UCHWAŁA Nr XIII/71/07 Rady Gminy Uchanie z dnia 27 grudnia 2007 r.

Transkrypt

1 UCHWAŁA Nr XIII/71/07 Rady Gminy Uchanie z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie przyjęcia Programu Odnowy miejscowości dla Jarosławca na lata Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6, w zw. z art. 7 ust. 1 pkt. 18 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591, z 2002r. Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 113 poz.984, Nr 214 poz. 1806, z 2003r. Nr 80 poz. 717, Nr 162 poz. 1568, z 2004r. Nr 102 poz. 1055, Nr 116 poz. 1203) Rada Gminy w Uchaniach uchwala co następuje: 1 1. Przyjmuje się Program Odnowy Miejscowości Jarosławiec, gmina Uchanie w brzmieniu załącznika do niniejszej uchwały. 2. Z uwagi na obszerność załącznika do uchwały, znajduje się on i jest dostępny do wglądu w siedzibie Urzędu Gminy Uchanie. 2 Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Uchanie. 3 Uchwała wchodzi w Ŝycie z dniem podjęcia. 1

2 Uchwała Nr XIII/71/07 Rady Gminy Uchanie z dnia 27 grudnia 2007 r. Uchanie, grudzień 2007 roku 2

3 Opracowanie: Sp.z o.o. EKTOR Firma Marketingowa FABRYKA PROJEKTÓW Firma Marketingowa HEKTOR Sp. z o.o. Ul. Kaczkowskiego Tarnów hektor@hektor-tarnow.eu , , , Zespół redakcyjny: mgr Stanisław Lis Prezes Zarządu, ekspert ds. polityki regionalnej i funduszy UE i EOG mgr Olga Stadelmeyer-Dunaj Dyrektor Fabryki Projektów, ekspert ds. polityki regionalnej i funduszy UE i EOG lic. Katarzyna Dudek Referent ds. opracowania i obsługi projektów lic. Artur Pasek Referent ds. opracowania i obsługi projektów mgr Józef Komarewicz Specjalista ds. public relations, rzecznik prasowy \ Skład i korekta: Fabryka Projektów F.M. Hektor Sp. z o.o. Wydruk: Józef Komarewicz Kierownik Oficyny Wydawniczej WEKTORY, specjalista ds. public relations, Oficyna Wydawnicza WEKTORY F.M. Hektor Sp. z o.o. 3

4 Spis treści 1. Wprowadzenie 5 2. Ogólna charakterystyka gminy Uchanie PołoŜenie 2.2. Historia i teraźniejszość 3. Analiza zasobów miejscowości Jarosławiec Inwentaryzacja zasobów społecznych Ludność Szkolnictwo Sport i rekreacja Turystyka Kultura Organizacje społeczne WaŜne postacie z historii Jarosławca i okolic Kultywowane tradycje, imprezy okolicznościowe, obiekty historyczne 3.2. Inwentaryzacja zasobów infrastrukturalnych Drogi Wodociągi i kanalizacja Telefonizacja Rolnictwo Przemysł Ochrona środowiska 3.3. Potencjał społeczny 4. Wyniki badań ankietowych Analiza SWOT 67 4

5 6. Wiodące kierunki rozwoju Wizja rozwoju miejscowości Zestawienie zadań inwestycyjnych i społecznych Pozycjonowanie źródeł finansowania zadań inwestycyjnych i społecznych objętych Programem Harmonogram realizacji zadań Zarządzanie Monitoring i ewaluacja Procedury uaktualniania Public Relations 117 5

6 1.Wprowadzenie Potrzeby zmiany otoczenia, w którym Ŝyjemy, zmodernizowania wiejskiej infrastruktury, świetlic, boisk, placów zabaw, przygotowanie miejsc rekreacji dla mieszkańców i przyjezdnych są przez mieszkańców wsi coraz bardziej dostrzegane - jednocześnie przez wiele lat niemoŝliwe do zrealizowania, ze względu na szczupłość budŝetów samorządowych. Program Odnowy Miejscowości juŝ w latach stał się szansą na zmianę tego stanu rzeczy. Jakość Ŝycia mieszkańców wsi, obok inwestycji zewnętrznych, zaleŝy bowiem równieŝ od ludzkiej aktywności, umiejętności współpracy i pozytywnego myślenia. NajwaŜniejsze dla wsi jest przygotowanie Programu Odnowy Miejscowości, dla którego punktem wyjścia jest dokonanie przez samych mieszkańców swoistego bilansu zasobów lokalnych poprzez postawienie sobie szeregu prostych pytań: Co wyróŝnia naszą wieś? Jakie wieś pełni funkcje? Kim są mieszkańcy? Jak wieś jest zorganizowana? Jakie obyczaje wieś pielęgnuje i rozwija? Jaki wieś ma wygląd? Jakie są mieszkania i obejścia? Opracowanie Programu Odnowy Miejscowości to nie tylko obowiązek zapisania kilku kartek papieru (jako załącznika do wniosku o dotację). Wspólne dyskusje nad stanem obecnym i przyszłością i ustalenia wynikające z takiej debaty, to moŝe być waŝny moment w Ŝyciu wsi. Dla zapewnienia zrównowaŝonego rozwoju obszarów wiejskich niezbędne jest zapewnienie wielofunkcyjności rolnictwa i wsi, zwiększenie funkcji gospodarczych i społecznych, ochrony środowiska na obszarach wiejskich, ograniczenie bezrobocia oraz poprawa warunków Ŝycia ludności wiejskiej. Zgodnie z Narodową Strategia Kraju na lata poprawa infrastruktury technicznej i społecznej wsi oraz ochrona środowiska to czynniki warunkujące rozwój funkcji gospodarczych i społecznych terenów wiejskich. Program Odnowy Miejscowości stanowi takŝe podstawę działań zmierzających do wprowadzenia w Ŝycie celów dotyczących odnowy i rozwoju wsi ujętych w Lokalnym Planie Rozwoju Gminy Uchanie: 6

