Nr 131 MARZEC Tomasz Zemła

Transkrypt

1 CZYLI O KONKURSIE EUROPAN 11 Nr 131 MARZEC 2012 Co urzeka w Podskarbińskiej? Chyba jest tam wszystko, co dobre na Pradze: szerokie ulice, niewysoka zabudowa, taka na miarę i z oddechem, dużo zieleni i ta fantastyczna zmienność, kiedy z każdym mijanym skrzyżowaniem przechodzimy w inny świat. Zaczynamy od Grochowskiej: elegancki park, nowoczesny dom kultury, potem porządne domy, jak przystało na miasto, dalej bloki ustawione karnie w czworoboki i szeregi. Mijamy rozpadający się stadion kolarski, pamiętający stare dobre czasy, a dzisiaj patrzący zazdrośnie na połyskujący kadłub nowoczesnego Orła, i dochodzimy do jakiejś mrocznej przemysłówki. Cud, że ktoś jeszcze tu coś robi, a kiedyś podobno udało się zbudować rakietę, która doleciała w kosmos, tylko nie wszystkim się to podobało i przestali. Wysilam wyobraźnię i z trudem widzę nowoczesne metro zabierające ludzi, którzy będą tu mieszkali i pracowali, tylko jak to wszystko będzie wyglądało? Zapraszam w głąb Krajobrazu, gdzie młodzi architekci z Europanu rysują wizje przyszłej Podskarbińskiej. Tomasz Zemła

2 MIĘDZYNARODOWY KONKURS EUROPAN 11. EDYCJA POLSKA Organizator EUROPAN, EUROPAN Polska Miejsce i termin rozstrzygnięcia Berlin, 28 listopada 2011 r. Sąd konkursowy 2 Jakub Szczęsny architekt, Polska, przewodniczący sądu Mirosław Jednacz architekt, Polska, sędzia referent Frauke Burgdorff architekt, Niemcy Katarzyna Furgalińska architekt, Polska Holger Kleine architekt, Niemcy Marek Mikos architekt, Polska Tomasz Zemła architekt, Polska Joanna Szczepańska architekt, Polska Karol Kobos dziennikarz, Polska Hubert Wójcicki architekt, Polska, sekretarz sądu Borys Juraszyński architekt, Polska, zastępca członka sądu

