Dokument roboczy służb Komisji. Konsultacje w sprawie rachunków bankowych

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego i Usług Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Konsumentów Dokument roboczy służb Komisji Konsultacje w sprawie rachunków bankowych Informacje zawarte w niniejszym dokumencie stanowią wkład na potrzeby konsultacji i nie można na ich podstawie domniemywać ani przesądzać o ostatecznym stanowisku, które Komisja przyjmie w stosunku do trzech kwestii w nim poruszonych. Przedmiotem niniejszego dokumentu są rachunki bieżące, chyba że wskazano inaczej (np. podstawowy rachunek płatniczy). Z zakresu niniejszych konsultacji wyłączone są zatem rachunki oszczędnościowe, rachunki papierów wartościowych, kredyty i ubezpieczenia. Commission européenne, B-1049 Bruxelles / Europese Commissie, B-1049 Brussel - Belgia. Tel.:

2 WPROWADZENIE Struktury detalicznego rynku bankowego różnią się znacznie w poszczególnych państwach członkowskich i są nadal rozdrobnione, a podział poszczególnych rynków przebiega wzdłuż granic państwowych. Badanie z 2007 r. dotyczące sektora bankowości detalicznej 1 wskazało na istnienie przeszkód zawężających klientom możliwości wyboru oraz ograniczających ich mobilność. Przeszkody te to m.in. brak przejrzystości i możliwości porównania opłat bankowych oraz wysokie koszty przeniesienia rachunku do innego banku ponoszone przez konsumentów przy zmianie swojego dostawcy rachunku bankowego. Trzecim problemem, który jest z tym związany, są trudności z dostępem do podstawowych usług bankowych, na jakie napotyka wielu obywateli Unii. W ostatnich latach na szczeblu krajowym podejmowano szereg inicjatyw mających na celu: a) zwiększenie poziomu przejrzystości opłat związanych z prowadzeniem rachunków bankowych, b) pomoc konsumentom w bezproblemowej zmianie dostawcy rachunku oraz c) ułatwienie konsumentom dostępu do podstawowych rachunków bankowych. Inicjatywy te realizowane były w oparciu o zróżnicowane podejścia i w różnym stopniu osiągnęły zakładane cele. W rezultacie konsumenci w różnych państwach korzystają z różnego poziomu ochrony, a mozaika przepisów i kodeksów postępowania, będąca wynikiem zaistniałej sytuacji, ogranicza mobilność uczestników rynku. Konsumenci powinni mieć dostęp do rachunków bankowych i związanych z nimi usług w każdym miejscu w UE, bez względu na państwo członkowskie, w którym posiadają miejsce stałego zamieszkania, oraz powinni móc łatwo zmienić dostawcę rachunku bankowego, w tym na dostawcę zagranicznego. Aby to było możliwe, konieczne jest zapewnienie przejrzystych i możliwych do porównania informacji na temat opłat związanych z rachunkami bankowymi. W sprawozdaniu Mario Montiego 2 podkreślono konieczność zwiększenia przejrzystości opłat bankowych, zapewnienia dostępności ustandaryzowanych i możliwych od porównania informacji na temat detalicznych produktów finansowych oraz ułatwienia mobilności klientów banków. Realizując to zalecenie, Komisja ogłosiła w Akcie o jednolitym rynku zamiar prowadzenia dalszych działań na rzecz zapewnienia ochrony konsumentów w obszarze detalicznych usług finansowych oraz wspomniała w szczególności kwestię przejrzystości opłat bankowych. Celem niniejszego dokumentu konsultacyjnego jest zatem ocena konieczności podjęcia działań na szczeblu UE, a w przypadku stwierdzenia tej konieczności określenie środków, które można by podjąć w odpowiedzi na jeden lub wszystkie z określonych powyżej problemów. 1 2 Sprawozdanie z badania dotyczącego sektora bankowości detalicznej, Dokument roboczy służb Komisji, 2007, Nowa strategia na rzecz jednolitego rynku, , s. 42, 2

