Biuletyn Informacyjny

Transkrypt

1 ISSN Specjalny /nr 192/ Biuletyn Informacyjny Specustawa drogowa - działania KR PZD - negatywne stanowisko rządu - wystąpienia struktur i działkowców Nowelizacja Prawo budowlane niekorzystna dla działkowców - działania KR PZD w obronie działkowców - wystąpienia do Senatu - Senat przywraca prawa działkowcom - czekamy na Uchwałę Sejmu 614 tys. podpisów działkowców w obronie ustawy o ROD Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców

2 SPIS TREŚCI I. SPECUSTAWA DROGOWA Wstęp Projekty ustaw Rzecznik Praw Obywatelskich do Ministra Infrastruktury Stanowisko Rządu do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Druk nr 1172) Stanowisko Rządu do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Druk nr 1171) Sprawozdania z posiedzeń podkomisji obradującej nad projektami nowelizacji Stanowisko KR PZD Oficjalne wystąpienia KR Wystąpienie KR PZD do Premiera Donalda Tuska Wystąpienie KR PZD do Wicepremiera Waldemara Pawlaka Wystąpienie KR PZD do Ministra Infrastruktury Cezarego Grabarczyka Wystąpienie KR PZD skierowane do Wicemarszałków Sejmu Wystąpienia KR PZD skierowane do przewodniczących klubów i kół poselskich: Wystąpienie KR PZD skierowane do Posłanek i Posłów członków Sejmowej Komisji Infrastruktury: Pismo Ministra Infrastruktury do Prezesa KR PZD Listy Okręgowy Zarząd Warmińsko-Mazurski PZD w Olsztynie Zarządy ROD woj. Świętokrzyskiego Okręgowy Zarząd PZD w Lublinie Okręgowy Zarząd Sudecki PZD w Szczawnie Zdroju Okręgowy Zarząd Świętokrzyski PZD w Kielcach Okręgowy Zarząd PZD w Pile Okręgowy Zarząd Podkarpacki PZD w Rzeszowie Okręgowa Komisja Rewizyjna PZD w Gdańsku Okręgowy Zarząd PZD w Elblągu Okręgowy Zarząd OZD w Gdańsku Okręgowy Zarząd PZD w Kaliszu Okręgowy Zarząd Małopolski PZD w Krakowie Okręgowy Zarząd PZD w Słupsku ROD im. D. Chłapowskiego w Kościanie Okręgowy Zarząd PZD w Poznaniu Okręgowy Zarząd PZD w Bydgoszczy Okręgowy Zarząd Warmińsko-Mazurski PZD w Olsztynie Okręgowy Zarząd Toruńsko-Włocławski PZD w Toruniu Zarząd ROD Ponidzie w Pińczowie Okręgowy Zarząd PZD w Elblągu Członkowie ROD w Krakowie Okręgowy Zarząd PZD w Szczecinie Zarząd ROD Natura w Ostrowie Wielkopolskim Okręgowy Zarząd Warmińsko-Mazurski PZD w Olsztynie Okręgowy Zarząd Łódzki PZD w Łodzi Okręgowy Zarząd PZD we Wrocławiu Okręgowy Zarząd PZD w Legnicy Prasa Gazeta Prawna z dnia 13 lutego 2009 r. Nowelizacja naruszyła prawa działkowców II. PRAWO BUDOWLANE Wstęp Wyciąg z ustawy Prawo budowlane Analiza Zmiany sytuacji działkowców w przypadku wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy prawo budowlane i niektórych innych ustaw Stanowisko Krajowej Rady PZD Wystąpienie KR PZD do Marszałka Senatu RP, Pana Bogdana Borusewicza Listy do Pana Bogdana Borusewicza, Marszałka Senatu RP Okręgowy Zarząd PZD w Gdańsku Okręgowy Zarząd PZD w Poznaniu Okręgowy Zarząd Podlaski PZD w Białymstoku Krajowa Komisja Rewizyjna PZD w Warszawie Okręgowy Zarząd PZD w Elblągu Okręgowy Zarząd PZD w Szczecinie Okręgowy Zarząd PZD w Koszalinie Okręgowy Zarząd PZD w Kaliszu Okręgowy Zarząd Warmińsko-Mazurski PZD w Olsztynie Okręgowy Zarząd Śląski PZD w Katowicach Okręgowa Komisja Rewizyjna w Katowicach Okręgowy Zarząd Toruńsko-Włocławski PZD w Toruniu Okręgowy Zarząd PZD w Częstochowie Okręgowy Zarząd Świętokrzyski PZD w Kielcach ROD Storczyk w Bydgoszczy ROD Drzewianowo w Drzewianowie ROD Niezapominajka w Busku Zdroju Zarząd ROD Bratek w Solcu Kujawskim ROD Na Stoku w Krakowie Członkowie ROD w Krakowie ROD Ponidzie w Pińczowie Działkowiec ROD Czeczotka w Ostrołęce Okręgowy Zarząd PZD w Lublinie Prezesi ROD miasta Piły Okręgowa Komisja Rewizyjna w Pile ROD im. Gen. A Zawadzkiego w Gryfinie Prezydium Okręgowego Zarządu Świętokrzyskiego PZD w Kielcach Okręgowy Zarząd PZD w Szczecinie Wystąpienie KR PZD do Senatorów RP Listy do Senatorów ROD Górki Ustowskie w Szczecinie ROD Stoczniowiec w Szczecinie Kolegium Prezesów ROD Na Paluchu w Warszawie Okręgowy Zarząd Sudecki PZD w Szczawnie Zdroju Działkowcy i Zarząd ROD w Kamieniu Pomorskim Okręgowy Zarząd Podkarpacki PZD w Rzeszowie Okręgowy Zarząd Mazowiecki PZD w Warszawie Okręgowy Zarząd PZD w Bydgoszczy Okręgowy Zarząd Śląski PZD w Katowicach Okręgowy Zarząd PZD w Pile Okręgowy Zarząd PZD w Słupsku Delegatura Rejonowa OZ Śląskiego PZD w Gliwicach Zarząd ROD Podzamcze w Wałbrzychu Okręgowy Zarząd Łódzki PZD w Łodzi Z OSTATNIEJ CHWILI SENAT POPARŁ DZIAŁKOWCÓW DZIAŁKOWCY DZIĘKUJĄ SENATOROM. 86 Okręgowy Zarząd PZD w Pile III. ROD W LICZBACH

3 I. SPECUSTAWA DROGOWA 1. Wstęp Walka o przywrócenie praw działkowców Nie ustają starania Związku o przywrócenie przez Sejm praw działkowców odebranych im nowelą do tzw. specustawy drogowej uchwaloną 25 lipca 2008 r. Dotyczą one prawa do odszkodowań za majątek zlokalizowany na działkach w ogrodach likwidowanych na potrzeby inwestycji drogowych oraz do działek zamiennych. Niestety, prognozy, że przyjęcie proponowanych przez posłów SLD i SDPL - Nowa Lewica oraz posłów niezależnych rozwiązań, godzących potrzebę szybkiego przejmowania terenów ROD przez drogowców z prawami przysługującymi działkowcom od przeszło 60 lat, będzie tylko formalnością, okazały się nazbyt optymistyczne. Wręcz przeciwnie, sprawa przywrócenia konstytucyjnego porządku w zakresie likwidacji ROD na potrzeby inwestycji drogowych jest nie tylko przeciągana, ale wręcz zwalczana przez niektórych posłów. Dzieje się tak pomimo, że zabiegi PZD zostały poparte przez Rzecznika Praw Obywatelskich dr Janusza Kochanowskiego, który w swoim wystąpieniu do Ministra Infrastruktury wskazał na niekonstytucyjność stanu prawnego trwającego wskutek obowiązywania fatalnego dla działkowców art. 11j specustawy drogowej. Optymizmem nie napawa w szczególności przebieg, podjętych po 2-miesięcznej zwłoce, prac nad projektami ustaw w Komisji Infrastruktury. Specjalna podkomisja powołana w dniu 4 grudnia 2008 r. dla rozpatrzenia projektu ustawy zmieniającej art. 11j obradowała na dwóch posiedzeniach, w dniach 10 i 19 lutego 2009 r. W efekcie jej prac, głosami posłów Jana Walentego Tomaki oraz Leszka Cieślika (skądinąd autorów kwestionowanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich art. 11j specustawy), przeszedł wniosek o odrzucenie projektu złożonego przez posłów SLD i ewentualne zastąpienie go mniej korzystnym dla działkowców zapisem zaproponowanym przez Ministerstwo Infrastruktury. Osobną kwestią są argumenty, jakimi posługuje się minister twierdząc, że żądania działkowców o poszanowanie dotychczas posiadanych praw są nieuzasadnione. Zawarł je w piśmie z dnia skierowanym do KR PZD, które publikujemy i pozostawiamy Państwa szczególnej uwadze. Sprawa nowelizacji rozstrzygnie się na posiedzeniu pełnego składu Komisji Infrastruktury, którego terminu, na chwilę składania Biuletynu, jeszcze nie wyznaczono. Poniżej publikujemy sprawozdania z posiedzeń podkomisji opracowane w Biurze KR PZD oraz kolejne oficjalne wystąpienia, listy i publikacje poświęcone tematowi walki o przywrócenie praw działkowców. BP 2. Projekty ustaw Projekt posłów z Klubu Lewica Projekt USTAWA z dnia o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych Art. 1 W ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. Nr 80, poz. 721, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: Art.11j otrzymuje brzmienie: 1. Do nieruchomości zajętej przez rodzinny ogród działkowy lub jego część objętej decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się art i 21 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz.U. Nr 169, poz oraz z 2006 r. Nr 220, poz. 1600). 2. Do ustalenia wysokości i wypłaty odszkodowania z tytułu utraty praw, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy wskazanej w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy niniejszej ustawy dotyczące właścicieli nieruchomości. 3. Podmiotem zobowiązanym do realizacji obowiązków, o których mowa w art. 19 ust. 1 ustawy wskazanej w ust. 1, jest wnioskodawca w rozumieniu niniejszej ustawy. 4. Obowiązki, o których mowa w ust. 3, wnioskodawca jest zobowiązany wykonać w terminie 12 miesięcy od dnia wydania nieruchomości określonego w decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. 1