3 TRZY POZIOMY PROJEKTU O swoim projekcie mówią członkowie zwycięskiego zespołu Barbara Skrzypczyk, Marcin Skrzypczyk, Katarzyna Chabanne Celem projektu była próba znalezienia odpowiedzi na warunki konkursu, tj.: stworzenie atrakcyjnej i wielofunkcyjnej dzielnicy mieszkaniowej na zdegradowanym terenie magazynowo-przemysłowym na Pradze Południe. W pracy zostały uwzględnione główne problemy tego rejonu: zaniedbana i chaotyczna przestrzeń, problemy społeczne oraz niewykorzystane obszary linii kolejowej. Po przeanalizowaniu materiałów konkursowych opracowano nową strategię kształtowania przestrzeni bez podawania skończonych rozwiązań architektoniczno-urbanistycznych. Takie działania stanowią podstawę wielopłaszczyznowego procesu przekształcania zdegradowanych terenów. Zdaniem autorów, zabudowa na tak dużym obszarze powinna powstawać stopniowo w czasie, uwzględniając potrzeby jego przyszłych mieszkańców. W tym celu stworzono ogólne ramy przestrzenne porządkujące teren. Nazwa pracy nawiązuje do działań w różnych skalach, co zostało odzwierciedlone na trzech poziomach projektu. Large urban scale obejmuje obszar wokół terenu projektowego, na którym można wyróżnić trzy charakterystyczne strefy: A tereny kolejowe Założono, że tereny te posiadają ogromny potencjał, ale wymagają stworzenia nowego programu użytkowania. Projekt przewiduje przekształcenie części torowisk w trakty komunikacji pieszej i rowerowej oraz włączenie ich w system miasta. Zaproponowano, aby na wyspie między torowiskami, w pobliżu terenu konkursowego, stworzyć kolejną atrakcję Warszawy Muzeum Kolejnictwa, którego koncepcja architektoniczna powinna zostać wyłoniona w wyniku odrębnego konkursu. Obiekt mógłby spełniać rolę bramy do miasta od strony wschodniej. Dojazd do niego odbywałby się za pomocą zabytkowych pociągów odjeżdżających z głównych stacji Warszawy. B tereny zabudowy wielorodzinnej z usługami Na tym obszarze o charakterze socjalno-robotniczym projekt przewiduje tzw. działania punktowe: uzupełnienie kwartałów nową zabudową mieszkaniowo-usługową, przymykanie kwartałów za pomocą zielonych parawanów, które tworzyłyby gradację przestrzeni, aktywizację martwych ścian poprzez zastosowanie zielonych fasad, wprowadzenie lub powiększenie balkonów, korygowanie obrysów kwartałów za pomocą zieleni wysokiej, utworzenie zarówno przestrzeni prywatnych, jak i publicznych. C zdegradowana zabudowa przemysłowo-magazynowa Przyjęto, że proces przemian jest wieloetapowy i obejmuje następujące działania: - przeprowadzenie oceny obiektów i wybranie spośród nich najbardziej wartościowych; - oczyszczenie terenu z chorej tkanki i jej recycling oraz ponowne wykorzystanie odzyskanych materiałów do budowy; - wyposażenie terenu w niezbędną infrastrukturę (media, komunikacja piesza, kołowa, rowerowa) utworzenie wzdłuż granic kwartałów rezerw pod przestrzeń publiczną oraz wypełnienie ich wnętrz zabudową mieszkaniowo-usługową przy zachowaniu rezerw terenowych, które w przyszłości mogą zostać zagospodarowane w inny sposób. Medium urban scale to koncepcja dotycząca właściwego terenu projektowego. Zaproponowano nowy podział terenu, który uporządkowałby istniejącą zdegradowaną przestrzeń poprzemysłową. Inspiracją był model miasta starożytnej Grecji, charakteryzujący się równym podziałem na kwartały mieszkaniowe z pozostawieniem większych rezerw pod tereny publiczne. Nowa parcelacja nawiązuje do historycznego ortogonalnego ukształtowania ulic Grochowa. Ulica Podskarbińska łączy rewitalizowany rejon z resztą dzielnicy i stanowi oś założenia. Każdy kwartał składa się z dwóch podstawowych warstw: przyrody ożywionej (tereny zieleni, przestrzeń publiczna) i nieożywionej (zabudowa). Właściwa proporcja między tymi dwoma składnikami ma zapewnić w przyszłości zrównoważony rozwój obszaru. Przyrodę ożywioną stanowią przestrzenie zielone okalające każdy z kwartałów. Tereny te mają charakter publiczny integrujący lokalną społeczność z nowymi mieszkańcami. Jest to powierzchnia wolna od zabudowy i w każdym kwartale może być ona kształtowana odmiennie, nawiązując do form krajobrazu kulturowego i naturalnego. Przyroda nieożywiona skupiona jest w centrum każdego kwartału w postaci zabudowy. Zaproponowano różne możliwości jej kształtowania w zależności od grup inwestycyjnych (deweloperzy i inwestorzy indywidualni) oraz potrzeb przyszłych mieszkańców. Small urban scale obejmuje działania na obszarach o kluczowym znaczeniu, zlokalizowane przy ulicy Podskarbińskiej. Są to tereny klubu sportowego Orzeł wraz z torem kolarskim oraz obszary przemysłowe należące do Narodowego Koncernu Zbrojeniowego. Założeniem projektowym było zachowanie tych terenów oraz ich adaptacja dla potrzeb lokalnej społeczności. W tym celu utworzono dwa kompleksy: o funkcji edukacyjno- -kulturowej oraz sportowo-rekreacyjnej. Oba te kompleksy wraz z istniejącymi obiektami przy ulicy Podskarbińskiej (Centrum Promocji Kultury, park Obwodu AK) miałyby pozytywnie oddziaływać na tę część Grochowa, wzbogacić i uzupełnić program społeczny oraz stworzyć obszar żyjący przez cały rok. Reasumując, projekt zakłada potrzebę wypracowania długofalowej strategii rozwoju opartej na dialogu publiczno-prywatnym, w którym główną rolę mediacyjną miałyby odgrywać władze miasta Warszawy wraz z gronem specjalistów z dziedziny planowania urbanistycznego. Ważnym elementem pracy jest aspekt społeczno-ekonomiczny. Polega on na aktywizacji lokalnych bezrobotnych, którzy po odbyciu szkolenia mogliby zdobyć zatrudnienie przy budowie i utrzymaniu nowych kwartałów. 3