3 1. PRZEJRZYSTOŚĆ I PORÓWNYWALNOŚĆ OPŁAT ZWIĄZANYCH Z RACHUNKAMI BANKOWYMI Jasne, łatwo dostępne i dające się porównać informacje na temat opłat stanowią podstawowe narządzie pozwalające konsumentom dokonać świadomego wyboru rachunku płatniczego z oferty dostępnej na rynku. Dyrektywą w sprawie usług płatniczych (2007/64/WE) nałożono na unijnych dostawców usług płatniczych pewne obowiązki w zakresie przejrzystości. Przed realizacją usługi płatniczej dostawca usług płatniczych musi przekazać użytkownikowi m.in. szczegółowe warunki, w tym informacje na temat samego dostawcy usług płatniczych, charakterystyki usługi płatniczej oraz związanych z nią opłat. Po realizacji każdej płatności użytkownik musi zostać poinformowany o kwocie płatności, jej dacie oraz związanych z nią opłatach. W dyrektywie w sprawie usług płatniczych nie zapisano jednak szczególnych wymogów dotyczących sposobu prezentacji tych opłat czy też możliwości ich porównania. Dowody zgromadzone przez służby Komisji w ostatnich latach wskazują na istnienie ustawicznych problemów związanych z jakością udostępnianych informacji na temat opłat bankowych oraz sposobem ich prezentacji przez banki w UE. Z badań wynika, że konsumenci często nie wiedzą jakiej wysokości opłaty bankowe ponoszą 3. Stosowanie nieprzejrzystych struktur opłat sprawia, że konsumenci mają trudności z porównaniem różnych ofert 4. Dowody wskazują na istnienie korelacji między wyższymi opłatami a brakiem przejrzystości przy prezentowaniu informacji na temat opłat bankowych 5. Jako jeden z powodów złożoności i braku przejrzystości opłat bankowych 6 organizacje konsumenckie wskazują stosowanie odmiennej terminologii bankowej. Trudności ze zrozumieniem i porównaniem opłat związanych z rachunkami bankowymi mogą tworzyć przeszkody dla mobilności konsumentów na poziomie tak krajowym, jak i unijnym. Z ostatniego badania Eurobarometru wynika, że jednym z głównych powodów podawanych przez konsumentów, dla których nie nabywają oni produktów finansowych (takich jak rachunki bieżące) w innym państwie UE, jest brak jasnych informacji 7. Np. Personal current accounts in the UK (Bieżące rachunki osobiste w Zjednoczonym Królestwie), Office of Fair Trading (brytyjski urząd ochrony konkurencji), lipiec 2008 r Data collection for prices of current accounts provided to consumers (Gromadzenie danych na temat cen rachunków bieżących oferowanych konsumentom), Van Dijk Management Consultants, 2009, Zob. przypis 4. Europejski szczyt konsumentów 2010 r., warsztaty na temat opłat związanych z rachunkami bankowymi, uwagi BEUC. Specjalne badanie Eurobarometru na temat detalicznych usług finansowych, Komisja Europejska, luty 2012 r., 3

4 W rezultacie konsumenci mogą zostać przywiązani do swojego banku, płacąc na jego rzecz opłaty, które są zbyt wysokie, oraz korzystając z usług, których nie zawsze potrzebują. Według niedawnego badania przeprowadzonego przez francuską organizację konsumencką 8 francuscy konsumenci, którzy w małym stopniu korzystają z usług bankowych, za usługi oferowane w pakiecie zapłaciliby nawet o 195% więcej, niż w przypadku gdyby mogli wybrać z oferty te usługi związane z rachunkiem bankowym, które najlepiej zaspokajają ich potrzeby. W celu wyeliminowania tych