RAPORT Z SONDAŻU NA TEMAT POTRZEB SZKOLENIOWYCH PRZEDSTAWICIELI/CZŁONKÓW ORGANIZACJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ TURYSTYKĄ W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM

Transkrypt

1 RAPORT Z SONDAŻU NA TEMAT POTRZEB SZKOLENIOWYCH PRZEDSTAWICIELI/CZŁONKÓW ORGANIZACJI ZAJMUJĄCYCH SIĘ TURYSTYKĄ W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM opracowanie powstało w ramach projektu TURYSTYKA SZANSĄ NA DYNAMICZNY ROZWÓJ PODKARPACKIEGO RYNKU PRACY Luty 2007

2 Opracowanie raportu: dr Dominik Antonowicz, Marcin Centkowski Wszelkich informacji na temat projektu i jego rezultatów udziela: Izabela Kowalska-Żakieta: i.kowalska@asm-poland.com.pl, tel kierownik projektu Paweł Łuszcz: p.luszcz@asm-poland.com.pl, tel zastępca kierownika projektu Strona internetowa projektu: Projekt Turystyka dla pracy realizowany jest w ramach: Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Priorytetu 2 Wzmocnienie Rozwoju Zasobów Ludzkich w Regionach Działanie 2. - Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie Tytuł projektu: Turystyka szansą na dynamiczny rozwój podkarpackiego rynku pracy. Okres wdrażania projektu: Zasięg realizacji projektu: województwo podkarpackie Instytucja Wdrażająca: Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie Koordynator projektu: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o Kutno, ul. Grunwaldzka 5 tel , fax lub

3 Spis treści. Wprowadzenie, nota metodologiczna Charakterystyka województwa podkarpackiego Informacje o województwie Atrakcyjność turystyczna województwa podkarpackiego Sektor turystyczny i strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata Charakterystyka badanych organizacji sektora turystycznego województwa podkarpackiego Struktura demograficzna i przestrzenna organizacji oraz formy działania Pozyskiwanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia pracowników Planowane działania w kierunku uzyskania środków na kursy/szkolenia z funduszy strukturalnych Polityka szkoleniowa organizacji w latach Kursy i szkolenia przeprowadzone w organizacjach zajmujących się turystyką w województwie podkarpackim Przyczyny nieszkolenia członków/personelu organizacji Ocena przydatności przeprowadzonych szkoleń Źródła finansowania kursów/szkoleń Ocena wpływu przeprowadzonych kursów/szkoleń na jakość usług świadczonych przez organizacje turystyczne Ocena stopnia przydatności przeprowadzonych szkoleń z uwzględnieniem rodzaju instytucji Dostępność do regionalnej oferty szkoleniowej Bariery ograniczające zakres dotychczasowych szkoleń Przyczyny niekorzystania z kursów i szkoleń przez pracowników organizacji turystycznych Podstawowe źródła wiedzy na temat oferty szkoleniowej w organizacjach turystycznych województwa podkarpackiego Polityka szkoleniowa w najbliższych 2 miesiącach Plany szkoleniowe organizacji w zakresie szkolenia członków/pracowników Przewidywany zakres tematyczny szkoleń pracowników organizacji sektora turystycznego w najbliższych 2 miesiącach Struktura finansowania planowanych kursów/szkoleń Motywacje związane z planami szkolenia członków/pracowników Podstawowe ograniczenia w planowanym szkoleniu członków/pracowników Przewidywany poziom wydatków na kursy/szkolenia członków/personelu PODSUMOWANIE Aneks. Lista instytucji, które wzięły udział w badaniu Aneks 2. Kwestionariusz badania

4 Spis wykresów Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką Wykres. Lokalizacja badanych podmiotów z uwzględnieniem wielkości miejscowości [N=80]... 4 Wykres 2. Korzystanie przez respondentów ze środków finansowych z funduszy strukturalnych przeznaczanych na szkolenia [N=80]... 8 Wykres 3. Wykorzystanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80]... 9 Wykres 4. Deklaracje odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia dla pracowników/członków z uwzględnieniem rodzaju organizacji[n=80]... 2 Wykres 5. Deklaracje respondentów odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia pracowników z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80] Wykres 6. Liczba podmiotów korzystających z kursów/szkoleń pracowników w latach [N=80] Wykres 7. Przyczyny nieszkolenia pracowników w latach [N=37 wskazań]. 25 Wykres 8. Ocena przydatności kursów i szkoleń zewnętrznych z uwzględnieniem rodzaju działalności badanego podmiotu Wykres 9. Źródła finansowania szkoleń sektora turystycznego [średnie wskazania w %, N=80] Wykres 0. Źródła finansowania szkoleń przez podmioty z uwzględnieniem rodzaju działalności [średnie wartości w %] Wykres. Ocena przydatności szkoleń pracowników [N=59] Wykres 2. Ocena przydatności szkoleń dla organizacji [N=59] Wykres 3. Dominujące bariery w zakresie polityki szkoleniowej [N=6] Wykres 4. Przyczyny niekorzystania z kursów i szkoleń zewnętrznych przez pracowników organizacji turystycznych Wykres 5. Podstawowe źródła pozyskiwania informacji organizacji turystycznych na temat regionalnej oferty szkoleniowej [N= 80] Wykres 6. Czy Pan/i planuje w przyszłości szkolenia dla pracowników/członków organizacji? [N=80] Wykres 7. Średni udział w kosztach szkoleń i kursów dla pracowników organizacji sektora turystycznego województwa podkarpackiego najbliższe 2 miesięcy [N=66]. 55 Wykres 8. Źródła publicznego finansowania planowanych szkoleń [N=46] Wykres 9. Inne źródła finansowania planowanych szkoleń [N=6] Wykres 20. Średni udział podstawowych źródeł finansowania w przewidywanych planach szkoleniowych z uwzględnieniem typu organizacji. [N=66] Wykres 2. Motywacje wpływające na decyzję o wyborze szkoleń w najbliższych 2 miesiącach [N=7] Wykres 22. Podstawowe trudności ograniczające możliwość przyszłych szkoleń pracowników organizacji turystycznych województwa podkarpackiego [N=6 wskazań udzielonych przez 80 respondentów] Wykres 23. Przewidywane zmiany wydatków na szkolenia organizacji turystycznych województwa podkarpackiego [N=80] Spis tabel Tabela. Liczba gospodarstw agroturystycznych w poszczególnych powiatach Tabela 2. Liczba podmiotów w badaniu z uwzględnieniem formy działania Tabela 3. Lokalizacja badanych podmiotów Tabela 4. Liczba zatrudnianych pracowników przez instytucje sektora turystycznego [N=80]... 6 Tabela 5. Struktura wiekowa pracowników branży turystycznej... 7 Tabela 6. Średnie oceny przydatności kursów i szkoleń zewnętrznych Tabela 7. Źródła finansowania szkoleń spoza organizacji zatrudniającej [N=36]