4 MIĘDZYNARODOWY KONKURS EUROPAN 11. EDYCJA POLSKA I NAGRODA JB007 LMS skala urbanistyczna Autorzy Barbara Skrzypczyk architekt, Polska Marcin Skrzypczyk architekt, Polska Katarzyna Chabanne urbanista, Polska Opinia o pracy Projekt proponuje strategię rozwoju dla obszarów nie objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Nowy pomysł, definiowany przez autora, opiera się na zastosowaniu procesu negocjacji pomiędzy inwestorami a podmiotami zarządzającymi terenami przeznaczonymi do ich zabudowy. Propozycja prezentowana jest na przykładzie lokalizacji konkursowej, dla której władze miasta, zgodnie z przyjętą wcześniej własną polityką przestrzenną, pełnią rolę mediatora między sektorem prywatnym a lokalnymi społecznościami. Swoje rozważania autor wzbogaca analizami przeprowadzonymi dla trzech różnych skal zagospodarowania przestrzeni. Pierwsza z nich to skala największa całe miasto, druga to skala dzielnicy, a trzecia to obszar poprzemysłowy, z funkcjami kulturotwórczymi i sportowymi w lokalizacji konkursowej oraz w jej pobliżu. Projektant przewiduje szeroki zakres rewitalizacji tych obszarów, poprzedzając swoją pracę bardzo rozbudowanymi badaniami analityczno-projektowymi. Autor wyodrębnia w jej ramach trzynaście nowych bloków miejskich, parceli. Siatka ulic, która je obsługuje, jest wynikiem kształtów owych trzynastu proponowanych obrębów. W projekcie wskazuje na nadrzędną rolę ulicy Podskarbińskiej jako głównej osi północ- -południe, łączącej planowane funkcje publiczne, kulturotwórcze z nowo projektowaną, będącą wynikiem międzynarodowego konkursu architektonicznego, salą koncertową Sinfonia Varsovia" wraz z założeniem parkowym, a także istniejącymi stadionem i domem kultury. To połączenie jest szczególnie ważne dla północnych fragmentów lokalizacji terenów poprzemysłowych, rewitalizowanych przez projekt konkursowy. Strukturę proponowanych trzynastu bloków można opisać jako połączenie terenów zieleni, stanowiących opaskę wzdłuż krawędzi, oraz wypełnienie, na które to składa się budynek również z opaską zieleni. Przyjęta formuła klocków puzli (układanych zgodnie z doraźnym zapotrzebowaniem) sprawia, że możliwe jest ich skatalogowanie pozwalające na uzyskanie szeregu możliwości zagospodarowania działki zarówno pod względem formy zieleni, jak i różnego typu wypełnienia. Owo wypełnienie każdego z trzynastu obszarów stanowi obiekt negocjacji pomiędzy miastem a inwestorem. W negocjacjach tych miasto oferuje inwestorowi teren z szeregiem propozycji na jego zagospodarowanie, które jest ustalone poprzez katalog form zieleni oraz form architektonicznych. Bogactwo wyboru pozwala na bardzo dużą elastyczność. Projekt traktuje istniejącą infrastrukturę kolejową jako pozytywny element mający wpływ na postrzeganie miasta jako dynamicznie rozwijającej się metropolii. W opinii jury, projekt twórczo ustala nowe kryteria określające przestrzeń miejską, oferując długoterminową strategię, której ostateczne rezultaty nie są znane natychmiastowo, ale uzależnione od decyzji podejmowanych w trakcie rozwoju. Od zaraz znany jest tylko zakres przyjętych trzynastu bloków, obszarów miejskich. Pomysł oferuje publiczną mediację miasta z inwestorem, powrót lokalnych bezrobotnych na rynek pracy poprzez oferowanie programów edukacyjnych, Autor wyraźnie chce wpłynąć na proekologiczne kształtowanie przestrzeni miejskiej, narzucając katalog bloków będących składnikami przestrzeni miejskiej z zawsze jasno określonym i dużym procentem dla terenów zieleni. Takie podejście do regulacji urbanistycznej jest otwarciem drzwi nie tylko dla prywatnych inwestycji, ale także społecznych przedsięwzięć oraz dla kreowania nowych polityk spółdzielni mieszkaniowych. Słabością projektu jest brak szczegółowych scenariuszy możliwego rozwoju. Autor pozostawia wiele domyślności jury. Podsumowując, autor podkreśla znaczenie władz lokalnych, jako tych, które są decydującą siłą w procesie kształtowania tkanki miejskiej. W projekcie podkreśla tę funkcję, która musi być wdrażana poprzez tworzenie i realizację spójnej długoterminowej polityki przestrzennej. Ważnym czynnikiem, na który wskazuje, jest konieczność rozwoju przestrzennego zgodnie z obserwowanymi zmianami społeczno-gospodarczymi, czyli warunkami, które zawsze są odzwierciedleniem interesu publicznego. 4

