Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry

Transkrypt

1 Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Data: 4 wrzesień 2013 Status: Wersja zaakceptowana Akceptacja: Opracowanie: Kontakt: Ekovert Łukasz Szkudlarek ul. Średzka 39 lok Wrocław biuro@ekovert.pl 1

2 ZAWARTOŚĆ PROGNOZY 1 WPROWADZENIE CEL I ZAKRES PROGNOZY, STOPIEŃ SZCZEGÓŁOWOŚCI PROWADZONYCH PRAC I METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY Cel i zakres prognozy Przyjęty model oceny dokumentu wraz z opisem założeń metodyki oceny Szczegółowy opis założeń oceny merytorycznej i prawnej Stopień szczegółowości prowadzonych ocen Miejsce uwzględnienia w Prognozie elementów ustawowych OCENA ZAWARTOŚCI ROZPORZĄDZENIA WKW ORAZ ICH POWIĄZAŃ Z INNYMI DOKUMENTAMI Ogólna charakterystyka projektu rozporządzenia WKW Informacje podstawowe o zasięgu przestrzennym dokumentu wraz z charakterystyką regionu wodnego Ocena zapisów rozporządzenia WKW ze szczególnym uwzględnieniem zakładanych celów, którym ma służyć Ocena sposobu wdrażania i zaproponowanych wskaźników Ocena powiązań rozporządzenia WKW z innymi dokumentami strategicznymi Wybrane dokumenty szczebla unijnego i międzynarodowego Wybrane dokumenty szczebla krajowego Wybrane dokumenty szczebla regionalnego OCENA SKUTKÓW REALIZACJI ZAMIERZEŃ ROZPORZĄDZENIA WKW ŚRODKOWEJ ODRY Z UWZGLĘDNIENIEM ODDZIAŁYWANIA NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA Wody (jakość i zasoby wód) Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia na wody Ocena aktualnego stanu Potencjalne oddziaływania negatywne i pozytywne Różnorodność biologiczna, w tym rośliny i zwierzęta i obszary chronione Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia na różnorodność biologiczną (rośliny, zwierzęta i obszary chronione) Ocena aktualnego stanu Potencjalne oddziaływania negatywne i pozytywne Człowiek (zdrowie, społeczności lokalne, interesy osób trzecich, dobra materialne i dziedzictwo kulturowe) Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia na człowieka Ocena aktualnego stanu Potencjalne oddziaływania negatywne i pozytywne Powietrze atmosferyczne Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia na powietrze atmosferyczne i jego jakość Ocena aktualnego stanu Potencjalne oddziaływania negatywne i pozytywne Klimat Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia WKW na klimat Ocena aktualnego stanu Ocena odporności regionu wodnego na efekty zmian klimatycznych Potencjalne oddziaływania negatywne i pozytywne Zasoby naturalne Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia na zasoby naturalne Ocena aktualnego stanu Potencjalne oddziaływania negatywne i pozytywne Krajobraz Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia na krajobraz Ocena aktualnego stanu Potencjalne oddziaływania negatywne i pozytywne Możliwe transgraniczne oddziaływanie rozporządzenia WKW na środowisko Bilans i podsumowanie zidentyfikowanych oddziaływań rozporządzenia WKW ANALIZY SPECYFICZNE DLA OCENIANEGO DOKUMENTU Ocena prawna zawartości projektu rozporządzenia WKW Ocena zawartości pod kątem wymogów delegacji ustawowej Charakterystyka metod i kryteriów wyboru zapisów projektu rozporządzenia ANALIZA WARIANTOWA ORAZ REKOMENDACJE

3 6.1 Analiza wariantu zero zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji ustaleń rozporządzenia WKW Analiza możliwych alternatywnych zapisów rozporządzenia w sprawie ustalenia WKW Rekomendacje optymalizacji zapisów WKW Odry mogących poprawić jego skuteczność, czytelność, lub stopień uwzględnienia w dokumencie zasad ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju Wskazanie napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy ZAŁĄCZNIKI ZAŁĄCZNIK 1 - STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ZAŁĄCZNIK 2 - INFORMACJE O PODSTAWOWYM ZESPOLE AUTORSKIM ZAŁĄCZNIK 4 SPISY I BIBLIOGRAFIA

4 WYKAZ SKRÓTÓW GZWP - GŁÓWNY ZBIORNIK WÓD PODZIEMNYCH JCWP -JEDNOLITA CZĘŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH JCWPd -JEDNOLITA CZĘŚĆ WÓD PODZIEMNYCH SZCW - SILNIE ZMIENIONA CZĘŚĆ WÓD SCW - SZTUCZNA CZĘŚĆ WÓD SCWP - SCALONA CZĘŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH OOŚ - OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PGW - PLAN GOSPODAROWANIA WODAMI NA OBSZARZE DORZECZA PWŚK - PROGRAM WODNO -ŚRODOWISKOWY KRAJU RDW - DYREKTYWA 2000/60/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Z DNIA 23 PAŹDZIERNIKA 2000 R. USTANAWIAJĄC RAMY WSPÓLNOTOWEGO DZIAŁANIA W DZIEDZINIE POLITYKI WODNEJ, TZW. RAMOWA DYREKTYWA WODNA WKW - PROJEKT ROZPORZĄDZENIA W SPRAWIE WARUNKÓW KORZYSTANIA Z WÓD RW REGION WODNY RZGW - REGIONALNY ZARZĄD GOSPODARKI WODNEJ SCWP - SCALONA CZĘŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH SNQ -ŚREDNIA Z NAJMNIEJSZYCH PRZEPŁYWÓW ROCZNYCH Z WIELOLECIA UOOŚ - USTAWA Z DNIA 3 PAŹDZIERNIKA 2008 R. O UDOSTĘPNIENIU INFORMACJI O ŚRODOWISKU I JEGO OCHRONIE, UDZIALE SPOŁECZEŃSTWA W OCHRONIE ŚRODOWISKA ORAZ OCENACH ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PW - USTAWA Z DNIA 18 LIPCA 2001 R. PRAWO WODNE. GDOŚ GENERALNY DYREKTOR OCHRONY ŚRODOWISKA GIS GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY OZE ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII UE - UNIA EUROPEJSKA WE - WSPÓLNOTA EUROPEJSKA WIOŚ - WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA WZMIUW - WOJEWÓDZKI ZARZĄD MELIORACJI I URZĄDZEŃ WODNYCH PWP POZWOLENIE WODNO PRAWNE SEA (STRATEGIC ENVIRONMENTAL ASSESSMENT) DYREKTYWA 2001/42/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Z DNIA 27 CZERWCA 2001 R. W SPRAWIE OCENY WPŁYWU NIEKTÓRYCH PLANÓW I PROGRAMÓW NA ŚRODOWISKO SDF STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH OBSZARU NATURA