5 . Wprowadzenie, nota metodologiczna Badania Turystyka szansą na dynamiczny rozwój podkarpackiego rynku pracy są analizą sektora turystycznego w województwie podkarpackim. Składają się z sześciu zasadniczych etapów, a niniejsza analiza jest finałem Etapu III (a zarazem pierwszą częścią badań zasobów ludzkich). Dobra informacja oraz skuteczna promocja to koła zamachowe turystyki i bez nich trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie sektora usług turystycznych. Jednocześnie wyjątkowość organizacji działających w tym obszarze polega na tym, że nie zajmują się wyłącznie bezpośrednią sprzedażą usług turystycznych (nie przynoszą zatem zysku) i w tym sensie nie działają dla własnej korzyści. Skazane są przez to na pozyskiwanie środków finansowych ze źródeł zewnętrznych (fundusze strukturalne), instytucji założycielskich (samorząd terytorialny), organizacji nadrzędnych (PTTK czy PTSM) lub pochodzących od własnych członków (stowarzyszenia). Badanie sondażowe przeprowadzono na grupie 80 organizacji sektora turystycznego, które wyróżniają dwie charakterystyki: (a) zajmują się informacją i promocją turystyczną oraz (b) działają nie dla zysku (non-for profit). Sondaż przeprowadzono między 22 listopada a 3 grudnia 2006 roku za pomocą standaryzowanego kwestionariusza (Aneks nr 2) z wykorzystaniem techniki CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing), czyli telefonicznie pod kontrolą komputera. Respondentami w badaniu były osoby pełniące funkcję kierowniczą w czterech rodzajach organizacji, posiadające pełną wiedzę o kierowanych przez siebie organizacjach. W badaniu wzięły udział organizacje, bez których funkcjonowanie sektora turystycznego województwa podkarpackiego, ze względu na położenie geograficzne oraz walory przyrodniczo-kulturowe, byłoby bardzo ograniczone. Wszystkie te organizacje łączy działalność w obszarze turystyki w znacznej mierze stanowią one pierwszy kontakt turysty z danym regionem, dzięki któremu może on uzyskać potrzebne informacje oraz w atrakcyjny, często tani sposób, spędzić czas. Jednak ich główne funkcje mają nieco odmienny charakter, tym samym mogą występować między nimi różnice w zakresie potrzeb szkoleniowych. Głównym celem Lokalnych Organizacji Turystycznych (LOT) jest promocja regionu jako miejsca atrakcyjnego turystycznie oraz wspieranie rozwoju rynku turystycznego. Ponadto, stanowią one platformę współpracy między władzą samorządową a branżą turystyczną, instytucjami kulturalnymi, a także innymi podmiotami Projekt badawczy obejmuje cały obszar województwa i chociaż nazwa Podkarpacie stosowana jest dla opisu krainy geograficznej obejmującej Beskidy Wschodnie, dla potrzeb niniejszego raportu nazwa ta jest stosowana zamiennie z nazwą województwo podkarpackie ze wszystkimi mutacjami. 5

6 gospodarczymi, których działalność ma istotne znaczenie dla lokalnego rynku turystycznego. Działalność oddziałów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK) to przede wszystkim popularyzacja wiedzy o najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejscach, znakowanie i konserwacja szlaków turystycznych, prowadzenie obiektów zbiorowego zakwaterowania, a także usługi przewodnickie po jednym z najbardziej urokliwych zakątków Polski, jakim jest Podkarpacie. Główną funkcją oddziałów Polskiego Towarzystw Schronisk Młodzieżowych (PTSM) jest organizowanie sieci schronisk młodzieżowych, upowszechnianie najtańszej formy wypoczynku obozów wędrownych w oparciu o wspomnianą sieć schronisk. Ponadto, udzielają one wszelkich informacji i pomocy bezpośrednim organizatorom tego typu obozów. Ostatnią grupę badanych organizacji stanowią stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne. Zrzeszają one podmioty prowadzące specyficzną działalność turystyczną, pozwalającą na poznanie terenu wypoczynku, jego mieszkańców, sposobu życia, obyczajów i kultury regionu. One też promują regionalne potrawy, wspólne zwiedzanie okolicznych zabytków i pracę w gospodarstwie agroturystycznym. To również odmienne formy spędzania wolnego czasu, np. jazdy konne, kuligi, prace polowe, wspólne przygotowywanie specjałów regionalnej kuchni z ekologicznych produktów. Zróżnicowane formy działalności wymienionych podmiotów powodują, że osoby w nich zrzeszone/zatrudnione mają odmienne zapotrzebowanie na usługi, które pozwolą im na rozwinięcie działania. Stąd ważnym wydaje się być poznanie potrzeb dotyczących kursów i szkoleń, które pozwolą zrealizować wskazany powyżej cel. Badanie dotyczące potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką w województwie podkarpackim miało na celu określenie: polityki szkoleniowej organizacji działających w sektorze turystycznym w województwie, terytorialnego rozmieszczenia organizacji na terenie województwa, liczby organizacji korzystających z kursów i szkoleń podnoszących kwalifikacje i umiejętności zatrudnianego personelu, przyczyn niekorzystania z kursów/szkoleń, tematyki kursów/szkoleń, z których korzystały organizacje, źródeł finansowania kursów/szkoleń oraz wielkości przeznaczanych na nie środków, zmian w wielkości funduszy przeznaczanych na szkolenie pracowników, wielkości organizacji pod względem liczby zrzeszonych członków i zatrudnianego personelu, 6

7 struktury wieku osób działających/pracujących w organizacjach sektora turystycznego województwa podkarpackiego, czy dana organizacja korzystała ze środków europejskich przeznaczonych na kursy lub szkolenia członków/pracowników, czy dana organizacja zamierza ubiegać się o środki z funduszy strukturalnych na kursy lub szkolenia członków/pracowników, wpływu przeprowadzonych kursów lub szkoleń na jakość oferowanych przez daną organizację usług, barier, na jakie napotkały organizacje szkoląc swoich członków/pracowników, źródeł informacji o ofercie szkoleniowej, z których korzystają organizacje, planów dotyczących szkolenia członków/pracowników w najbliższym roku, czynników branych pod uwagę przy wyborze kursu/szkolenia w ciągu najbliższych 2 miesięcy, przyczyn utrudniających możliwość podejmowania kursów/szkoleń, poziomu finansowania kursów/szkoleń w ciągu najbliższego roku. 7