5 5

6 6

7 7

8 MIĘDZYNARODOWY KONKURS EUROPAN 11. EDYCJA POLSKA II NAGRODA AZ123 Czerpać z wewnątrz Autorzy Mateusz Herbst architekt urbanista, Polska Opinia o pracy Projekt Czerpać z wewnątrz rozpoczyna analiza miejsca przyszłej inwestycji w szerszym kontekście. Autor odwołuje się do struktury całego miasta, nawiązując do skali i charakteru istniejącej w najbliższym sąsiedztwie, od strony południowo- -wschodniej, tkanki miejskiej. Proponuje nowe osiedla o podobnej strukturze. Tytuł tej pracy odnosi się do tożsamości industrialnej lokalizacji, która w sensie symbolicznym ma być zachowana. Mimo to autor likwiduje niektóre elementy architektury przemysłowej, takie jak kominy lub zbiorniki wodne, zaś stare budynki przemysłowe, znajdujące się w północnej części działki, odnawia i przekształca w strefę inicjatyw twórczych", oddzielając ją wraz z małym parkiem biegnącym wzdłuż czynnej linii kolejowej od hałasu dzielnicy mieszkalnej. Tkanka mieszkaniowa, powstała w latach 50. i 60., budowana zarówno na Grochowie, jak też na Pradze Północ i Muranowie, okazała się atrakcyjnym miejscem do życia. Pomimo słabej jakości architektonicznej budowanych tam domów osiedla były wielkim sukcesem pod względem socjologicznym dzięki rozległym terenom zieleni, których nie ma za wiele w zabudowie mieszkaniowej z ostatnich dwóch dekad. Najsilniejszą stroną tej pracy jest dobrze przygotowana analiza służąca do opracowywania projektu zarówno w aspektach miejskich, jak i społecznych. Chociaż wnioski nie są zbyt zaskakujące, to proponowane rozwiązania są dobre oraz właściwie nawiązują do istniejącej tkanki miejskiej i jej infrastruktury komunikacyjnej. Najsłabszą stroną projektu jest chęć zamiany starego toru kolarskiego na miejsce targowe. Można powiedzieć, iż można takie posunięcie traktować jako ironiczny komentarz wobec historii Stadionu Narodowego, powstałego na miejcu Stadionu X-lecia, który przez wiele lat był ogromnym bazarem. Analizy przeprowadzone przez autora wskazują, że architektura powstająca w okresie komunizmu nie wykształciła dobrych wzorców dla funkcji usługowej i komercyjnej w mieście. Projekt konkursowy łączy oba te aspekty poprzez lokalizowanie usług i punktów handlowych na parterze oraz zieleni na dachach budynków. By podjąć jak najlepsze decyzje lokalizacyjne, autor przeprowadził ankietę wśród mieszkańców, w wyniku której określił ich potrzeby dotyczące różnych funkcji publicznych, takich jak np. budynek kina. Autor zajął się problemem zagospodarowania nadmiaru wody deszczowej, projektując system zbierający wodę oraz kaskadę w parku, w pobliżu planowanego Pawilonu Zero. 8