uchybień Komisja zwróciła się w 2010 r. do europejskiego sektora bankowego (EBIC) o opracowanie praktycznych i przyjaznych dla użytkownika rozwiązań, pozwalających konsumentom uzyskać dostęp do informacji na temat opłat związanych z rachunkami bankowymi, a także pomagających im zrozumieć te informacje i je porównywać. Szereg inicjatyw prywatnych i publicznych realizowano na szczeblu krajowymi z różnym powodzeniem. Do EBIC zwrócono się zatem o uwzględnienie wniosków płynących z tych doświadczeń przy opracowywaniu konkretnych praktycznych rozwiązań. Niestety do końca 2011 r. EBIC nie była w stanie z powodzeniem sfinalizować tej inicjatywy samoregulacyjnej. Wydaje się, że istnieje szereg środków i instrumentów, które mogą pomóc w przezwyciężeniu stwierdzonych problemów. Na przykład opracowanie słowniczka terminów mogłoby stanowić rozwiązanie problemu zróżnicowanej/złożonej terminologii stosowanej przez banki do opisywania tych samych usług związanych z prowadzeniem rachunku bankowego. Słowniczki zostały już opracowane w wielu państwach członkowskich, jednak w różny sposób i z zastosowaniem różnych podejść. W niektórych państwach słowniczki opracowywane są na poziomie banku, w innych, np. w Belgii, opracowywany jest wspólny słowniczek zawierający standardowe terminy dla całego sektora finansowego. Istniejące słowniczki rzadko jednak zawierają terminologię charakterystyczną dla rachunków bieżących, a przy tym rzadko były opracowywane lub testowane przy udziale konsumentów. W celu ułatwienia zrozumienia oraz porównania opłat związanych z rachunkami bankowymi opracowano również standaryzowany wykaz opłat. Bank, udostępniając konsumentom informacje na temat opłat związanych z rachunkami bankowymi, musiałyby więc stosować ten sam format. Np. we Francji banki stosują standaryzowany wykaz dziesięciu najpowszechniejszych opłat, a obecnie rozważa się jego poszerzenie. Porównywarki, takie jak strony internetowe, mogą również służyć konsumentom pomocą w ocenie najlepszych ofert dostępnych na rynku poprzez udostępnienie informacji na temat opłat związanych z rachunkami bieżącymi w różnych bankach. Narzędzia te funkcjonują niemal we wszystkich państwach członkowskich. Niektórzy konsumenci nie są jednak w stanie z góry ocenić, z jakich funkcji rachunku będą musieli najczęściej korzystać. Inni mogą nie zdawać sobie sprawy z wysokości kosztów związanych z wystąpieniem pewnych zdarzeń w przyszłości, takich jak niedozwolone saldo debetowe lub czeki bez pokrycia. 8 Tarification Bancaire: L'enquête annuelle, CLCV Mieux vivre votre argent,

5 Reprezentatywne przykłady stanowią sposób na przybliżenie orientacyjnych kosztów związanych z posiadaniem rachunku bankowego w oparciu o profil użytkownika rachunku, który stara się odzwierciedlić typowe zachowania klienta (np. użytkownik aktywny lub bierny). Banki zasadniczo tworzą te profile w oparciu o różne kryteria, np. utrzymywanie minimalnego miesięcznego salda rachunku lub przelew wynagrodzenia na rachunek lub regulowanie minimalnej liczby rachunków miesięcznie za pośrednictwem polecenia zapłaty. Innym sposobem zapewnienia przez banki przejrzystości i porównywalności opłat są spersonalizowane symulacje kosztów. Taka symulacja uwzględnia przekazane przez klienta informacje na temat jego własnych zachowań przy korzystaniu z usług bankowych. Pozwala ona ocenić prawdopodobny koszt posiadania rachunku w oparciu o rodzaj usług z nim związanych oraz