Sposoby zabezpieczenia wierzytelności. Dr Anna Podciechowska

Transkrypt

1 Sposoby zabezpieczenia wierzytelności Dr Anna Podciechowska

2 Title of the presentation Date # 2 1. Zabezpieczenia osobiste: Poręczenie cywilne i wekslowe Weksel własny Gwarancja bankowa Przelew wierzytelności na zabezpieczenie Przystąpienie do długu Zgoda dłużnika na dobrowolne poddanie się egzekucji

3 Title of the presentation Date # 3 Poręczenie cywilne: Art k.c. Umowa, w której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał Oświadczenie poręczyciela musi być złożone na piśmie pod rygorem nieważności! (umowa nie musi) Zależne od długu głównego Nieważność długu głównego powoduje nieważność poręczenia Umorzenie długu głównego powoduje umorzenie poręczenia Zakres poręczenia jest równy zakresowi długu głównego

4 Title of the presentation Date # 4 Poręczenie cywilne: Może obejmować także dług przyszły, którego wysokość jest z góry oznaczona Umowa może zostać odwołana w każdym czasie, ale przed powstaniem długu Poręczyciel może się powoływać na wszelkie zarzuty przysługujące dłużnikowi względem wierzyciela (np. poręczenia) Jeżeli strony nie postanowią inaczej, poręczyciel jest odpowiedzialny jako współdłużnik solidarny

5 Title of the presentation Date # 5 Poręczenie cywilne: Jeżeli dłużnik spóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o tym poręczyciela Termin płatności długu jest określony w umowie Przy braku wskazania terminu płatności, poręczyciel może żądać w terminie 6 miesięcy od daty poręczenia lub daty powstania długu przyszłego, aby wierzyciel wezwał dłużnika do spełnienia świadczenia. Jeżeli wierzyciel nie zastosuje się do tego żądania poręczenie wygasa

6 Title of the presentation Date # 6 Poręczenie cywilne: Poręczyciel, przeciwko któremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien niezwłocznie zawiadomić o tym dłużnika wzywając go do udziału w sprawie Poręczyciel powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Jeżeli tego nie uczyni, a dłużnik spełni swoje świadczenie, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego co sam zapłacił wierzycielowi, chyba że dłużnik działał w złej wierze Jeżeli poręczenie zostało udzielone za wiedzą dłużnika, dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić poręczyciela o wykonaniu zobowiązania. Gdyby tego nie uczynił, poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela może żądać od dłużnika zwrotu tego, co wierzycielowi zapłacił, chyba że działał w złej wierze

7 Title of the presentation Date # 7 Poręczenie wekslowe: Art Prawa wekslowego Awal Zabezpieczenie zapłaty weksla co do całości lub części sumy wekslowej Poręczenie może dać osoba trzecia lub nawet osoba podpisana na wekslu Poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył

8 Title of the presentation Date # 8 Poręczenie wekslowe: Zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej Poręczyciel wekslowy, który zapłacił weksel, nabywa prawa, wynikające z weksla przeciw osobie, za którą poręczył, i przeciw tym, którzy wobec tej osoby odpowiadają z weksla W przeciwieństwie do poręczenia cywilnego, poręczenie wekslowe jest nieodwołalne Brak obowiązku informowania o spłacie

9 Title of the presentation Date # 9 Poręczenie wekslowe: Poręczenie umieszcza się na wekslu albo na przedłużku, umieszczone na osobnym dokumencie może być jedynie uznane za poręczenie cywilne Poręczenie oznacza się wyrazem poręczam lub innym zwrotem równoznacznym Poręczenie podpisuje poręczyciel Sam podpis na przedniej stronie weksla uważa się za udzielenie poręczenia, wyjąwszy gdy jest to podpis wystawcy lub trasata Poręczenie powinno wskazywać, za kogo je dano. W braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za wystawcę.