4 Art. 2. Do spraw wszczętych po dniu 10 września 2008 r. i niezakończonych decyzją ostateczną do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Posłowie podpisani pod projektem złożonym do laski marszałkowskiej: Romuald Ajchler; Leszek Aleksandrzak; Tomasz Garbowski; Witold Gintowt- -Dziewałtowski; Henryk Gołębiewski; Tomasz Kamiński; Witold Klepacz; Jan Kochanowski; Sławomir Kopyciński; Krystyna Łybacka; Wacław Martyniuk; Zbigniew Matuszczak; Jarosław Matwiejuk; Krzysztof Matyjaszczyk; Tadeusz Motowidło; Grzegorz Napieralski; Wojciech Olejniczak; Artur Ostrowski; Wojciech Pomajda; Stanisława Prządka; Stanisław Stec; Elżbieta Streker- -Dembińska; Wiesław Andrzej Szczepański; Tadeusz Tomaszewski; Jerzy Wenderlich; Bogusław Wontor; Stanisław Wziątek. Poseł sprawozdawca: Wiesław Andrzej Szczepański Uzasadnienie W dniu 25 lipca 2008 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 154, poz. 958, zwaną dalej nowelizacją ) zmierzającą do uproszczenia oraz przyśpieszenia prac związanych z przygotowaniem inwestycji drogowych prowadzonych na podstawie ustawy z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. nr 80, poz. 721 ze zm., zwanej dalej specustawą drogową ). W świetle obowiązujących przed nowelizacją przepisów procedura przygotowania inwestycji drogowych składała się z dwóch etapów. Pierwszy etap, który można określić mianem lokalizacyjnego, kończył się wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi, która zastępowała występujące w tradycyjnym procesie inwestycyjnym akty w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzennego (plan miejscowy lub decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu); z kolei drugi etap zmierzał do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę drogi. Uchwalona nowelizacja miała na celu uproszczenie powyższej procedury poprzez stworzenie zintegrowanego, jednoetapowego postępowania ustalającego wszystkie warunki realizacji inwestycji drogowej. Miejsce dotychczasowych dwóch decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi oraz o pozwoleniu na budowę drogi zajęła jedna decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Obecnie specustawa drogowa przewiduje również szczególny tryb wywłaszczania nieruchomości. Grunt objęty ostateczną decyzją administracyjną o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej staje się własnością jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa z mocy samego prawa. Dopiero w następnej kolejności określane jest (w odrębnej decyzji) odszkodowanie za przejętą przez jednostkę samorządu terytorialnego (Skarb Państwa) nieruchomość. Uchwalona 25 lipca 2008 r. nowela wprowadziła do specustawy drogowej nowy art. 11j znajdujący zastosowanie w przypadku przebiegu inwestycji drogowej przez teren rodzinnych ogrodów działkowych funkcjonujących w oparciu o ustawę z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, póz ze zm., zwanej dalej ustawą o ROD ). Art. 11j wyłączył zastosowanie art ustawy o ROD w stosunku do nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Wskazane w art. 11j specustawy drogowej przepisy ustawy o ROD (których zastosowanie zostało wyłączone) regulują zasady oraz warunki likwidacji rodzinnego ogrodu działkowego. Przede wszystkim, w myśl art. 17 ustawy o ROD, likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego zasadniczo wymaga zgody Polskiego Związku Działkowców (PZD); wyjątek stanowi art. 17 ust. 3 ustawy o ROD, dopuszczający wywłaszczenie na cel publiczny na zasadach określonych w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Stosownie zaś do art. 18 ustawy o ROD, likwidacja może mieć miejsce w ograniczonym okresie od zakończenia do rozpoczęcia wegetacji roślin (w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach możliwe jest to w innym terminie, za zgodą PZD). Natomiast art. 19 ustawy wskazuje, że podmiot, w interesie którego nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego, zobowiązany jest do zapewnienia nieruchomości zamiennej oraz założenia na niej nowego ROD i odtworzenia urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom ogrodu zlikwidowanego. Ponadto podmiot, w którego interesie nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego, zobowiązany jest wypłacić: 2

5 1) członkom Polskiego Związku Działkowców odszkodowanie za składniki majątkowe znajdujące się na działkach, a stanowiące ich własność; 2) Polskiemu Związkowi Działkowców odszkodowanie, według kosztów odtworzenia, za składniki majątkowe stanowiące jego własność a niepodlegające odtworzeniu; 3) zrekompensować koszty i straty poniesione, przez Polski Związek Działkowców w związku z likwidacją (art. 20 ustawy o ROD). Wydanie przez PZD nieruchomości zajmowanej przez zlikwidowany rodzinny ogród działkowy następuje najwcześniej po realizacji wszystkich w/w obowiązków (art. 21 ustawy o ROD). Zgodnie z uzasadnieniem przedstawionym przez zgłaszających projekt art. 11j, przepis ten miał służyć przyspieszeniu procedury pozyskiwania terenów ogrodów na potrzeby inwestycji drogowych. Wskazywano w nim na perturbacje, jakie powoduje konieczność jeszcze przed wydaniem przez PZD gruntu zajętego przez ogród zapewnienia terenu zamiennego oraz odbudowy infrastruktury ogrodu, co dotychczas wynikało z art. 19 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 21 ust. 1 ustawy o ROD, a także kwestie związane z przesunięciem terminu wydania nieruchomości na okres powegetacyjny (art. 18 ustawy o ROD). Jednak zakres wprowadzonego przez art. 11j specustawy drogowej wyłączenia stosowania ustawy o ROD jest zdecydowanie szerszy. Objął on bowiem nie tylko w/w przepisy ustawy o ROD, dotyczące terminu wydania nieruchomości, ale wszystkie normy zawarte w art ustawy o ROD. W konsekwencji uchylono przepisy gwarantujące wypłatę odszkodowań za majątek stanowiący własność PZD i działkowców, a także odtworzenie ogrodu. Jednocześnie nie wprowadzono żadnych przepisów, które dostosowywałyby regulacje specustawy drogowej do specyficznych rozwiązań prawnych zawartych w ustawie o ROD, w szczególności dotyczących odrębnej własności naniesień i nasadzeń przysługujących działkowcom oraz PZD. Dotyczy to także odtworzenia ogrodów działkowych, a w rezultacie praw działkowców do działek zamiennych w przypadku likwidacji ROD. Tym samym wejście w życie art. 11j spowodowało powstanie swoistej próżni prawnej w zakresie sytuacji działkowców i ich Związku w przypadku likwidacji ogrodu na potrzeby inwestycji drogowych. Omawiany art. 11j wyłączył wszelkie przepisy regulujące zasady wypłaty odszkodowań za prywatny majątek działkowców i PZD oraz zapewnianie działek zamiennych. Jednocześnie nie zaproponowano żadnych rozwiązań zastępczych, przez co brak jest mechanizmów, na jakich osoby prywatne mają otrzymać odszkodowania za majątek utracony wskutek dokonanego wywłaszczenia. Taka sytuacja uniemożliwia organom administracyjnym, działającym zgodnie z zasadą legalności (tj. wyłącznie w oparciu o wyraźną podstawę prawną art. 7 Konstytucji RP), rekompensowanie strat poniesionych przez osoby dotknięte skutkami decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej obejmującej obszar działania rodzinnego ogrodu działkowego. To samo dotyczy możliwości realizacji wcześniej nabytych praw do uzyskania działki zamiennej w odtworzonym ogrodzie. Konsekwencją art. 11j w obecnym brzmieniu jest ryzyko naruszenia praw majątkowych obywateli będących użytkownikami działek w ROD. Pomijając kwestie natury prawnej, należy zauważyć, iż jego stosowanie grozi zaistnieniem konfliktów społecznych w przypadku poszczególnych ogrodów działkowych objętych jego stosowaniem, a co za tym idzie opóźnieniami w przejmowaniu terenów ogrodów na potrzeby inwestycji drogowych, czemu nowelizacja ta miała przeciwdziałać. Wadliwość co do art. 11j podnosi Biuro Analiz Sejmowych w opinii z dnia 18 września 2008r. Wskazano w niej m.in. iż powyższy przepis, jako niedostosowany do istniejących uregulowań prawnych (w zakresie odrębnej własności naniesień), może spowodować zbędne przedłużenie procesu budowy dróg. Nadmienić też należy, że stosowanie art. 11j w aktualnym kształcie niesie za sobą ryzyko odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu roszczeń odszkodowawczych zgłaszanych przez działkowców i ich Związek. Pomimo braku normy ustawowej poszczególnym działkowcom i PZD przysługiwać będzie bowiem roszczenie o odszkodowanie na podstawie normy konstytucyjnej zawartej w art. 21 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Możliwość ta nie może jednak zmienić negatywnej oceny w/w przepisu jako niekonstytucyjnego. Za taką należy zaś uznać ustawę przewidującą wywłaszczenie, natomiast nie wskazującą wywłaszczonemu trybu przyznania odszkodowania i możliwości zaskarżenia decyzji w tym zakresie, a więc z której treści wynika dopuszczalność wywłaszczenia działkowców i PZD bez odszkodowania. Proponowany projekt ustawy ma na celu przywrócenie konstytucyjnego porządku w zakresie praw działkowców i PZD w przypadku inwestycji drogowych. Jednocześnie zachowuje zintegrowane, jednoetapowe postępowanie ustalające wszystkie warunki realizacji inwestycji drogowej oraz szybkie przejmowanie terenów zajętych przez ROD na potrzeby tych inwestycji, tak jak było to w zamiarze autorów art. 11j w obecnym brzmieniu. Analogicznie, jak dotychczas, proponuje się częściowe wyłączenie stosowania ustawy o ROD. Jednakże zakres wyłączenia jest węższy i dotyczy wyłącznie tych przepisów, które faktycznie mogą skutkować przedłużeniem procesu przejmowania nieruchomości na potrzeby inwestycji drogowych. W tym celu wystarczającym rozwiązaniem będzie wyłącznie regula- 3

6 cji zawartych w art oraz art. 21 ustawy o ROD. To z tych przepisów wynika bowiem, że wydanie terenu likwidowanego ogrodu musi być poprzedzone uzyskaniem przez PZD tytułu prawnego i fizycznego władztwa nad nieruchomością, na której został odtworzony ROD oraz następować w okresie powegatacyjnym roślin. Jednocześnie projekt zakłada odpowiednie stosowanie wobec działkowców i PZD przepisów specustawy drogowej dotyczących ustalania wysokości i wypłaty odszkodowań dla właścicieli nieruchomości. W ten sposób usunięta zostaje niewątpliwa luka prawna, która pomijając problem odrębnej od nieruchomości własności działkowców i PZD skutkuje obecnie brakiem podstaw do wypłaty odszkodowań na ich rzecz. Projekt dodatkowo precyzyjnie wskazuje podmiot, który ma wywiązać się z pozostałych obowiązków, wynikających z ustawy o ROD. Dotyczy to zapewnienia terenu zamiennego i odtworzenia ogrodu, za co odpowiedzialność spoczywać ma na zarządcy drogi występującym z wnioskiem o wydanie decyzji o zezwolenie na realizację inwestycji drogowej. Pamiętać bowiem trzeba, że ogrody działkowe są urządzeniami użyteczności publicznej, które służą nie tylko bezpośrednim użytkownikom, ale jako tereny zielone, pozytywnie oddziaływają na miasta i społeczności lokalne. Stąd też zachowanie obecnej powierzchni ogrodów i dostępności do nich dla społeczeństw jest wartością, która uzasadnia utrzymanie przyjętego w ustawie o ROD rozwiązania gwarantującego odtwarzanie ogrodów w przypadku ich likwidacji. Nie ma też żadnych racjonalnych argumentów przemawiających za uchyleniem tego obowiązku w sytuacji likwidacji ROD na potrzeby drogowe, podczas gdy ogrody są odtwarzane w przypadku innych likwidacji, również tych związanych z realizacją celu publicznego, np. budowy szpitala. Przywrócenie obowiązku odtworzenia ogrodu nie będzie jednak negatywnie rzutowało na szybkość realizacji inwestycji drogowych. Wynika to z ust. 4 proponowanego artykułu, który dopuszcza możliwość odtworzenia ogrodu w terminie 12 miesięcy od przejęcia terenu na potrzeby drogowe. Wydanie terenu przez PZD nie będzie uwarunkowane wcześniejszym uzyskaniem tytułu prawnego i władztwa nad nieruchomością, na której odtworzony został likwidowany ogród, ani też zakończeniem okresu wegetacji roślin. W ten sposób zachowuje się cel specustawy drogowej z jednoczesnym poszanowaniem praw nabytych przez działkowców, a gwarantowanych im ustawą o rodzinnych ogrodach działkowych, tj. prawa do działki zamiennej. Odnośnie zapisu zawartego w art. 2 projektu ustawy, zakłada się, iż proponowane przepisy obejmą swą regulacją postępowania wszczęte od dnia obowiązywania art. 11j w obecnym brzmieniu. Proponowany projekt ma na celu uchronienie działkowców i PZD przed negatywnymi konsekwencjami wynikającymi z tego przepisu. Ma to również uzasadnienie z punktu widzenia interesów podmiotów prowadzących inwestycje drogowe, gdyż wprowadzenie spójnej regulacji pozwoli uniknąć komplikacji i opóźnień w prowadzonych postępowaniach, czym grozi stosowanie art. 11j w obecnym kształcie. Projekt zakłada także 14-dniowe vacatio legis, co dla adresatów proponowanych regulacji jest okresem wystarczającym do zapoznania się i przygotowania się do stosowania w praktyce proponowanej regulacji. Projekt przywraca część rozwiązań obowiązujących w ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych sprzed 25 lipca br. w zakresie uregulowania sprawy odszkodowań za majątek działkowców utracony wskutek dokonanego wywłaszczenia. Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej. Projekt nie został poddany konsultacjom, o których mowa w art. 34 ust. 3 Regulaminu Sejmu RP. Projekt Koła Poselskiego SDPL Nowa Lewica oraz kilku posłów niezależnych Projekt USTAWA z dnia 2008 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych Art. 1. W ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. Nr 80, poz. 721, z późn. zm.) art. 11j otrzymuje brzmienie: Art. 11j. Do nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się art. 17, 21 i 22 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz oraz z 2006 r. Nr 220, poz. 1600).. 4