częstotliwość, z jaką klient będzie z nich korzystał. W niektórych państwach udostępniane są informacje ex post tzn. szczegółowe informacje na temat faktycznie poniesionych opłat związanych z prowadzeniem rachunku bankowego. Na przykład banki w Zjednoczonym Królestwie zobowiązały się wprowadzić roczne zestawienie zawierające informacje na temat wysokości opłat poniesionych przez klienta w okresie minionych 12 miesięcy w związku z posiadaniem rachunku bankowego. Listę zidentyfikowanych środków zamykają inicjatywy z zakresu monitorowania cen, takie jak obserwatorium cen usług bankowych utworzone we Francji, czy też środki z zakresu egzekwowania przepisów. Pytanie 1: Czy Państwa zdaniem informacje udostępniane przez banki na temat opłat związanych z rachunkami bankowymi są prezentowane konsumentom w wystarczająco przejrzysty sposób oraz czy można je łatwo porównać? Jakie dobre praktyki mogą Państw wskazać w tym względzie? Jakie istnieją uporczywe uchybienia? Czy Państwa zdaniem zmiana obowiązków w zakresie przejrzystości określonych w dyrektywie w sprawie usług płatniczych (2007/64/WE) pozwoliłaby wyeliminować te uchybienia? Pytanie 2: Czy Państwa zdaniem ustandaryzowanie terminologii związanej z opłatami z tytułu prowadzenia rachunków bankowych mogłoby pomóc zapewnić bardziej przejrzyste i dające się porównać informacje na temat opłat? W przypadku standaryzacji terminologii, czy standaryzacja powinna objąć wszystkie opłaty czy tylko niektóre z nich? Jeżeli tylko niektóre z nich, w oparciu o jakie kryteria należy dokonać ich wyboru? Czy terminologia powinna zostać ustandaryzowana na poziomie krajowym czy unijnym? Pytanie 3: Czy Państwa zdaniem słowniczki terminów oraz standaryzowane wykazy opłat bankowych ułatwiłyby porównywanie opłat? Jeśli tak, to jaka powinna być forma i treść tych informacji? Jakie organy/fora są Państwa zdaniem właściwe do opracowania takiego słowniczka/standaryzowanego wykazu opłat? Pytanie 4: W celu dalszego zwiększenia przejrzystości i możliwości porównania opłat związanych z rachunkami bankowymi, stosowanie którego z poniższych narzędzi należałoby rozważyć: i) porównywarki internetowe administrowane przez organy publiczne ii) iii) standaryzowane symulacje kosztów udostępniane przez banki standaryzowane reprezentatywne przykłady udostępniane przez banki 5

6 iv) badania prowadzone przez organizacje konsumenckie/rzecznika konsumentów ds. usług finansowych v) wszelkie inne narzędzia, które uważają Państwo za istotne? Czy którekolwiek z nich powinno być obowiązkowe? Jaki byłby ich prawdopodobny koszt? Pytanie 5: Jak szczegółowe powinny być informacje na temat faktycznie poniesionych opłat oraz jak często informacje te powinny być przekazywane posiadaczowi rachunku? Czy dostępność możliwych do porównania informacji na temat faktycznie poniesionych opłat przyczyniłaby się do zwiększenia mobilności konsumentów, w tym mobilności transgranicznej? Pytanie 6: Jakie inne środki/instrumenty należy rozważyć w celu zwiększenia poziomu przejrzystości i możliwości porównania opłat bankowych? Prosimy je opisać i wskazać, na jakim szczeblu (krajowym lub unijnym) Państwa zdaniem powinny one zostać podjęte. 