8 2. Charakterystyka województwa podkarpackiego 2.. Informacje o województwie Województwo podkarpackie powstało stycznia 999 roku, z połączenia pięciu byłych województw: rzeszowskiego, krośnieńskiego, przemyskiego oraz częściowo tarnobrzeskiego i tarnowskiego. Powierzchnia województwa wynosi km 2, co stanowi 5,6% powierzchni kraju i pod względem powierzchni zajmuje. miejsce wśród województw. Liczba ludności województwa na koniec 2005 roku wynosiła blisko tys. osób, czyli 5,5% ludności kraju (9. miejsce w kraju) 2. Na Podkarpaciu znajduje się 45 miast i 2 58 miejscowości wiejskich, które tworzą 530 sołectw, 59 gmin i 2 powiatów. Do największych miast województwa należą: Rzeszów ponad 63 tys. mieszkańców, Stalowa Wola 72 tys., Przemyśl 68 tys., Mielec 64 tys., Tarnobrzeg 5 tys. oraz Krosno 48 tys. mieszkańców. Województwo podkarpackie jak stwierdzono w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata należy do województw słabo rozwiniętych ze względu na poziom i efektywność rozwoju, nasycenie infrastrukturą i poziom życia 3. Pod względem wielkości PKB na mieszkańca województwa zajmuje 5. miejsce w kraju, biorąc pod uwagę poziom wynagrodzenia zajmuje ostatnie miejsce. Ze względu na spore luki w obszarze infrastruktury technicznej, społecznej i ekonomicznej, nie stanowi ono atrakcyjnego obszaru dla krajowych i zagranicznych inwestorów. Jednak biorąc pod uwagę lokalizację geograficzną Podkarpacia (sąsiaduje z Ukrainą, Słowacją), atrakcyjne walory przyrodniczo-krajobrazowe, bogactwo flory i fauny, liczne źródła wody mineralnej zawierające związki siarki i borowiny, które umożliwiają funkcjonowanie ośrodków sanatoryjnych, należy stwierdzić, że ukrytym potencjałem rozwoju województwa będzie turystyka. Istotne znaczenie ma regionalne lotnisko w Jasionce, które dostosowane jest do potrzeb międzynarodowego transportu lotniczego, oraz sieć lotnisk lokalnych, m.in. w Mielcu i Krośnie. Konieczne jest zatem rozwijanie nie tylko infrastruktury turystycznej, ale także komunikacyjnej, telekomunikacyjnej, przy jednoczesnym doskonaleniu umiejętności i kwalifikacji osób zatrudnionych w branży turystycznej, stanowiących najistotniejszy czynnik jej rozwoju Atrakcyjność turystyczna województwa podkarpackiego Dla potencjalnego turysty (zarówno z kraju, jak i zagranicy) obszar Podkarpacia może być atrakcyjny z następujących powodów: 2 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2005 roku, Główny Urząd Statystyczny Dokument dostępny na stronie: [9 I 2007]. 3 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata , Rzeszów 2006, s. 9. Dokument dostępny na stronie: [9 I 2007]. 8

9 a.) krajobraz turystyczny posiada wybitne wartości estetyczne, ale także jest on w wielu miejscach nietknięty przez cywilizację, b.) obszar ten może poszczycić się wielowątkowym dziedzictwem kulturowym, był on i nadal pozostaje miejscem dialogu wielu kultur oraz religii. Ponadto, do dziś zachowała się unikatowa architektura drewniana, na terenie województwa można spotkać wielu twórców ludowych. Na całym obszarze Podkarpacia zlokalizowanych jest 26 cerkwi. Ponadto, drewniany gotycki kościół w Haczowie oraz zespół kościelno-plebański w Bliznem, które wpisane są na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, c.) jakości walorów krajobrazowo-przyrodniczych dowodzi istnienie dwóch parków narodowych: Bieszczadzkiego i Magurskiego oraz licznych parków krajobrazowych, d.) obecność wód mineralnych (bogatych w siarkę i borowinę) w znanych uzdrowiskach, m.in. Polańczyk Zdrój, Iwonicz Zdrój, Horyniec Zdrój, e.) atutem województwa na rynku usług turystycznych są również tematyczne szlaki turystyczne Szlak Architektury Drewnianej o łącznej długości 200 km, szlak rowerowy Zielony Rower (długość ponad 900 km), Szlak Dobrego Wojaka Szwejka, Szlak Śladami Aleksandra Fredry i wiele innych, f.) ponadto, w okresie zimowym funkcjonuje 40 wyciągów narciarskich, w tym 4 wyciągi krzesełkowe Sektor turystyczny i strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata Na obszarze województwa istnieje terytorialne zróżnicowanie działalności turystycznej, która jest przede wszystkim skoncentrowana w południowej części najlepiej funkcjonująca infrastruktura turystyczna jest w pięciu powiatach bieszczadzkim, krośnieńskim, jasielskim, leskim i sanockim, a także w Przemyślu i Rzeszowie. W powiatach bieszczadzkim, leskim i sanockim jest największa koncentracja schronisk, co związane jest z dużym ruchem turystycznym w Bieszczadach i Beskidzie Niskim. Najmniej obiektów noclegowych zlokalizowanych jest w powiatach: brzozowskim, kolbuszowskim, przeworskim oraz strzyżowskim. Związane jest to zapewne z tym, że są to obszary mało atrakcyjne turystycznie. Na terenie województwa podkarpackiego dynamicznie rozwija się agroturystyka. W 2003 roku w stowarzyszeniach agroturystycznych działo 55 gospodarstw, roku później liczba ta zwiększyła się o 9. Na koniec grudnia 2006 roku liczba gospodarstw 9

10 działających na terenie województwa podkarpackiego wynosiła Przodujące pod względem liczby gospodarstw, są południowe powiaty województwa: leski (66 gospodarstw), sanocki (74), bieszczadzki (65), krośnieński (54), jasielski (36), przemyski (35). Dobre warunki dla rozwoju tej formy działalności turystycznej są w powiatach brzozowskim, strzyżowskim i przeworskim gospodarstwa zrzeszone są w Podkarpackie Stowarzyszenie Agroturystyczne Gospodarstwa Gościnne, działające od ponad 0 lat. Szczegółowe dane zawiera tabela nr. Tabela. Liczba gospodarstw agroturystycznych w poszczególnych powiatach. Powiat Liczba gospodarstw Leski 66 Sanocki 74 Bieszczadzki 65 Krośnieński 54 Jasielski 36 Przemyski 35 Leżajski 32 Brzozowski 22 Lubaczowski 22 Łańcucki 6 Dębicki 5 Rzeszowski 4 Jarosławski 2 Strzyżowski Stalowowolski 0 Ropczycko-Sędziszowski 8 Niżański 7 Mielecki 6 Kolbuszowski 5 Przeworski 3 Tarnobrzeski RAZEM 64 W 2005 roku w województwie było 32 turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania, w tym 49 hoteli, 0 pensjonatów, 5 schronisk, 20 ośrodków wczasowych, 24 ośrodki szkoleniowo-wypoczynkowe, 54 inne obiekty świadczące usługi hotelowe (hotele, motele i pensjonaty, którym nie została nadana żadna kategoria oraz obiekty, które świadczą usługi hotelowe) 5. 4 Dane udostępnił Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, który gromadzi dane zastane w urzędach gmin, w których rolnicy rozpoczynający działalności agroturystyczną mają obowiązek dokonania wpisu do ewidencji obiektów noclegowych. 5 Węgrzyn, Jan Turystyka w województwie podkarpackim. Najważniejsze statystyki charakteryzujące pracujących w sektorze oraz ruch turystyczny w regionie. Rzeszów: Urząd Statystyczny, s. 5. 0