7 Art. 2. W przypadku likwidacji rodzinnego ogrodu działkowego albo jego części, w okresie od dnia 10 września 2008 r. do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, dokonanej w wyniku decyzji, o której mowa w art. 11j ustawy wymienionej w art. 1, działkowcom oraz związkowi działkowców przysługują odpowiednio uprawnienia określone w art. 18, 19 i 20 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz oraz z 2006 r. Nr 220, poz. 1600). Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Posłowie podpisani pod projektem złożonym do laski marszałkowskiej: Bartosz Arłukowicz; Marek Balicki; Marek Borowski; Andrzej Celiński; Marian Filar; Zdzisława Janowska; Bożena Kotkowska; Piotr Krzywicki; Bogdan Lis; Grzegorz Pisalski; Jerzy Polaczek; Jarosław Sellin; Izabella Sierakowska; Kazimierz Michał Ujazdowski; Jan Widacki. Poseł sprawozdawca: Marek Borowski Uzasadnienie Celem projektowanej ustawy jest skorygowanie przepisu art. 11j ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, który pozbawia działkowców możliwości ochrony ich własności, w tym odszkodowania za mienie (nasadzenia, urządzenia, obiekty itp.) będące na terenie nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe, przejmowanych w wyniku decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Dokonana w dniu 25 lipca 2008 r. nowelizacja ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. Nr 154, poz. 953) niewątpliwie służy ułatwieniu realizacji inwestycji drogowych, lecz takie ułatwienia nie powinny odbywać się kosztem obywateli i organizacji (Polski Związek Działkowców), których majątek byłby przejmowany bez odpowiednich rekompensat i odszkodowań. Powyższe rozwiązanie spotkało się ze zrozumiałą krytyką działkowców oraz reprezentujących ich instytucji (Krajowa Rada) tym bardziej, że z uwagi na tryb przyjęcia tego przepisu (poprawka poselska przyjęta w końcowym etapie prac komisyjnych) odbyło się to bez wiedzy statutowych organów zrzeszających członków Polskiego Związku Działkowców. W ocenie wnioskodawców niniejszego projektu zakres, wprowadzonego przez art. 11j ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, wyłączenia stosowania przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (art ) jest zbyt szeroki. Objął on bowiem nie tylko przepisy ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych dotyczące terminu odtworzenia ogrodu, ale wszystkie normy zawarte w art ustawy gwarantujące wypłaty odszkodowań za majątek dla Polskiego Związku Działkowców i działkowców oraz odtworzenie ogrodu. Jednocześnie nie wprowadzono żadnych przepisów, które dostosowywałyby regulacje tzw. ustawy drogowej, do specyficznych rozwiązań prawnych zawartych w ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych, w szczególności dotyczących odrębnej własności naniesień i nasadzeń przysługujących działkowcom oraz Polskiemu Związkowi Działkowców, a także odtworzenia rodzinnych ogrodów działkowych i uzyskania przez działkowca działki zamiennej w przypadku likwidacji rodzinnych ogrodów działkowych. W zaistniałej sytuacji nowym przepisom można postawić przynajmniej kilka zarzutów niekonstytucyjności, nie mówiąc już o naruszeniu podstawowych zasad współżycia społecznego. Nastąpiło bowiem wprowadzenie możliwości wywłaszczenia z majątku prywatnego bez prawa do uzyskania odszkodowania z tego tytułu. Skutkiem wejścia w życie nowych rozwiązań jest możliwość przeprowadzenia wywłaszczenia działkowców z własności naniesień i nasadzeń, tj. majątku zainwestowanego przez nich na działkach, bez prawa do odszkodowań. Zmiana przewiduje bowiem wyłączenie stosowania art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych, zgodnie z którym Podmiot, w którego interesie nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego, zobowiązany jest wypłacić członkom Polskiego Związku Działkowców odszkodowanie za składniki majątkowe znajdujące się na działkach, a stanowiące ich własność. Jednocześnie w ustawie drogowej nie zawarto żadnych szczególnych regulacji odnoszących się do praw działkowców, zaś ogólne zasady jako nieprzystające do rozwiązań prawnych zawartych w ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych, nie dają podstaw do żądania takich odszkodowań. Ustawa przewiduje bowiem możliwość przyznawania odszkodowań wyłącznie za prawa do nieruchomości. Tymczasem, zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych Nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych użytkowni- 5

8 ka działki, stanowią jego własność. W ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych wprowadzono więc wyjątek od zawartej w art. 48 Kodeksu cywilnego zasady powiązania własności naniesień z własnością nieruchomości. Ustawa nie przewiduje zaś takiej sytuacji, w konsekwencji działkowy nie będący właścicielami ani też użytkownikami wieczystymi nieruchomości, są pozbawieni możliwości ubiegania się o odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia ze swej własności. Wydaje się, że można wskazać na sprzeczność takiego rozwiązania z art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Niezależnie od powyższego należy zauważyć bezpodstawne zróżnicowanie sytuacji prawnej działkowców ze względu na cel, dla którego realizacji następuje likwidacja ogrodu działkowego a więc naruszenie art. 32 ust. 2 Konstytucji RP. O ile bowiem generalnie każdy z działkowców na podstawie ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych ma prawo do odszkodowania w przypadku likwidacji rodzinnych ogrodów działkowych za odjęcie własności majątku zgromadzonego na działce, o tyle działkowcy z ogrodu likwidowanego na podstawie przepisów ustawy drogowej prawa takiego zostali pozbawieni. Analogicznie przedstawia się sytuacja z prawem do otrzymania działki zamiennej w odtworzonym ogrodzie działkowym. Podobne uwagi, co do naruszenia zasady konstytucyjnej ochrony własności, jak w przypadku działkowców, można podnieść w stosunku do zapisów ustawy odnoszących się do majątku Polskiego Związku Działkowców. Również tutaj nowelizacja nie uwzględnia szczególnej sytuacji prawnej, jaka ma miejsce w przypadku majątku Polskiego Związku Działkowców w ogrodach działkowych, których tereny nie są jego własnością a przynajmniej nie znajdują się w jego użytkowaniu wieczystym. Nieuwzględnienie przewidzianego w art. 15 ust. 1 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych szczególnego wyjątku od, zawartej w art. 48 Kodeksu cywilnego, zasady powiązania własności naniesień z własnością nieruchomości, powoduje, że w przypadku ponad 35% z 44 tys. ha terenów rodzinnych ogrodów działkowych Związek mógłby zostać wywłaszczony z własności w stosunku do infrastruktury ogrodowej bez prawa do odszkodowania, a więc z naruszeniem art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Kolejny zarzut o charakterze konstytucyjnym, który można podnieść w stosunku do art. 11j ustawy drogowej, ma związek z brakiem proporcjonalności, pomiędzy zakresem ograniczenia praw działkowców i Polskiego Związku Działkowców gwarantowanych ustawą o rodzinnych ogrodach działkowych, a celami jakim służyć ma nowy przepis. Brak proporcjonalności pomiędzy celem przepisu, a ograniczeniem praw majątkowych działkowców i Polskiego Związku Działkowców, uzasadnia więc zarzut naruszenia art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Należy się spodziewać, że w praktyce art. 11j ustawy drogowej może spowodować skutek wręcz odwrotny od zamierzonego. Trudno bowiem przyjąć, że działkowcy, którym w oparciu w/w przepis odmawiać się będzie wypłaty odszkodowań za majątek oraz przyznania prawa do działki w odtworzonym rodzinnym ogrodzie działkowym, pogodzili się z tym faktem. W konsekwencji konflikty i protesty społeczne na tym tle są nieuniknione, a co za tym idzie, opóźnienie prowadzenia inwestycji drogowych jak najbardziej realne. Reasumując należy stwierdzić, iż art. 11j ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych wprowadzony ustawą z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, może być uznany za sprzeczny z szeregiem zapisów Konstytucji. Wynika to zarówno z faktu rażącego naruszenia konstytucyjnie chronionych praw przysługujących działkowcom i Polskiemu Związkowi Działkowców, jak i dysproporcji, pomiędzy zakresem ograniczenia praw osób prywatnych, a celem, jakiemu miałoby to służyć. Stąd też postulat jego zmiany, należy uznać za w pełni uzasadniony. Mając na uwadze powyższe proponuje się co jest przedmiotem art. 1 aby w stosunku do nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej miały zastosowanie przepisy art. 18, 19 i 20 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, a tym samym zostałyby przywrócone określone uprawnienia (w tym odszkodowawcze), których działkowców pozbawiła ostatnia nowelizacji ustawy drogowej. Równocześnie proponuje się (w art. 2) przyjąć rozwiązanie pozwalające na dochodzenie przez działkowców i Polski Związek Działkowców analogicznych uprawnień, w przypadku gdyby do czasu wejścia w życie proponowanej ustawy nastąpiły fakty likwidacji ogrodów działkowych, na zasadach określonych w dotychczasowym przepisie art. 11j. Trudne do określenia są ewentualne skutki finansowe przyjęcia ustawy, albowiem wnioskodawcom nie są znane plany inwestycji drogowych, które byłyby realizowane w oparciu o nieruchomości zajmowane przez rodzinne ogrody działkowe. Z pewnością przyjęcie proponowanego rozwiązania uchroni budżet państwa i budżet samorządu terytorialnego od kosztów ewentualnych procesów sądowych oraz odszkodowań w sytuacji, gdy istnieje wysokie prawdopodobieństwo niekonstytucyjności dotychczasowej regulacji. Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. 6