5 1 WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie jest przedmiotem umowy, nr ZZ 02/EP 203/2013 zawartej w dniu pomiędzy Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej we Wrocławiu a firmą Ekovert Łukasz Szkudlarek na opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego. Przedstawiona w wyniku realizacji zamówienia prognoza stanowi element procedury postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko i będzie wykorzystana jako dokument towarzyszący udziałowi społecznemu w procesie przyjęcia przedmiotowego rozporządzenia. Przedmiot zamówienia sfinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. 5

6 2 CEL I ZAKRES PROGNOZY, STOPIEŃ SZCZEGÓŁOWOŚCI PROWADZONYCH PRAC I METODY ZASTOSOWANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY 2.1 Cel i zakres prognozy Warunki korzystania z wód są dokumentem wymienionym w art. 46 ust. 3 ustawy OOŚ i wymagają przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W związku z powyższym organ opracowujący projekt dokumentu na mocy art. 53 ustawy OOŚ został zobligowany do uzgadniania z właściwymi organami, o których mowa w art. 57 i 58, zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko. W niniejszym dokumencie przeanalizowano potencjalny wpływ na środowisko skutków realizacji zamierzeń projektu rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego (WKW Odry). W trakcie prac nad Prognozą skupiano się szczególnie na tych elementach środowiska, na które rozporządzenie WKW mogą mieć faktyczny wpływ. Podstawą Prognozy jest projekt rozporządzenia w sprawie ustalenia WKW z dnia oraz stanowisko Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (DOŚSOOS JP z dnia ) w sprawie określenia zakresu prognozy oddziaływania na środowisko dla przedmiotowego dokumentu oraz zakresem wskazanym w artykule 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U nr 199 poz. 1227). Główny Inspektor Sanitarny w piśmie GIS-HŚ-NS /EN/12 z dnia stwierdził natomiast brak konieczności przeprowadzenia procedury strategicznej oceny oddziaływania Podstawowym celem Prognozy jest ocena możliwych skutków środowiskowych wdrożenia ustaleń rozporządzenia WKW i tym samym spełnienie wymogów ustawy OOŚ oraz wymagań, jakie po sporządzeniu przez Dyrektora RZGW we Wrocławiu projektu rozporządzenia WKW co do zakresu Prognozy wyraził GDOŚ, uznając za konieczne przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W ślad za treścią uzyskanego uzgodnienia z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska Prognoza w pełnym zakresie uwzględnia wymagania wynikające z art. 51 ust. 2 ustawy OOŚ, przy zachowaniu warunków, o których mowa w art. 52 ust. 1 i 2 ww. ustawy. Zgodnie z sugestią zjawiska o charakterze przestrzennym przedstawiono na mapach. Ze względu na specyfikę obszaru objętego opracowaniem szczególną uwagę zwrócono na wpływ wdrożenia zapisów dokumentu na wszystkie formy ochrony przyrody, w tym obszary Natura Ponadto zakres Prognozy obejmuje również charakterystykę i ocenę adekwatności metod i kryteriów, jakie zostały zastosowane przy wyborze środków zaradczych charakter, których przybierają ustalenia projektu rozporządzenia dyrektora RZGW, a także adekwatność i staranność w doborze tych ostatnich, czyniąc zadość zasadzie przezorności. 6