10 Title of the presentation Date # 10 Gwarancja bankowa: Szczególny rodzaj gwarancji samoistnej, w której rolę gwaranta przyjmuje bank Umowa Trzy podmioty: Gwarant bank Dłużnik osoba trzecia wobec gwarancji, zleceniodawca gwarancji Wierzyciel beneficjent gwarancji Pisemne zobowiązanie banku do zapłaty kwoty maksymalnej wskazanej w gwarancji (sumy gwarancyjnej), w przypadku gdy zleceniodawca gwarancji, na którego została wystawiona, nie wywiąże się ze swojego zobowiązania

11 Title of the presentation Date # 11 Gwarancja bankowa: Samodzielny charakter, niezależna np. od umowy kredytu Może być formą pomocy publicznej Bank pobiera prowizję od udzielenia gwarancji Bank po spłacie gwarancji nie wstępuje w miejsce wierzyciela, nie ma roszczeń zwrotnych do dłużnika, strony mogą jednak postanowić inaczej

12 Title of the presentation Date # 12 Przelew wierzytelności na zabezpieczenie: Przedmiotem może być wierzytelność zbywalna na rzecz osób trzecich Zastrzeżenie, że na wierzyciela zostaną przelane wszelkie prawa, jakie dłużnikowi przysługują od osoby trzeciej Wierzyciel będzie się mógł z nich zaspokoić, o ile dłużnik nie wywiąże się ze swojego zobowiązania Np. roszczenia przysługujące dłużnikowi względem zakładu ubezpieczeń z tytułu polis ubezpieczeniowych

13 Title of the presentation Date # 13 Przelew wierzytelności na zabezpieczenie: Po wywiązaniu się dłużnika ze swojego zobowiązania, powinien nastąpić zwrot korzyści uzyskanych w drodze przelewu wierzytelności na zabezpieczenie Dwa rozwiązania: zastrzeżenie w umowie warunku rozwiązującego, zgodnie z którym, jeśli zobowiązanie zostanie w całości spłacone, wierzytelność przejdzie z powrotem na dłużnika, tj. przelew straci moc, bez dodatkowej umowy z chwilą całkowitej spłaty kredytu wierzyciel obowiązany będzie do zwrotnego przelewu wierzytelności, która pierwotnie należała do dłużnika, potrzebna będzie dodatkowa umowa

14 Title of the presentation Date # 14 Przelew wierzytelności na zabezpieczenie: Dłużnik przelanej wierzytelności nie musi wyrazić zgody na przelew wierzytelności, nie musi być o niej poinformowany Jest to jednak w interesie nabywcy wierzytelności

15 Title of the presentation Date # 15 Przystąpienie do długu: Tzw. łączne objęcie długu Przyjęcie przez osoby trzecie odpowiedzialności za dotychczasowe zobowiązania dłużnika Zwielokrotnienie źródeł majątkowych, z których wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń Osoba nie zastępuje dłużnika, tylko odpowiada z nim solidarnie za dług, wierzyciel uzyskuje nowego dłużnika Zaspokojenia można domagać zarówno od dłużnika, jak i od osoby przystępującej do długu Umowa

16 Title of the presentation Date # 16 Przystąpienie do długu: Zależne od długu Niedopuszczalne przy długu wekslowym i długu przedawnionym Oświadczenie o przystąpieniu do długu może być złożone w każdej formie Umowa między wierzycielem a przystępującym do długu lub pomiędzy dotychczasowym a przystępującym dłużnikiem, nie wymaga zgody osoby nie będącej stroną umowy

17 Title of the presentation Date # 17 Przystąpienie do długu: Spełnienie świadczenia przez jednego ze współdłużników zwalnia drugiego z tego obowiązku Strony mogą postanowić, w jakim zakresie będzie odpowiadał dłużnik przystępujący Możliwe jest przystąpienie do długu istniejącego, jak i przyszłego Zawarcie umowy po powstaniu długu wiąże się zazwyczaj z jego uznaniem i przerwą biegu przedawnienia

18 Title of the presentation Date # 18 Zgoda dłużnika na dobrowolne poddanie się egzekucji: Art. 777 k.p.c. 1 4) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie; 5) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności; 6) akt notarialny określony w pkt 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.