9 3. Rzecznik Praw Obywatelskich do Ministra Infrastruktury Pan Cezary Grabarczyk Minister Infrastruktury Wielce Szanowny Panie Ministrze, W ostatnim czasie wpłynęło do mnie wiele wniosków od obywateli i organizacji zrzeszających działkowców w sprawie dokonanej w dniu 25 lipca 2008 r. nowelizacji ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. Nr 154, poz. 953). Wprowadzony przez nowelizowaną ustawę art. 11j ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, wyłącza stosowanie przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych gwarantujących wypłaty odszkodowań za majątek dotyczący odrębnej własności naniesień i nasadzeń, przysługujących działkowcom oraz Polskiemu Związkowi Działkowców. Skutkiem wejścia w życie nowych rozwiązań jest możliwość przeprowadzenia wywłaszczenia działkowców z własności naniesień i nasadzeń, tj. majątku zainwestowanego przez nich na działkach, bez prawa do odszkodowań. Zmiana przewiduje bowiem wyłączenie stosowania art. 20 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz ze zm.), zgodnie z którym Podmiot, w którego interesie nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego, zobowiązany jest wypłacić członkom Polskiego Związku Działkowców odszkodowanie za składniki majątkowe znajdujące się na działkach, a stanowiące ich własność. Jednocześnie w ustawie o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych nie zawarto żadnych szczególnych regulacji odnoszących się do praw działkowców, zaś ogólne zasady, jako nieprzystające do rozwiązań prawnych zawartych w ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych, nie dają podstaw do żądania takich odszkodowań. Ustawa przewiduje, bowiem możliwość przyznawania odszkodowań wyłącznie za prawa do nieruchomości. Tymczasem, zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych Nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych użytkownika działki, stanowią jego własność. W ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych wprowadzono więc wyjątek od zawartej w art. 48 Kodeksu cywilnego zasady powiązania własności naniesień z własnością nieruchomości. Ustawa nie przewiduje zaś takiej sytuacji, w konsekwencji działkowcy niebędący właścicielami ani też użytkownikami wieczystymi nieruchomości, są pozbawieni możliwości ubiegania się o odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia ze swej własności. Dokonana w dniu 25 lipca 2008 r. nowelizacja ustawy Warszawa, 3 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych niewątpliwie służy ułatwieniu realizacji inwestycji drogowych, lecz takie ułatwienia, moim zadaniem nie powinny odbywać się kosztem obywateli, których majątek byłby przejmowany bez odpowiednich rekompensat i odszkodowań. W mojej ocenie takie rozwiązanie może naruszać wzorce konstytucyjne określone w art. 21 ust. 2 i art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji RP. Poruszany problem odnosi się do tego aspektu wywłaszczenia (pozbawienia własności), który związany jest z przesłanką słusznego odszkodowania. Wymóg słusznego odszkodowania formułuje expressis verbis art. 21 ust. 2 Konstytucji. Zagwarantowanie słusznego odszkodowania stanowi niewątpliwie jeden z czynników determinujących ocenę stopnia uciążliwości wynikającej z pozbawienia własności. Tak więc ewentualne niedopełnienie wymogu właściwego (słusznego) odszkodowania powinno być traktowane jako naruszenie art. 21 ust. 2 Konstytucji. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego sformułowane zostały (także pod rządem poprzednich przepisów konstytucyjnych) liczne przesłanki słusznego odszkodowania. Podkreślano w nich, iż słuszne odszkodowanie winno mieć charakter ekwiwalentny do wartości wywłaszczonego dobra. Oznacza to, że powinno dawać właścicielowi możliwość odtworzenia rzeczy, którą utracił lub ujmując szerzej, takie które pozwoli wywłaszczonemu odtworzyć jego sytuację majątkową jaką miał przed wywłaszczeniem. Trybunał Konstytucyjny podkreślał również, iż odszkodowanie nie może być w żaden sposób uszczuplane, i to nie tylko poprzez sposób obliczania jego wysokości, ale również przez tryb wypłacania (por. orzeczenie z dnia 19 czerwca 1990 r., K. 2/90, OTK w 1990 r., poz. 3). W chwili obecnej w Sejmie znajdują się dwa poselskie projekty ustaw zmieniających ustawę o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych m.in. w zakresie wskazanej wyżej regulacji prawnej pozbawiającej działkowców prawa do odszkodowania za nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych użytkownika działki, stanowiące jego własność (druki sejmowe nr 1171 i 1172). Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.), zwracam się do Pana Ministra o przedstawienie stanowiska w tej sprawie. Łączę wyrazy szacunku /-/ Jan Kochanowski 7

10 4. Stanowisko Rządu do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Druk nr 1172) Z dniem 10 września 2008 r. weszła w życie istotna zmiana ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194, z późn. Zm.). Głównym celem nowelizacji było wprowadzenie do systemu prawnego rozwiązań, które pozwoliłyby na uproszczenie oraz przyspieszenie prac związanych z przygotowaniem inwestycji drogowych. Przede wszystkim wprowadzono nowy typ decyzji decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Jest to kompleksowa decyzja, która jednocześnie: ustala lokalizację drogi; zatwierdza podział nieruchomości; pozbawia praw do nieruchomości znajdujących się w pasie zamierzonej inwestycji; jest pozwoleniem na budowę. Należy pamiętać o tym, iż ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych stanowi regulację specjalną mającą służyć przede wszystkim realizacji jednego z najważniejszych dla gospodarki celów, jakim jest wybudowanie w Polsce sieci dróg publicznych. Stanowi lex specialis wobec m. in. przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Obliguje do stosowania zawartych w niej zasad i warunków przygotowania inwestycji w zakresie dróg publicznych z wyłączeniem niektórych istniejących uregulowań, w tym przepisów dotyczących likwidacji rodzinnych ogrodów działkowych. Ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz z późn. zm.) przewidywała, bowiem długotrwały i skomplikowany tryb likwidacji ogrodów działkowych, nawet w przypadkach realizacji celu publicznego, a zatem inwestycji, która z założenia ma zaspokajać potrzeby ogółu społeczeństwa. Należy również pamiętać o tym, iż utrzymanie obowiązujących do dnia 10 września 2008 r. przepisów odnośnie sposobu przejmowania pod drogi publiczne nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe, czyli pozostawienie przepisów dotyczących szczególnego trybu likwidacji rodzinnych ogrodów działkowych w niezmienionym kształcie byłoby rażąco niesprawiedliwe w stosunku do nieruchomości innych osób fizycznych i prawnych np. w przypadku przejmowania nieruchomości zabudowanych wraz z budynkami mieszkalnymi. Warunki likwidacji i terminy wydawania nieruchomości rodzinnych ogrodów działkowych były bardziej korzystne niż dla pozostałych właścicieli i użytkowników nieruchomości zajętych pod drogi. Likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego posiada, swego rodzaju przywileje polegające m.in. na tym, iż: - odbywa się za zgodą Polskiego Związku Działkowców, - może mieć miejsce w ograniczonym okresie od zakończenia do rozpoczęcia wegetacji roślin, - zobowiązuje podmiot, w interesie którego nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego do zapewnienia nieruchomości zamiennej i ponoszenia kosztów założenia nowego ogrodu i odtworzenia urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom zlikwidowanego ogrodu. Ponadto wydanie nieruchomości następuje dopiero po ustanowieniu na rzecz Polskiego Związku Działkowców tytułu prawnego do nieruchomości zamiennej. Zatem wydanie przez Polski Związek Działkowców nieruchomości zajmowanej przez zlikwidowany ogród działkowy następuje po realizacji ww. obowiązków, a tym samym procedura likwidacji ogrodów działkowych może trwać nawet 3 lata. Z uwagi na konieczność przyspieszenia inwestycji w zakresie budowy dróg konieczne stało się uproszczenie omawianych powyżej procedur. Temu celowi ma służyć obecnie obowiązujący art. 11j ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, zgodnie, z którym do nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się art ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Przedstawiony projekt przewiduje, iż do nieruchomości zajętej przez rodzinne ogrody działkowe lub jego części objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się art. 17, 18 i 21 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Tym samym zastosowania nie znajdują jedynie zapisy dotyczące likwidacji rodzinnego ogrodu działkowego za zgodą Polskiego Związku Działkowców, okresu wegetacji roślin oraz w ograniczonym zakresie ustanowienia tytułu prawnego do nieruchomości zamiennej. Natomiast nadal stosowane byłyby zapisy mówiące o zapewnieniu przez podmiot likwidujący nieruchomości zamiennej, na której konieczne byłoby założenie nowego ogrodu i odtworzenie urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom zlikwidowanego ogrodu (art. 19 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych) oraz konieczności zrekompensowania kosztów i strat poniesionych przez Polski Związek Działkowców w związku z likwidacją ogrodu działkowego (art. 20 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych). 8

11 Strona rządowa jest przeciwna wprowadzeniu proponowanych zapisów, które w dalszym ciągu będą sankcjonowały uprzywilejowaną pozycję Polskiego Związku Działkowców oraz jego członków w stosunku do innych osób pozbawionych praw do nieruchomości. Ponadto spowodują one wydłużenie okresu likwidacji ogrodów działkowych, a tym samym bardzo znaczne opóźnienia prac związanych z przygotowaniem inwestycji drogowych. Negatywnie należy ocenić w szczególności pozostawienie zapisu art. 19 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, który przewiduje, iż podmiot, w interesie, którego nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego, zobowiązany jest do: 1) zapewnienia nieruchomości zamiennej o uregulowanej sytuacji prawnej, nie mniejszej od dotychczasowej, w miejscu odpowiednim do potrzeb i funkcjonowania nowego rodzinnego ogrodu działkowego, na której można założyć rodzinny ogród działkowy zgodnie z przepisami prawa; 2) założenia nowego ogrodu i odtworzenia urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom zlikwidowanego ogrodu. Podnoszony w uzasadnieniu do projektu argument pozbawiania działkowców praw nabytych jest nieuzasadniony. Zdaniem Rządu wyłączenie stosowania mechanizmu zapewnienia nieruchomości zamiennej oraz odtwarzania ogrodów działkowych nie godzi w zasadę ochrony praw nabytych. Podobne stanowisko zostało wyrażone w opinii prawnej Biura Analiz Sejmowych z dnia 18 września 2008 r. Stwierdzono w niej, iż wcześniejsze decyzje ustawodawcy, co do zakresu i sposobu realizacji określonych celów publicznych, nie ograniczają go w decyzjach dotyczących zmiany dotychczasowej polityki oraz uregulowań prawnych. Jedną z cech prawa jest to, iż nie tylko oddziałuje ono, ale też i reaguje na zmieniające się stosunki społeczne. Trybunał Konstytucyjny wyraził również pogląd, że istnieją dziedziny życia i sytuacje, w których jednostka musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zagwarantowane prawa podmiotowe. Zasada ochrony praw nabytych chroni bowiem wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione i racjonalne. Na marginesie można wskazać, iż wyłączenie tego przepisu nie spowoduje braku możliwości zapewnienia nieruchomości zamiennej. Należy bowiem zauważyć, iż zastosowanie znajdą tutaj ogólne przepisy dotyczące wywłaszczeń zawarte w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz z późn. zm.). Zgodnie z art. 131 ust. 1 ww. ustawy w ramach odszkodowania właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu wywłaszczonej nieruchomości może być przyznana, za jego zgodą, odpowiednia nieruchomość zamienna. Ponadto Rząd pragnie zwrócić uwagę, iż dla osiągnięcia celu w postaci sprawnego i szybkiego zrealizowania inwestycji w zakresie dróg publicznych, konieczne było pominięcie długotrwałej procedury przewidzianej przepisami ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Należy również jednoznacznie podkreślić, że w ocenie Rządu wprowadzony ostatnią nowelizacją art. 11 j ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych nie pozbawia działkowców prawa do pełnego, słusznego odszkodowania, o którym mowa w art. 21 Konstytucji. W zakresie wypłaty odszkodowań za przejęte pod drogi publiczne rodzinne ogrody działkowe należy stosować zasady określone w ww. z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych a w sprawach nieuregulowanych tą ustawą stosować przepisy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z art. 12 ust. 4 f ww. ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych za nieruchomości, które stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa bądź też własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego, przysługuje odszkodowanie dotychczasowym właścicielom nieruchomości, użytkownikom wieczystym nieruchomości oraz osobom, którym przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. W myśl art ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka. Wspólną cechą tych praw jest to, że są one prawami na rzeczy cudzej, to znaczy że obciążają rzecz będącą własnością innego podmiotu. Biorąc pod uwagę powyższe, odszkodowanie przysługiwać będzie zarówno właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu, jak również osobie mającej ograniczone prawo rzeczowe, czyli np. prawo użytkowania, które w przypadku rodzinnych ogrodów działkowych ustanowione jest na rzecz Polskiego Związku Działkowców oraz jego członków, czyli użytkowników poszczególnych działek. Zgodnie natomiast z przepisem art. 9 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, ogrody zakładane są na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz Polskiego Związku Działkowców. Z kolei grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego, przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod rodzinne ogrody działkowe, przekazuje się nieodpłatnie w użyt- 9