7 Tworzenie terenów zieleni urządzonej, placów, alejek spacerowych, chodników, Poprawa stanu istniejących świetlic wiejskich oraz ich otoczenia, stworzenie izb tradycji, Zagospodarowanie terenu wokół świetlic wiejskich, Dostosowanie obiektów wiejskich do potrzeb osób niepełnosprawnych, Budowa sali gimnastycznej, wiejskich wielofunkcyjnych boisk sportowych, tworzenie placów zabaw dla dzieci oraz tzw. ogródków jordanowskich, Budowa małej infrastruktury, np.: fontanny, ławki, miejsca zadaszone, alejki spacerowe, tablice informacyjne, Odnawianie lub konserwacja obiektów zabytkowych i obiektów architektury sakralnej, Zakup i odtworzenie obiektów zabytkowych, charakterystycznych dla danego regionu, Remont i konserwacja lokalnych pomników historii i miejsc pamięci narodowej, Wyeksponowanie pomników przyrody oraz uŝytków ekologicznych. Realizacja wymienionych celów przyczyni się do modernizacji infrastruktury technicznej i społecznej obszarów wiejskich Gminy Uchanie w tym równieŝ sołectwa Jarosławiec. Wszystkie inwestycje związane z rozwojem infrastruktury technicznej i społecznej przeprowadzone na obszarach wiejskich będą znacząco wpływały na poprawę warunków Ŝycia i pracy mieszkańców wsi. Program Odnowy Miejscowości przygotowany został wspólnie z mieszkańcami sołectwa Jarosławiec, tak by realizowane zadania odpowiadały rzeczywistym potrzebom mieszkańców i mogły w pełni wykorzystać istniejący potencjał i szanse rozwoju Jarosławca. 7

8 2.Ogólna charakterystyka Gminy Uchanie 2.1. PołoŜenie Gmina Uchanie usytuowana jest w południowo wschodniej części województwa lubelskiego. Obszar gminy umiejscowiony jest w północnozachodniej części powiatu hrubieszowskiego, na granicy z powiatami: chełmskim i zamojskim. Bezpośrednio graniczy z gminami: Trzeszczany, Hrubieszów, Białopole, Wojsławice i Grabowiec. Pod względem administracyjnym składa się z 27 sołectw (miejscowości). Ogólna powierzchnia gminy wynosi ha. Pod względem fizycznogeograficznym znajduje się w obszarze WyŜyny Lubelskiej. Obszar gminy Uchanie połoŝony jest w granicach dwóch mezoregionów: Działów Grabowieckich oraz Grzędy Horodelskiej, w dorzeczach lewostronnych dopływów Bugu Wełnianki i częściowo Ubrodowicy oraz Białki dopływ Huczwy i dorzecza prawostronnych dopływów Wolicy rzeka Kalinówka. Teren gminy wchodzi w skład WyŜyn: podprowincji WyŜyny Wschodniomałopolskiej i WyŜyny Zachodniowołyńskiej. Malownicze krajobrazy, zabytki oraz obfitość zieleni i czyste środowisko to warunki sprzyjające atrakcjom turystycznym naszej gminy, zaś połoŝenie gminy na szlaku handlowym Lublin, Krasnystaw, Hrubieszów, Zosin wschodnia granica państwa mogą wykorzystać firmy inwestując w przemysł rolno spoŝywczy. Gmina Uchanie charakteryzuje się niskim stopniem urbanizacji. Na terenie gminy o powierzchni ha w 2006 roku mieszkało stałych mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 45 osób na km2, co w wypadku średniej dla Powiatu Hrubieszowskiego 56 osób na km2 i średniej 89 osób na km2 w wypadku województwa lubelskiego oraz średniej 122 osoby na km na obszarze Polski, plasuje Gminę Uchanie wśród najsłabiej zaludnionych obszarów nie tylko Lubelszczyzny, ale takŝe całego kraju. W skład gminy Uchanie wchodzi 27 miejscowości, w tym takŝe sołectwo Jarosławiec. 8