2. ZMIANA DOSTAWCY RACHUNKU PŁATNICZNEGO W 2007 r., w następstwie badania sektora bankowości detalicznej, które ujawniło istnienie barier utrudniających mobilność klientów, Komisja zwróciła się do europejskiego sektora bankowego (EBIC) o ułatwienie konsumentom przenoszenia rachunku z jednego do drugiego banku w tym samym państwie. W odpowiedzi na to wezwanie europejski sektor bankowy opracował w 2008 r. modelowy mechanizm przenoszenia rachunku zdefiniowany przez zbiór samoregulacyjnych Wspólnych zasad przenoszenia rachunku bankowego 9. Zasady te zostały wdrożone przez krajowe stowarzyszenia bankowe do końca 2009 r. Mechanizm ten ma zastosowanie w przypadku przenoszenia rachunków bieżących w ramach jednego państwa członkowskiego i dotyczy w szczególności przenoszenia poleceń zapłaty, zleceń stałych dla poleceń przelewu oraz regularnych przychodzących poleceń przelewu. Zgodnie z ustaleniami europejskiego sektora bankowego nie ma on zastosowania do innych produktów czy usług, takich jak karty, kredyty w rachunku bieżącym, oszczędności czy też kredyty. Niektóre stowarzyszenia bankowe postanowiły jednak poszerzyć zakres stosowania tego mechanizmu m.in. o karty debetowe. Wspólne zasady określają rolę dwóch banków biorących udział w procesie przeniesienia rachunku oraz zapewniają informacje na temat koniecznych czynności i kroków składających się na ten proces. Konsumenci pragnący przenieść swój rachunek bankowy mogą wybrać nowy bank jako podstawowy punkt kontaktowy. W szczególności nowy bank uzyska od poprzedniego banku niezbędne informacje na temat regularnych płatności konsumenta oraz zwróci się do tego banku o anulowanie tych płatności w ramach starego rachunku. Nowy bank utworzy te regularne płatności w nowym rachunku oraz albo poinformuje osoby trzecie o danych nowego rachunku konsumenta, albo pomoże konsumentowi w przeprowadzeniu tych czynności. Bank ten służy również konsumentowi pomocą w złożeniu wniosku w poprzednim banku o zamknięcie starego 9 6

7 rachunku oraz przelew pozostałego salda. Konsument może jednak również zdecydować o zachowaniu poprzedniego rachunku. We wspólnych zasadach zapisano konkretne terminy, których przestrzegać musi zarówno stary, jak i nowy bank. Stary bank musi przekazać wszystkie dostępne informacje na temat regularnych płatności konsumenta w terminie siedmiu bankowych dni roboczych po otrzymaniu od nowego banku lub konsumenta stosownego wniosku. Nowy bank musi utworzyć regularne płatności w nowym rachunku w terminie siedmiu dni od otrzymania niezbędnych informacji. W tym samym terminie nowy bank musi albo poinformować osoby trzecie (np. dostawców mediów lub pracodawcę) o danych nowego rachunku konsumenta, albo pomóc konsumentowi w dopełnieniu tych formalności poprzez udostępnienie mu wzoru pism. Przekazanie przez poprzedni bank informacji o regularnych płatnościach konsumentowi oraz nowemu bankowi powinno być bezpłatne. Również bezpłatne powinno być zamknięcie starego rachunku, zgodnie z przepisami dyrektywy w sprawie usług płatniczych. Ewentualne opłaty z tytułu innych usług związanych z przeniesieniem rachunku powinny być współmierne i odpowiadać poniesionym kosztom. W celu oceny tego, w jaki sposób banki pomagają konsumentom w przeniesieniu rachunku bankowego, oraz zakresu, w jakim oferują usługę przeniesienia rachunku bankowego określoną we wspólnych zasadach, Komisja zleciła w 2011 r. badanie z udziałem tajemniczych klientów 10. Łącznie tajemniczy klienci 11 wystosowali zapytań do banków w 27 państwach członkowskich: 945 zapytań dotyczyło wyłącznie dostępności i udzielenia informacji na temat usługi przeniesienia rachunku bankowego, natomiast 405 tajemniczych klientów poszło dalej, próbując