12 kowanie bądź też w użytkowanie wieczyste Polskiemu Związkowi Działkowców. W praktyce oznacza to, iż Polskiemu Związkowi Działkowców przysługiwać mogą trzy rodzaje praw do nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe: własność, użytkowanie wieczyste, użytkowanie. Zatem biorąc pod uwagę powołany wyżej art. 12 ust. 4 f ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych Polskiemu Związkowi Działkowców przysługiwać będzie odszkodowanie za przejęte grunty w każdym przypadku, niezależnie od posiadanego prawa do nieruchomości. Analogiczne zasady ustalania odszkodowania znajdą zastosowanie w odniesieniu do poszczególnych członków Polskiego Związku Działkowców, z tym, że w każdym przypadku odszkodowanie przyznawane będzie za wygaszenie użytkowania ustanowionego na mocy art. 14 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych wyłącza jedynie art ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, w odniesieniu do nieruchomości przejmowanych pod budowę drogi. W mocy pozostaje natomiast nadal art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, który stanowi, iż nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych użytkownika działki, stanowią jego własność. Zatem w ocenie Rządu ustalone odszkodowania powinno obejmować także te składniki. Reasumując, propozycje zawarte w projekcie należy ocenić negatywnie. 5. Stanowisko Rządu do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Druk nr 1171) Z dniem 10 września 2008 r. weszła w życie istotna zmiana ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194, z późn. zm.). Głównym celem nowelizacji było wprowadzenie do systemu prawnego rozwiązań, które pozwoliłyby na uproszczenie oraz przyspieszenie prac związanych z przygotowaniem inwestycji drogowych. Przede wszystkim wprowadzono nowy typ decyzji decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Jest to kompleksowa decyzja, która jednocześnie: ustala lokalizację drogi, zatwierdza podział nieruchomości, pozbawia praw do nieruchomości znajdujących się w pasie zamierzonej inwestycji, jest pozwoleniem na budowę. Należy pamiętać o tym, iż ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych stanowi regulację specjalną mającą służyć przede wszystkim realizacji jednego z najważniejszych dla gospodarki celów, jakim jest wybudowanie w Polsce sieci dróg publicznych. Stanowi lex specialis wobec m. in. przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych. Obliguje do stosowania zawartych w niej zasad i warunków przygotowania inwestycji w zakresie dróg publicznych z wyłączeniem niektórych istniejących uregulowań, w tym przepisów dotyczących likwidacji rodzinnych ogrodów działkowych. Ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz z późn. zm.) przewidywała bowiem długotrwały i skomplikowany tryb likwidacji ogrodów działkowych, nawet w przypadkach realizacji celu publicznego, a zatem inwestycji, która z założenia ma zaspokajać potrzeby ogółu społeczeństwa. Należy również pamiętać o tym, iż utrzymanie obowiązujących do dnia 10 września 2008 r. przepisów odnośnie sposobu przejmowania pod drogi publiczne nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe, czyli pozostawienie przepisów dotyczących szczególnego trybu likwidacji rodzinnych ogrodów działkowych w niezmienionym kształcie byłoby rażąco niesprawiedliwe w stosunku do nieruchomości innych osób fizycznych i prawnych np. w przypadku przejmowania nieruchomości zabudowanych wraz z budynkami mieszkalnymi. Warunki likwidacji i terminy wydawania nieruchomości rodzinnych ogrodów działkowych były bardziej korzystne niż dla pozostałych właścicieli i użytkowników nieruchomości zajętych pod drogi. Likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego posiada, swego rodzaju przywileje polegające m.in. na tym, iż: odbywa się za zgodą Polskiego Związku Działkowców, może mieć miejsce w ograniczonym okresie od zakończenia do rozpoczęcia wegetacji roślin, zobowiązuje podmiot, w interesie którego nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego do zapew- 10

13 nienia nieruchomości zamiennej i ponoszenia kosztów założenia nowego ogrodu i odtworzenia urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom zlikwidowanego ogrodu. Ponadto wydanie nieruchomości następuje dopiero po ustanowieniu na rzecz Polskiego Związku Działkowców tytułu prawnego do nieruchomości zamiennej. Zatem wydanie przez Polski Związek Działkowców nieruchomości zajmowanej przez zlikwidowany ogród działkowy następuje po realizacji ww. obowiązków, a tym samym procedura likwidacji ogrodów działkowych może trwać nawet 3 lata. Z uwagi na konieczność przyspieszenia inwestycji w zakresie budowy dróg konieczne stało się uproszczenie omawianych powyżej procedur. Temu celowi ma służyć obecnie obowiązujący art. 11 j ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, zgodnie, z którym do nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się art ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Przedstawiony projekt przewiduje, iż do nieruchomości zajętej przez rodzinne ogrody działkowe objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się art. 17, 21 i 22 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Tym samym zastosowania nie znajdują jedynie zapisy dotyczące likwidacji rodzinnego ogrodu działkowego za zgodą Polskiego Związku Działkowców oraz ustanowienia tytułu prawnego do nieruchomości zamiennej. Natomiast nadal stosowane byłyby zapisy mówiące o: okresie w którym możliwa jest likwidacja ogrodów działkowych (poza okresem wegetacji roślin) art. 18 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, zapewnieniu przez podmiot likwidujący nieruchomości zamiennej, na której konieczne byłoby założenie nowego ogrodu i odtworzenie urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom zlikwidowanego ogrodu art. 19 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, konieczności zrekompensowania kosztów i strat poniesionych przez Polski Związek Działkowców w związku z likwidacją ogrodu działkowego art. 20 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Strona rządowa jest przeciwna wprowadzeniu proponowanych zapisów, spowodują one bowiem wydłużenie okresu likwidacji ogrodów działkowych, a tym samym bardzo znaczne opóźnienia prac związanych z przygotowaniem inwestycji drogowych. Negatywnie należy ocenić w szczególności pozostawienie zapisu art. 18 i 19 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, które przewidują, iż podmiot, w interesie, którego nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego, zobowiązany jest do: 1) zapewnienia nieruchomości zamiennej o uregulowanej sytuacji prawnej, nie mniejszej od dotychczasowej, w miejscu odpowiednim do potrzeb i funkcjonowania nowego rodzinnego ogrodu działkowego, na której można założyć rodzinny ogród działkowy zgodnie z przepisami prawa, 2) założenia nowego ogrodu i odtworzenia urządzeń i budynków odpowiadających rodzajem urządzeniom i budynkom zlikwidowanego ogrodu. Ponadto likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego może mieć miejsce w okresie od zakończenia do rozpoczęcia wegetacji roślin; likwidacja w innym terminie może mieć miejsce jedynie w wyjątkowych, szczególnie uzasadnionych wypadkach, za zgodą Polskiego Związku Działkowców Podnoszony w uzasadnieniu do projektu argument pozbawiania działkowców praw nabytych jest nieuzasadniony. Zdaniem Rządu wyłączenie stosowania mechanizmu zapewnienia nieruchomości zamiennej oraz odtwarzania ogrodów działkowych nie godzi w zasadę ochrony praw nabytych. Podobne stanowisko zostało wyrażone w opinii prawnej Biura Analiz Sejmowych z dnia 18 września 2008 r. Stwierdzono w niej, iż wcześniejsze decyzje ustawodawcy, co do zakresu i sposobu realizacji określonych celów publicznych, nie ograniczają go w decyzjach dotyczących zmiany dotychczasowej polityki oraz uregulowań prawnych. Jedną z cech prawa jest to, iż nie tylko oddziałuje ono, ale też i reaguje na zmieniające się stosunki społeczne.. Trybunał Konstytucyjny wyraził również pogląd, że istnieją dziedziny życia i sytuacje, w których jednostka musi liczyć się z tym, że zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może wymagać zmian regulacji prawnych, w tym również zmian, które znoszą lub ograniczają dotychczas zagwarantowane prawa podmiotowe. Zasada ochrony praw nabytych chroni bowiem wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione i racjonalne. Na marginesie można wskazać, iż wyłączenie tego przepisu nie spowoduje braku możliwości zapewnienia nieruchomości zamiennej. Należy bowiem zauważyć, iż zastosowanie znajdą tutaj ogólne przepisy dotyczące wywłaszczeń zawarte w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz z późn. zm.). Zgodnie z art. 131 ust. 1 ww. ustawy w ramach odszkodowania właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu wywłaszczonej nieruchomości może być przyznana, za jego zgodą, odpowiednia nieruchomość zamienna. Natomiast uzależnienie likwidacji ogrodu działkowego od okresu wegetacji roślin znacznie opóźni prace związane z realizacją inwestycji drogowej. Przedstawione w uzasadnieniu do projektu zarzuty naruszenia art. 32 ust. 2 Konstytucji (zasady równości) poprzez zróżnicowanie sytuacji prawnej działkowców ze wzglę- 11

14 du na cel, dla którego następuje likwidacja ogrodu działkowego w opinii Rządu wydaje się niezasadny. Stanowisko podobne wyraziło Biuro Analiz Sejmowych w opinii prawnej z dnia 18 września 2008 r., bowiem w każdym przypadku działkowcom przysługuje odszkodowanie za wywłaszczone mienie, różnica dotyczy jedynie trybu pozbawienia ich własności, który mogą określać bądź przepisy ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych bądź przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Zróżnicowanie to jest jednak w świetle celów publicznych, dla których jest dokonywane (budowa dróg), usprawiedliwione. Podobne stanowisko prezentuje strona rządowa w stosunku do zarzutu braku proporcjonalności pomiędzy zakresem ograniczenia praw działkowców i PZD gwarantowanych ustawą z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, a celami, jakim służyć ma ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. W ocenie projektodawców przekłada się to na naruszenie art. 31 ust. 3 Konstytucji. W opinii Rządu nie można mówić o naruszeniu zasady proporcjonalności wywłaszczenia. Dla osiągnięcia celu w postaci sprawnego i szybkiego zrealizowania inwestycji w zakresie dróg publicznych, konieczne było pominięcie długotrwałej procedury przewidzianej przepisami ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Ponadto należy jednoznacznie podkreślić, że w ocenie Rządu wprowadzony ostatnią nowelizacją art. 11 j ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych nie pozbawia działkowców prawa do pełnego, słusznego odszkodowania, o którym mowa w art. 21 Konstytucji. W zakresie wypłaty odszkodowań za przejęte pod drogi publiczne rodzinne ogrody działkowe należy stosować zasady określone w ww. ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, a w sprawach nieuregulowanych tą ustawą stosować przepisy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z art. 12 ust. 4f ww. ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych za nieruchomości, które stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa bądź też własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego, przysługuje odszkodowanie dotychczasowym właścicielom nieruchomości, użytkownikom wieczystym nieruchomości oraz osobom, którym przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. W myśl art ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka. Wspólną cechą tych praw jest to, że są one prawami na rzeczy cudzej, to znaczy że obciążają rzecz będącą własnością innego podmiotu. Biorąc pod uwagę powyższe, odszkodowanie przysługiwać będzie zarówno właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu, jak również osobie mającej ograniczone prawo rzeczowe, czyli np. prawo użytkowania, które w przypadku rodzinnych ogrodów działkowych ustanowione jest na rzecz Polskiego Związku Działkowców oraz jego członków, czyli użytkowników poszczególnych działek. Zgodnie natomiast z przepisem art. 9 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, ogrody zakładane są na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz Polskiego Związku Działkowców. Z kolei grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego, przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod rodzinne ogrody działkowe, przekazuje się nieodpłatnie w użytkowanie bądź też w użytkowanie wieczyste Polskiemu Związkowi Działkowców. W praktyce oznacza to, iż Polskiemu Związkowi Działkowców przysługiwać mogą trzy rodzaje praw do nieruchomości stanowiących rodzinne ogrody działkowe: własność, użytkowanie wieczyste, użytkowanie. Zatem biorąc pod uwagę powołany wyżej art. 12 ust. 4 f ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych Polskiemu Związkowi Działkowców przysługiwać będzie odszkodowanie za przejęte grunty w każdym przypadku, niezależnie od posiadanego prawa do nieruchomości. Analogiczne zasady ustalania odszkodowania znajdą zastosowanie w odniesieniu do poszczególnych członków Polskiego Związku Działkowców, z tym, że w każdym przypadku odszkodowanie przyznawane będzie za wygaszenie użytkowania ustanowionego na mocy art. 14 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych wyłącza jedynie art ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, w odniesieniu do nieruchomości przejmowanych pod budowę drogi. W mocy pozostaje natomiast nadal art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, który stanowi, iż nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte ze środków finansowych użytkownika działki, stanowią jego własność. Zatem w ocenie Rządu ustalone odszkodowania powinno obejmować także te składniki. Reasumując, propozycje zawarte w projekcie należy ocenić negatywnie. 12