11 W tym samym roku było blisko 8,5 tys. miejsc w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania, w tym ¾ to miejsca całoroczne. W 2005 roku 550 tys. osób korzystało z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na Podkarpaciu, z czego ponad % stanowili turyści zagraniczni. Wśród turystów zagranicznych większość stanowili sąsiedzi zza wschodniej granicy - Ukraińcy (37,8%). Najwięcej odwiedzających spoza zachodniej granicy było z Niemiec (2,9%), następnie z Izraela (6,4%), Stanów Zjednoczonych (4,9%), Anglii (3,6%) oraz Francji (3,5%) 6. Działalność w zakresie organizacji i obsługi ruchu turystycznego prowadzi w województwie około 3, tys. podmiotów gospodarczych, w których pracuje około 9,3 tys. osób. Najliczniejszą grupę (6 tys. osób) stanowią pracownicy placówek gastronomicznych. Ponad 2 tys. osób zatrudnionych jest w obiektach noclegowych 7. Trzeba zaznaczyć, że rośnie zatrudnienie w niektórych działach związanych z turystyką w listopadzie ubiegłego roku największy wzrost zatrudnienia (o 22,2%) odnotowano w sekcji PKD hotele i restauracje. Pomimo optymistycznych wskaźników w branży turystycznej województwa można wskazać elementy, które są słabą stroną tej branży na Podkarpaciu. Należą do nich przede wszystkim: a.) sezonowość ruchu turystycznego 60% ruchu koncentruje się w miesiącach letnich, głównie wakacyjnych, b.) niski standard bazy turystycznej, c.) niezadowalający poziom informacji turystycznej, monitoringu ruchu turystycznego oraz liczby i jakości ofert turystycznych, d.) słaba współpraca lub jej brak między usługodawcami branży turystycznej brak zrzeszeń, nieodpowiednia współpraca z Regionalną Izbą Turystyki 8. Dostrzegając wymienione powyżej czynniki ograniczające rozwój turystyki władze województwa wyznaczyły w strategii rozwoju regionu następujące kierunki działań: podniesienie konkurencyjności produktu turystycznego przede wszystkim poprzez inwestycje w rozbudowę i podniesienie standardu bazy noclegowej, aby ruch turystyczny nie miał charakteru sezonowego. Poza tym zwraca się uwagę na konieczność budowy zbiorników retencyjno-rekreacyjnych na obszarach górskich i podgórskich, budowę basenów kąpielowych oraz przystani wodnych. W miejscowościach, gdzie infrastruktura jest rozbudowana, zakłada się dalszy jej rozwój, m.in. powstanie nowych ścieżek rowerowych, wypożyczalni sprzętu turystycznego oraz stworzenie bazy dla 6 Tamże, s Tamże, s.. 8 Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata , s. 64.

12 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką sportów zimowych. W ramach tego działania wskazuje się również na zwiększenie liczby przejść granicznych, aby turystyka transgraniczna stała się łatwiejsza, rozwój marketingu turystycznego regionu w jego ramach dostosowane muszą być formy i sposoby promocji województwa oraz jej zasięgu do wyselekcjonowanych odbiorców (konsumentów) produktu turystycznego. Zwraca się ponadto uwagę na rozwijanie elektronicznych systemów rezerwacji w dystrybucji usług turystycznych, w celu ułatwienia do nich dostępności, rozwijanie turystyki na Podkarpaciu możliwe będzie dzięki (a) wspieraniu współpracy między publicznymi i prywatnymi podmiotami związanymi z turystyką, oraz (2) partnerstwa publiczno-prywatnego służącego pozyskiwaniu środków z funduszy europejskich i innych zewnętrznych źródeł. Połączenie sił ma pozwolić także na pozyskiwanie unijnych środków, z których można by sfinansować inwestycje podnoszące konkurencyjność podkarpackiego produktu turystycznego, przygotowanie wysoko wykwalifikowanych kadr dla obsługi ruchu turystycznego, planowania oraz zarządzania rozwojem turystyki w regionie wydaje się, że ten obszar działania jest nadrzędny w stosunku do wymienionych powyżej. Należy bowiem sobie uzmysłowić, że bez profesjonalnego personelu jakość obsługi turystów i oferowanych usług nie znajdzie przełożenia na ich zadowolenie i podjęcie decyzji o kolejnych pobytach na Podkarpaciu. Konieczne jest zatem doskonalenie kwalifikacji i umiejętności tzw. personelu operacyjnego (tj. osób zatrudnionych w usługach gastronomicznych, noclegowych, agroturystyce, informacji turystycznej) oraz osób działających w usługach okołoturystycznych. Kształcenie to pozwala ograniczyć bezrobocie, włączyć w rynek pracy, tych którzy z niego z różnych przyczyn wypadli 9. Należy zatem w sposób właściwy rozpoznać zapotrzebowanie na kursy i szkolenia, aby ofertę edukacyjną dostosować do wymagań podkarpackiego turystycznego rynku pracy. 9 Tamże, s

13 3. Charakterystyka badanych organizacji sektora turystycznego województwa podkarpackiego 3.. Struktura demograficzna i przestrzenna organizacji oraz formy działania Z organizacji biorących udział w badaniu (80 podmiotów) większość stanowią lokalne organizacje turystyczne (33) oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne (26). Działalność lokalnych organizacji turystycznych (LOT) w znacznym stopniu przyczynia się do kreowania i promowania pozytywnego i atrakcyjnego wizerunku regionu, rozwoju infrastruktury turystycznej oraz poprawy jakości obsługi gości z kraju i ze świata. Z kolei, stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne przyczyniają się do promowania różnorodnych form uprawiania turystyki, dysponują aktualnymi informacjami o bazie noclegowej oraz, co ważne, konsolidują podmioty prowadzące działalność turystyczną 0. W mniejszym stopniu reprezentowane w badaniu były oddziały Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego oraz Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych. Liczbę podmiotów z uwzględnieniem formy działania przedstawia tabela nr 2. Tabela 2. Liczba podmiotów w badaniu z uwzględnieniem formy działania. Forma działania podmiotu Liczba w badaniu lokalne organizacje turystyczne 33 stowarzyszenia turystyczne lub 26 agroturystyczne oddziały PTTK 4 oddziały PTSM 7 Ogółem 80 Biorąc pod uwagę wielkość miejscowości, w której działają badane podmioty, najwięcej z nich (25) zlokalizowanych jest w miasteczkach do 20 tys. mieszkańców, nieco mniej (22) w miejscowościach od 20 do 50 tys. mieszkańców. Co piąty respondent prowadzi działalność turystyczną na obszarze wiejskim, a co dziesiąty w mieście o liczebności od 50 do 00 tys. mieszkańców. Najmniejsza liczba badanych podmiotów (7) zlokalizowana jest w stolicy województwa w Rzeszowie. Lokalizację podmiotów ilustruje wykres nr 2. 0 Na terenie województwa ponad 570 gospodarstw agroturystycznych zrzeszonych jest w pięciu stowarzyszeniach: Podkarpackim Stowarzyszeniu Agroturystycznym "Gospodarstwa Gościnne", Stowarzyszeniu Agroturystycznym "Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne" Bieszczady w Lesku, Lubaczowskim Stowarzyszeniu Gospodarstw Agroturystycznych "Roztocze", Podkarpackim Stowarzyszeniu Agroturystycznym Ziemi Ropczycko- Sędziszowskiej oraz Stowarzyszeniu Turystycznym Bukowianka. [9 I 2007]. 3