faktycznie przenieść swój rachunek bankowy do innego banku. Jeżeli chodzi o dostępność i udzielanie informacji na temat przeniesienia rachunku, badanie wykazało, że 86 % tajemniczych klientów, którzy próbowali uzyskać informacje na temat przeniesienia rachunku bankowego do innego banku czy to w oddziale banku, w internecie, czy też telefonicznie, otrzymało informacje przynajmniej z jednego źródła. Poziom dostępności informacji różnił się jednak znacznie: 32 % tajemniczych klientów nie było w stanie znaleźć informacji na temat przenoszenia rachunku bankowego na stronach internetowych banku 45 % tajemniczych klientów nie uzyskało szczegółowych informacji o przebiegu procedury od pracowników banku 80 % nie otrzymało żadnych materiałów na temat przenoszenia rachunku bankowego do innego banku Konsumenckie badanie rynku dotyczące doświadczeń konsumentów z przenoszeniem rachunków bankowych w świetle wspólnych zasad przenoszenia rachunków bankowych, GfK, luty 2012 r. Badanie z udziałem tajemniczych klientów jest narzędziem stosowanym w badaniach rynkowych w celu pomiaru jakości usługi lub weryfikacji przestrzegania przepisów. Tajemniczych klientów prosi się o wykonanie konkretnego zadania oraz przekazanie uwag na temat swoich doświadczeń. W ramach badania tajemniczych klientów poproszono o uzyskanie informacji na temat przeniesienia rachunku lub o przeniesienie rachunku w bezpośredniej rozmowie, drogą internetową lub telefonicznie. 7

8 14 % nie otrzymało w ogóle żadnych informacji na temat usługi przeniesienia rachunku bankowego. Wśród klientów, którzy faktycznie próbowali przenieść swój rachunek bankowy do innego banku: 19 % udało się otworzyć nowy rachunek i przenieść zlecenia stałe (pewne problemy związane były z otwarciem rachunku bankowego, a nie z samą usługą przeniesienia rachunku określoną we wspólnych zasadach) w 71 % przypadków nowy bank nie świadczył usługi przeniesienia rachunku i dlatego też nie stosował procedury określonej we wspólnych zasadach przenoszenia rachunków bankowych. Tajemniczy klienci napotkali również inne problemy, a mianowicie: w 7 % przypadków banki nie otworzyły rachunku (i w związku z tym nie dokonały przeniesienia starego rachunku) w terminie 14 dni roboczych w 3 % przypadków nowy bank odmówił otwarcia standardowego rachunku bankowego zgodnie z wnioskiem lub zażądał opłaty za dokończenie procedury otwarcia i przeniesienia rachunku. Z badania wynika, że w sumie 8 na 10 tajemniczych klientów napotkało trudności z przeniesieniem rachunku bankowego do innego banku. Pytanie 7: Czy banki w państwie członkowskim, w którym posiadają Państwo rachunek bankowy, oferują usługę przeniesienia rachunku? Jeżeli tak, czy jest ona zgodna ze wspólnymi zasadami przenoszenia rachunków bankowych opisanymi powyżej? Czy informacje o warunkach przeniesienia rachunku bankowego do innego banku są prezentowane konsumentom w przyjaznej formie? Pytanie 8: Jeżeli banki w państwie członkowskim, w którym posiadają Państwo rachunek bankowy, oferują usługę przeniesienia rachunku bankowego zgodną ze wspólnymi zasadami, czy oznacza to wyeliminowanie wszystkich przeszkód utrudniających przeniesienie rachunku bankowego do innego banku? Jeżeli nie, jakie przeszkody nadal istnieją? Prosimy podać przykłady napotkanych dobrych praktyk oraz uporczywych problemów. Pytanie 9: Czy wspólne zasady powinny pozostać dobrowolne? Jakie są Państwa zdaniem zalety lub wady wprowadzenia obowiązku ich stosowania na poziomie UE? Jaki byłby prawdopodobny koszt tego kroku? Pytanie 10: Czy zasady/środki w zakresie przenoszenia rachunków bankowych powinny również obejmować przypadki przenoszenia rachunków bankowych z jednego państwa do drugiego? 8

