1. Uwarunkowania historyczne

Transkrypt

1 Niemcy

2 1. Uwarunkowania historyczne W 1597 r. nieregularne druki przeobrażają się w miesięczniki, a od 1609 r. - w tygodniki Pierwsza gazeta codzienna narodziła się w Niemczech w 1650 r. Einkommende Zeitung ( Leipziger Zeitung ) - Nadchodzące Wiadomości ( Wiadomości Lipskie ) Konstytucja Prus z grudnia 1848 r. gwarantowała całkowitą wolność prasy, lecz różnie z tym było, np. 1 czerwca 1863 r. wydany został tzw. ordonans prasowy, dający administracji prawo do zamykania pism Prasa popularna, tzw. General-Anzeiger, pojawiła się poczynając od 1845 r. (Lipsk), a wzorem były dla niej: francuska La Presse, założona przez Emile de Girardin w 1836 r. i amerykański New York Herald Jamesa Gordon Bennetta (1835). Prasa masowa codzienna narodziła się z kolei w r pierwsza była gazeta Berliner - Lokal Anzeiger. Od 1881 r. w niemieckiej prasie zagościła fotografia.

3 III Rzesza : Działała Izba Prasowa Rzeszy, która od 1934 rozpoczęła czystki - weryfikację polityczną dziennikarzy i wydawców. Główne pismo - dziennik Völkischer Beobachter ( Obserwator Ludowy ). Media nadzorowało Ministerstwo Propagandy z dr. Josefem Goebbelsem, o bardzo rozbudowanej strukturze organizacyjnej. Prasa niemiecka pod okupacją aliancką ( ): Kiedy wojska alianckie zbliżały się do terenów niemieckich wydana została (21 listopada 1944 r.) ustawa nr 191 amerykańskiego zarządu wojskowego, regulująca sprawy mediów masowych i życia kulturalnego, która stworzyła w efekcie sytuację tzw. stanu zerowego. Po zakończeniu działań wojennych alianckie zarządy okupacyjne przystąpiły do realizacji opracowanego w Paryżu (jesienią 1944 r.) trzystopniowego programu reaktywowania prasy w Niemczech.

4 Republika Federalna Niemiec i Niemiecka Republika Demokratyczna RFN: - Zróżnicowanie form własności środków masowego komunikowania - Lokalny charakter mediów - Apartyjność - Wysoki stopień koncentracji prasy

5 NRD: Monopolizacja i centralizm: tylko administracja państwowa, partie polityczne, organizacje społeczne mogły być właścicielami mediów. - Dominowała własność partii rządzącej. NSPJ posiadała 39 tytułów o nakładzie 9,8 mln egz. (Neues Deutschland), jej organizacje zakładowe wydawały 659 gazet (2 mln); - Pozostałe cztery partie wydawały 4 dzienniki centralne i 14 okręgowych; - Również federacja związków zawodowych była właścicielem dziennika ogólnokrajowego Truebune; - Organizacja młodzieżowa FDJ miała Junge Welt (ponad 1 mln egz.).

6 - Rynek prasowy utrzymywany był sztucznie poprzez limity papieru. - Mimo konstytucyjnie gwarantowanej wolności słowa od 1953 r. istniała Kancelaria Kontroli Treści i Zawartości, główny organ cenzury partyjno-państwowej. - Monopol odnosił się zarówno do mediów, jak i zaplecza technicznego (drukarnie, sieć kolportażu, poczta, kioski), oraz źródeł informacji: jedyną agencją była rządowa ADN (Allgemeine Deutsche Nachrichtendienst)- rozbudowana: 1400 pracowników, 14 redakcji okręgowych, 47 biur na całym świecie, 87 korespondentów, nadawała w wielu językach, m.in. po niem., ang., fr., hiszp., portugalsku; - Obowiązywał zakaz oglądania zachodnioniemieckiej telewizji, początkowo bardzo restrykcyjnie przestrzegano i egzekwowano polecenie;

7 Zjednoczenie Niemiec 3 października 1990 r.

8 Podstawy prawne Art. 5 ustawy zasadniczej RFN: Każdy ma prawo do swobodnego wypowiadania i rozpowszechniania swoich poglądów w słowie, piśmie i obrazie oraz do informowania się bez przeszkód z powszechnie dostępnych źródeł. Zapewnia się wolność prasy oraz wolność informacji za pośrednictwem radia i filmu. Cenzura nie istnieje.