9 Rys. 1. Lokalizacja sołectwa Jarosławiec na terenie gminy Uchanie Gmina Uchanie Sołectwo Jarosławiec 8

10 Rys. 2. Lokalizacja zadań inwestycyjnych na terenie sołectwa Jarosławiec realizowanych w ramach POM Zadanie nr 1 Remont i modernizacja Wiejskiego Domu Kultury wraz z zagospodarowaniem otoczenia. Zadanie nr 3 Trakt pieszy od Wiejskiego Domu Kultury do Spichlerza wraz z oświetleniem Zadanie nr 2 Rewitalizacja pomnika Stanisława Staszica wraz z przyległym otoczeniem Zadnie nr 4 Renowacja spichlerza wraz z oświetleniem i zagospodarowaniem otoczenia 9

11 2.2. Historia i teraźniejszość Pierwsze wzmianki o Uchaniach pojawiły się juŝ na początki XIII wieku, Miejscowość pod taka nazwą występuje juŝ w XIII w. W 1205 r. była to wieś królewska a jej pierwszym właścicielem był Łukasz Radwan. Miasto Uchanie otrzymało lokację w 1484 roku kiedy to Paweł Jasieński herbu Gozdawa, ówczesny kasztelan sandomierski, będący właścicielem połowy Uchań, otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka pozwolenie na lokalizację miejscowości na prawie magdeburskim. W tym teŝ roku ufundował kościół a na pobliskim wzgórzu rozpoczął budowę zamku obronnego. Obie budowle dokończył jego syn, Paweł. Pierwotnie było to niewielkie załoŝenie, mieszkalny budynek z basztą w naroŝu północno-zachodnim. Po Jasieńskich miejscowość odziedziczyli Magnuszewscy (spokrewnieni z Jasieńskimi). Po nich, w XV w., Uchanie przeszły na własność Uchańskich herbu Radwan. Rozbudowali oni zamek Jasieńskiego w 1570 roku dostawiając do istniejącego budynku drugi w kierunku południowym oraz otaczając dziedziniec czworobokiem murów obwodowych z trzema nowymi basztami w naroŝach. Brama znajdowała się w północnej kurtynie murów, bezpośrednio przy baszcie północno-wschodniej. Z rodziny Uchańskich, najbardziej znany był urodzony w 1502 roku Jakub Uchański, arcybiskup gnieźnieński - Prymas Polski w latach Miasto miało wielu właścicieli. W 1590 roku Helena Uchańska wniosła zamek w posagu Mikołajowi Daniłłowiczowi herbu Sas. Na przełomie XVI i XVII wieku przebudowali oni zamek, powstało wtedy czteroskrzydłowe załoŝenie. Wjazd przeniesiono nieco na zachód wznosząc budynek bramny poprzedzony długą szyją bramną. W drugiej połowie XVIII wieku Daniłłowiczowie opuścili rezydencję, która do 1786 roku uległa całkowitemu zniszczeniu. Zamek który w XVI wieku kilkakrotnie odpierał ataki Tatarów i podnosił się ze zniszczeń po ich oblęŝeniach zastał wysadzony, jak głosi legenda, przez Szwedów. Jak podają miejscowe opowieści, zamek wysadzili Szwedzi, poniewaŝ nie mogli z braku odpowiedniej ilości koni zabrać zgromadzonej w nim amunicji. Niestety, próŝno szukać potwierdzenia tej opowieści w dokumentach. Druga legenda głosi, Ŝe do zamku prowadziła podziemna droga z oddalonej o 7 km miejscowości Wojsławice. Ta jest bardziej prawdopodobna, poniewaŝ na zamkowym wzgórzu znajduje się częściowo zawalona piwnica, która mogłaby być pozostałością po owej drodze. Do 1810 roku ruiny zamku zniwelowano całkowicie. Z jego cegieł zbudowano gorzelnię i browar. W 1772 roku Uchanie znalazły się w zaborze austriackim. Od 1809 roku Uchanie naleŝały do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku do Królestwa Polskiego. W 1831 r. odbyła się bitwa pod Uchaniami - pułk jazdy wołyńskiej płk. Karola RóŜyckiego zmierzył się z wojskami rosyjskimi. Po powstaniu styczniowym Uchaniom odebrano prawo miejskie. Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 roku Uchanie zostały zajęte przez wojska niemieckie. W 1940 roku Niemcy utworzyli tutaj getto, w którym zgromadzili ponad 2 tys. śydów. W czerwcu 1942 roku wywieziono 1650 śydów do ośrodka zagłady w Sobiborze. Pozostałych umieszczono w obozie przymusowej pracy dla śydów. Więźniowie pracowali przy pracach melioracyjnych. Obóz został zlikwidowany pod koniec 1942 roku. Herbem Uchań jest biała brama forteczna na czerwonym tle, o trzech basztach, z zamkniętymi złotymi 10