14 Wykres. Lokalizacja badanych podmiotów z uwzględnieniem wielkości miejscowości [N=80] liczba podmiotów oraz ich procentowy udział w danej lokalizacji 0% 20% 40% 60% 80% 00% obszar wiejski 2 4 miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) małe miasto (20-50 tys. mieszkańców) średniej wielkości miasto (50-00 tys. mieszkańców) Rzeszów 2 4 oddziały PTTK oddziały PTSM lokalne organizacje turystyczne stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne Wśród podmiotów działających w miasteczkach do 20 tys. mieszkańców przeważają stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne oraz lokalne organizacje turystyczne. W małych miasteczkach zlokalizowane są przede wszystkim LOT-y, oddziały PTTK oraz stowarzyszenia. Organizacje turystyczne dominują także na obszarach wiejskich. Najwięcej badanych podmiotów prowadzących działalność turystyczną zlokalizowanych jest w pięciu powiatach: leskim (2), sanockim (0), przemyskim (9), bieszczadzkim (8), krośnieńskim (8) oraz w Rzeszowie (7). Należy pamiętać, że na tych obszarach istnieją najlepsze warunki dla prowadzenia tej formy działalności gospodarczej na Podkarpaciu. Inne powiaty reprezentowane były w mniejszych proporcjach. Najmniejszą reprezentację miały powiaty z północno-zachodniego obszaru województwa. 4

15 Tabela nr pokazuje szczegółowo liczbę podmiotów, które brały udział w badaniu w rozbiciu na poszczególne powiaty. Tabela 3. Lokalizacja badanych podmiotów. POWIAT N % Leski 2 5,00% Sanocki 0 2,50% Przemyski 9,25% Bieszczadzki 8 0,00% Krośnieński 8 0,00% Rzeszów 7 8,75% Lubaczowski 3 3,75% Leżajski 2 2,50% Jarosławski 2 2,50% Jasielski 2 2,50% Krosno grodzki 2 2,50% Przeworski 2 2,50% Ropczycko-Sędziszowski 2 2,50% Rzeszowski 2 2,50% Tarnobrzeski 2 2,50% Dębicki,25% Kolbuszowski,25% Mielecki,25% Niżański,25% Strzyżowski,25% Tarnobrzeg,25% Łańcucki,25% RAZEM 80 00,00% Stowarzyszenia turystyczne i agroturystyczne reprezentowało w badaniu 26 respondentów. Zrzeszenie podmiotów sprzedających usługi turystyczne lub agroturystyczne pozwala na rozwijanie istniejącej już oferty, a także na wytwarzanie i promocję nowych produktów turystycznych. To również reprezentacja usługodawców turystycznych na zewnątrz, a dla firm szkoleniowych bardzo dobra grupa docelowa. Do założenia i zarejestrowania stowarzyszenia potrzeba minimum 5 osób/podmiotów, stąd jedno zrzeszenie to już grupa osób, które mogą przejść kursy i szkolenia podnoszące kwalifikacje członków. Najwięcej (0) badanych stowarzyszeń zlokalizowanych było w miasteczkach do 20 tys. mieszkańców, nieco mniej w miastach od 20 do 50 tysięcy. Dominują zrzeszenia skupiające 30 członków (4) oraz 25 (3). Większe pod względem składu powyżej 200 osób działają na obszarach miejskich (2). Największe stowarzyszenie, liczące 700 członków, działa w Rzeszowie. Działalność usługowa w turystyce na Podkarpaciu jak wynika z deklaracji blisko 40% respondentów oparta jest przede wszystkim na samozatrudnieniu. W przypadku 5

16 badanych instytucji może to być również działalność społeczna na rzecz danego podmiotu. Tabela nr 3 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby pracowników zatrudnianych przez podmioty. Jest to szczególnie domeną działających na Podkarpaciu stowarzyszeń turystycznych lub agroturystycznych działalność społeczną oraz niezatrudnianie żadnych pracowników deklaruje dwie trzecie badanych. Identyczną deklarację składa także co piąty reprezentant lokalnej organizacji turystycznej, co drugi oddziału PTSM oraz prawie co trzeci PTTK. Wśród badanych przeważa niewielkie zatrudnienie, zasadniczo jest to wielkość oscylująca między jedną a trzema osobami. Dwie lokalne organizacje turystyczne jedna z nich zlokalizowana jest na obszarze wiejskim, druga w miejscowości do 50 tys. mieszkańców - zatrudniają ponad 00 osób. Tabela nr 3 zawiera szczegółowe dane dotyczące liczby pracowników zatrudnianych przez badane instytucje. Tabela 4. Liczba zatrudnianych pracowników przez instytucje sektora turystycznego [N=80] Liczba zatrudnianych pracowników N % nikogo nie zatrudnia, działa 3 38,75% społecznie 3 6,25% 2 2 5,00% 3 0 2,50% 4 3 3,75% 6 4 5,00% 8,25%,25% 4 2 2,50% 25,25% 00,25% 08,25% RAZEM 80 00% W badanych organizacjach najwięcej osób pracuje w lokalnych organizacjach turystycznych (275), gdzie prawie połowę zatrudnionych stanowią osoby między rokiem życia. Podobnie wygląda sytuacja w oddziałach PTTK. W co drugim schronisku młodzieżowym pracują osoby w wieku przedemerytalnym między 56 a 65 rokiem życia. Co dziesiątym zatrudnionym pracownikiem w badanych organizacjach jest osoba poniżej 25. roku życia. Dominujący odsetek zatrudnionych osób w przedziale lat można argumentować tym, że praca w turystyce wymaga nie tylko odpowiedniego zasobu wiedzy i wykształcenia, lecz również odpowiedniego (najczęściej wieloletniego) 6