9 Każdy ma prawo do zakładania mediów, z wyjątkiem federalnej administracji państwowej wynika z interpretacji konstytucji przez Federalny Trybunał Konstytucyjny (1956) r. przyjęto ustawę antykartelową, wyznaczającą granicę rocznego obrotu przedsiębiorstwa wydawniczego na 25 mln marek (ustawa w poł. Lat 80- tych została zawieszona) 1992 r. przyjęto natomiast ustawę ograniczającą możliwości dużych koncernów prasowych na terenach, na których ich pozycja jest dominująca (ograniczenia związane z rejestracją nowych tytułów, lub wydawnictw)

10 Od 1987 r. na obszarze całej RFN mogły rozpocząć działalność prywatni nadawcy radiowi i telewizyjni; wcześniej określono szczegółowo zadania i misję nadawców publicznych Ramy prawne funkcjonowania mediów wyznaczają także ustawy związkowe: a) gwarancja wolności słowa, b) ograniczenie wolności słowa zakazem zdradzania tajemnicy państwowej i wojskowej, c) jak również zakazem zniesławienia, d) gwarancja tajemnicy źródła informacji (wyjątek Bawaria).

11 Prasa Jest to jeden z najlepiej rozwiniętych rynków prasowych w Europie, choć i jemu nie udaje się przeciwstawiać ogólnoświatowym tendencjom. W 1995 r. wydawanych było 427 gazet o łącznym nakładzie 32,7 mln egz. (1600 mutacji). Na 1000 mieszkańców przypadało wówczas 317 egz. gazet. W 2005 r. ukazywało się 359 tytułów o łącznym nakładzie 21,66 mln egz. (1500 mutacji).

12 Niemiecki rynek prasy zdominowany jest przez tytuły lokalne i regionalne, gazet ogólnokrajowych (ponadregionalnych) jest zaledwie kilka, to: BILD, Süddeutsche Zeitung (SZ), Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), Die Welt, Frankfurter Rundschau(FR), Tageszeitung (taz). Łączny nakład gazet narodowych to ok. 6,5 mln egz., z czego mianem największej gazety cieszy się BILD z nakładem 3,6 mln.

13 Czasopisma Niemiecki sektor czasopism stanowi około 873 tytułów (123,4 mln egz.) oraz ponad tysiąc wyspecjalizowanych periodyków (15,1 mln egz.) Najpopularniejszym tygodnikiem informacyjnopublicystycznym do niedawna jedynym (obecnie konkuruje z American Time Magazine) jest Der Spiegel (1,04 mln egz.), który charakteryzuje się dochodzeniowym stylem dziennikarstwa, podejmuje się analizy i krytyki podmiotów polityki, przez co czyni to jednym z najbardziej wpływowych politycznie publikacji w Niemczech. Dużym zainteresowaniem cieszy się także gazeta weekendowa Die Zeit (z nakładem 475,000 egz.).

14 Prasa jest zależna oczywiście od dochodu z reklamy, a przez to charakteryzuje ją wysoki stopień koncentracji. Niemiecki rynek dzienników jest zdominowany przez kilka grup wydawniczych: - Największy udział w rynku posiada Axel Springer Group z ok % (BILD, Welt, Hamburger Abendblatt, Berliner Morgenpost, etc.) - 6 % rynku należy do WAZ Group (Westdeutsche Allgemeine Zeitung) - 5 % przypada Verlagsgruppe Stuttgarter Zeitung - 4 % DuMont Schauberg z Kolonii % Ippen Gruppe - Pozostałe 56.1% rynku przypada 10 największym wydawcom dzienników.

15 Koncerny wydawnicze Axel Springer Group Westdeutsche Allgemeine Zeitung Bauer Verlag Group Burda Holding Grunher und Jahr Frankfurter Allgemeine Zeitung

16 Radio i telewizja Rozwój radia w Niemczech ściśle związany jest z rozwojem telewizji, która nie jest odrębną instytucją i działa w ramach poszczególnych radiofonii krajowych. Pierwsze regularne emisje programu telewizyjnego rozpoczęto w 1936 roku (1godz.: w tym wiadomości, wstawka rozrywkowa, film fabularny, film propagandowy).

17 RFN Po wojnie nadawanie rozpoczęto dopiero w XI 1950 r. Nordwestdeutscher Runndfunkverband (codziennie dopiero w 1952 r.) W tym czasie funkcjonowały radiofonie krajowe (ARD- Arbeitgemeiunschaft der Offentlich-Rechtlichen Rundfunkanstalten der BRD), które 1 XI 1954 r. uruchomiły wspólny program telewizyjny ogólnokrajowy. Największa radiofonia NWDR przygotowywała 40% programu, BR 20%, pozostałe po 10% (HR, SFB, SDR, SWF). 1 VI 1961 r. ARD uruchomiła własny drugi program telewizyjny. 1 VII 1962 r. swój odrębny program rozpoczęła ZDF. Rozgłośnie krajowe od 1964 r. nadają trzecie, regionalne programy tv. Federalny Trybunał Konstytucyjny w latach 80-tych dopuścił do dualizmu mediów elektronicznych; wtedy to właśnie pojawiły się prywatne stacje tv: RTL i SAT 1.