12 wrotami. Nad kaŝdą basztą widnieje złota litera "V". Z nazwą Uchanie związana jest jedna z legend, według której pierwotna nazwa tej miejscowości to Klepaczów. Przy budowie zamku majstrowie pobili się, a jednemu z nich obcięto ucho. Odtąd mówiono "ucha nie ma", czyli Uchanie. Z gminą Uchanie związana jest postać ks. Stanisława Staszica. ZałoŜone przez niego Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie obejmowało następujące wsie: Drohiczany, Jarosławiec, Putnowice Górne, Odletajka i Kol. Staszic. 11

13 3. Analiza zasobów miejscowości Jarosławiec Jarosławiec gm. Uchanie, pow. Hrubieszów. Wieś połoŝona na północnym skraju gminy Uchanie, w obrębie Działów Grabowieckich. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 18 października 1439 roku, kiedy Władysław Warneńczyk zapisał Mikołajowi Sławiewiczowi z Kawęczyna 100 grzywien na wsi Jarosławiec (ZDM, t. V, 1456). Pod koniec XV wieku wieś weszła w skład dóbr królewskich, w ramach starostwa hrubieszowskiego. Rejestr poborowy w 1564 roku notował tu 6 łanów uŝytków, 9 zagrodników bez ziemi, 2 komorników i cerkiew (A. Jabłonowski 1902, s. 187). Było tutaj wówczas 24 kmieci na półłankach, w tym 8 wolnych, którym wolnizna się kończyła i karczmarz (SGKP, wypisy, s. 114). W 1627 roku było 24 kmieci, którzy mieli po 1 łanie uŝytków oraz 14 na półłankach. W 1665 roku wieś cała opustoszała, tylko dwóch chłopów pilnowało lasu (E. i K. Arłamowscy, W. Kaput 1976, s. 283). W 1767 roku wieś naleŝała do starostwa hrubieszowskiego, lecz była w dzierŝawie Salezego Potockiego, wojewody kijowskiego (Z. Góralski 1967, s. 332). Pierwsza wzmianka o cerkwi w Jarosławcu pochodzi z roku Jej istnienie potwierdzają źródła z XVI i pocz. XVII wieku (A. Gil 1999, s. 228). W 1640 roku wybudowano tutaj drewnianą cerkiew z fundacji króla Władysława IV. W 1760 roku cerkiew drewniana p.w. Zmartwychwstania Pańskiego naleŝała do dekanatu horodelskiego (W. Kołbuk 1998, s. 298). W latach cerkiew p.w. św. Mikołaja w Jarosławcu była cerkwią parafialną. W 1919 roku władze starostwa zamknęły ją ze względu na zły stan techniczny, a ostatecznie została rozebrana w 1938 roku (W. Złotko 1991, s. 28). Prawdopodobnie na pocz. XIX wieku załoŝono poza zabudową wsi cmentarz grzebalny uŝywany przez unitów. Po 1875 roku prawosławni załoŝyli nowy cmentarz, uŝytkowany do II wojny światowej. Obecnie posiada on kształt czworoboku o powierzchni 0,63 ha (D. Kawałko 1994, s ). Pod koniec XVIII lub na pocz. XIX wieku połowę Jarosławca kupił Tomasz Baliński, były lekarz w legionach gen. Dąbrowskiego. Miał on dwóch synów: Antoniego i Karola oraz córkę Aurelię (I. Sygowska 1988, s. 81). Druga połowa wsi zapewne przeszła wraz z całym starostwem do Cetnerów. W 1800 roku ks. Stanisław Staszic odkupił za 700 tys. zł od Ignacego Cetnera dobra, a 11 kwietnia 1816 roku zawarł z chłopami kontrakt, mocą którego uwolnił ich od pańszczyzny i wydzierŝawił im ziemię w ramach utworzonego przez siebie Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego. W 1822 roku Stanisław Staszic dokonał zamianę kontraktu na wieczystą darowiznę uwłaszczając w ten sposób chłopów w TRH. Towarzystwo składało się obok części Jarosławca takŝe z wójtostwa hrubieszowskiego i 7 okolicznych wsi, a jego siedziba mieściła się w Dziekanowic Towarzystwo to przetrwało do roku