15 6. Sprawozdania z posiedzeń podkomisji obradującej nad projektami nowelizacji Długo oczekiwane pierwsze posiedzenie sejmowej podkomisji nadzwyczajnej rozpatrującej projekty ustaw w sprawie tzw. noweli działkowej do specustawy drogowej odbyło się w dniu 10 lutego 2009 r. Przypominamy, że projekty zostały wniesione do laski marszałkowskiej w październiku 2008 roku przez posłów z Klubu Lewica oraz Koła Poselskiego SDPL Nowa Lewica. Pierwsze prace Sejmu miały miejsce 4 grudnia 2008 r. i wówczas właśnie Komisja Infrastruktury zdecydowała o powołaniu podkomisji do rozpatrzenia propozycji nowelizacji specustawy drogowej. Ze strony PZD w pracach podkomisji uczestniczyli Prezes Związku wraz z radcą prawnym i prawnikiem Biura KR PZD. W trakcie posiedzenia posłowie otrzymali od przedstawicieli Związku wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich, który zwrócił się do Ministra Infrastruktury ze swoimi zastrzeżeniami odnośnie konstytucyjności kontrowersyjnego art. 11j specustawy w zakresie pozbawienia działkowców prawa do odszkodowania za ich majątek w razie likwidacji ogrodu pod inwestycje drogowe. Posłowie zapoznali się również ze stanowiskiem Rządu, które zreferował podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury Zbigniew Rapciak. Zaznaczył on, że w opinii Rządu obowiązujący art. 11j odpowiada celom specustawy i zapewnia działkowcom odszkodowania. Wobec tego strona rządowa zajęła negatywne stanowisko w stosunku do obu projektów. Odstąpiła też od swojej propozycji zgłoszonej na grudniowym posiedzeniu Komisji Infrastruktury co do zmiany specustawy przez dodanie przepisu, który wprost zagwarantuje działkowcom i Związkowi odszkodowania w razie likwidacji pod inwestycje drogowe. Takie stanowisko strony rządowej wywołało zdumienie wśród posłów, którzy zgłosili projekty zmian art. 11j. Wiesław Szczepański (Lewica) przywołał wcześniejszą propozycję resortu i pytał o przyczyny tak radykalnej zmiany stanowiska. Przypomniał, że specustawa (bez naruszającego prawa działkowców art. 11j) obowiązywała od 2003 roku i przez pięć lat ogrody nie przeszkadzały w realizacji inwestycji drogowych. Zaznaczył ponadto, że rozpatrywane projekty nie spowodują żadnych opóźnień w budowie dróg publicznych, natomiast naprawiają ewidentny błąd legislacyjny, który uchylił podstawy prawne zapewniające działkowcom i PZD odszkodowania oraz tereny zastępcze, co naraża Skarb Państwa na liczne procesy. Podkreślił również, że w odróżnieniu od innych grup wywłaszczanych, w przypadku PZD i działkowców samo odszkodowanie za tytuł prawny do terenów ogrodów nie zapewnia działkowcom możliwości uzyskania działki zamiennej. Dlatego w ocenie posłów Lewicy konieczne jest przywrócenie prawa do terenu zastępczego. Na koniec poseł W. Szczepański poinformował, że w razie odrzucenia projektów nowelizacji art. 11j jego klub rozważy zaskarżenie specustawy drogowej do Trybunału Konstytucyjnego. Z kolei Marek Borowski (SDPL Nowa Lewica) wyraził zdumienie, gdyż uważał, że sprawa odszkodowań została już ustalona. Podkreślił, że projekty przywracają tylko te uprawnienia, które nie wpłyną na opóźnienie prac drogowych. Wskazał również, że tryb wprowadzenia art. 11j był sprzeczny z Konstytucją. Podobnie za niekonstytucyjne uznał pozbawienie działkowców terenów zastępczych tylko z tego powodu, że ich ogród uległ likwidacji na cele drogowe. Na zakończenie swego wystąpienia zaproponował spotkanie z Ministrem Infrastruktury celem ustalenia konkretnej propozycji zmierzającej do rozwiązania problemu. Propozycję tę poparła pani poseł Zdzisława Janowska (SDPL Nowa Lewica), która uznała konieczność zmiany art. 11j. Powołała się przy tym na wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich oraz na opinię Biura Analiz Sejmowych, w której uznano, że przepis specustawy dotyczący działkowców jest wadliwy. Wskazała na krzywdzące skutki specustawy dla łódzkich ogrodów i działkowców, których próbuje się pospiesznie wywłaszczyć przy wykorzystaniu art. 11j, a tym samym odebrać emerytom i rencistom ich jedyne miejsce rekreacji i wypoczynku. Podkreśliła też groźbę konfliktów społecznych i licznych procesów sądowych, w które uwikłany zostanie Skarb Państwa. Innego zdania był poseł Jan Tomaka (Platforma Obywatelska), który uznał, że projekty należy odrzucić, gdyż przywrócenie praw działkowcom i PZD to nadmierne uprzywilejowanie jednej grupy społecznej. Stanowisko to poparł poseł Leszek Cieślik (Platforma Obywatelska). Zauważył on, że każda specustawa narusza Konstytucję i nie ma powodu, aby szczególnie traktować działkowców. Stwierdził, że zgłoszone projekty mogą podważyć całą specustawę, co narazi nadrzędny cel, jakim jest przyspieszenie inwestycji drogowych. Podczas posiedzenia Komisji głos zabrał również Prezes Związku Eugeniusz Kondracki, który zaznaczył, że działkowcy chcą, aby każdy był traktowany równo. Zauważył jednak, że art. 11j krzywdzi działkowców, czego dowodzi praktyka. Konieczny jest wyraźny zapis o prawie do odszkodowania i terenu zastępczego, na którym można byłoby odtworzyć ogród. Prezes PZD przypomniał, że ogrody mają status urządzeń użyteczności publicznej, więc muszą się rozwijać i należy zachować ich potencjał dla obecnych i przyszłych pokoleń. Podkreślił, że Związek opowiada się za przyspieszeniem inwestycji drogowych i jest gotowy na ustępstwa, jednak muszą 13

16 być zachowane minimalne uprawnienia dla działkowców i PZD. Środowisko działkowe nie oczekuje szczególnego potraktowania, chce być po prostu traktowane równo. Podniósł też, że cele specustawy da się pogodzić z interesami działkowców. Dlatego nie sposób się zgodzić ze stanowiskiem Rządu, które wynika z nieznajomości przepisów dotyczących ogrodów. Na zakończenie Prezes Związku zaapelował o obiektywizm i uwzględnienie sytuacji polskich działkowców. W swoim wystąpieniu przewodniczący podkomisji poseł Janusz Piechociński (PSL) wiele miejsca poświęcił działaniom działkowców i Związku zmierzającym do zmiany art. 11j. Wyraził swoje pretensje i oburzenie faktem, że środowisko działkowe upomina się o przyspieszenie prac parlamentarnych nad projektami. Oskarżył wręcz Związek o wprowadzanie opinii publicznej w błąd, a aktywność PZD w zakresie nowelizacji specustawy drogowej uznał za próbę odwrócenia uwagi od wyroku TK. Zapowiedział, że wystąpi do NIK o przeprowadzenie kontroli w jednostkach Związku. Wskazał też, że zwłoka w zwołaniu podkomisji była spowodowana oczekiwaniem na stanowisko rządu oraz uzasadnienie do wyroku TK z 9 grudnia 2008 roku. W odpowiedzi pan poseł Wiesław Szczepański poinformował, że powyższe dokumenty nie były potrzebne do zwołania posiedzenia podkomisji. Natomiast w kwestiach merytorycznych poseł Piechociński zgłosił propozycję, aby podkomisja zwróciła się do przedstawicieli resortu Infrastruktury o ustosunkowanie się do wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich oraz rozważenie możliwości wprowadzenia przepisów, które wyraźnie określą uprawnienia działkowców i Związku w zakresie odszkodowań oraz terenów zastępczych. Po przyjęciu propozycji przewodniczącego przez podkomisję nastąpiło zamknięcie jej obrad w tym dniu. Kolejne posiedzenie podkomisji odbyło się 19 lutego 2009 r. Tak jak i poprzednio KR PZD zapewniła reprezentację Związku. W charakterze gości udział w nich wzięli Prezes Związku wraz z radcą prawnym i prawnikiem Biura KR PZD. Zgodnie z wnioskami posłów z wcześniejszego posiedzenia w posiedzeniu podkomisji wziął udział Minister Infrastruktury Cezary Grabarczyk, jako reprezentant Rządu. Oznajmił on, że nie ma możliwości zmiany stanowiska Rady Ministrów, ale w razie odpowiedniej propozycji ze strony podkomisji, będzie przekonywał Rząd do przyjęcia kompromisowego rozwiązania w zakresie zapewnienia odszkodowań dla działkowców i PZD. Zwrócił jednak uwagę, że w jego opinii propozycja zapewnienia terenów zastępczych w razie likwidacji na inwestycje drogowe jest niekonstytucyjna i może być zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny. Uznał, że zagwarantowanie działkowcom terenów zamiennych stanowi dyskryminację wobec pozostałych osób, które są wywłaszczane ze swojej własności i nie otrzymują gruntów zastępczych. Ponadto stwierdził, że omawiane uprawnienie może spowodować, że prace drogowe będą blokowane przez działkowców. Na zakończenie zauważył, że art. 10 ustawy o ROD gwarantuje powstawanie ogrodów, jeżeli taka będzie wola gmin. Według niego przepis ten jest wystarczającą podstawą do odtwarzania ogrodów, a Parlament nie powinien narzucać samorządom obowiązku zapewnienia terenów zamiennych, gdyż byłaby to nadmierna ingerencja w ich prawa. Z takim stanowiskiem nie zgodził się Wiesław Szczepański (Lewica), który stwierdził, że kwestię podmiotu zobowiązanego do odtworzenia ogrodu można jeszcze przedyskutować, natomiast przywrócenie takiego obowiązku jest konieczne. Zwrócił uwagę, że ani PZD, ani działkowcy nie są właścicielami gruntów, więc wypłacone odszkodowanie nie zagwarantuje im możliwości nabycia terenu zamiennego. Stąd porównywanie ich sytuacji z pozycją właścicieli, którym otrzymane odszkodowanie pozwala na zakup nieruchomości zamiennej, jest całkowicie nieuzasadnione. Podobnego zdania był Marek Borowski (SDPL Nowa Lewica). Przypomniał Ministrowi Infrastruktury, że Trybunał Konstytucyjny nigdy nie uznał obowiązku zapewnienia PZD i działkowcom gruntu zastępczego za niekonstytucyjny. Podniósł również, że nie można porównywać sytuacji działkowców do wywłaszczanych właścicieli, którym kwoty wypłacane w ramach odszkodowań pozwalają nabyć nieruchomości zamienne, gdy tymczasem działkowcom takie odszkodowanie nie zrekompensuje szkody, ponieważ nie nabędą za te środki działek zastępczych. Ponadto zauważył, iż niezrozumiałe jest, dlaczego działkowcy wywłaszczani pod inwestycje drogowe nie otrzymują gruntów zamiennych, podczas gdy takie uprawnienie przysługuje działkowcom, których ogród jest likwidowany na inne cele, np. szpital lub szkołę. To zróżnicowanie uznał za jawną dyskryminację. Zwrócił uwagę na wadliwość tezy o blokowaniu inwestycji drogowych przez działkowców w przypadku przyjęcia proponowanych zmian, gdyż projekty ustaw przewidują, że teren zamienny może być zapewniony dopiero po 12 miesiącach od zlikwidowania ogrodu. Nie ma więc groźby dla budowy dróg, gdyż przejęcie terenu na potrzeby drogowców następuje niezależnie od zapewnienia terenu zamiennego. To działkowcy ponoszą ryzyko, bo nie mają stuprocentowej gwarancji, że podmiot likwidujący ich ogród wywiąże się ze swoich obowiązków. Z kolei Pani poseł Zdzisława Janowska (SDPL Nowa Lewica) przypomniała stanowcze stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich, który uznał, że art. 11j specustawy drogowej narusza konstytucyjne prawa działkowców, gdyż pozbawia ich słusznego i godnego odszkodowania oraz narusza zasadę ochrony praw nabytych. Z tego względu uznała, że pozostawienie przepisu w dotychczasowym brzmieniu rodzi realną groźbę zaskarżenia specu- 14