18 NRD Deutsche Fernsehfunk (DFF), od 1972 do 1990 Fernsehen DDR (DDR- FS) DDR 1 i DDR 2

19 Po 1990 r. Niemcy mają dualny system medialny: podmioty publiczne i komercyjne Publiczni nadawcy mają silną pozycję. Federalna Konstytucja zastrzega, że odpowiedzialność za radio i telewizję spoczywa na Landach, jako część ich kulturowej suwerenności. Z tego powodu nadawcy publiczni funkcjonują w oparciu o ramy prawne landów. Wyjątkiem bazującym na federalnym prawodawstwie jest Deutsche Welle (DW), która powstała jako radiofonia dostarczająca informacji dla zagranicy; Pod względem organizacyjnym i prawnym struktura wszystkich innych nadawców korporacyjnych oparte są na prawach Landów.

20 Układ państwowy o regulacji radiofonii i telewizji z 31 sierpnia 1991 r. oraz ustawodawstwo UE (a zwłaszcza Europejska konwencja o telewizji ponadgranicznej, sporządzona w Strassbourgu 5 maja 1989 r.) legły u podstaw nowego podsystemu mediów audiowizualnych, w których dawna NRD została włączona do przestrzeni ARD, jako Mitteldeutscher Rundfunk (MDR) i Ostdeutscher Rundfunk (ODR); ta pierwsza obejmująca Saksonię, Saksonię Anhalt, Turyngię i Meklemburgię, druga zaś - Brandenburgię.

21 Inne, stare programy radiowe i telewizyjne to: - Bayerischer Rundfunk (BR) z siedzibą w Monachium - od 1948 r. - Hessischer Rundfunk (HR) we Frankfurcie nad Renem- od 1948 r. - Norddeutscher Rundfunk (NDR) - Hamburg - od 1948 r., a od 1955 r. pod obecną nazwą - Radio Bremen (RB) - od 1949 r. - Saarlandischer Rundfunk (SR) - Saarbrucken r. - Sender Freies Berlin (SFB) - Berlin - od 1953 r. - Suddeutscher Rundfunk (SDR) - Stuttgart - od 1949 r. - Sudwest Rundfunk (SWF) Baden-Baden r. - Westdeutscher Rundfunk (WDR) - Kolonia - od 1955 r.

22 Prywatna stacja telewizyjna SAT1 w Moguncji jako pierwsza zaczęła nadawać w 1985 r. W 1986 r. pojawiła się RTL plus (Deutschland) z siedzibą w Kolonii. Inne stacje to: PRO7, DSF, Kabel1, pozostałe stacje RTL (1 i 2 oraz Super), VOX Nadawcy prywatnych stacji radiowych i telewizyjnych zrzeszeni są w Związku Prywatnych Rozgłośni Radiowo- Telewizyjnych i Ośrodków Telekomunikacji.

23 Do niedawna jednym z największych potentatów medialnych (radiowotelewizyjnych) był Leo Kirch z Wurzburga, właściciel 8 stacji telewizyjnych, a ponadto 30 tytułów prasowych i kilku wytwórni filmowych, którego imperium jednak upadło. Dzisiaj najpotężniejszym graczem na rynku jest koncern Bertelsmanna, do którego należy: RTL, RTL2, Super RTL, VOX oraz informacyjny kanał n-tv. W sumie mają one ok. 30% widowni telewizyjnej w Niemczech. Drugi jest d. koncern Kircha czyli Prosieben Sat1 Media AG (który ogłosił upadłość w kwietniu 2003 r.). Holding telewizyjny został przejęty latem tegoż roku przez amerykańskiego inwestora Chaima Sabana i ma nadal ok. ¼ rynku TV. Grupa Holtzbrick Verlag posiada 15 stacji radiowych. Offener Kanał - Kanał Otwarty TViR - to lokalne lub regionalne stacje nadawcze rtv, (programy przygotowują i nadają społeczni współpracownicy (działa bez prawa nadawania reklam). Jego historia rozpoczyna się 1 stycznia 1984 r. we Ludwigshaffen. Potem kanał pojawił się w Dortmundzie a następnie w Berlinie. Działają one na mocy unormowań federalnych i związkowych.

24 System nadzoru nad radiofonią i telewizją Rada Radiowo-Telewizyjna - reprezentuje interesy ogółu a jej członkowie są delegowani przez organizacje społeczne, grupy polityczne, światopoglądowe oraz instytucje (np. uniwersytety) Osoby te są wybierane na 2 lata. Rada Administracyjna - 7 członków (4 wybieranych przez Radę Radiowo Telewizyjna) plus Prezes.