14 W roku 1822 wieś liczyła 44 domy, natomiast w 1864 roku 75 domów i 1292 morgi ziemi. We wsi istniała szkoła elementarna załoŝona w 1822 roku (H. Brodowska 1956, s i 160). Po przejęciu wsi przez TRH wybudowano tu z cegły prostokątny zajazd parterowy, otynkowany i częściowo podpiwniczony. Układ wnętrza w części zachodniej był dwutraktowy, z korytarzem między traktami, w części wschodniej jednotraktowy. We wsi zbudowano wówczas parterowy budynek leśnictwa, klasycystyczny, murowany z cegły i otynkowany, częściowo podpiwniczony, prostokątny, z szeroką wnęką na osi od tyłu. Układ wnętrza był dwutraktowy, symetryczny. Budynek przykryty był dachem czterospadowym, niegdyś pobitym gontem. Do zabudowań gospodarczych wybudowanych przez TRH naleŝał równieŝ prostokątny w rzucie, parterowy spichlerz, wymurowany z cegły i otynkowany. WzdłuŜ ściany frontowej istniał podcień wsparty na czterech filarach (KZSzwP, t. VIII, z. 6, s ). Spis z 1827 roku notował wieś w powiecie hrubieszowskim i parafii Uchanie. Liczyła wówczas 47 domów I 356 mieszkańców (Tabella..., t. I, s. 173). W 1845 roku istniała tu karczma, która uzyskała patent na dalsze prowadzenie wyszynku alkoholu (DzUGL, 1845 r., s. 392). Pod koniec XIX wieku w Jarosławcu było 1292 morgi ziemi i 3238 mórg lasu (SGKP, wypisy, s. 114). W 1912 roku zbudowano we wsi młyn gazowy, w którym pracowało do 19 robotników (W. Złotko 1991, s. 46). Według spisu z 1921 roku wieś liczyła 134 domy i 820 mieszkańców, w tym 364 Ukraińców, 30 śydów, W 1929 roku była tu cegielnia M. Ufnala, dwa młyny wodne; A. Juszczuka i L. Tereszenki oraz tartak Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego, działający od 1923 roku i zatrudniający 42 pracowników (Ks. Adr. 1929, s.522; W. Złotko 1991 s. 47). Na początku 1943 roku ludność polska została ze wsi wysiedlona, a jej gospodarstwa Niemcy nadali miejscowym Ukraińcom. Podczas II wojny światowej bojówki UPA niemal całkowicie zniszczyły miejscową szkołę Inwentaryzacja zasobów społecznych Ludność Jarosławiec liczy 388 mieszkańców, co stanowi ponad 7% ogółu mieszkańców gminy Uchanie. Wśród wszystkich mieszkańców miejscowości ponad 51% to kobiety. Zestawienie liczby mieszkańców gminy Uchanie oraz miejscowości Jarosławiec przedstawia tabela 1. 13

15 Tabela 1. Liczba mieszkańców gminy Uchanie i sołectwa Jarosławiec Wyszczególnienie Ogółem Kobiety MęŜczyźni Gmina Uchanie Sołectwo Jarosławiec Źródło: UG Uchanie Liczba domów na terenie sołectwa Jarosławiec wynosi 150 (w całej gminie Uchanie 1665), a średnia ilość izb w tych domach to prawie 4 (w gminie 3,5). Przeciętna liczba osób przypadających na jedno mieszkanie na terenie sołectwa Jarosławiec to 2,9 (w gminie Uchanie 3,2). W Jarosławcu w okresie ostatnich niecałych ośmiu lat przyrost naturalny jest ujemny. W okresie urodzenia Ŝywe to 26 osób, a zgony to 50 osób. W tym samym czasie zawarto 38 małŝeństw i odnotowano jedynie 2 rozwody. Tabela 2. Ruch naturalny ludności w latach Wyszczególnienie Urodzenia Ŝywe Zgony MałŜeństwa Rozwody Gmina Uchanie Sołectwo Jarosławiec Źródło: UG Uchanie Saldo migracji w sołectwie jest nieznacznie dodatnie. Na 3 osoby napływające do wsi, odpływa z niej 2 osoby. Tabela 3. Ruch wędrówkowy ludności w latach Wyszczególnienie Napływ Odpływ Gmina Uchanie Sołectwo Jarosławiec 3 2 Źródło: UG Uchanie Bardzo ciekawe zestawienie zawiera tabela 4, w której przedstawione są dane dotyczące bezrobocia w sołectwie Jarosławiec. 14

16 Tabela 4. Bezrobocie w gminie Uchanie oraz w sołectwie Jarosławiec Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem w tym: kobiety w tym: męŝczyźni Stopa bezrobocia Gmina Uchanie ,5% Sołectwo Jarosławiec Źródło: UG Uchanie ,5% Uzupełnieniem powyŝszych danych są liczby przedstawione w tabeli 5. Tabela 5. Zasiłki dla osób bezrobotnych w gminie Uchanie i w sołectwie Jarosławiec Wyszczególnienie Osoby pobierające zasiłki Osoby z prawem do zasiłku Osoby bez prawa do zasiłku Osoby pobierające świadczenia socjalne Gmina Uchanie Sołectwo Jarosławiec Źródło: UG Uchanie Dodatkowym źródłem informacji o ludności w gminie Uchanie i sołectwie Jarosławiec jest tabela 6 przedstawiająca wykształcenie mieszkańców w podziale na poszczególne kategorie. Tabela 6. Wykształcenie mieszkańców gminy Uchanie i sołectwa Jarosławiec Wyszczegól nienie WyŜsze Policealne i średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne podstawowe Niepełne podstawowe Gmina Uchanie Sołectwo Jarosławiec Źródło: UG Uchanie Szkolnictwo W sołectwie Jarosławiec funkcjonuje gimnazjum liczące 8 oddziałów w których uczy się 200 uczniów. Liczba nauczycieli wynosi 15 osób. W 15