7 2.2 Przyjęty model oceny dokumentu wraz z opisem założeń metodyki oceny Akty prawne stanowią specyficzną grupę dokumentów, dla których przeprowadza się procedurę strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Do oceny przedmiotowego dokumentu przyjęto model wykorzystywany przy ocenie polityk (policy appraisal). Najważniejszą rolę w tym modelu odgrywa identyfikacja celów samego dokumentu, skutków ich realizacji i ocena czy kwestie środowiskowe zostały w nich należycie ujęte nie zaś bezpośredniego oddziaływania poszczególnych inwestycji na środowisko. Procedura ta kładzie większy nacisk na proces decyzyjny będący efektem wdrożenia ocenianego dokumentu. Ten model sprawdza się w ocenie dokumentów, które nie wyznaczają ram realizacji poszczególnych przedsięwzięć, a jedynie ramy i kierunki rozwoju różnych procesów w sferze społecznej, gospodarczej, prawnej czy środowiskowej. Nacisk prowadzonych analiz położono więc na ocenę zgodności zapisów z celami ochrony środowiska ustanowionymi na szczeblu międzynarodowym i krajowym. Ponadto oceniono czy kwestie środowiskowe zostały w projekcie rozporządzenia WKW ujęte w wystarczającym stopniu, jak również czy zaproponowane zapisy są adekwatne i wystarczające do osiągnięcia założonych celów, czyli osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu lub potencjału wód w regionie wodnym i osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. Przeprowadzono również analizę i ocenę metod i kryteriów, które przyjęto jako podstawę i punkt odniesienia dla skuteczności zaproponowanych w dokumencie rozwiązań i zapisów. Pierwszym elementem Prognozy jest ogólna ocena zapisów rozporządzenia WKW, jak również powiązania jej z innymi dokumentami planistycznymi. Analizę oddziaływania na poszczególne ustawowe komponenty środowiska określone w art. 51. Ust. 2 pkt. 2e poprzedzono weryfikacją czy faktyczne oddziaływania w przypadku przedmiotowego dokumentu mogą mieć miejsce i skupiono się na tych gdzie taką możliwość zidentyfikowano. Ostatnim etapem prac była ekspercka analiza wariantowa z uwzględnieniem tzw. wariantu zero, czyli oceną skutków w przypadku braku realizacji zapisów rozporządzenia WKW w regionie wodnym oraz listę rekomendacji zmian niektórych zapisów (zapisów alternatywnych), które zdaniem autorów prognozy, mogłyby zwiększyć czytelność dokumentu, poprawić stopień uwzględnienia zasad ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w rozporządzeniu WKW, jak również ułatwić osiągnięcie zakładanych, przez wdrożenie dokumentu, celów. Spośród nich wybrano najistotniejsze i zarekomendowano do wdrożenia w ostatecznej wersji ocenianego dokumentu. Zastosowane metodyki oceny obejmują: ocenę merytoryczną (zgodnie z wymaganiem GDOŚ oceniono dobór środków do zidentyfikowanych: stanu i zagrożeń komponentów środowiska oraz oceniono ich wpływ na spełnienie celów poprzez kryterium adekwatności, rozumianej jako pozytywnej, wystarczającej zmiany lub gwarancji spełnienia celów). Zastosowane kryterium to: adekwatność (skuteczność) środków oraz metod i kryteriów ich wyboru, scharakteryzowanych na podstawie udostępnionych na czas realizacji Prognozy materiałów roboczych i wcześniejszych opracowań dotyczących wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej w 7

8 obszarze działania RZGW we Wrocławiu, a także na podstawie Uzasadnienia do projektu rozporządzenia. ocenę prawną w zakresie ogólnej czytelności formy aktu prawnego, opartej na Zasadach Techniki Prawodawczej oraz wytycznych określonych przy sporządzaniu Oceny Skutków Regulacji każdego aktu prawnego. W ocenie zastosowano kryteria: - logiczności i spójności norm prawnych oraz - poprawności konstrukcji aktu prawnego, gwarantującego wymierne efekty, w tym właściwy przebieg procedur, których warunki są istotnym elementem podejmowania decyzji administracyjnych. 2.3 Szczegółowy opis założeń oceny merytorycznej i prawnej W celu przeprowadzenia oceny przedstawiono istniejący stan środowiska, cele środowiskowe, istotne problemy, występujące zagrożenia, ryzyka, - w ujęciu przestrzennym, z wykorzystaniem udostępnionych danych i materiałów w tym zakresie. Następnie przeanalizowano ramy działania wyznaczone w PGW, środki przewidziane do realizacji w PWŚK oraz obowiązujące dla poruszanych zagadnień normy prawne. Założeniem było aby środki zaradcze, jakim można nazwać propozycje przepisów w projekcie warunków korzystania z wód, jak najlepiej współgrały z postanowieniami Planu Gospodarowania Wodami w dorzeczu Odry, a także wspomagały skuteczność programów działań naprawczych określonych w PWŚK, przeciwdziałających zagrożeniom oraz mających odwracać negatywne trendy zmian. Analizy prowadzono dostosowując się do skali dokumentu w ujęciu regionalnym, m. in. analizując zagadnienia w takich jednostkach jak: zlewnie bilansowe i jednolite części wód, w ujęciu ich wzajemnych zależności. W metodzie zdiagnozowano elementy projektu rozporządzenia WKW pod kątem ich rodzaju, kryteriów wyboru i przewidywanych skutków. Tak przygotowany materiał zestawiono z potrzebami wcześniej zobrazowanego stanu środowiska, by wyłonić faktyczne obszary oddziaływania proponowanych zapisów i przewidzieć ich skuteczność oraz moc oddziaływania na zdefiniowane zjawiska. W opisywanej metodzie kluczowy nacisk położono na adekwatność badanych środków, na którą składają się: - zasięg proponowanych środków (w ujęciu przestrzennym), - jakość (moc) środków, rozumianą jako rozszerzenie bądź wykazanie ewentualnych sprzeczności z ustaleniami Planu i wskazanych w PWŚK programów działań, a także wymagań zawartych w innych dokumentach mogących zaostrzać cele środowiskowe np. plany zadań ochronnych, normy podwyższające wymagania co do stanu środowiska np. strefy ochronne ujęć, kąpieliska, itp.; - wpływ ustaleń warunków na inne programy i plany w regionie, zbieżności i rozbieżności (plany ochrony środowiska województw, plany zagospodarowania przestrzennego województw, itp.; - zbieżność z innymi planami środowiskowymi o zasięgu krajowym/regionalnym. 8