9 9

10 10

11 11

12 MIĘDZYNARODOWY KONKURS EUROPAN 11. EDYCJA POLSKA WYRÓŻNIENIE BR711 Brochette Autorzy Jordi Peralta architekt urbanista, Hiszpania Joan Caba Roset architekt urbanista, Hiszpania Marta Masferrer Juliol architekt urbanista, Hiszpania Jorge Perea Solano architekt urbanista, Hiszpania Opinia o pracy Ten projekt to próba opracowania nowego układu przestrzennego, który ma symbolizować kierunek ekologiczny oraz kolejne zmiany w oczekiwaniach mieszkańców. Ekonomiczne przetrwanie może zaistnieć jedynie poprzez dostępność. Z tego właśnie powodu ogólny ruch jest zasadniczo kierowany na dwie główne ulice wschód-zachód (ul. Żupnicza oraz ul. Kijowska). Nowo stworzona arteria północ-południe, nazwana Brochette, jest przeznaczona wyłącznie do ruchu rowerowego i pieszego. Łączy ona stację metra z nowym uniwersytetem. Takie podejście jest w pełni uzasadnione, gdyż tory kolejowe stanowią nieprzekraczalną barierę, a teren można potraktować jako kieszeń. Plac został stworzony na skrzyżowaniu Brochette i ul. Żupniczej centrum nowego obszaru o mieszanej funkcji. System kolejowy posłużył projektantom jako model w podejściu do terenu. Powierzchnia ziemi jest uważana za ciągły zielony dywan składający się z różnych naturalnych materiałów: sady miejskie, tereny podmokłe, zielone alejki i dziedzińce, prywatne ogrody, szklarnie, zielone dachy itp. Szczególną uwagę poświęcono zrównoważonemu systemowi wodnemu. Naturalny materiał oraz obiekty znajdujące się na nim posiadają strukturę zgodną z otoczeniem i infrastrukturą. Udział funkcji publicznych, usługowych oraz biurowych rośnie wraz z bliskością do sąsiedniego osiedla mieszkalnego i głównych arterii. Odwrotnie, bliskość bariery kolejowej daje większy udział funkcji prywatnych. Te udziały znajdują odbicie w strukturze obiektów: siedem kwartałów, siedem typologii, siedem charakterów. Dzielnice o mieszanych typologiach o wysokości 1-6 kondygnacji są najbliżej istniejącego miasta. Mieszane typologie oznaczają mieszanie klas społecznych. To samo się dzieje w przypadku dzielnicy piwnic i wież o wysokości 8-14 kondygnacji, która tworzy kwartał technologiczno-trzeciorzędny. Stadion w południowej części, jeden z nielicznych budynków Macieja Nowickiego, jakie przetrwały w Warszawie, zostanie zrewaloryzowany przy pomocy komplementarnych obiektów sportowych, częściowo przykryty PV. Zaułki miejskie tworzone przez budynki z dziedzińcami znajdują się wzdłuż ulic rozchodzących się promieniście od placu. Miasto-ogród o dużej intensywności oraz podwyższone bloki mieszkalne znajdują się na terenach podmokłych na północy. Właśnie tam cząstki w krajobrazie znajdujące się w sadach tworzą dopełnienie wizerunku całości. Brochette przecina wszystkie 7 dzielnic jak promienie rentgenowskie. Zapewnia mocne przeżycie nowej typologii i krajobrazu miasta, które stanowią odpowiedź na wyzwania XXI wieku. Chociaż niektóre aspekty projektu budziły kontrowersje, jury jest przekonane, że Warszawa zostałaby wzbogacona takim rozwiązaniem urbanistycznym. Dalsze prace projektowe nad tą dzielnicą mogą doprowadzić do połączenia zalet mieszkania w środowisku miejskim, jak i wiejskim, i to w sposób unikalny. 12

13 13

14 14

15 15

16 SUMMARY EUROPAN 11 INTERNATIONAL COMPETITION. POLISH EDITION 1st PRIZE JB007 LMS Urban scale Barbara Skrzypczyk Marcin Skrzypczyk Katarzyna Chabanne Poland 2nd PRIZE AZ123 Taking from within Mateusz Herbst Poland HONORABLE MENTION BR711 Brochette Jordi Peralta Joan Caba Roset Marta Masferrer Juliol Jorge Perea Solano Spain projekt graficzny Zbyszek Gonciarz tłumaczenie Ryszard E.L. Nawrocki M A G A Z Y N U R B A N I S T Y C Z N O - A R C H I T E K T O N I C Z N Y Wydaje Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego Urzędu m.st. Warszawy Redakcja plac Defilad 1, PKiN XIII p Warszawa, tel , fax Redaguje zespół Małgorzata Zdancewicz redaktor prowadząca, Marek Mikos konsultacja merytoryczna, Andrzej Śwital Redakcja zastrzega sobie prawo redagowania i skracania powierzonych tekstów architektura@um.warszawa.pl ISSN X