17 gminie Uchanie nie ma Ŝadnego gimnazjum, szkoły zawodowej, czy teŝ liceum ogólnokształcącego. Funkcjonuje tylko szkoła podstawowa. W całej gminie nie ma teŝ obiektów sportowych przy funkcjonujących szkołach. Tabela 7 Placówki edukacyjne w gminie Uchanie i w sołectwie Jarosławiec Wyszczególnienie Liczba uczniów Liczba oddziałów Liczba nauczycieli Gmina Uchanie: szkoła podstawowa Sołectwo Jarosławiec: gimnazjum Źródło: UG Uchanie Sport i rekreacja Na terenie sołectwa Jarosławiec istnieje jedno boisko szkolne oraz działa jedno stowarzyszenie sportowe. W tabeli 8 przedstawiono zestawienie placówek sportowo-rekreacyjnych na terenie gminy Uchanie i sołectwa Jarosławiec. Tabela 8. Placówki sportowo-rekreacyjne na terenie gminy Uchanie i sołectwa Jarosławiec Wyszczególnienie Boiska w tym: szkolne Stowarzyszenia sportowe Gmina Uchanie 2 1 Sołectwo Jarosławiec 1 1 Źródło: UG Uchanie Turystyka Bazę hotelowo-gastronomiczną w gminie Uchanie tworzą gospodarstwa agroturystyczne. Zapewniają do 20 miejsc jednocześnie oferując m.in. komfortowe pokoje noclegowe, zdrowe wyŝywienie, przejaŝdŝki konne, czyste powietrze, jednym słowem, wypoczynek na łonie natury. Jedną z oznak oŝywienia gospodarczego na terenie gminy Uchanie jest dający się w ostatnim dziesięcioleciu odnotować rozwój ruchu turystycznego. Walory przyrodnicze i historyczne gminy powodują, Ŝe właśnie rozwijanie tej 16

18 gałęzi gospodarki ma ogromne perspektywy, aczkolwiek dotychczasowy brak moŝliwości inwestycyjnych w infrastrukturę turystyczną jest trwałym i najwaŝniejszym jej ogranicznikiem. Dla przykładu, gmina Uchanie nie dysponuje Ŝadnym hotelem. Jedynymi miejscami noclegowymi na jej terenie są kwatery agroturystyczne. Co prawda oferują one do 20 miejsc noclegowych jednocześnie, zapewniając m.in. komfortowe pokoje noclegowe, zdrowe wyŝywienie, przejaŝdŝki konne, czyste powietrze, jednym słowem, wypoczynek na łonie natury.. Brak takŝe sieci restauracji i ośrodków rekreacyjno-wypoczynkowych. Przez gminę Uchanie przebiega Niebieski szlak turystyczny im. Tadeusza Kościuszki o długości 120 km. Rozpoczyna się od miejscowości Uchańka z Kopca Kościuszki przez Dubienkę, Starosiele, Jastrów, Maziarnię, Raciborowice, Kurmanów, Buśno, Busieniec, Jarosławiec, Uchanie, Rozkoszówkę, Rozięcin, Majdan Nowy, Popławy, Olszankę, Bończę oraz inne miejscowości i kończy się w miejscowości Krasnystaw. Na terenie gminy Uchanie znajduje się szereg obiektów o duŝych walorach turystycznych. Perłą architektury jest tu renesansowy kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, rozbudowany w XVII w. na zrębie XV wiecznych murów (zabytek klasy O ). We wnętrzu świątyni zachwycają bogate dekoracje stiukowe i renesansowe nagrobki. Na uwagę zasługują równieŝ: Kapliczka św. Antoniego i św. Jana Nepomucena, a takŝe ruiny zamku, które przyciągają swą tajemniczością. Z gminą Uchanie związana jest postać ks. Stanisława Staszica. ZałoŜone przez niego Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie obejmowało następujące wsie: Drohiczany, Jarosławiec, Putnowice Górne, Odletajka i Kol. Staszic. Po działalności Towarzystwa pozostało wiele pamiątek. Najwięcej moŝemy zobaczyć w miejscowości Jarosławiec gdzie znajduje się m.in. zabytkowy zajazd pochodzący z 1820 roku (obecnie mieści się tam biblioteka, izba pamięci i świetlica), spichlerz oraz leśniczówka. W miejscowości Bokinia (dawniej Władzin) znajduje się drewniany dworek i część zabudowań gospodarczych po rodzicach światowej sławy architekta - Stefana Du Chateau. Ponadto, w wielu miejscowościach gminy Uchanie tj. Białowody (zespół dworsko parkowy, z dworem w centrum), ChyŜowice (pozostałość XIX wiecznego parku krajobrazowego), Putnowice (tzw. Kaflarnia ) i Łuszczów, do dnia dzisiejszego przetrwały w dobrym stanie parki podworskie, które swa pięknością zachwycić mogą wielu znawców piękna przyrody. Na obszarze gminy znajdują się stanowiska archeologiczne, spośród których wymienić naleŝy cztery: kopiec ziemny w ChyŜowicach, dwa cmentarzyska kurhalne w Jarosławcu i zamczysko średniowieczne w Uchaniach, które umieszczone zostały w rejestrze zabytków. 17