9 W ocenie prawnej założono wykorzystanie wytycznych i zasad wynikających z poniższych aktów prawnych: - Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" (Dz.U ); - elementy uchwały Nr 49 Rady Ministrów z dnia 19 marca 2002 r. Regulamin pracy Rady Ministrów. ( ) z 10 ust. 6 Wynikiem analizy są przedstawione w dalszej części opracowania wnioski dotyczące spójności projektowanego aktu prawnego, jego logiczności, powiązań z innymi aktami wyższego rzędu, a także przedstawienie implikacji wynikających dla zrównoważonego rozwoju. 2.4 Stopień szczegółowości prowadzonych ocen Przez pojęcie stopnia szczegółowości analiz przyjęto zasięg przestrzenny oraz rodzaj zagadnień, włączony do analiz i oceny. W kontekście stopnia szczegółowości analiz, zgodnie z zapisami art. 5.2 dyrektywy SEA oraz art ustawy OOŚ, poszczególne aspekty oddziaływania nie powinny być powielane przy ocenach dokumentów niższego rzędu. Mając na uwadze powyższe zauważono, że stopień szczegółowości oceny projektu warunków rozszerza, a nie powiela, ocenę dokonaną już dla PGW i PWŚK. Stąd ocena merytoryczna proponowanych w projekcie zapisów została przeprowadzona wyłącznie w skali regionalnej. Zjawiska przestrzenne, występujące na badanym obszarze, dotyczące: istotnych problemów (źródło: PGW) części wód zagrożonych / niezagrożonych spełnieniem celów środowiskowych (źródło: PGW) charakterystyki regionu, czyli istniejący stan środowiska (źródło: PGW, RZGW) analizy występujących, realizowanych i planowanych przedsięwzięć (źródło: RZGW) występowanie obszarów chronionych tj. formy ochrony przyrody oraz rejestr obszarów chronionych (źródło: PGW, RZGW) uwarunkowania planowanych działań wynikające z PWŚK (źródło: PGW, PWŚK) przedstawiono za pomocą podziału na zlewnie i inne jednostki podziału regionalnego. Jako podstawową jednostkę przyjętą do oceny wód powierzchniowych przyjęto obszar zlewni bilansowych (mogących lub nie posiadać w przyszłości warunki korzystania z wód zlewni). Analizy regionalne dotyczą pełnego zakresu zagadnień wymienionych w art. 51 ust 2 ustawy OOŚ. Ocena legislacyjna została dokonana w sposób standardowy dla dokumentów rangi aktu prawa miejscowego, przy założeniu, że poszczególne zapisy rozporządzenia powinny być także dostosowane 9

10 do zawartości i stopnia szczegółowości dokumentu oraz jego miejsca w hierarchii systemu zarządzania, w tym do kolejności etapów, w jakim podejmowane są decyzje administracyjne. Osobnym zadaniem było zdefiniowanie rodzaju oddziaływań poszczególnych zapisów zaproponowanych w projekcie rozporządzenia. W tym wypadku, zgodnie z uzgodnionym zakresem przez GDOŚ, przyjęto, że negatywne oddziaływania to takie, które niewystarczająco odnoszą się do zapewnienia osiągnięcia celów środowiskowych lub które zostały użyte w sposób nieadekwatny. Warunki korzystania z wód są, w rozumieniu ustawy z dnia 18 lipca 2000 r. - Prawo Wodne, jednym z podstawowych dokumentów planistycznych w zakresie gospodarowania wodami regionu wodnego. Swoim zasięgiem obejmują obszar pięciu województw. Zatem adekwatnym poziomem szczegółowości, w kontekście powiązanych dokumentów, jest poziom centralny (NUTS-1) oraz regionalny (NUTS-2). Z uwagi na niepokrywanie się granic administracyjnych z granicami regionów wodnych, w zakresie analizy danych, dotyczących jakości niektórych elementów środowiska, prowadzonym osobno dla poszczególnych województw, posługiwano się przede wszystkim danymi dla województw o najistotniejszym udziale procentowym w regionie wodnym, tj. danymi dla województwa dolnośląskiego i opolskiego i lubuskiego, a w mniejszym stopniu pozostałych o minimalnym udziale w regionie. 2.5 Miejsce uwzględnienia w Prognozie elementów ustawowych 1 W Tab. 1 wskazano miejsca odniesienia się do ustawowych elementów określonych w Ustawie OOŚ koniecznych do uwzględnienia w Prognozie. Tab. 1 Opis spełnienia wymogów ustawowych w Prognozie USTAWOWY WYMÓG ZAWARTOŚCI PROGNOZY informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami ROZDZIAŁ informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu Prognozy 2.2, 2.3 propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko 4.8 streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym 7.1 ANALIZY I OCENY ROZDZIAŁ istniejącego stanu środowiska oraz potencjalnych zmian tego stanu w przypadku braku realizacji 6.1 projektowanego dokumentu stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem 4 istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i Wg. ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.) 10

11 inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu przewidywanych znaczących oddziaływań, w tym oddziaływań bezpośrednich, pośrednich, wtórnych, skumulowanych, krótkoterminowych, średnioterminowych i długoterminowych, stałych i chwilowych oraz pozytywnych i negatywnych, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną 4.2 Ludzi 4.3 zwierzęta 4.2 rośliny 4.2 wodę 4.1 powietrze 4.4 powierzchnię ziemi 4.6 krajobraz 4.7 klimat 4.5 zasoby naturalne 4.1, 4.6 zabytki 4.3 dobra materialne 4.3 uwzględnienia zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy 4.9 SPOSÓB, W JAKI WZIĘTO POD UWAGĘ rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. ROZDZIAŁ , 6.3,6.4 11