19 Title of the presentation Date # 19 Zgoda dłużnika na dobrowolne poddanie się egzekucji: Uproszczenie procesu dochodzenia roszczenia Nie wymaga przeprowadzenia kosztownego i długotrwałego postępowania sądowego Wystarczy przeprowadzenie postępowania klauzulowego Koniecznie w formie aktu notarialnego zawierającego: świadczenie, osoby dłużnika i wierzyciela, podstawy prawnej obowiązku (źródła zobowiązania, np. umowa), terminu, w jakim świadczenie powinno być spełnione i terminu, do kiedy wierzyciel może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności

20 Title of the presentation Date # 20 Zgoda dłużnika na dobrowolne poddanie się egzekucji: Zgoda na poddanie się egzekucji po spełnieniu określonego warunku (niewywiązania się z zobowiązania) Posiadając akt notarialny opatrzony klauzulą wykonalności można złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji Oświadczenie dłużnika może być również złożone w odrębnym od umowy akcie notarialnym

21 Title of the presentation Date # Zabezpieczenie rzeczowe: Kaucja gwarancyjna Zastaw Hipoteka Przewłaszczenie na zabezpieczenie

22 Title of the presentation Date # 22 Kaucja gwarancyjna: Suma złożona w celu udzielenia gwarancji dotrzymania zobowiązania i stanowiąca często jednocześnie odszkodowanie za szkody jakie zaistnieją wskutek nieprawidłowego wykonania świadczenia Co do zasady, nie jest zaliczana na poczet ceny i podlega zwrotowi w przypadku prawidłowego wykonania umowy Kaucja pobrana przez np. sprzedawcę może zostać również (w części lub całości) przez niego zatrzymana i zaliczona na poczet zaległości wynikających z umowy czy odszkodowania należnego od nabywcy towaru czy usługi. Zatrzymana kaucja pełni w takim wypadku funkcję kary umownej (odszkodowania)

23 Title of the presentation Date # 23 Kaucja gwarancyjna: Z istoty zabezpieczającego charakteru kaucji wynika, iż nie ma ona natury świadczenia ostatecznego Co do zasady, świadczenie zwrotne Przyjęcie kaucji zwrotnej nie powoduje powstania przychodu w rozumieniu przepisu art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z czym, kaucja jest obojętna podatkowo, tzn. nie jest kosztem ani przychodem Może być uznana za taki przychód, jeżeli strona zaliczy sumę kaucji na poczet należności głównej albo odszkodowania Umowa powinna jasno określać, kiedy kaucja będzie zwrócona, oraz w jakim przypadku zostanie zatrzymana

24 Title of the presentation Date # 24 Zastaw: Ograniczone prawo rzeczowe, ustanowione w celu zabezpieczenie wierzytelności Regulacja prawna znajduje się głównie w: Kodeksie cywilnym w art ustawie z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, która reguluje zastaw rejestrowy (Dz.U j.t.) Stronami są: Zastawnik wierzyciel, którego wierzytelność jest zabezpieczona Zastawca właściciel rzeczy, na której ustanawia się zastaw (nie musi to być dłużnik, to może być osoba trzecia)

25 Title of the presentation Date # 25 Zastaw: Prawo ściśle związane z wierzytelnością Zabezpiecza również roszczenia związane z wierzytelnością zabezpieczoną, np. nieprzedawnione odsetki Może powstać na mocy czynności prawnej lub z mocy samego prawa Przedmiotem zastawu mogą być jedynie rzeczy ruchome bądź prawa (np. wierzytelności, obligacje) Wierzycielowi przysługuje pierwszeństwo w zaspokojeniu swoich roszczeń z przedmiotu zastawu (głównie poprzez sprzedaż zastawu)

26 Title of the presentation Date # 26 Zastaw: Wierzyciel może się zaspokoić z rzeczy (praw) bez względu na to, czyją własnością się stały Zastaw musi być ustanowiony umową, aby był skuteczny wobec wierzycieli zastawcy, jeżeli umowa została zawarta na piśmie z datą pewną (art. 307 k.c.) Zastaw znajduje się w posiadaniu zastawnika Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nie narusza prawa zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej Niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel ruchomości zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia ruchomości przed wygaśnięciem zastawu