17 doświadczenia. Z punktu widzenia interesującej nas tematyki oznacza to, że osoby te powinny być głównym beneficjentem kursów/szkoleń przyczyniających się do doskonalenia umiejętności i kwalifikacji. Niepokojące jest jednak to, że niewielu młodych ludzi (poniżej 25. roku życia) jest zatrudnionych w badanych organizacjach. W przypadku osób starszych działalność (praca) może mieć charakter realizacji zainteresowań lub też stanowić dodatkową formę aktywności, co możliwe jest dzięki posiadaniu środków materialnych z innych źródeł, takich jak emerytura bądź renta. W przyszłości może powstać problem z wymianą kadry, tzn. zastąpieniem starszych pracowników młodszym należy bowiem pamiętać, że w przyszłości osoby starsze, z różnych powodów, zrezygnują z pracy, a ich miejsca nie będą mogły zająć młode osoby, których po pierwsze może nie być, ponieważ wyjadą do pracy za granicę, a po drugie nie będą posiadać odpowiedniego doświadczenia organizacyjnego. Tabela nr 4 zawiera szczegółowe dane dotyczące wieku pracowników z uwzględnieniem podziału na rodzaje badanych instytucji. Tabela 5. Struktura wiekowa pracowników branży turystycznej. Wiek Oddziały PTTK LOT Oddziały PTSM Stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne Razem Poniżej lat lat lat lat Powyżej lat Razem Pozyskiwanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia pracowników Jednym z działań mającym poprawić funkcjonowanie sektora turystycznego Podkarpacia akcentowanym w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata jest pozyskiwanie środków publicznych oraz z innych źródeł na rozwój turystyki. Pozyskanie tychże środków ma odbywać się na drodze partnerstwa publiczno- -prywatnego. Odpowiednie przygotowanie do wypełniania wniosków o dotację z budżetu Unii Europejskiej jest zatem niezbędne, tak samo jak poszerzanie kwalifikacji i umiejętności pracowników sektora. Ponadto, pozyskiwanie środków finansowych na kursy i szkolenia pracowników z UE pozwoli na przesunięcie przychodów w obszar inwestycji i rozwój prowadzonej działalności. 7

18 Badani zostali zapytani o to, czy korzystali już ze środków z funduszy strukturalnych na szkolenia swoich pracowników. Ponad dwie trzecie badanych nie korzystało z pieniędzy unijnych i dodatkowo nawet nie starało się o uzyskanie wsparcia zewnętrznego. W grupie tej dominują lokalne organizacje turystyczne oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne. Oznacza to, że badani nie posiadają motywacji do pozyskania środków z funduszy europejskich. Tak wysoki odsetek może świadczyć również o tym, że (a) nie posiadają oni wiedzy o możliwości sfinansowania szkoleń z wykorzystaniem środków unijnych, (b) nie ubiegają się o środki, ponieważ nie posiadają odpowiedniego przygotowania do złożenia wniosku o dofinansowanie, a w konsekwencji nie podejmują żadnych czaso- i pracochłonnych działań w tym kierunku, (c) w znikomym stopniu szkolą personel/członków i koszt kursów pokrywają z posiadanych przez siebie środków. Szczegółowe dane przedstawiają wykresy nr 2 i 3. Wykres 2. Korzystanie przez respondentów ze środków finansowych z funduszy strukturalnych przeznaczanych na szkolenia [N=80] nie wie/nie posiada takiej wiedzy nie korzystała - nie ubiegaliśmy się o środki nie korzystała - ubiegaliśmy się o środki, ale nie przyznano tak 4 6 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% Liczba wskazań oraz ich procentowy udział w korzystaniu lub niekorzystaniu ze środków z funduszy strukturalnych oddziały PTTK oddziały PTSM lokalne organizacje turystyczne stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 8

19 Wykres 3. Wykorzystanie środków finansowych z funduszy strukturalnych na szkolenia z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80] Liczba wskazań oraz procentowy udział instytucji z danego obszaru w wykorzystaniu środków unijnych 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% tak nie korzystała - ubiegaliśmy się o środki, ale nie przyznano 3 nie korzystała - nie ubiegaliśmy się o środki z funduszy strukturalnych nie wie/nie posiada takiej wiedzy obszar wiejski małe miasto (20-50 tys. mieszkańców) miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) średniej wielkości miasto (50-00 tys. mieszkańców) Przyczyn takiego stanu rzeczy można upatrywać w: (a) posiadaniu przez zarządzających niewystarczających kwalifikacji do złożenia wniosku o dofinansowanie, (b) braku wiedzy o możliwości/-ach pozyskania funduszy, (c) prawdopodobnym przekonaniu, że i tak środków nie otrzymają (nawet w przypadku złożenia prawidłowego wniosku). Warto podkreślić, że w próbie zaledwie 6 podmiotów nie uzyskało wsparcia finansowego, pomimo złożenia wniosku. Ze środków unijnych skorzystało łącznie 2 organizacji z trzech grup podmiotów lokalnych organizacji turystycznych (4), stowarzyszeń turystycznych lub agroturystycznych (6) oraz PTSM (). Ponad połowa badanych deklaruje chęć ubiegania się o środki z funduszy unijnych na szkolenia swoich pracowników. Ci sami respondenci stwierdzają jednak, że nie podjęli żadnych kroków w tym kierunku. W grupie tej znajdują się z pewnością, co najmniej, dwie podgrupy podmiotów. Pierwsza z nich skupia zarządzających, którzy nie poprzestają na deklaracjach i w przyszłości z pewnością podejmą starania, żeby wsparcie zewnętrzne otrzymać. Druga podgrupa to kierownicy, którzy potwierdzili chęć ubiegania się o dofinansowanie szkoleń, jednak bardziej istotna od realnego działania jest 9

20 dla nich opinia o samym podmiocie, który jest w stanie samodzielnie pozyskać fundusze na podnoszenie kwalifikacji swoich pracowników. Warto zatem w nieodległej przyszłości zweryfikować, czy rzeczywiście badani nie poprzestali na deklaracjach i szkolili swój personel ze środków zewnętrznych. Najwięcej deklaracji tego typu złożyli respondenci reprezentujący LOT-y oraz stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne. Podmioty te zlokalizowane są przeważnie w miasteczkach, małych miastach oraz na obszarach wiejskich Planowane działania w kierunku uzyskania środków na kursy/szkolenia z funduszy strukturalnych Zaledwie sześciu badanych przyznało, że złożyło wniosek o dofinansowanie (4 stowarzyszenia oraz 2 LOT-y). Co dziesiąty badany przyznał, że zamierza ubiegać się o środki unijne i podjął kroki w tym kierunku, jednak formalnego wniosku nie złożył. Oznacza to, że niewielka liczba badanych organizacji dostrzega możliwości, jakie dają środki unijne przeznaczone na rozwój kapitału ludzkiego. O środki z funduszy strukturalnych na szkolenia personelu/członków organizacji nie zamierza ubiegać się 4 respondentów a 9 stwierdza, że nie wie, czy będzie się o nie ubiegać. Można wnioskować, że (a) respondenci posiadają wystarczające środki na podnoszenie kwalifikacji i umiejętności pracowników, (b) nie zamierzają szkolić personelu/członków w najbliższym czasie, stąd nie podejmują żadnych starań o pozyskanie dodatkowych środków, (c) nie posiadają wiedzy, o stosunkowo nowej w polskich realiach, możliwości zdobycia funduszy na kursy/szkolenia, (d) nisko oceniają posiadane kompetencje do złożenia wniosku, stąd nie podejmują starań, które pochłaniają ich czas. Szczegółowe dane przedstawiają wykresy nr 4 i 5. 20

21 Wykres 4. Deklaracje odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia dla pracowników/członków z uwzględnieniem rodzaju organizacji[n=80] 0% 20% 40% 60% 80% 00% tak, złożyliżmy już wniosek 2 4 tak, podjęliśmy już kroki w tym kierunku 6 2 tak, ale nie podjęliśmy jeszcze żadnych kroków w tym kierunku nie 7 6 nie wiem 3 4 oddziały PTTK lokalne organizacje turystyczne oddziały PTSM stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 2