12 3 OCENA ZAWARTOŚCI ROZPORZĄDZENIA WKW ORAZ ICH POWIĄZAŃ Z INNYMI DOKUMENTAMI 3.1 Ogólna charakterystyka projektu rozporządzenia WKW Warunki korzystania z wód regionu wodnego są opracowywane przez właściwych dla poszczególnych regionów wodnych dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej i wydawane w formie aktu prawa miejscowego jako rozporządzenie dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej. W świetle przepisów ustawy Prawo Wodne, należą do jednych z podstawowych dokumentów planistycznych w zakresie gospodarowania wodami i stanowią rozszerzenie Planów Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzeczy. Mają za zadanie w szczególności ograniczać, zarówno powstawanie lub zwiększanie presji, powodujących zagrożenie osiągnięcia celów środowiskowych w regionie wodnym, jak również optymalizować efektywność ekologiczną działań określonych w PGW i ukierunkowanych na likwidację skutków tych presji. Przedstawiony do oceny projekt rozporządzenia składa się z 7 paragrafów podzielonych na ustępy, punkty i litery, 8 załączników oraz uzasadnienia. Wspomniane paragrafy wskazują zasięg przestrzenny obowiązywania dokumentu, definiują używane w nim pojęcia oraz określają szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód, priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych oraz wskazują ograniczenia w korzystaniu z wód. Wśród załączników do rozporządzenia znajdują się: 1. Mapa regionu wodnego, 2. Sposób wyznaczania wartości współczynnika W 90% do określenia przepływu gwarantowanego, 3. Wykaz celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP) i jednolitych części wód podziemnych (JCWPd), 4. Sposób wyznaczania minimalnej wartość przepływu nienaruszalnego, 5. Wykaz cieków szczególnie istotnych oraz cieków lub ich odcinków istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej, 6. Wykaz gatunków ryb na ciekach szczególnie istotnych oraz ciekach lub ich odcinkach istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej, 7. Mapa zasięgu występowania użytkowego poziomu triasowego i gmin, na których obowiązują ograniczenia w zrzucie ścieków do ziemi z przydomowych oczyszczalni, 8. Minimalne wymagania techniczne dla rozwiązań ekologicznych i innych, umożliwiające swobodną migrację reprezentatywnych gatunków ryb. Uzasadnienie jest ostatnim elementem ocenianego dokumentu i stanowi wyjaśnienie oraz umotywowanie przyjętych w dokumencie środków i rozwiązań. 12

13 3.2 Informacje podstawowe o zasięgu przestrzennym dokumentu wraz z charakterystyką regionu wodnego. Analizowany dokument obejmuje swoim zasięgiem region wodny o powierzchni km 2, położony jest w obrębie pięciu województw południowo-zachodniej Polski. Swoim zasięgiem obejmuje 98,8% powierzchni województwa dolnośląskiego, 79,7% województwa opolskiego, 53% województwa lubuskiego, 12,7% powierzchni województwa wielkopolskiego i 7,6% województwa śląskiego (Ryc. 1). Administracyjnie w skład regionu wodnego w całości lub części wchodzi 61 powiatów oraz 7 miast na prawach powiatów. Obszar regionu obejmuje 11 zlewni bilansowych będących podstawą gospodarki w systemie zlewniowym (Tab. 2). Wg. podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego (1998) region wodny położony jest w obrębie 18 makroregionów: Niziny Śląskiej, Wyżyny Śląskiej, Wyżyny Woźnicko Wieluńskiej, Przedgórza Sudeckiego, Sudetów Wschodnich, Sudetów Środkowych, Sudetów Zachodnich, Pogórza Zachodniosudeckiego, Niziny Śląsko-Łużyckiej, Wału Trzebnickiego, Obniżenia Milicko-Głogowskiego, Wzniesień Łużyckich, Obniżenia Łużyckiego, Wzniesień Zielonogórskich, Niziny Południowo wielkopolskiej, Pojezierza Leszczyńskiego, Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej oraz Pojezierza Lubuskiego. Ryc. 1 Zasięg regionu wodnego (źródło: RZGW Wrocław) W poniższej tabeli przedstawiono podstawową charakterystykę zlewni bilansowych analizowanego regionu wodnego, o których mowa w par. 1 ust. 3 projektu rozporządzenia. Tab. 2 Podstawowa charakterystyka zlewni bilansowych (źródło: RZGW Wrocław, MGGP 2010) Zlewnia bilansowa Obrzyca Opis Obrzyca jest ciekiem II rzędu, prawostronnym dopływem Odry o długości 65,9 km i powierzchni zlewni 1808 km². Wypływa z północnego krańca Jeziora Sławskiego, chociaż za jej początek przyjmuje się też Czernicę, jeden z dopływów Jeziora Sławskiego. Głównymi dopływami są lewostronne: Kanał Bojadelski i Kanał Obrzycki oraz prawostronne Obrzański Kanał Południowy i Gniła Obra. W obrębie wydzielonej zlewni 13