9 Pytanie 11: Jak znaczące Państwa zdaniem jest ryzyko błędnego przekierowania wpłat, faktur i płatności w przypadku przeniesienia rachunku bankowego do innego banku? Jakie środki można by rozważyć, aby uczynić proces przeniesienia rachunku bankowego do innego banku bezpieczniejszym? Pytanie 12: Jakie przeszkody (o ile istnieją) nadal utrudniają mniejszym dostawcom rachunków lub dostawcom rachunków z siedzibą w innym państwie członkowskim poszerzenie swojej bazy klientów lub wejście na nowe rynki? Czy są one związane z problemami z mechanizmem przenoszenia rachunku bankowego do innego banku? Pytanie 13: Jaki inne środki należy rozważyć, aby usprawnić proces przenoszenia rachunków bankowych? Prosimy je opisać. 3. DOSTĘP DO PODSTAWOWEGO RACHUNKU PŁATNICZEGO Dzięki dostępowi do podstawowych usług finansowych konsumenci mogą w pełni korzystać z dobrodziejstw wewnętrznego rynku oraz w pełni uczestniczyć w życiu gospodarczym i społecznym współczesnego nowoczesnego społeczeństwa. Z badania z 2010 r. wynika jednak, że rachunku bankowego nie posiada ok. 30 mln Europejczyków w wieku powyżej 18 lat 12. Niektórzy spośród nich nie posiadają zapewne rachunku bankowego, ponieważ go nie potrzebują lub ponieważ tak zdecydowali 13. Według niedawnego badania przeprowadzonego przez brytyjską grupę roboczą ds. wykluczenia finansowego (UK Financial Inclusion Task Force) 52 % respondentów nieposiadających rachunku bankowego chciałoby go posiadać 14. Dla konsumentów oraz administracji brak rachunku bankowego zwykle oznacza wyższe koszty wynikające z konieczności posługiwania się gotówką (np. w przypadku wypłaty wynagrodzeń lub świadczeń). Ponadto konsumenci nieposiadający rachunku bankowego mają ograniczony dostęp do szerszej oferty towarów i usług dostępnych w internecie oraz potencjalnych rabatów oferowanych np. przez dostawców mediów w przypadku regulowania opłat za pośrednictwem polecenia zapłaty. Konsumenci ci mogą również napotykać problemy związane z zatrudnieniem lub najmem nieruchomości. Chociaż najwięcej problemów z dostępem do rachunku bankowego mają z reguły tzw. konsumenci o słabej pozycji, problemy te dotykają również osoby mobilne wyjeżdżające za granicę (np. studentów, pracowników migrujących), którym odmawia się dostępu do rachunku bankowego np. ze względu na miejsce zamieszkania. Dochodzi w ten sposób do zaburzenia swobodnego przepływu osób oraz swobodnego przepływu towarów i usług na rynku wewnętrznym Badanie kosztów i korzyści działań politycznych w obszarze zapewnienia dostępu do podstawowego rachunku bankowego, CSES, 2010, Z tego samego badania z 2010 r. wynika również, że wśród ok. 30 mln Europejczyków nieposiadających rachunku bankowego tylko ok. 18 mln (czyli 60 %) zagrożonych było wykluczeniem finansowym. Banking services and poorer households (Usługi bankowe a uboższe gospodarstwa domowe), Financial Inclusion Task Force, grudzień 2010 r., s. 6, 9

