereas 8289 got their Ph.D. degrees. Detailed results of our study are presented in a table concerning the basic data on the graduates of all schools under study in 2004 (by core areas). Conclusions. In the period , the accredited schools of public health educated several thousand professionals, who had been adequately prepared to put the acquired knowledge and skills into practice. there is a need to perform research well grounded on literature and oriented at a critical analysis of the curricula, forms and methods of delivering courses in the leading schools of public health in the world. Key words: schools of public health, graduates, USA Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): Nades³ano: Zakwalifikowano do druku: Wprowadzenie. W sierpniu 2006 roku w Stanach Zjednoczonych funkcjonowa³o 37 szkó³ zdrowia publicznego, posiadaj¹cych akredytacjê Rady Edukacji Zdrowia Publicznego. Cel pracy. Charakterystyka absolwentów akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA wed³ug uzyskanego dyplomu, p³ci i najwa niejszych kierunków kszta³cenia. Materia³ i metody. Na podstawie materia³ów Stowarzyszenia Szkó³ Zdrowia Publicznego i korespondencji z poszczególnymi szko³ami, poddano analizie dane o absolwentach tych szkó³ w ci¹gu 15 lat ( ). W tym okresie liczba szkó³ akredytowanych wzros³a z 25 do 37. Wyniki. W œwietle zgromadzonych danych okaza³o siê, e wraz z poszerzaniem sieci szkó³, wzrasta³a tak e liczba s³uchaczy i absolwentów. W 1991 r. s³uchaczami szkó³ poddanych analizie by³o osób, a w koñcowym roku analizy (2005) ich liczba wzros³a do Liczba absolwentów zwiêkszy³a siê z 3994 (w tym 3553 magistrów i 441 doktorów) w 1991 r. do 6656 (w tym 5895 magistrów i 761 doktorów) w 2005 r. W latach akredytowane szko³y zdrowia publicznego w USA ukoñczy³o absolwentów, w tym dyplomy magisterskie otrzyma³o s³uchaczy, a dyplomy doktorskie 8289 osób. Wnioski. W latach akredytowane szko³y zdrowia publicznego przygotowa³y kilkadziesi¹t tysiêcy profesjonalistów, nale ycie przystosowanych do praktycznego wykorzystywania zdobytej wiedzy i umiejêtnoœci. Nale y prowadziæ badania, poparte rzetelnymi studiami literaturowymi, ukierunkowane na krytyczn¹ analizê programów nauczania, form i metod prowadzenia zajêæ dydaktycznych w wiod¹cych szko³ach zdrowia publicznego na œwiecie. S³owa kluczowe: szko³y zdrowia publicznego, absolwenci, USA Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr n. ekon. Marek Bry³a Zak³ad Medycyny Spo³ecznej, Katedra Medycyny Spo³ecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w odzi ul. eligowskiego 7/9, ódÿ, bryla_marek@wp.pl Wprowadzenie W sierpniu 2006 r. w USA funkcjonowa³o 37 szkó³ zdrowia publicznego, posiadaj¹cych akredytacjê Rady Edukacji Zdrowia Publicznego (Council of Education for Public Health). Funkcjonowanie tych szkó³ jest œciœle okreœlone licznymi kryteriami. Zgodnie z nimi szko³a, aby uzyskaæ status szko³y akredytowanej, powinna m.in. przedstawiæ program na- uczania, zgodny z misj¹ i zadaniami uczelni, prowadz¹cy do uzyskania przez s³uchaczy dyplomu magistra zdrowia publicznego lub równowa nego innego dyplomu magistra przynajmniej w piêciu podstawowych dziedzinach nauczania zdrowia publicznego. Szko³a powinna zapewniaæ tak e uzyskanie dyplomu doktorskiego w co najmniej trzech spoœród tych piêciu najwa niejszych dziedzin [1].