14 Barycz Widawa Mała Panew Nysa Łużycka Bóbr Kaczawa Bystrzyca bilansowej znajduje się też zlewnia Krzyckiego Rowu, który również jest ciekiem II rzędu, prawostronnym dopływem Odry o długości 74 km i powierzchni zlewni 558,9 km 2. Bierze początek na Wysoczyźnie Leszczyńskiej koło wsi Gołanice w gminie Święciechowa wypływa z Jeziora Krzyckiego, ujście do Odry naprzeciw Nowej Soli. W zlewni bilansowej wydzielono 5 scalonych jednolitych części wód. Barycz jest prawostronnym dopływem Odry, do której uchodzi w Wyszanowie powyżej Głogowa na wysokości 74 m n.p.m. Wypływa z Kotliny Milickiej na południe od Ostrowa Wlkp. na wysokości 126 m n.p.m. Powierzchnia zlewni wynosi 5543 km 2, a długość rzeki 136,2 km. Głównymi dopływami są lewostronne: Złotnica, Polska Woda Prądnia, Sąsiecznica, Krępa i Tynica oraz prawostronne: Kuroch, Czarna Woda, Orla, Śląski Rów, Rów Polski. W zlewni bilansowej wydzielono 11 scalonych jednolitych części wód. Widawa jest ciekiem II rzędu, prawostronnym dopływem Odry. Powierzchnia zlewni wynosi 1738 km 2, a długość rzeki 109,30 km. Wypływa na wysokości ok. 200 m n.p.m. ze Wzgórz Twardogórskich, przy skraju lasu we wsi Drołtowice, natomiast uchodzi do Odry na wysokości 200 m n.p.m. w Pradolinie Wrocławskiej, poniżej północno -zachodniej granicy Wrocławia (tuż poniżej ujścia Bystrzycy do Odry). Głównymi dopływami Widawy są: Czarna Widawa (lewostronny), Świerzna (prawostronny), Oleśnica (prawostronny) i Dobra (prawostronny). W obrębie wydzielonej zlewni bilansowej znajduje się również zlewnia Stobrawy, która też jest ciekiem II rzędu prawostronnym dopływem Odry. Powierzchnia zlewni wynosi 1601,2 km 2, a jej długość 77,6 km. Stobrawa ma swoje źródła w gminie Olesno, gdzie podobnie jak jej dopływy: Budkowiczanka i Bogacica wypływa z wyżynnego Progu Woźnickiego. Wysokość obszaru źródliskowego tej rzeki wynosi około 265 m n.p.m. Uchodzi do Odry na wysokości około 136 m n.p.m. na południe od Nowych Kolni w gminie Popielów. Głównymi dopływami Stobrawy są lewostronne: Szrezyna, Bogacica, Budkowiczanka ze swoim lewostronnym dopływem Brynica oraz prawostronne: Baryczka, Wołczyński Strumień i Oziąbel. W zlewni Bilansowej wydzielono 9 scalonych jednolitych części wód. Mała Panew jest ciekiem II rzędu, prawostronnym dopływem Odry. Powierzchnia zlewni wynosi 2131,5 km 2, a jej długość 132 km. Podobnie jak jej większe prawostronne dopływy, bierze początek na łagodnym, bezleśnym stoku Progu Woźnickiego w pobliżu Koziegłowów na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej. W zlewni Małej Panwi, w jej dolnym biegu zlokalizowany jest zbiornik retencyjny Turawa o powierzchni 22 km 2. Ujście do Odry znajduje się na granicy Opola i gminy Dobrzeń Wielki, w pobliżu wsi Czarnowąsy. Głównymi dopływami Małej Panwi są lewostronne: Stoła, Piła, Chrząstawa i Swornica i prawostronne: Leśnica, Żelazna, Lublinianka, Bziniczka, Myslina, Libawa. W zlewni bilansowej wydzielono 6 scalonych jednolitych części wód. Nysa Łużycka o długości 246,1 km jest ciekiem II rzędu, lewostronnym dopływem Odry. Powierzchnia zlewni wynosi 4398 km 2. Wypływa z południowo-zachodnich stoków Gór Izerskich na wysokości 876 m n.p.m., a uchodzi do Odry na wysokości 33 m n.p.m. we wsi Kostrzyn. Głównymi dopływami są prawostronne: Miedzianka, Witka, Czerwona Woda, Skroda, Lubsza. W zlewni bilansowej wydzielono 15 scalonych jednolitych części wód. Bóbr jest ciekiem II rzędu, lewostronnym dopływem Odry. Bierze swój początek w paśmie Lasocki Grzbiet (1190 m n. p. m). Na Bobrze i jego dopływach zlokalizowanych jest kilka zbiorników retencyjnych (m.in.: Bukówka, Wrzeszczyn i Pilchowice) oraz zbiorniki suche. Na Kwisie poniżej Gryfowa znajdują się dwa zbiorniki: Złotniki i Leśna. Powierzchnia zlewni wynosi 5876,1 km2, długość 279,5 km. Bóbr uchodzi do Odry na wysokości 39 m n.p.m. poniżej Krosna Odrzańskiego. Głównymi dopływami są: Zadrna (prawostronny), Lesk (prawostronny), Łomnica (lewostronny), Kamienna (lewostronny), Kamienica (lewostronny), Bobrzyca (lewostronny), Szprotawa (prawostronny), Kwisa (lewostronny) oraz Czerna Wielka (lewostronny), Brzeźnica (prawostronny). W zlewni bilansowej wydzielono 18 scalonych jednolitych części wód. Kaczawa jest lewostronnym dopływem Odry. Powierzchnia jej zlewni wynosi 2261,3 km 2 przy długości cieku równej 83,9 km. Rzeka bierze swój początek na stokach Gór Kaczawskich, należących do makroregionu Sudetów Zachodnich, na wysokości 440 m n. p. m., które opuszcza wąskim głęboko wciętym przełomem. Najważniejsze dopływy Kaczawy to Nysa Szalona i Wierzbiak (dopływy prawostronne) oraz Czarna Woda ze Skorą (dopływy lewostronne). W zlewni bilansowej wydzielono 8 scalonych jednolitych części wód. Bystrzyca jest ciekiem II rzędu, lewostronnym dopływem Odry, o długości 101,43 km. Powierzchnia zlewni wynosi 1781 km 2. Wypływa z Gór Kamiennych na wysokości 690 m n.p.m. w Bartnicy na południe od Głuszycy w pobliżu granicy polsko-czeskiej, a uchodzi do Odry na wysokości 110 m n.p.m. na zachodnim skraju Wrocławia. Głównymi dopływami są: Piława (prawostronny), Czarna Woda (prawostronny), Strzegomka (lewostronny). W obrębie wydzielonej zlewni bilansowej Bystrzycy znajduje się również zlewnia Ślęzy, która jest ciekiem II rzędu o długości 84,1 km, lewostronnym dopływem Odry, do której uchodzi w km 261,5 na wysokości 108,3 m. n.p.m. w zachodniej części Wrocławia. Wypływa ze Wzgórz Niemczańskich w okolicy wsi Kluczowej na wysokości ok. 370 m n.p.m. Zlewnia Ślęzy o powierzchni 972 km2 i średnim spadku 14