27 Title of the presentation Date # 27 Zastaw rejestrowy: Do ustanowienia zastawu rejestrowego wymagane jest: zawarcie umowy o ustanowienie zastawu (tzw. umowa zastawnicza), w formie pisemnej pod rygorem nieważności wpis do rejestru zastawów Rejestr prowadzą sądy rejonowe Sądem właściwym jest sąd, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania (siedziba) zastawcy Jeżeli ma być ustanowiony na pojeździe mechanicznym podlegającym rejestracji, zastaw ten zostaje również odnotowany w dowodzie rejestracyjnym pojazdu Przedmiot zastawu może pozostać w posiadaniu zastawcy

28 Title of the presentation Date # 28 Hipoteka: Ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości oraz na wybranych prawach (własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu, wierzytelność zabezpieczona hipotecznie), służące zabezpieczeniu wierzytelności wynikającej z oznaczonego stosunku prawnego Wierzyciel ma pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi każdoczesnego właściciela nieruchomości Zbycie nieruchomości nie ma wpływu na hipotekę Strony: Wierzyciel hipoteczny uprawniony z hipoteki Dłużnik hipoteczny właściciel nieruchomości

29 Title of the presentation Date # 29 Hipoteka: Powstaje dopiero z chwilą wpisu w księdze wieczystej Może być ustanowiona w drodze czynności prawnej, na podstawie orzeczenia sądu, lub decyzji odpowiedniego organu podatkowego Urzędu Skarbowego, ZUS, KRUS Podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej jest oświadczenie właściciela nieruchomości obciążanej o ustanowieniu hipoteki złożone w formie aktu notarialnego (pod rygorem nieważności) W przypadku gdy dłużnik nie wykonał swojego zobowiązania, zaspokojenie wierzyciela hipotecznego następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego

30 Title of the presentation Date # 30 Przewłaszczenie na zabezpieczenie: Forma zabezpieczenia wierzytelności polegająca na przeniesieniu przez dłużnika prawa własności swojej rzeczy na wierzyciela Umowa powiernicza, obligacyjna Występuje w dwóch formach: dłużnik przenosi na wierzyciela własność swej rzeczy, a wierzyciel zobowiązuje się do przeniesienia własności tej rzeczy z powrotem na dłużnika po zaspokojeniu wierzytelności, często zobowiązując się do korzystania z rzeczy w ograniczonym umową zakresie - do powrotnego nabycia własności przez dłużnika konieczna jest dodatkowa umowa dłużnik przenosi własność rzeczy ruchomej na wierzyciela pod warunkiem rozwiązującym, którym jest zaspokojenie wierzytelności - z tą chwilą własność rzeczy ruchomej automatycznie powraca do dłużnika

31 Title of the presentation Date # 31 Przewłaszczenie na zabezpieczenie: Przedmiotem przewłaszczenia mogą być tylko rzeczy ruchome, np. samochód Rzecz pozostaje w posiadaniu dłużnika Daleko idące uprawnienia wierzyciela, ale bywa kłopotliwe przy wydobyciu rzeczy od dłużnika W przypadku przewłaszczenia na zabezpieczenia samochodu, zmiana właściciela powinna zostać odnotowana w dowodzie rejestracyjnym Przy niewywiązaniu się dłużnika z zobowiązania daje prawo do żądania wydania rzeczy Rzecz nabyta w drodze przewłaszczenia na zabezpieczenie jest neutralna podatkowo do czasu jej ostatecznego przejęcia

32 Title of Title the of presentation the presentation Date Date # 32 DYSKUSJA I PYTANIA UCZESTNIKÓW

33 Fortak & Karasiński Radcowie Prawni sp.p. ul. Gdańska 77a lok Łódź tel fax mail: biuro@fandk.com.pl dr Anna Podciechowska