2 Bry³a M, Maniecka-Bry³a I. Absolwenci akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA 25 Cel pracy Charakterystyka absolwentów akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA wed³ug uzyskanego dyplomu, p³ci i najwa niejszych kierunków kszta³cenia. Materia³ i metody Na podstawie materia³ów Stowarzyszenia Szkó³ Zdrowia Publicznego (Association of Schools of Public Health) i korespondencji z poszczególnymi szko³ami, poddano analizie dane o absolwentach tych szkó³ za okres 15 lat ( ). Zastosowano wskaÿniki struktury, natê enia i dynamiki. Analizê wzbogacono o aktualn¹ literaturê tematu, szczególnie w aspekcie przygotowania absolwentów tych szkó³ do pe³nienia roli zawodowej w systemie opieki zdrowotnej. Niniejsze opracowanie wpisuje siê w ci¹g prac poœwiêconych szko³om zdrowia publicznego w USA, posiadaj¹cych certyfikat instytucji akredytuj¹cej. Wyniki Szko³y kszta³c¹ profesjonalistów zdrowia publicznego. Absolwenci otrzymuj¹ stopieñ magisterski lub doktorski (t³umaczenie go na jêzyk polski niekiedy nastrêcza trudnoœci). Najczêœciej uzyskiwanymi stopniami s¹: MPH (Master of Public Health) magister zdrowia publicznego MSPH (Master of Science in Public Health) magister nauk o zdrowiu MS (Master of Science) magister (np. ekonomii) MHA (Master of Hospital Administration) magister w zakresie zarz¹dzania szpitalem MHSA (Master of Health Services Administration) magister zarz¹dzania s³u b¹ zdrowia DrPH (Doctor of Public Health) doktor w zakresie zdrowia publicznego ScD (Doctor of Science) doktor nauk (œcis³ych, szczególnie w odniesieniu do pracy naukowej) PHD (Doctor of Philosophy) doktor (nauk humanistycznych) A ponadto, absolwenci mog¹ otrzymywaæ podwójny stopieñ, np. magistra zdrowia publicznego i m.in.: BA (Bachelor of Arts) licencjat (najni szy stopieñ naukowy) MA (Master of Arts) magister (nauk humanistycznych) MN (Master of Nursing) magister pielêgniarstwa MSN (Master of Science in Nursing) magister nauk pielêgniarskich DZIEDZINY NAUCZANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO W AKREDYTOWANYCH SZKO ACH ZDROWIA PUBLICZNEGO W STANACH ZJEDNOCZONYCH Areas of public health education in accredited public health schools in USA DZIEDZINY PODSTAWOWE Main courses DZIEDZINY UZUPE NIAJ CE Complementary courses zarz¹dzanie s³u b¹ zdrowia health care management biostatystyka biostatistics epidemiologia epidemiology oœwiata i zachowania zdrowotne health education œrodowiskowe determinanty zdrowia environmental determinants of health miêdzynarodowe zdrowie publiczne international public health praktyka biomedyczna i laboratoryjna biomedical and laboratory practice ywienie nutrition praktyka zdrowia publicznego public health practice zdrowie matki i dziecka mother and child health zdrowie œrodowiskowe environmental health Ryc. 1. Dziedziny nauczania zdrowia publicznego w akredytowanych szko³ach zdrowia publicznego w USA Fig. 1. Areas of public health education in accredited public health schools in USA

3 26 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): MBA (Master of Business Administration) magister zarz¹dzania MPA (Master of Public Administration) magister zarz¹dzania MPP (Master of Public Policy) magister polityki publicznej MSW (Master of Social Work) magister spraw socjalnych MD (Doctor of Medicine) lekarz, doktor medycyny DDS (Doctor of Dental Science) doktor stomatologii JD (Juris Doctor) doktor praw. Najwiêcej osób koñcz¹cych edukacjê w akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w Stanach Zjednoczonych uzyskuje stopieñ magistra zdrowia publicznego. W promocji w 2005 r. otrzyma³y go 4234 osoby tj. 71,82% spoœród 5895 a wiêc wszystkich magistrów. Przyjêto dychotomiczny podzia³ dziedzin nauczania zdrowia publicznego na dziedziny podstawowe i uzupe³niaj¹ce. Podzia³ ten przedstawiono na rycinie 1. W tym miejscu warto nadmieniæ, e w sierpniu 2006 r. opublikowano materia³, w opracowaniu którego wziê³o udzia³ oko³o 300 pracowników na- ukowych szkó³ akredytowanych, w którym zawarto nie tylko definicje poszczególnych dziedzin nauczania i ich zakres przedmiotowy, ale