15 Nysa Kłodzka Osobłoga Przyodrza zlewni 1,04% w całości jest położona w granicach województwa dolnośląskiego. Głównymi dopływami są: Krzywula (lewostronny), Oleszna (lewostronny), Kasina (lewostronny), Mała Ślęza (prawostronny) i Żórawka (prawostronny). W zlewni bilansowej wydzielono 13 scalonych jednolitych części wód. Nysa Kłodzka o długości 190 km, jest lewostronnym dopływem Odry, do której uchodzi między Opolem a Brzegiem na wysokości 140 m. n.p.m.. Wypływa ze stoków Puchacza na wysokości 975 m n.p.m.. Powierzchnia zlewni wynosi 4566 km2. Głównymi dopływami są prawostronne: Wilczka, Biała Lądecka, Biała Głuchołaska, Ścinawa Niemodlińska oraz lewostronne: Bystrzyca, Bystrzyca Dusznica, Ścinawka, Budzówka. Poniżej Barda znajduje się kaskada zbiorników retencyjnych: Topola, Kozielno, Otmuchów i Nysa. W obrębie wydzielonej zlewni bilansowej Nysy Kłodzkiej znajduje się również zlewnia Oławy, o długości 99 km, która jest ciekiem II rzędu, lewostronnym dopływem Odry, do której uchodzi na wysokości 116 m n.p.m. powyżej Mostu Grunwaldzkiego we Wrocławiu. Swój początek bierze na wysokości ok. 315 m n.p.m., na obszarze Wzgórz Strzelińskich, przy południowych krańcach wsi Tarczówek. Powierzchnia zlewni wynosi 1134 km 2. Głównymi dopływami są prawostronne Krynka, Gnojna. W zlewni bilansowej wydzielono 17 scalonych jednolitych części wód. Osobłoga jest ciekiem II rzędu, lewostronnym dopływem Odry. Jej długość wynosi 65.5 km, a powierzchnia zlewni 993 km² (745 km² na terenie Polski). Wypływa z Gór Opawskich na wysokości ok. 700 m n.p.m. na stokach góry Lachberg (902 m n.p.m.), na terenie Czech, a uchodzi do Odry w Krapkowicach. W górnym biegu nazywana jest Petrovickým Potokiem. Na terytorium Polski wpływa pomiędzy miejscowościami Osoblaha i Racławicami Śląskimi. Głównymi dopływami są lewostronny Prudnik i prawostronna Biała. W obrębie wydzielonej zlewni bilansowej znajduje się również zlewnia Straduni. Stradunia jest ciekiem II rzędu, lewostronnym dopływem Odry. Bierze początek w środkowej części Płaskowyżu Głubczyckiego na wysokości ok. 300 m n.p.m. Powierzchnia zlewni wynosi 279,3 km 2. W zlewni bilansowej wydzielono 5 scalonych jednolitych części wód. Odra jest osią hydrograficzną Dolnego Śląska i drugą co do wielkości rzek na obszarze Polski. Bierze swój początek na wysokości 634 m n.p.m. w Górach Odrzańskich, stanowiących południową część Niskiego Jasenika, we wschodniej części Sudetów, a uchodzi do Morza Bałtyckiego. Długość rzeki wynosi 854,3 km (w granicach Polski 741,9 km), natomiast powierzchnia obszaru dorzecza km2, z czego 89,2% leży na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, 8,6% na terenie Republiki Czeskiej i 2,2% w Republice Federalnej Niemiec. Pod względem spadku podłużnego Odrę można podzielić na trzy odcinki: górna od źródeł do Koźla, o długości 97,2 km, środkowa od Koźla do ujścia Warty o długości 522 km i dolna, od ujścia Warty do zalewu Szczecińskiego. Na obszarze działania RZGW Wrocław obszar zlewniowy Przyodrza obejmuje tereny znajdujące się od ujścia Kanału Gliwickiego do ujścia Nysy Łużyckiej i podzielony jest na 19 scalonych jednolitych części wód. 3.3 Ocena zapisów rozporządzenia WKW ze szczególnym uwzględnieniem zakładanych celów, którym ma służyć Główne cele ocenianego dokumentu Analizowany projekt rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego jest jednym z dokumentów planistycznych, wymienionych w ustawie Prawo Wodne (art. 113 ust. 1). Razem z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (PGWDO), Programem wodno - środowiskowym kraju (PWŚK) i przyszłymi warunkami korzystania z wód zlewni, stanowi nieodłączny element planowania w gospodarowaniu wodami regionu wodnego. Charakter rozporządzenia WKW, jako narzędzia prawnego aktu prawa miejscowego, determinuje podstawowy cel, jakim jest możliwie niezbędne uszczegółowienie PGWDO w skali regionalnej, poprzez przedstawienie charakterystycznych potrzeb i priorytetów regionu wodnego oraz wspomaganie realizacji zaplanowanych działań podstawowych i uzupełniających, zawartych w PWŚK poprzez zaproponowane ograniczenia w korzystaniu z wód. 15