17 stawy do Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto Pani poseł zwróciła uwagę na społeczne aspekty rozpatrywanej sprawy. Poinformowała o licznych spotkaniach z działkowcami, którzy bezpośrednio zostali dotknięci negatywnymi skutkami działania art. 11j. i czekają na decyzję Sejmu. Są to zazwyczaj starsze osoby o trudnej sytuacji materialnej. Dla nich działka to prawie cały świat. Posłowie muszą więc brać pod uwagę również względy społeczne nowelizacji. Pani poseł zauważyła również, iż prawo do gruntów zastępczych przysługuje działkowcom od 1946 r. i dopiero specustawa naruszyła to uprawnienie. Podkreśliła ponadto, że wiara Ministra Infrastruktury w dobrą wolę większości gmin w zakresie przekazywania gruntów może okazać się płonna. Posłużyła się przy tym przykładem z Łodzi, gdzie miasto najpierw zapewniało działkowców o przekazaniu im terenów zamiennych, po czym wykorzystało specustawę drogową, aby się wycofać z tego zobowiązania. Sytuacja ta wywołała oburzenie działkowców, którzy skarżą się posłance na swą krzywdę w postaci pozbawienia ich miejsca, gdzie mogą wypoczywać i wspomagać swój budżet domowy uprawą własnych owoców i warzyw. Głos zabrał również poseł Krzysztof Matyjaszczyk (Lewica), który uznał, że specustawa drogowa wyrzuciła do kosza potrzebne przepisy ustawy o ROD. Stwierdził, że procedowane projekty są dobre i należy je przyjąć. Godzą one bowiem interesy działkowców i drogowców. Są zgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej. Wskazał, że zajmując negatywne stanowisko w tej sprawie Rząd nie brał pod uwagi szczególnej sytuacji środowiska działkowego i względów społecznych oraz prawnych. Lepiej zatem uregulować omawiane kwestie niż narażać się na procesy sądowe i protesty społeczne. Podczas posiedzenia podkomisji głos zabrał również Prezes Związku Eugeniusz Kondracki, który zaznaczył, że PZD będzie upominał się o tereny zastępcze dla działkowców, którzy naciskają, aby przywrócić im zabrane prawa. Nie ma bowiem podstaw, dla których nie miałyby przysługiwać tym użytkownikom, którzy tracą swoje działki ze względu na inwestycje drogowe. Podkreślił, że projekt zmiany art. 11j wychodzi naprzeciw nie tylko oczekiwaniom działkowców przywracając im odebrane niezgodnie z Konstytucją prawa, ale także administracji drogowej gwarantując mechanizm szybkiego i bezkonfliktowego przejmowania terenów ROD na potrzeby inwestycji. Nie ma powodu, aby odrzucić ten projekt. Prezes Związku poinformował również, że Krajowa Rada PZD wystąpiła do Premiera o zmianę stanowiska rządu co do rozpatrywanego projektu zmiany art. 11j. W tej sprawie chodzi bowiem o to, aby nie robić ludziom krzywdy. Przewodniczący podkomisji Janusz Piechociński (PSL) zadeklarował, że podkomisja dąży do jasnego unormowania kwestii odszkodowań dla działkowców, aby uniknąć ewentualnego zaskarżenia specustawy do Trybunału Konstytucyjnego. Zauważył, że kwestia ta jest wprawdzie uregulowana w innych przepisach, ale należy ją jednoznacznie zamieścić w specustawie, aby uspokoić działkowców. Z tą konstatacja nie zgodził się Radca Prawny KR PZD, który stwierdził, że w aktualnie obowiązujących przepisach nie ma mechanizmów regulujących wypłaty odszkodowań dla działkowców z ogrodów likwidowanych pod inwestycje drogowe, co wynika z charakteru prawa do użytkowanej działki w ROD. Zwrócił uwagę, iż przyjmując negatywne stanowisko w sprawie projektów, Rada Ministrów oparła się o błędne założenie, co do tytułu prawnego przysługującego działkowcom do użytkowanych działek. W rzeczywistości, sytuacja prawna zdecydowanej większości, bo ok. 99% spośród działkowców, jest taka, że obecnie obowiązując zapisy specustawy dotyczące wypłaty odszkodowań ich nie obejmują, a co za tym idzie, skutkują możliwością wywłaszczania bez odszkodowania. Po zakończeniu dyskusji przystąpiono do procedowania nad projektami. Z wnioskiem o natychmiastowe odrzucenie rozwiązania przywracającego działkowcom i PZD prawa do odszkodowań i terenów zamiennych, wystąpił poseł Jan Tomaka (PO). Na sali było czterech, spośród siedmiu członków podkomisji stąd wniosek ten, poddany pod głosowanie, został przyjęty. Głosowało za nimi bowiem dwóch posłów PO wspomniany Jan Tomaka oraz Leszek Cieślik. Przeciw głosował tylko poseł Wiesław Szczepański (Lewica), zaś Janusz Piechociński (PSL) wstrzymał się od głosu. Tak więc w podkomisji projekt korzystny dla działkowców został odrzucony. Należy podkreślić, że nastąpiło to głosami tych samych posłów PO, którzy swego czasu zgłosili kontrowersyjny art. 11j na ostatnim etapie procedowania nad projektem rządowym, który tego przepisu nie przewidywał. A zatem autorzy przepisu pozbawiającego działkowców i Związek ich słusznych praw, obecnie torpedują propozycje przywracające te prawa. Z prac podkomisji zostanie sporządzone sprawozdanie, celem przedłożenia go Komisji Infrastruktury, czyli organowi podejmującemu wiążącą decyzję. Ustalenia zapadłe na podkomisji nie mają bowiem charakteru wiążącego, a jedynie posiłkowy. Dlatego Poseł Szczepański zapowiedział, że złoży wniosek mniejszości obejmujący propozycję ponownego przyjęcia zgłoszonego projektu. Jednocześnie po raz kolejny zastrzegł, że w przypadku odmowy przywrócenia praw działkowcom, co zakłada zakwestionowany przez podkomisję projekt ustawy, klub Lewica zaskarży specustawę do Trybunału Konstytucyjnego. Po odrzuceniu projektowanego rozwiązania, poseł Piechociński zgłosił wniosek o przyjęcie propozycji zgłoszonej dwa miesiące temu przez przedstawicieli rządu. Zgodnie z nim do specustawy drogowej ma zostać dodany przepis w brzmieniu: W przypadku, gdy decyzja 15

18 o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej dotyczy rodzinnych ogrodów działkowych ustanowionych zgodnie z ustawą z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych, podmiot, w którego interesie nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego, zobowiązany jest wypłacić: pkt. 1) członkom Polskiego Związku Działkowców odszkodowanie za stanowiące ich własność nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działkach; pkt. 2) Polskiemu Związkowi Działkowców odszkodowanie za stanowiące jego własność urządzenia budynki i budowle rodzinnego ogrodu działkowego przeznaczone do wspólnego korzystania przez użytkujących działki i służące do zapewnienia funkcjonowania ogrodu. Jak widać propozycja ta wprost gwarantuje działkowcom i Związkowi odszkodowania za naniesienia w razie likwidacji pod inwestycje drogowe, tak więc jest krokiem w dobrą stronę. Jednakże należy podkreślić, że z uwagi na nieprecyzyjne zapisy oraz fakt, iż nie obejmuje zapewnienia terenu zamiennego, nie jest to rozwiązanie, o które zabiega Związek dla działkowców. Przedstawiciel resortu infrastruktury stwierdził, że nie zgłasza obiekcji do zaproponowanego przepisu. Natomiast reprezentanci PZD wskazali, że powyższa regulacja wymaga doprecyzowania, zwłaszcza w zakresie sformułowania, z którego wynika, że przepis ten będzie dotyczył tylko ogrodów ustanowionych zgodnie z ustawą o ROD, co sugeruje, iż odszkodowania nie będą przysługiwały w razie likwidacji ogrodów powstałych podczas obowiązywania poprzednich ustaw o pracowniczych ogrodach działkowych. Ponadto podnieśli, że w sytuacji, gdyby nie został przyjęty postulat zapewnienia terenu zamiennego, o co nadal zabiega PZD, w proponowanym przez Posła Janusza Piechocińskiego zapisie należałoby jasno sprecyzować kwestię odszkodowania za tytuł prawny do gruntu. Podczas dalszej dyskusji powstało również zagadnienie treści przepisu przejściowego, tzn. od jakiej daty miałoby obowiązywać nowe rozwiązanie. W tej kwestii nie dokonano jednak ustaleń. Tymczasem ma ona zasadnicze znaczenie, gdyż obecnie obowiązujący art. 11j jest już stosowany w praktyce. Tak więc nawet w przypadku jego zmiany liczna grupa działkowców mogłaby zostać wywłaszczona w sposób naruszający ich prawa. Podkomisja zobowiązała więc przedstawicieli rządu do ustosunkowania się zarówno do tego zagadnienia, jak i powyższych zastrzeżeń PZD i zaprezentowanie swojego stanowiska. Tomasz Terlecki Bartłomiej Piech 7. Stanowisko KR PZD Stanowisko Krajowej Rady Polskiego Związku Działkowców z dnia 26 lutego 2008 r. w sprawie potrzeby nowelizacji ustawowych zapisów regulujących przejmowanie terenów rodzinnych ogrodów działkowych na potrzeby inwestycji drogowych W związku z pracami Sejmu nad projektem ustawy dotyczącym nowelizacji art. 11j ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (druk sejmowy nr 1172), Krajowa Rada PZD, jako prawny reprezentant milionowego samorządu polskich działkowców zwraca się z do wszystkich klubów i kół poselskich oraz posłów niezależnych o poparcie naszego środowiska w zabiegach o uchwalenie w/w. projektu przez Sejm. Stanowisko nasze podyktowane jest potrzebą usunięcia z porządku prawnego obowiązującego obecnie art. 11j specustawy drogowej. Przepis ten należy bowiem uznać za niespełniający celu, jakiemu miał służyć, względnie z uwagi na wprowadzenie wywłaszczenia działkowców bez odszkodowania oraz odebranie im praw nabytych za niezgodny z Konstytucją RP. Uchwalona w dniu 25 lipca 2008 r. nowelizacja tzw. specustawy drogowej wprowadziła w art. 11j zapisy, których celem, jak wynikało z uzasadnienia autorów, było przyspieszenie i uproszczenie procedury pozyskiwania terenów rodzinnych ogrodów działkowych na potrzeby inwestycji drogowych. Niestety, przepis ten wprowadzony w pośpiechu, jako poprawka do projektu rządowego, nie został poddany należytej analizie pod kątem jego skutków. Jego autorzy nie uwzględnili specyficznych konstrukcji prawnych zapisanych w ustawie o rodzinnych ogrodach działkowych. Tymczasem zgodnie z art. 15 ustawy o ROD działkowcowi, pomimo że nie jest właścicielem gruntu, przysługuje własność zlokalizowanych na działce naniesień i nasadzeń. W efekcie w ustawie znalazł się zapis, którego brzmienie można interpretować w dwojaki sposób. Albo, pomimo de- 16