10 W celu naprawy zaistniałej sytuacji Komisja przyjęła w lipcu 2011 r. zalecenie 15 skierowane do państw członkowskich, w którym sformułowano podstawowe zasady, które należy wdrożyć, aby zagwarantować konsumentom dostęp do podstawowego rachunku płatniczego w całej UE. Ten podstawowy rachunek zapewniałby możliwość wpłacania i wypłacania gotówki. Umożliwiałby również konsumentowi wykonywanie niezbędnych transakcji płatniczych, takich jak otrzymywanie wynagrodzenia lub świadczeń, płacenie rachunków lub podatków oraz nabywanie towarów i usług, w tym za pośrednictwem polecenia zapłaty, polecenia przelewu oraz przy pomocy karty płatniczej. Zgodnie z zaleceniem podstawowy rachunek powinien również dawać konsumentom możliwość, tam gdzie jest to technicznie wykonalne, inicjowania zleceń płatniczych za pośrednictwem systemu bankowości internetowej udostępnianego przez dostawcę usług płatniczych. Za automatyczny aspekt zwykłego rachunku płatniczego ani za prawo przysługujące w związku z tym rachunkiem nie uznano jednak dostępu do kredytu. W zaleceniu potwierdzono prawo każdego konsumenta zamieszkałego w Unii, niezależnie od jego sytuacji finansowej, do otwarcia podstawowego rachunku płatniczego i korzystania z niego, nawet w państwie członkowskim, w którym nie posiada on prawa stałego pobytu. Termin podjęcia przez państwa członkowskie niezbędnych środków upłynął 21 stycznia 2012 r. Służby Komisji prowadzą analizę dotychczas otrzymanych informacji na temat podjętych środków. Wymaganych informacji nie przekazało jeszcze jednak wiele państw członkowskich. Ponadto do lipca 2012 r. państwa członkowskie powinny przekazać informacje statystyczne dotyczące podstawowych rachunków bankowych. W tym kontekście służby Komisji uznały za stosowne postawienie następujących pytań: Pytanie 14: Czy znane są Państwu przypadki konsumentów, którzy mają trudności z dostępem do podstawowego rachunku bankowego? Jakiego rodzaju przeszkody w dostępie do podstawowego rachunku bankowego zgłaszają konsumenci? Pytanie 15: Czy znane są Państwu jakiekolwiek środki podejmowane przez banki lub inne instytucje w państwie członkowskim, w którym posiadacie Państwo miejsce zamieszkania lub siedzibę, w celu ułatwienia dostępu do podstawowego rachunku płatniczego? Czy inicjatywy te są w skuteczny sposób egzekwowane? Pytanie 16: Czy wspomniane środki ułatwiają dostęp do podstawowego rachunku bankowego również nierezydentom? Pytanie 17: Jeżeli konsumenci nadal doświadczają trudności z otwarciem rachunku bankowego, jakie są tego przyczyny? Pytanie 18: Jeżeli potrzebne są dalsze działania, jakie dodatkowe środki należy przewidzieć? Czy problemem tym należy się zająć na szczeblu krajowym czy unijnym? 4. UWAGI KOŃCOWE Zainteresowane strony mogą przesyłać odpowiedzi na pytania postawione w niniejszym dokumencie konsultacyjnym do dnia 12 czerwca 2012 r. Odpowiedzi należy przesyłać na adres ec-bank-accounts@ec.europa.eu. 15 Zalecenie Komisji 2011/442/UE w sprawie dostępu do zwykłego rachunku płatniczego, , 10

11 Zainteresowane strony zachęca się również do przedstawienia własnego stanowiska na temat innych aspektów, którymi ewentualnie należy się zająć, w celu zapewnienia należycie funkcjonującego i konkurencyjnego rynku bankowości detalicznej. Przekazane odpowiedzi zostaną opublikowane na stronach internetowych Komisji Europejskiej, przy czym istnieje możliwość zastrzeżenia poufności zgłaszanych uwag. W takim przypadku respondent powinien wyraźnie zaznaczyć na pierwszej stronie swoich odpowiedzi, że nie życzy sobie, aby jego odpowiedzi zostały opublikowane. Dziękujemy za czas, który poświęciliście Państwo na ustosunkowanie się do kwestii będących przedmiotem niniejszych konsultacji. 11