tak e przedstawiono wykaz umiejêtnoœci, jakie powinni posiadaæ absolwenci poszczególnych kierunków kszta³cenia [2]. Akredytowane szko³y zdrowia publicznego s¹ struktur¹ dynamiczn¹, ich liczba na przestrzeni 15 lat wziêtych pod uwagê wzrasta³a w nastêpuj¹cy sposób: w 1991 r. wynosi³a 25, w latach osi¹gnê³a 27, w latach by³o ich 28, w 2001 r. 29, w 2002 r. 32, w 2003 r. 33, w 2004 r. 36 i w 2005 r. 37. W 1998 r. jedna ze szkó³ (University of Hawaii School of Public Health) utraci³a akredytacjê i dotychczas jej nie odzyska³a. Wzrostowi liczby szkó³ towarzyszy³ wzrost liczby s³uchaczy i absolwentów [3, 4, 5]. Na rycinie 2 odniesiono liczbê absolwentów, koñcz¹cych szko³ê w danym roku, do liczby s³uchaczy w tym e roku. Ju na pierwszy rzut oka widaæ tendencjê wzrostow¹ zarówno co do liczby s³uchaczy, jak i liczby absolwentów. Z uwagi na brak danych pominiêto liczbê s³uchaczy Tulane University School of Public Health & Tropical Medicine w 2005 r., co zani a ogóln¹ liczbê s³uchaczy w 2005 r. Ze wzglêdu na to, e w 2004 r. liczba s³uchaczy tej szko³y wynosi- ³a 1203, mo na oszacowaæ, e w 2005 r. liczba wszyst , , , ,5 4761, ,5 5171, liczba s³uchaczy / number of students liczba doktorów / number of doctors liczba magistrów / number of masters Uwaga: - liczby u³amkowe oznaczaj¹, e absolwenci uczestniczyli w zajêciach w niepe³nym wymiarze; - nie uwzglêdniono danych o liczbie s³uchaczy w jednej ze szkó³ w 2005 r. Ryc. 2. Liczba s³uchaczy i absolwentów: magistrów i doktorów akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA w latach Fig. 2. Number of students and graduates: masters and doctors of accredited public health schools in USA in

4 Bry³a M, Maniecka-Bry³a I. Absolwenci akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA 27 obroniono w Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, tak e w 1999 r. Zbiorcze dane wskazuj¹, e na przestrzeni lat najmniej magistrów 20 (tj. 0,03% ogó³u osób, które uzyska³y magisterium we wszystkich analizowanych szko³ach w okresie 15 lat) wypromowano w The University of Kentucky College of Public Health, ale wynika to z faktu przyznania tej szkole akredytacji w 2005 r. Inne szko- ³y zdrowia publicznego, tak e niedawno akredytowane, które ukoñczy³a niewielka liczba magistrów, to University of Arkansas for Medical Sciences College of Public Health 35 (0,05% ogó³u) i Drexel University School of Public Health 94 (0,13% ogó³u). W tym samym okresie ( ) najwiêksza liczba magistrów 5646 (8,02% ogó³u magistrów) uzyska³a dyplom najwiêkszej, a zarazem najstarszej szko- ³y zdrowia publicznego na œwiecie Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, 5301 osób (7,53%) zdoby³o magisterium studiuj¹c w Tulane University School of Public Health & Tropical Medicine, 4425 osób (6,29%) w University of North Carolina at Chapel Hill School of Public Health, 4412 osób (6,27%) w Harvard School of Public Health i 4242 osoby (6,03%) w University of Michigan School of Public Health. ¹cznie w wymienionych wy ej 5 szko³ach magisterium zdoby³o osób, tj. 34,14% wszystkich magistrów. Trzy szko³y zdrowia publicznego: Drexel University School of Public Health, University of Arkansas for Medical Sciences College of Public Health i Texas A&M School of Rural Public Health, jak dot¹d, nie wypromowa³y doktorów. Najwiêcej stopni doktorskich uzyskano w Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health ( ,85% ogó- ³u), University of North Carolina at Chapel Hill School of Public Health (885 10,68%), Harvard School of Public Health (801 9,66%), University of Michigan School of Public Health (491 5,92%) i w University of California at Berkeley School of Public Health (486 5,86%). Razem te 5 szkó³ w latach wypromowa³o 4060 doktorów (48,98% ogó³u). Na uwagê zas³uguje liczba absolwentów w analizowanym okresie w podziale na osoby, które uzyska- ³y magisterium i doktorat. Spoœród absolwentów, dyplom magistra otrzyma³o osób, doktora 8289 osób. W strukturze absolwentów nie nastêpowa³y istotne zmiany udzia³u promowanych magistrów i doktorów. Odsetek absolwentów magistrów wœród ogó³u