22 Wykres 5. Deklaracje respondentów odnośnie ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych na kursy i szkolenia pracowników z uwzględnieniem lokalizacji podmiotu [N=80] Liczba wskazań oraz procentowy udział w wykorzystaniu środków unijnych 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% tak, złożyliśmy już wniosek 2 2 tak, podjęliśmy już kroki w tym kierunku 3 3 tak, ale nie podjęliśmy jeszcze żadnych kroków w tym kierunku nie nie wiem 3 3 obszar wiejski małe miasto (20-50 tys. mieszkańców) Rzeszów miasteczko (do 20 tys. mieszkańców) średniej wielkości miasto (50-00 tys. mieszkańców) 22

23 4. Polityka szkoleniowa organizacji w latach Kursy i szkolenia przeprowadzone w organizacjach zajmujących się turystyką w województwie podkarpackim Kursy i szkolenia zewnętrzne (prowadzone przez specjalistów niezatrudnionych w placówkach, których pracownicy są szkoleni), stanowią cenne narzędzie podnoszenia kwalifikacji personelu sektora turystycznego. Odpowiedni dobór kursów/szkoleń ze względu na zakres i tematykę, jak również odpowiednia selekcja pracowników, którym umożliwia się podnoszenie kwalifikacji, może przy spełnieniu jeszcze innych warunków, jak np. efektywność kursu/szkolenia pozytywnie wpływać na efektywność i rynkową konkurencyjność podmiotu sprzedającego usługi turystyczne. Należy również pamiętać o tym, że Polska jako członek Unii Europejskiej powinna stworzyć silny ekonomicznie i zorientowany na rynek sektor turystyczny, oparty na prywatnej własności i inicjatywie, mogący sprostać konkurencji, i tym samym zapewniając polskim przedsiębiorstwom turystycznym funkcjonowanie i rozwój w ramach jednolitego rynku Unii Europejskiej. W województwie podkarpackim z kursów/szkoleń zewnętrznych w latach skorzystało 59 podmiotów z 80 badanych, czyli niemal trzy czwarte. Swoich pracowników na zajęcia podnoszące ich kwalifikacje i umiejętności wysłało 27 lokalnych organizacji turystycznych, 20 stowarzyszeń turystycznych, 0 oddziałów PTTK, oraz zaledwie 2 oddziały PTSM. Organizacje szkolące pracowników dominują także w każdej z czterech grup oznacza to, że dostrzegają one potrzebę podnoszenia kwalifikacji i umiejętności członków, co ma wpływ na rozwój samego podmiotu i zdobycie przewagi nad konkurencją w zakresie promocji i sprzedaży usług turystycznych. Szczegółowe dane prezentuje wykres nr 6. 23

24 Wykres 6. Liczba podmiotów korzystających z kursów/szkoleń pracowników w latach [N=80] Liczba wskazań oraz procentowy udział poszczególnych organizacji 0% 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 00% tak nie oddziały PTTK lokalne organizacje turystyczne oddziały PTSM stowarzyszenia turystyczne lub agroturystyczne 4.2. Przyczyny nieszkolenia członków/personelu organizacji Respondenci zostali również poproszeni o wskazanie przyczyn (maksymalnie trzech) nieszkolenia swoich członków/pracowników. Ze szkoleń w ostatnich dwóch latach nie skorzystało 2 biorących udział w badaniu. Najczęstsze przyczyny prezentuje wykres nr 7. 24

25 Wykres 7. Przyczyny nieszkolenia pracowników w latach [N=37 wskazań] z powodu braku środków finansowych na szkolenia/kursy 9 z powodu braku czasu na szkolenia/kursy z powodu braku odpowiedniej oferty szkoleniowej 7 7 z powodu braku potrzeby podnoszenia kwalifikacji przez personel/członków z powodu braku informacji o dostępnej ofercie szkoleniowej 6 6 z powodu zbyt dużej odległości do organizacji szkolącej z powodu negatywnej oceny przydatności szkoleń/kursów Jak widać z powyższego wykresu do grupy najczęściej wskazywanych przyczyn należą: (a) brak środków finansowych na szkolenia/ kursy, (b) brak czasu na udział w nich, (c) brak dopasowanej do oczekiwań oferty szkoleniowej, (d) brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji przez personel/członków stowarzyszenia oraz (e) brak informacji o dostępnej na rynku ofercie szkoleniowej. Pojedyncze wskazania uzyskała odległość od miejsca działalności do instytucji prowadzącej szkolenie/kurs oraz negatywna ocena ich przydatności. Niepokojące jest to, że zarządzający organizacjami uważają, że zatrudniany przez nich personel nie ma potrzeby podnoszenia kwalifikacji. Biorąc pod uwagę uwarunkowania współczesnej turystyki nieustanne poszerzanie zakresu swoich kompetencji i umiejętności stanowi jeden z głównych czynników konkurencyjności pracownika na rynku pracy. Można jednak przypuszczać, że na tę barierę wskazywali ci, którzy przekonani są, że zatrudniane przez nich osoby mają zadowalające umiejętności, pozwalające w pełni wywiązywać się z nałożonego na nich obowiązku pracowniczego. Z tak zaprezentowanych danych można wyciągnąć następujące wnioski na przyszłość, które powinny umożliwić pracownikom zdobycie dodatkowych kwalifikacji i umiejętności: zarządzający zdając sobie sprawę, że rozwój turystyki jest szansą dla regionu, a najważniejszy w ich bieżącej i przyszłej działalności jest pracownik, powinni dołożyć wszelkich starań, aby pozyskać zewnętrzne środki na szkolenie 25