19 L.p. Miejscowość Opis obiektu Nr w rejestrze zabytków 1. Jarosławiec Cmentarzysko kurhanowe stanowisko archeologiczne 83 Z Aa/80 2. Jarosławiec Cmentarzysko kurhanowe stanowisko nr 1 Z Aa/1 3. Jarosławiec Dawny spichlerz zbudowany po 1816 r. A/ Jarosławiec Dawny zajazd wzniesiony po 1816 r. A/ Jarosławiec Murowany budynek leśnictwa wzniesiony po 1816 r. z elementami pierwotnego wystroju A/ Jarosławiec Aleja lipowa przy leśniczówce 7. Jarosławiec Cmentarz grzebalny d. przy cerkwi 8. Jarosławiec Układ przestrzenny wsi - okolica Kultura Placówki kulturalne na terenie gminy Uchanie: - Gminny Ośrodek Kultury w Uchaniach, - Gminna Biblioteka Publiczna w Uchaniach, - Gminna Biblioteka Publiczna w Uchaniach filia w Jarosławcu, - Izba Pamięci w Jarosławcu. Zespół Śpiewaczy "STASZICOWIACY" z Jarosławca, zasłuŝony propagator uchańskiej kultury ludowej, który w roku 2004 obchodził jubileusz XXlecia swojej pracy twórczej. Myśl zorganizowania zespołu zrodziła się w 1983 roku. Tego trudnego zadania podjęły się Panie zrzeszone w Kole Gospodyń Wiejskich w Jarosławcu z ówczesną przewodniczącą P. Aleksandrą Kaliszuk. Obecnie kierownikiem zespołu jest Irena Zając. W chwili obecnej Zespół liczy 18 osób, których łączy zamiłowanie do muzyki i śpiewu, artystyczna pasja oraz lata trudów i wyrzeczeń a takŝe satysfakcja i duma ze wspólnego muzykowania. Niejednokrotnie swoim śpiewem i muzyką uświetniał róŝne uroczystości kulturalne na terenie naszej gminy, powiatu i województwa. Z waŝniejszych wydarzeń w których uczestniczył zespół moŝna wymienić: 18

20 - udział w uroczystościach 60-lecia istnienia Ośrodka Kultury Rolnej w Sitnie, - 25-lecia Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego, - Rejonowych i Wojewódzkich Przeglądach Zespołów Śpiewaczych, - Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Tomaszowie Lubelskim, - Wojewódzkim Konkursie Piosenki Partyzanckiej w Aleksandrowie, - Powiatowym Festiwalu Pieśni i Piosenki Maryjnej w Werbkowicach, - Powiatowym Przeglądzie Kolęd i Pastorałek w Moniatyczach, - Powiatowym Przeglądzie Piosenki śołnierskiej i Partyzanckiej w Uchaniach, - wielokrotnie uczestniczył w doŝynkach powiatowych, wojewódzkich i diecezjalnych, - w 2003 r. podczas trwania Powiatowych DoŜynek w Mienianach, zespół zajął I miejsce w Konkursie na Najładniejszy Wieniec DoŜynkowy. Swym śpiewem zespół reprezentował gminę Uchanie przed kamerami telewizyjnymi w programie promującym gminę w sierpniu 1998 r. 14 kwietnia 1997 r. zespół uświetniał wizytę ks. Biskupa Jana Śrutwy w Urzędzie Gminy w Uchaniach, wykonał wtedy m.in. piosenkę pt. Polskie kwiaty na specjalne Ŝyczenie ks. biskupa. Zespół jest współorganizatorem obchodów staszicowskich, które organizowane są kaŝdego roku w dzień imienin tego wielkiego Polaka i reformatora, jako wyraz pamięci i hołdu mieszkańców gminy dla tego wybitnego człowieka. Z tej okazji zespół tradycyjnie juŝ wykonuje pieśń Hymn staszicowski przekazywany z pokolenia na pokolenie a takŝe inne pieśni sławiące piękno ziemi hrubieszowskiej. Ponadto, od lat aktywnie współpracuje z księŝmi parafii Uchanie i Teratyn uświetniając waŝniejsze uroczystości kościelne. Trwały ślad lokalnych tradycji, zwyczajów i historii dla przyszłych pokoleń pozostawiają, ludowi artyści, regionaliści, społeczni działacze kultury. Do takich osób na terenie naszej gminy naleŝy z pewnością Jan CzyŜewski, który przez 45 lat pracował jako bibliotekarz w Jarosławcu, inicjator wielu cennych działań kulturalnych i społecznych na terenie gminy i rodzinnej wsi Jarosławiec. Jan CzyŜewski od lat pełni funkcję przewodniczącego Stowarzyszenia Miłośników Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego 19