absolwentów zawiera³ siê w przedziale od 87,64% w 1993 r. do 90,41% w 2000 r. Per analogiam, odsetek promowanych doktorów waha³ siê od 9,59% do 12,36%. Przeciêtna liczba absolwentów rocznie to 5244 osoby, w tym 4692 magistrów i 552 doktorów. Liczba magistrów zwiêkszy³a siê z 3553 w 1991 r. do 5895 w 2005 r. (o 65,92%), natomiast liczba doktorów wzros³a dla tych samych lat z 441 do 761 (o 72,56%). W odniesieniu do magistrów oblikich s³uchaczy wynosi³a osób. W latach akredytowane szko³y zdrowia publicznego w USA ukoñczy³y osoby. Jak wynika z ryciny 2, widoczna jest wzrostowa tendencja narastania liczby absolwentów. O ile w 1991 r. by³o ich 3994, to w 2005 r (wzrost o 2/3). W tym miejscu niezbêdne jest wyjaœnienie faktu, i liczba absolwentów w niektórych przypadkach okreœlana jest liczb¹ u³amkow¹. Dotyczy to sytuacji, gdy czêœæ absolwentów uczestniczy³a w zajêciach z danego przedmiotu w niepe³nym wymiarze godzin. S³uchacze maj¹ bowiem obowi¹zek uczestniczenia w pewnych zajêciach pe³nym wymiarze, natomiast w innych mog¹ braæ udzia³ dobrowolnie, œwiadomie dokonuj¹c wyboru interesuj¹cych ich tematów. Ma to zw³aszcza miejsce wówczas, gdy szko³a oferuje wiele specjalistycznych przedmiotów, mieszcz¹cych siê w krêgu zainteresowañ modu³u programowego; np. w szkole w Harvardzie mo na wybieraæ spoœród oko³o 30 ró nych przedmiotów dotycz¹cych ró nych ekonomicznych zagadnieñ ochrony zdrowia. Oczywiœcie, aby s³uchacz móg³ zostaæ absolwentem, musi wykazaæ siê uzyskaniem niezbêdnej wiedzy z zakresu zdrowia publicznego, popartej uzyskaniem odpowiedniej ³¹cznej liczby tzw. kredytów (w przypadku magisterium wymagany jest udzia³ w zajêciach przez 2 lata w pe³nym wymiarze godzinowym, b¹dÿ uzyskaniem 42 kredytów semestralnych, aczkolwiek mo liwe s¹ odstêpstwa od tej zasady, gdy np. s³uchacz mo e wykazaæ siê du ym doœwiadczeniem, które posiad³ pracuj¹c w zdrowiu publicznym wówczas mo e skorzystaæ z indywidualnego toku studiów). Sprawa dotyczy s³uchaczy odbywaj¹cych studia w danej szkole. Podobnie, wyjaœnienia wymaga sprawa uzyskiwania podwójnych stopni, np. magistra zdrowia publicznego i magistra spraw socjalnych. Odbywa siê to w tej samej szkole zdrowia publicznego po spe³nieniu wymogów okreœlonych w kryteriach akredytacyjnych opracowanych przez Radê Edukacji Zdrowia Publicznego, obowi¹zuj¹cych wszystkie te szko³y, dotycz¹cych m.in. posiadania przez szko³ê przynajmniej minimum kadry o okreœlonych specjalnoœciach. Skala zjawiska podwójnych dyplomów nie jest du a: w 2005 r. uzyska³o je ³¹cznie 208 osób w 15 szko³ach. Spoœród 208 podwójnych dyplomów najwiêcej, bo 31 (14,9%), dotyczy³o dyplomu magistra zdrowia publicznego i magistra spraw socjalnych. Z materia³ów bêd¹cych w posiadaniu autorów wynika, e bardzo zró nicowana liczba magistrów uzyskuje promocjê w zale noœci od konkretnej szko- ³y i danego roku. Tytu³em przyk³adu mo na tu jedynie podaæ, e najwiêcej dyplomów magisterskich (494) w ci¹gu jednego roku odebrali s³uchacze Tulane University School of Public Health & Tropical Medicine w 1999 r., a najwiêcej doktoratów (113)

5 28 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): czenie indeksu dynamiki o podstawie sta³ej (przyjmuj¹c rok 1991 za 100,00) wykazuje, e wskaÿnik ten jedynie w 1992 r. by³ ni szy (99,69), co oznacza, e liczba promowanych magistrów zmniejszy³a siê w porównaniu z rokiem wyjœciowym o 0,31%; w pozosta³ych latach liczba osób, które otrzyma³y stopieñ magistra by³a wiêksza ni w 1991 r. Ciekawsze wyniki przynios³o obliczenie dla magistrów indeksu o podstawie zmiennej (³añcuchowego, tj. z roku na rok). Wówczas najni sz¹ wartoœæ wskaÿnik ten osi¹gn¹³ w 2001 r. 97,31, zatem w stosunku do roku 2000 liczba wypromowanych magistrów by³a mniejsza o 2,69%. Najwy sz¹ wartoœæ wskaÿnik ten mia³ w roku ,47, co przek³ada siê na wzrost o 10,47% liczby osób, które uzyska³y magisterium w zestawieniu z rokiem poprzednim. Interesuj¹ce wyniki wynikaj¹ z obliczenia indeksów dynamiki dla osób, które obroni³y doktorat w akredytowanych szko³ach zdrowia publicznego. W przypadku indeksu o podstawie sta³ej, przyjmuj¹c