26 Raport z sondażu na temat potrzeb szkoleniowych przedstawicieli/członków organizacji zajmujących się turystyką personelu/członków. Warto zwrócić także uwagę na fakt, że wiele prywatnych firm organizuje szkolenia ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (nieodpłatnych dla uczestników), w których uczestniczyć mogliby pracownicy danego podmiotu, którego nie stać na samodzielne sfinansowanie szkolenia. Powinni oni dodatkowo poszukiwać dróg, poprzez które dotrą do informacji o szkoleniach może to być prasa codzienna, telewizja czy Internet. Uświadomienie im, że inwestycje prorozwojowe poczynione przez samego pracownika, jak i posyłanie personelu na szkolenia przez zarządzających, są tak naprawdę szansą na lepsze funkcjonowanie podmiotu, zarządzający twierdzą, że brakuje czasu, aby ich pracownicy mogli wziąć udział w kursie/szkoleniu. Zapominają jednak o tym, że ruch turystyczny na Podkarpaciu ma charakter sezonowy i najwięcej turystów przyjeżdża w okresie wakacyjnym. Gdy zmniejsza się popyt na dane usługi, badani mogą ograniczyć wymiar pracy personelu i umożliwić im udział w szkoleniach. Osobnym zagadnieniem pozostaje pytanie, czy pracownicy rzeczywiście wykorzystają dodatkowy czas na doszkalanie, poprawa infrastruktury komunikacyjnej, jak i modyfikacje oferty szkoleniowej prowadzące do zwiększenia jej elastyczności powinny wpłynąć na wzrost liczby instytucji decydujących się na doszkalanie personelu. Istotne jest tu zarówno rozszerzenie tematycznej oferty szkoleniowej w celu lepszego dostosowania jej do zapotrzebowania (wypełnienia luk), jak i poprawa ich elastyczności w celu dotarcia do klientów ograniczonych czasowo lub komunikacyjnie (odległość od instytucji szkolącej jako czynnik uniemożliwiający podjęcie szkolenia). Poddając analizie przyczyny nie korzystania ze szkoleń przez zarządzających badanymi instytucjami z uwzględnieniem rodzaju podmiotu można stwierdzić: w przypadku oddziałów PTTK najczęściej wskazuje się na (a) brak potrzeby podnoszenia kwalifikacji członków oraz (b) brak czasu na udział w kursach/szkoleniach. Wynikać może to ze specyficznego charakteru pracy tych osób, którzy działalność w PTTK traktują jako dodatkową formę aktywności lub zarobkowania, w związku z czym wykonują te czynności, na których już się znają. Z dorywczą współpracą związany może być brak czasu, aby uczestniczyć w dodatkowych, obciążających czas zajęciach, u lokalnych organizacji turystycznych dominują (a) brak środków finansowych na szkolenia, (b) brak wiedzy o dostępnej ofercie szkoleniowej, (c) brak odpowiedniej oferty, a także (d) brak czasu na szkolenia, badani z oddziałów PTSM za najważniejszą przyczynę uznali (a) brak finansów na szkolenia, (b) brak odpowiedniej oferty oraz (c) negatywną ocenę przydatności kursów, 26

27 stowarzyszenia nie szkolą członków, ponieważ (a) brakuje na to środków, (b) nie ma czasu na ich kształcenie, (c) brakuje informacji o ofercie szkoleniowej, (d) brakuje odpowiedniej tematyki szkoleń i (e) nie ma potrzeby kształcenia członków Ocena przydatności przeprowadzonych szkoleń Badani zostali poproszeni o ocenę przydatności przeprowadzonych kursów i szkoleń dla swojej organizacji w skali od () bardzo nisko, (2) raczej nisko, (3) przeciętnie, (4) raczej wysoko do (5) bardzo wysoko. Tego typu skala daje możliwość określenia średniej przydatności poszczególnych rodzajów kursów/szkoleń. Odzwierciedla ona subiektywne oceny respondentów na podstawie ich indywidualnych doświadczeń. Najbardziej przydatne, zdaniem badanych, były kursy bardzo blisko związane z działalnością turystyczną i przydatne w kontaktach z klientem. Kursy i szkolenia z zakresu hotelarstwo i gastronomia uzyskały najwyższą średnią wskazań (4,25), tuż za nimi znalazły się kursy językowe (4,2) oraz inne kursy/szkolenia wskazane przez 6 respondentów (4,2). W innych kursach/szkoleniach wskazano na takie szkolenia, jak: rozwój miasta Krosna, ochrona środowiska utylizacja ścieków i oczyszczalni, prowadzenie działalności kulturalnej, obsługa imprez i ZAiKS, rozwiązywanie konfliktów wewnątrz organizacji oraz specjalistyczne kursy z zakresu kultury. Jako raczej przydatne badani określili również szkolenia komputerowe, specjalistyczne kursy/szkolenia z zakresu turystyki, pozyskiwanie środków z UE oraz zarządzanie zasobami ludzkimi. W przypadku innego rodzaju szkoleń można mówić o ich przeciętnej przydatności dla organizacji, jednak z przeprowadzonych badań okazuje się, że zarządzający oceniają ich przeciętną przydatność jako niską. Szczegółowe oceny przydatności szkoleń ilustruje tabela nr 5. Tabela 6. Średnie oceny przydatności kursów i szkoleń zewnętrznych Tematyka szkolenia Średnia hotelarstwo i gastronomia 4,25 języki obce 4,2 inne 4,20 szkolenia komputerowe 4,5 specjalistyczne z zakresu turystyki 4, pozyskiwanie środków z UE 4,03 zarządzanie zasobami ludzkimi 4,00 marketing i promocja 3,84 administracja i księgowość 3,83 obsługa klienta 3,64 zarządzanie jakością 3,60 27

28 Analizując powyższą tabelę można wyciągnąć następujące wnioski: raczej wysoka przydatność kursów i szkoleń hotelarsko-gastronomicznych oznacza, że zarządzający cenią sobie szkolenia specjalistyczne, które nie tylko rozwijają kwalifikacje i umiejętności pracownika, ale stanowią niejako inwestycję w działalność turystyczną im lepiej przygotowany do pracy człowiek, tym większe prawdopodobieństwo, że jakość świadczonych przez niego usług będzie wyższa, szkolenia z zakresu języków obcych są dla sektora turystycznego jednym z najważniejszych obszarów dokształcania osób w nim pracujących. Co prawda województwo podkarpackie nie należy do często odwiedzanych rejonów przez zagranicznych turystów (w 2005 roku na 550 tys. osób korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na Podkarpaciu ponad % stanowili turyści zagraniczni, głównie Ukraińcy, Niemcy, Izraelczycy, Amerykanie, Anglicy i Francuzi), jednak działania określone w Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata a związane ze zwiększeniem promocji Podkarpacia, nie tylko w kraju, ale też za granicą, oraz zamiarami pozyskiwania środków z funduszy strukturalnych na rozwój sektora, wymagają przygotowania (oraz ich nieustannego doskonalenia) profesjonalnych kadr operacyjnych, które będą w stanie zrealizować zakładane w tym strategicznym dokumencie zadania, raczej wysoka przydatność kursów komputerowych świadczy o potrzebie wykorzystywania nowoczesnych technik komunikacji z potencjalnym odbiorcą usług turystycznych. Nie można oczywiście zapomnieć, że podstawowa umiejętność obsługi komputera i oprogramowania, nie tylko w sektorze turystycznym, uważana jest za standardową cechę każdego kandydata do pracy. Zwiększenie kompetencji (dość wysoka ocena przydatności szkoleń komputerowych) w zakresie obsługi komputera w sektorze turystycznym związane może być również z tym, że osoby prowadzące tego typu działalność wykorzystują specjalistyczne programy, wykorzystywane w księgowości, zarządzaniu firmą (organizacją) oraz w gastronomii prowadząc działalność restauracyjną. Jednak podnoszenie kwalifikacji może mieć inną przyczynę. Władze samorządowe opracowując różnego rodzaju programy i strategie rozwoju województwa dążą do objęcia nimi jak najszerszej liczby sektorów gospodarki. W branży turystycznej na Podkarpaciu wskazywana jest potrzeba ułatwienia dostępności usług turystycznych, poprzez rozwijanie elektronicznych systemów rezerwacji. Przygotowani do tego odpowiednio pracownicy będą mogli sprostać w przyszłości wyzwaniom turystyki w regionie, 28