19 cyzji o przejęciu nieruchomości na cele inwestycji drogowej, działkowcy i PZD nie muszą opuszczać nieruchomości, ponieważ znajdujące się na niej naniesienia pozostają ich własnością, z której nadal mogą korzystać, albo też ustawodawca przewidział, iż decyzja o przejęciu nieruchomości na cele inwestycji drogowej skutkuje wywłaszczaniem działkowców, tyle że nie wprowadził mechanizmów ustalania i wypłaty odszkodowań za stanowiący ich własność majątek, a więc działkowców wywłaszcza się bez odszkodowania. Ponadto art. 11j w brzmieniu nadanym ustawą z 25 lipca 2008 r. skutkuje dla działkowców odebraniem w przypadku likwidacji ROD na potrzeby inwestycji drogowej prawa do działki zamiennej, które to prawo działkowcy mają zagwarantowane ustawowo nieprzerwanie od przeszło 60 lat. Polski Związek Działkowców zgłaszał zastrzeżenia wobec art.11j od samego początku jego obowiązywania. O tym, iż są one słuszne świadczą już konkretne przypadki, gdzie organy administracji próbują usuwać działkowców z ogrodów bez ustalenia na ich rzecz prawa do odszkodowania i zapewnienia działek zamiennych. Szacunki wskazują, że w najbliższym czasie problem ten dotknie kilka tysięcy rodzin. Co istotne, krytycznie o przepisie wypowiedziało się również Biuro Analiz Sejmowych a nawet Rzecznik Praw Obywatelskich. Szczególnie dobitnie skrytykował go właśnie dr Janusz Kochanowski, wprost zarzucając mu niekonstytucyjność oraz zgłaszając potrzebę jego zmiany. Dzięki zabiegom PZD do laski marszałkowskiej wpłynął już stosowny projekt druk Zawarte w nim kompromisowe rozwiązania gwarantują, iż zaspokajanie konstytucyjnych praw działkowców nie będzie skutkowało opóźnieniem w przejmowaniu terenów ogrodów na cele inwestycji drogowych. Dlatego środowisko działkowców było przekonane, iż uchwalenie nowelizacji jest kwestią tygodni. Niestety, jak dotychczas nic takiego nie nastąpiło. Wręcz przeciwnie. Z całkowicie niezrozumiałych dla nas powodów, zarówno Ministerstwo Infrastruktury, jak i niektórzy posłowie zasiadający w Komisji Infrastruktury, sprzeciwiają się przyjęciu proponowanych rozwiązań, a nawet kwestionują potrzebę zmiany art. 11j. Jako szczególnie bulwersujący odebraliśmy przebieg posiedzenia podkomisji w dniu 19 lutego 2009 r. kiedy to posłowie Leszek Cieślik oraz Jan Walenty Tomaka autorzy niechlubnego art.11j swymi głosami doprowadzili do przyjęcia wstępnego wniosku o odrzucenie propozycji jego nowelizacji. Panowie posłowie! Jak stwierdził święty Augustyn Błądzenie jest rzeczą ludzką, ale dobrowolne trwanie w błędzie jest rzeczą diabelską. Potrafimy zrozumieć, że przyjęta w dobrej wierze przez Sejm poprawka Waszego autorstwa była wypadkiem przy pracy. Ale Wasza obecna postawa jest dla działkowców całkowicie niezrozumiała. Jak możecie bronić zapisu, który pozbawia nasze rodziny prawa do odszkodowania za prywatną własność? Jak możecie odmawiać nam prawa do działki zamiennej, które to prawo Państwo Polskie gwarantowało i realizowało nawet w poprzedniej epoce? Czyżbyście własność prywatną i prawa nabyte mieli za nic, a działkowców uważali za obywateli drugiej kategorii?! Krajowa Rada PZD, jako demokratycznie wybrany reprezentant polskich rodzin korzystających z działek w ROD zwraca się do Sejmu RP o pilne przyjęcie nowelizacji specustawy drogowej w brzmieniu zapisanym w druku nr Dotychczasowe doświadczenia potwierdzają nasze obawy, co do skutków obecnie obowiązującego rozwiązania. Dalsze utrzymywanie go w porządku prawnym uważamy za pogwałcenie podstawowych zasad państwa prawa i przejaw lekceważenia wobec kilku milionów obywateli, członków naszych rodzin. Rozumiemy znaczenie inwestycji drogowych dla naszego społeczeństwa i w pełni popieramy inicjatywy, które je przyspieszą. Jesteśmy gotowi zaakceptować ograniczenie naszych praw. Jednakże czym innym jest ograniczenie praw, a czym innym ich całkowite pozbawienie, jak to czyni art. 11j specustawy drogowej. Dlatego też jeszcze raz apelujemy do Sejmu RP o przyspieszenie prac nad przywracaniem konstytucyjnych praw miliona polskich obywateli korzystających z działek w rodzinnych ogrodach działkowych, które to prawa zostały pogwałcone ustawą z dnia 25 lipca 2008 r. Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców 17

20 8. Oficjalne wystąpienia KR Wystąpienie KR PZD do Premiera Donalda Tuska Szanowny Pan Donald Tusk Prezes Rady Ministrów Szanowny Panie Premierze! W związku ze stanowiskiem Rady Ministrów z dnia 19 stycznia 2009 r. do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (druk nr 1172), zwracam się w imieniu środowiska polskich działkowców do Pana Premiera o ponowne rozważenie przedmiotowego problemu i zmianę przedstawionego stanowiska. Do niniejszego wystąpienia czuję się zobligowany setkami listów i protestów, jakie kierowane są z terenu całego kraju do Krajowej Rady PZD. Pozostają one w związku z coraz bardziej krzywdzącymi skutkami wywoływanymi przez wadliwy art. 11j specustawy drogowej pozbawiający działkowców oraz ich Związek słusznych i prawnie zagwarantowanych rekompensat za straty wynikające z likwidacji ogrodów pod inwestycje drogowe. Praktyka dostarcza coraz to nowszych przykładów wyjątkowo szkodliwego wpływu tego przepisu na sytuację prawną działkowców. Stąd powyższy projekt nowelizujący specustawę drogową w kierunku przywrócenia środowisku działkowemu słusznych praw, z jednoczesnym zagwarantowaniem sprawnego procesu realizacji inwestycji drogowych. Propozycja ta godzi więc interesy działkowców z nadrzędnym celem specustawy. Niestety Rada Ministrów zajęła negatywne stanowisko wobec tego projektu. Wyrażona w tym dokumencie ocena budzi poważne zastrzeżenia, gdyż opiera się na zupełnie błędnych przesłankach. Rodzi to nasze zdumienie, gdyż wielokrotnie wyjaśnialiśmy wszelkie wątpliwości i aspekty prawne przedmiotowego problemu. Przedstawialiśmy te kwestie również Ministerstwu Infrastruktury, które kilkakrotnie już wyrażało błędny pogląd na omawianą sprawę. Jesteśmy zaskoczeni, że stanowisko Rządu podziela ten pogląd, powielając dokładnie tę samą mylną argumentację, którą wcześniej prezentował pisemnie resort infrastruktury. Nie rozumiemy również, dlaczego Rada Ministrów przytaczając w swoim stanowisku obszerne fragmenty opinii prawnej Biura Analiz Sejmowych z dnia 18 września 2008 r., pominęła konkluzję tej opinii, z której wynika, że art. 11j specustawy drogowej jest przepisem wadliwym. Szanowny Panie Premierze Stanowisko zajęte przez Radę Ministrów zasadza się na fałszywym założeniu jakoby działkowcom przysługuje wobec posiadanych działek ograniczone prawo rzeczowe w postaci prawa użytkowania w rozumieniu art Kodeksu Cywilnego. Nie jest to prawdą. Wystarczy pobieżna lektura art. 14 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz ze zm., zwana dalej ustawą o ROD ), aby zrozumieć, że podstawowym prawem przysługującym działkowcom wobec działki jest tzw. użytkowanie działki, które jest tzw. prawem obligacyjnym, a nie ograniczonym prawem rzeczowym, o czym świadczy brak tego specyficznego prawa w katalogu określonym we wspomnianym art Kodeksu cywilnego. Wprawdzie działkowiec może nabyć takie ograniczone prawo rzeczowe, ale wyłącznie po spełnieniu przesłanek określonych w art. 14 ust. 2 ustawy o ROD, co w praktyce stanowi dla działkowców istotną przeszkodę, czego wyrazem są stosunkowo sporadyczne przypadki, gdy przepis ten jest przez nich wykorzystywany. Z wyliczeń Związku wynika, że ok. 0,5% działkowców jest użytkownikami w rozumieniu Kodeksu Cywilnego, a zatem zdecydowana większość z miliona polskich rodzin korzystających z działek w ROD nie posiada takiego prawa. Ponad 99 % z nich użytkuje działki na podstawie prawa obligacyjnego. W konsekwencji oznacza to, że wobec działkowców nie znajdzie zastosowania art. 12 ust. 4f specustawy, który stanowi, że za nieruchomości, które stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa bądź też własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego, przysługuje odszkodowanie ich dotychczasowym właścicielom, użytkownikom wieczystym nieruchomości oraz osobom, którym przysługiwało do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. Również ustawa o gospodarce nieruchomościami nie zawiera regulacji wypełniającej tej szkodliwej luki prawnej. A zatem wbrew twierdzeniom zawartym w stanowisku Rządu w obecnym stanie prawnym nie ma podstaw prawnych do wypłaty działkowcowi odszkodowania za utracone prawo do działki. Dlatego też w razie likwidacji ogrodu działkowego na potrzeby budowy dróg prawa działkowców nie są chronione przez zapisy ustawy gwarantujące im udział w postępowaniu wywłaszczeniowym oraz prawo do odszkodowania, zarówno za tytuł prawny do działki, jak i naniesienia i nasadzenia znajdujące się na niej, a stanowiące zgodnie z art. 15 ustawy o ROD ich własność, odrębną od własności nieruchomości. Takie konstatacje wynikają również z przywołanej opinii Biura Analiz Sejmowych. Trze- 18