rok bazowy za 100,00, jedynie w latach i w 2005 r. by³ wy szy dla doktorów ni dla magistrów, w pozosta³ych latach indeks dla doktorów by³ ni szy od indeksu dla magistrów. Z kolei indeks ³añcuchowy dla doktorów a dla 4 lat: 1994, 1995, 1997 i 2000 wynosi³ poni ej 100,00, a wiêc liczba promowanych doktorów by³a mniejsza ni w poprzednim roku. Najni sz¹ wartoœci¹ wskaÿnik ten cechowa³ siê w 1995 r. 96,09, czyli w stosunku do roku poprzedniego liczba doktorów by³a mniejsza o 3,91%. Najwy szy wskaÿnik 118,91 mia³ m 2005 r., w którym wypromowano o 18,91% wiêcej doktorów ni w 2004 r. (761 w stosunku do 640). Spoœród 14 lat, dla których mo na by³o taki wskaÿnik obliczyæ, dla 7 lat by³ on wy szy dla doktorów ni dla magistrów i vice versa. Rycina 3 s³u y pog³êbieniu analizy dziêki zrelatywizowaniu liczby absolwentów (magistrów i doktorów) do liczby szkó³ w danym roku z przedzia³u lat wziêtych pod uwagê. Rycina zosta³a skonstruowana dla przejrzystoœci obrazu z wykorzystaniem dwu osi rzêdnych: na osi po lewej stronie od³o ono liczbê magistrów, oœ po prawej stronie przeznaczono dla doktorów. Liczba wszystkich absolwentów, przypadaj¹cych na 1 szko³ê, by³a najwy sza w 2000 r. i wynosi³a 209,9, najni sza zaœ w 1992 r. 148,0. Dla porównania w 2005 r. przeciêtnie promocje uzyskiwa³o 179,9 absolwentów w rozpatrywanych szko³ach. Liczba osób, które uzyska³y magisterium, tak e w odniesieniu do jednej szko³y, by³a najwy sza w 2000 r. 189,8, najni - sza zaœ w 1992 r. 131,2. W 2005 r. szko³y akredytowane promowa³y 159,3 magistrów. Co siê tyczy doktorów, to najwiêcej ich w przeliczeniu na 1 szko³ê uzyska³o stopieñ w 2005 r. 20,6, najmniej, bo 16,9 w 1992 r. W roku akademickim 2003/2004 liczba absolwentów waha³a siê od 17 w University of Arkansas for Medical Sciences College of Public Health do 558 w Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health. W 2004 r. w ka dej z 14 szkó³ promocjê uzyska³o mniej ni 100 absolwentów, 9 szkó³ ukoñczy³o od 100 do 200 s³uchaczy, w 7 szko³ach wypromowano od 200 do 300 absolwentów, zaœ w 6 szko³ach dyplom uzyska³o powy ej 300 s³uchaczy. Poza wspomnian¹ wy- ej Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health (558 absolwentów), najwiêksze promocje mia³y miejsce wtulane University School of Public Health & Tropical Medicine (439 absolwentów) i w Harvard School of Public Health (405 absolwentów). Warto podkreœliæ, ew strukturze absolwentów wszystkich szkó³ absolwenci magistrowie stanowili 90,0% ,6 16,9 19,1 18,9 18,2 19,4 19,2 19,7 20,4 20,1 189,8 19,8 18,0 17,0 17,8 20, ,1 169,9 170,1 178,8 178, ,7 153,5 159,0 151,7 160,0 159,3 142, ,2 135, liczba magistrów na 1 szko³ê / number of masters per 1 school liczba doktorów na 1 szko³ê / number of doctors per 1 school 0 Ryc. 3. Liczba absolwentów (magistrów i doktorów) w przeliczeniu na 1 akredytowan¹ szko³ê zdrowia publicznego w USA w latach Fig. 3. Number of graduates (masters and doctors) per 1 accredited public health school in USA in

6 Bry³a M, Maniecka-Bry³a I. Absolwenci akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA 29 Tabela I. Absolwenci akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA wg najwa niejszych kierunków kszta³cenia w 2004 r. Table I. Graduates of accredited public health schools in USA classified according to major education areas in w tym: najwa niejsze kierunki kszta³cenia Major areas of education Nazwa szko³y Name of school Liczba absolwentów Number of graduates epidemiologia i biostatystyka epidemiology and biostatistics zarz¹dzanie s³u b¹ zdrowia health care management Oœwiata i zachowania zdrowotne health education miêdzynarodowe zdrowie publiczne international public health Boston University School of Public Health ,5 44,5 66,5 Columbia University Mailman School of Public Health Drexel University School of Public Health Emory University Rollins School of Public Health , G. Washington University School of Public Health & Health Services Harvard School of Public Health Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health Loma Linda University School of Public Health New York