21 Fundacji ks. Stanisława Staszica. Z jego inicjatywy powstało we wsi Jarosławiec koło PTTK oraz klub Ruchu, organizator wielu wystaw staszicowskich, wydawca staszicowskiej serii naukowo regionalnej, redaktor czasopism Staszicowskie wieści i Skarbiec, zapalony kolekcjoner pamiątek przeszłości wsi, organizator pamiątkowych zbiorów staszicowskich, które są eksponowane na stałej wystawie staszicowskiej mieszczącej się w zabytkowym spichrzu we wsi Jarosławiec. Dzięki staraniom Jana CzyŜewskiego miejscowe Gimnazjum przyjęło nazwę im. Ks. Stanisława Staszica a gimnazjalna biblioteka wzbogacona została o ponad 2000 tomów Organizacje społeczne Na terenie sołectwa Jarosławiec nie występują Ŝadne organizacje społeczne. Większość tych organizacji zlokalizowana jest na terenie gminy Uchanie WaŜne postacie z historii Jarosławca i okolic Ks. Stanisław Staszic Jedyną osoba która bez wątpienia kojarzoną z gminą Uchanie i sołectwem Jarosławiec jest ks. Stanisław Staszic. Stanisław Wawrzyniec Staszic [ur. 6 listopada 1755 roku w Pile, zm. 20 stycznia 1826 roku w Warszawie]. polski działacz oświeceniowy, pisarz, publicysta, filozof, tłumacz, geograf i geolog; ksiądz (przez niemalŝe 20 ostatnich lat Ŝycia Staszic nie pełnił posługi pasterskiej i nie nosił ornatu). Urodzony w rodzinie mieszczańskiej, po ukończeniu szkół w Poznaniu, uzyskał święcenia i został duchownym. Dalsze wykształcenie uzyskał w latach we Francji i Niemczech. Jeszcze dwukrotnie w latach oraz wyjeŝdŝał za granicę. Wg kroniki parafii pw. św. Katarzyny w Czernięcinie w latach był proboszczem w Turobinie. Był wychowawcą synów eks-kanclerza Andrzeja Zamoyskiego. W celach naukowych podróŝował po kraju prowadząc badania geologiczne. Pełnił funkcje państwowe i społeczne. Staszic był jednym z czołowych reformatorów i uczonych polskiego oświecenia. Filozof, głoszący monistyczną koncepcję rozwoju świata. Działał na rzecz poprawy połoŝenia chłopów, w 1812 r., w folwarku Jarosławiec (koło Uchań) zakłada Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze stając się tym samym prekursorem w dziedzinie spółdzielczości w Polsce (w 1816 r. dołączy folwark dziekanowski a w 1817 r. folwark 20

22 hrubieszowski mieszczanie posiadający własne majątki nie zgodzili się na włączenie miasta do Towarzystwa). ZałoŜone przez niego Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie obejmowało następujące wsie: Drohiczany, Jarosławiec, Putnowice Górne, Odletajka i Kol. Staszic. Po działalności Towarzystwa pozostało wiele pamiątek. Najwięcej moŝemy zobaczyć w miejscowości Jarosławiec gdzie znajduje się m.in. zabytkowy zajazd pochodzący z 1820 r. (obecnie mieści się tam biblioteka, izba pamięci i świetlica), spichlerz oraz leśniczówka Kultywowane tradycje, imprezy okolicznościowe, obiekty historyczne Kalendarz imprez GOK - Gminne obchody rocznicy pacyfikacji mieszkańców gminy styczeń, - Gminny Przegląd Zespołów Kolędniczych oraz Kolęd i Pastorałek styczeń, - Akcja Zima - cykl imprez dla dzieci i młodzieŝy w okresie ferii zimowych, - Konkurs plastyczny Kolorowa Wielkanoc - marzec, - Koncert rozrywkowy z okazji Dnia Kobiet - marzec, - Gminny Turniej Sztuki Recytatorskiej im. B. Leśmiana kwiecień, lecie poŝycia małŝeńskiego w miarę potrzeb, - Dzień Papieski Mieszkańcy gminy w hołdzie papieŝowi Janowi Pawłowi II - maj, - Gminne obchody rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja maj, - Gminne obchody staszicowskiemaj, - Dzień StraŜaka połączony z zawodami sportowo - poŝarniczymi jednostek OSP z terenu gminy maj, - Dzień Matki maj, 21