Medical College School of Public Health Saint Louis University School of Public Health 69 17, ,5 0 Tulane University School of Public Health & Tropical Medicine Yale University School of Public Health Ohio State University School of Public Health San Diego State University Graduate School of Public Health Texas A&M School of Rural Public Health University at Albany SUNY School of Public Health University of Alabama at Birmingham School of Public Health University of Arizona Mel&Enid Zuckerman College of Public Health University of Arkansas for Medical Sciences College of Public Health University of California at Berkeley School of Public Health University of California at Los Angeles School of Public Health University of Illinois at Chicago School of Public Health University of Iowa College of Public Health University of Massachusetts School of Public Health University of Medicine & Dent. of New Jersey School of Public Health University of Michigan School of Public Health University of Minnesota School of Public Health University of North Carolina at Chapel Hill School of Public Health University of North Texas Health Sc. Center School of Public Health University of Oklahoma College of Public Health University of Pittsburgh Graduate School of Public Health University of Puerto Rico School of Public Health University of South Carolina Arnold School of Public Health University of South Florida School of Public Health University of Texas School of Public Health University of Washington School of Public Health & Comm. Medicine RAZEM liczba absolwentów , ,5 RAZEM odsetek absolwentów 100,0 25,9 18,4 13,0 9,0 Uwaga: liczby u³amkowe oznaczaj¹, e absolwenci uczestniczyli w zajêciach z danego kierunku w niepe³nym wymiarze

7 30 Probl Hig Epidemiol 2007, 88(1): wszystkich absolwentów, a absolwenci doktorzy 10,0%. Trzy szko³y nie wypromowa³y doktorów. Przyjmuj¹c za 100% liczbê doktorów magisterskich i doktorskich ³¹cznie, najwiêkszy odsetek doktoratów (20,9%) uzyskano w University of South Carolina Arnold School of Public Health. Najwiêksz¹ liczb¹ doktoratów przyznano w Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health (105), w University of North Carolina at Chapel Hill School of Public Health (68) i w Harvard School of Public Health (56). Warto dodaæ, e absolwentami akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego s¹ w zdecydowanej wiêkszoœci kobiety (przeciêtnie 69,0%). Kobiety przewa- a³y nad mê czyznami we wszystkich analizowanych szko³ach, a ich udzia³ waha³ siê od 52,0% na University of Alabama at Birmingham School of Public Health do 83,3% w Drexel University School of Public Health. Niniejsze opracowanie nale y wzbogaciæ o szczegó³owe dane dotycz¹ce absolwentów ka dej z akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego wed³ug najwa niejszych kierunków kszta³cenia, co przedstawiono w tabeli I. Przedstawione dane dotycz¹ osób, które uzyska³y promocjê w 2004 r. W œwietle przedstawionych w tab. I danych, najczêœciej absolwenci byli ukierunkowani na epidemiologiê i biostatystykê (24,9%) oraz zarz¹dzanie s³u b¹ zdrowia (18,4%), w dalszej kolejnoœci zaœ na oœwiatê i zachowania zdrowotne (13,0%) oraz miêdzynarodowe zdrowie publiczne (9,0%). Te cztery kierunki ukoñczy³o 4240 spoœród 6399 absolwentów (66,3%). Wœród wymienionych czterech kierunków, w odniesieniu do trzech: epidemiologii i biostatystyki, zarz¹dzania s³u b¹ zdrowia oraz miêdzynarodowego zdrowia publicznego, najwiêcej s³uchaczy ukoñczy³o je w Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, natomiast w zakresie oœwiaty i zachowañ zdrowotnych w University of California at Los Angeles School of Public Health. Warto zaznaczyæ, e poza czterema wymienionymi kierunkami, wœród innych najwiêksz¹ popularnoœci¹ cieszy³y siê: nauki o œrodowisku (które ukoñczy³o 8,1% absolwentów), kierunek okreœlany jako zdrowie matki i dziecka (5,0%), praktyka zdrowia publicznego i zarz¹dzanie programami (4,5%) i nauki o ywieniu (1,8%). Analizê absolwentów szkó³ akredytowanych mo na prowadziæ te w oparciu o inne kryteria np. etniczne, co jest typowe dla amerykañskiego systemu kszta³cenia. Ograniczone ramy niniejszego opracowania uniemo liwiaj¹ jednak odniesienie siê do innych podzia³ów absolwentów tych szkó³. Akredytowane szko³y zdrowia publicznego nie tylko wiele uwagi poœwiêcaj¹ nale ytemu przygotowaniu absolwentów do pracy w zdrowiu publicznym [6, 7, 8, 9, 10], ale okazuj¹ wiele troski u³atwianiu zdobycia pracy przez osób, które je ukoñczy³y. Zagadnienie to jest obszerne i mo e stanowiæ przedmiot odrêbnego opracowania. Dla potrzeb niniejszej pracy wystarczy tylko zasygnalizowaæ, e na terenie tych szkó³, albo przy innej jednostce organizacyjnej danego uniwersytetu funkcjonuj¹ biura poœrednictwa pracy, które pomagaj¹ s³uchaczom koñcz¹cym uczelniê przy pomocy ró nych form znaleÿæ (albo zmieniæ) odpowiedni¹ dla nich pracê, by uto samiali siê z zadaniami, jakie powinni realizowaæ w pracy zawodowej. Wa n¹ rol¹ tych biur jest oferowanie niezwykle szerokiego zakresu us³ug, g³ównie korzystaj¹c z oprogramowania komputerowego tak, aby pomagaæ wyjaœniaæ ewentualne w¹tpliwoœci i co mo e wa niejsze uczulaæ osoby korzystaj¹ce z ich pomocy na integrowanie potrzeb osobistych z obiektywnym zapotrzebowaniem na specjalistów zdrowia publicznego. Temu celowi s³u y tak e funkcjonuj¹ca na terenie USA sieæ kilkudziesiêciu oœrodków szkolenia w zdrowiu publicznym (public health training centers), utrzymuj¹cych œcis³e kontakty z akredytowanymi szko³ami zdrowia publicznego [11]. Szczególne miejsce w zapoznawaniu absolwentów z charakterem przysz³ego miejsca pracy w zale noœci od uzyskanego profilu wykszta³cenia w zdrowiu publicznym spe³nia przewodnik [12]. Amerykañskie idee perfekcyjnego przygotowania profesjonalistów zdrowia publicznego do praktycznych dzia³añ na innych kontynentach, tak e w Europie, znajduj¹ tak e odzwierciedlenie w wielu opracowaniach naukowych [13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20]. Tak e i w Polsce coraz wiêcej uwagi zwraca siê na dostosowanie programów nauczania na kierunku zdrowie publiczne pod k¹tem przysz³ego rynku pracy. Jest to obszerne zagadnienie i tylko jako przyk³ad mo na zacytowaæ nastêpuj¹ce stwierdzenie: Jest spraw¹ przes¹dzon¹, e przygotowanie kadr maj¹cych w przysz³oœci dzia³aæ na rzecz zdrowia publicznego jest procesem, którego nie zakoñczy w pe³ni wyznaczony programem cykl edukacyjny. Nie mo na bowiem skutecznie zaprojektowaæ ca³ego programu kszta- ³cenia, realizowanego w tak dynamicznie zmieniaj¹cej siê rzeczywistoœci. Z koniecznoœci zaprojektowany program kszta³cenia jest modyfikowany przez zachodz¹ce w otoczeniu zmiany, przez transformacje systemów i struktur organizacyjnych, przez procesy restrukturyzacyjne w zak³adach opieki zdrowotnej, ich zachowan¹ lub utracon¹ p³ynnoœæ finansow¹, stan bazy technicznej, dostêpnoœæ do nowych technologii, mobilnoœæ i stabilnoœæ prawn¹ procesów zarz¹dzania [21]. Zdaniem krajowego konsultanta w dziedzinie zdrowia publicznego Warunkiem rozwoju ka dej dyscypliny s¹ kadry. Kadry nie tylko merytorycznie i zawodowo przygotowane, ale równie posiadaj¹ce formalno-prawne umocowania konieczne miêdzy innymi

8 Bry³a M, Maniecka-Bry³a I. Absolwenci akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w USA 31 do akredytacji szkó³ uniwersyteckich nauczaj¹cych zdrowie publiczne [22]. Warto dodaæ, e w Polsce dostrzega siê koniecznoœæ dzia³añ zinstytucjonalizowanych, jako logicznego nastêpstwa potrzeby rozwoju infrastruktury (rozumianej jako zasoby ludzkie zwiêkszenie liczby profesjonalistów i baza wchodz¹ca w sk³ad systemu spo³ecznego), co zak³ada siê w 17 celu operacyjnym Narodowego Programu Zdrowia na lata pt.: Rozbudowanie kadr i infrastruktury dla potrzeb promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej [23]. Nie ulega w¹tpliwoœci, e nale y monitorowaæ wdra anie i realizacjê tego celu, pamiêtaj¹c zw³aszcza o roli, do jakiej s¹ przygotowywani absolwenci szkó³ zdrowia publicznego. Podsumowanie i wnioski 1. W latach akredytowane szko³y zdrowia publicznego przygotowa³y kilkadziesi¹t tysiêcy profesjonalistów, nale ycie przystosowanych do praktycznego wykorzystywania zdobytej wiedzy i umiejêtnoœci. W latach akredytowane szko³y zdrowia publicznego w USA ukoñczy³o bowiem absolwentów, w tym dyplomy magisterskie otrzyma³o s³uchaczy, a dyplomy doktorskie 8289 osób. Liczba absolwentów zwiêkszy³a siê z 3994 (w tym 3553 magistrów i 441 doktorów) w 1991 roku do 6656 (w tym 5895 magistrów i 761 doktorów) w 2005 roku. 2. Kieruj¹c siê nadrzêdnym celem, jakim jest kszta- ³cenie wysoko kwalifikowanych kadr dla potrzeb zdrowia publicznego w Polsce, nale y prowadziæ badania, poparte rzetelnymi studiami literaturowymi, ukierunkowane na krytyczn¹ analizê programów nauczania, form i metod prowadzenia zajêæ dydaktycznych w wiod¹cych szko³ach zdrowia publicznego na œwiecie. Wykonano w ramach pracy w³asnej Uniwersytetu Medycznego w odzi nr Piœmiennictwo / References 1. ***Accreditation criteria. Schools of Public Health. Council on Education for Public Health, Washington 2005: ***Master s degree in public health. Core competency development project. Association of Schools of Public Health, Washington 2006: ***Graduates. [w:] 2001 Annual data report. Association of Schools of Public Health, Washington 2002: ***Graduates. [w:] 2004 Annual data report. Association of Schools of Public Health, Washington 2005: ***Graduates. [w:] 2005 Annual data report. Association of Schools of Public Health, Washington 2006: Bry³a M. Rola akredytowanych szkó³ zdrowia publicznego w kszta³ceniu specjalistów dla systemu opieki zdrowotnej. Zeszyty Naukowe Wy szej Szko³y Humanistyczno- Ekonomicznej w odzi 1999, 2: Bry³a M. S³uchacze akredytowanych szkól zdrowia publicznego w Stanach Zjednoczonych. Zdrowie Publiczne 2005, 115(4): ***Demonstrating excellence in practice-based teaching for public health. Association of Schools of Public Health, Washington 2004: ***Les fonctions essentielles de santé publique aux Etats- Unis. [w:] Quelles sont les fonctions essentielles de la santé publique?: revue de littérature. Société Française de Santé Publique, Vandoeuvre-lès-Nancy, s Porter D. The history of public health: current themes and approaches. Hygiea Internationalis 1999, 1(1): ***Public health training centre: preparing public health professionals in a changing world ( print.cfm?page=780). 12. Bouffad II. Though piece: assuming the health of the public in the 21 st century. [w:] Advancing healthy populations: the Pfizer guide to careers in public health. DeBuono A, Tilson H, (eds.) New York 2003: Bury JA. Training public health resources for a changing world: a challenge for the schools of public health in Europe. Journal of Public Health Education 1999, 1: Ceccim RB. Inovação na preparação de profissionais de saúde e a novidade da graduação em saúde coletiva. Escola de Saúde Pública do Estado do Rio Grande do Sul ( / Jousilahti P. Improving the world s health the role of national public health institutes. Central European Journal of Public Health 2006, 14(1): Mikkelsen S. Professionalisation in public health. Internet Journal of Public Health Education 2001, 3: Briziarelli L. La sanità pubblica nel contesto neo-liberistico. Educazione Sanitaria e Promozione della Salute 2002, 25(2): Vetter N. Professionalism in the 21 st century. Journal of Public Health 2005, 27(1): Benavides FG, Moya C, Segura A et al. Las competencias profesionales en salud pública. Artículo especial. Gaceta Sanitaria 2006, 20(3), Argiolas F, Ghiani D, Conru P et al. Corso di perfezionamento in sanità pubblica, descrizione in itinere di una esperienza formativa. [w:] Atti della conferenza nazionale di educazione e promozione della salute. Pisa, 8-10 giugno Università degli Studi di Perugia, Perugia 2002: G³owacka MD, Opala T, Sobkowski M i wsp. Kszta³cenie na kierunku zdrowie publiczne teraÿniejszoœæ i przysz³oœæ postulowana oraz kierowana. Nowiny Lekarskie 2005, 74(2): Wdowiak L. Dziœ i jutro medycyny spo³ecznej i zdrowia publicznego. Zdrowie Publiczne 2004, 114(3): *** Ministerstwo Zdrowia, Pañstwowy Zak³ad Higieny. Wstêpny ramowy projekt Narodowego Programu Zdrowia na lata ( na_struktura/doc/ wst_ramo_proj_npz_2006_ pdf),