16 WKW mają za zadanie w szczególności przyczyniać się do ograniczania presji powodujących zagrożenie osiągnięcia celów środowiskowych w regionie wodnym, jak również optymalizować efektywność ekologiczną działań określonych w planie gospodarowania wodami i ukierunkowanych na likwidacje skutków tych presji. Ma to szczególne znaczenie dla utrzymania dobrego stanu wód w zlewniach nieobjętych dalszym szczegółowym planowaniem tj. warunkami korzystania z wód zlewni. Informacje o zawartości WKW Zgodnie z art. 115 ust.1 ustawy Prawo Wodne warunki korzystania z wód regionu wodnego powinny określać: 1. szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych; 2. priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych; 3. ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych w szczególności w zakresie: a. poboru wód powierzchniowych lub podziemnych; b. wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi; c. wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych; d. wykonywania nowych urządzeń wodnych; Brak definicji poszczególnych elementów WKW w ustawie Prawo Wodne skłania do zdefiniowania ich na potrzeby opracowywanej prognozy i skutecznego interpretowania poszczególnych zapisów projektu rozporządzenia oraz rozumienia WKW jako spójnej całości. I tak: - za szczegółowe wymagania w niniejszej analizie przyjmuje się taki zakres informacji, który odnosi się do wyznaczania charakterystycznych dla regionu wodnego, opartych na analizie występujących zjawisk przyrodniczych i potrzeb środowiska wodnego standardów jakości jego elementów, w skład których wchodzą zagadnienia jakościowe, ilościowe i morfologiczne, sprzyjające zachowaniu lub osiągnięciu ich dobrego stanu oraz utrzymaniu równowagi ekologicznej, - priorytety, rozumiane jako typy działalności człowieka zhierarchizowane na podstawie analizy zaspokajania potrzeb, wykorzystania i zapotrzebowania na wody, związane z korzystaniem z zasobów wodnych, - ograniczenia w korzystaniu z wód, będące wypadkową celów środowiskowych, szczegółowych wymagań i priorytetów, mające za zadanie ograniczenie negatywnego wpływu użytkowania wód przez człowieka lub takie ich skomponowanie, aby były zgodne nie tylko z istniejącymi już normami ale i szczegółowo oznaczonymi referencjami środowiska, wynikającymi z charakteru regionu wodnego. Za minimalny zakres propozycji ograniczeń w korzystaniu z wód przyjęto zaproponowane w art. 115 ograniczenia w dziedzinie poborów, zrzutów oraz budowania nowych urządzeń wodnych. Niemniej według delegacji ustawowej zakres ten może być rozszerzony o konieczne dalsze niezbędne środki, mające zapewnić odpowiedni poziom ochrony przed pogarszaniem się stanu wód i osiągnięcia przez nie celów środowiskowych. Charakteryzując i analizując proponowane przepisy WKW, posłużono się zastosowanym w rozporządzeniu podziałem na szczegółowe wymagania, priorytety oraz ograniczenia w korzystaniu z wód. 16

17 Tab. 3 Analiza znaczenia zapisów WKW Nr Zapis WKW Znaczenie/ Oddziaływanie 1.1. Rozporządzenie ustala warunki korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry, zwane dalej "warunkami" Region wodny został określony zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 126 poz. 878 zm. Dz. U r. z Nr 130 poz. 874) i przedstawiony na mapie w załączniku nr 1 do rozporządzenia. 2. Rozporządzenie określa: 1) szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód; 2) priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych; 3) ograniczenia w korzystaniu z wód. 3. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o: 1) ciągłości morfologicznej cieku - rozumie się przez to nieograniczony ruch elementów biotycznych w górę i dół rzeki, w warunkach zapewniających skład, liczebność i strukturę wiekową organizmów wodnych, w szczególności ryb, na poziomie co najmniej dobrego stanu lub potencjału ekologicznego wód; 2) ciekach lub ich odcinkach szczególnie istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej - rozumie się przez to najważniejsze korytarze migracyjne ryb, będące jednocześnie miejscem tarlisk i dorastania form młodocianych, gromadnego zimowania, bytowania i przepływu ryb, decydujących o stanie poszczególnych gatunków w granicach całego dorzecza; 3) ciekach lub ich odcinkach istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej - rozumie się przez to korytarze migracyjne ryb, będące jednocześnie miejscem tarlisk i dorastania form młodocianych, gromadnego zimowania, bytowania i przepływu ryb, wyznaczone ze względu na zapewnienie dobrego stanu lub potencjału ekologicznego wód; 4) ciśnieniu piezometrycznym rozumie się przez to wysokość wody w studni wyrażoną w metrach, licząc od poziomu nawiercenia wody do ustalonego poziomu zwierciadła wody; 5) obszar zasobowy - rozumie się przez to obszar wyznaczony zasięgiem spływu wód podziemnych w czasie pracy ujęcia wody, przedstawionym w dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia wody; 6) piętrze wodonośnym rozumie się przez to jednostkę hydrostratygraficzną, gdzie poziom lub zespół poziomów wodonośnych je budujący należy do określonej stratygraficznie jednostki: np. piętro kredowe, piętro czwartorzędowe; 7) przepływie gwarantowanym (Q90%) rozumie się przez to przepływ w cieku, który wraz z przepływami wyższymi trwa przez 90% czasu, w minimum 20-letnim okresie objętym analizami; w przypadku braku danych pomiarowych, dopuszcza się przyjęcie wielkości przepływu będącego iloczynem przepływu średniego z wielolecia (SSQ) i współczynnika W90%, wyznaczonego w sposób zgodny z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia; 8) przepływie nienaruszalnym (Qn) - rozumie się przez to graniczną wartość przepływu wody w cieku, wyrażoną w m3/s, która stanowi niezbędne minimum ilości wody w danym przekroju poprzecznym cieku dla zachowania elementów biologicznych jednolitej części wód powierzchniowych (JCWP); 9) słupie wody w studni - rozumie się przez to ustaloną wysokość wody w studni o zwierciadle swobodnym, wyrażoną w metrach, liczoną: a) dla studni zupełnej, jako odległość od spągu warstwy wodonośnej do zwierciadła wody, b) dla studni niezupełnej, jako odległość od podstawy studni do zwierciadła wody; 10) stanie wód - rozumie się przez to stan wód w rozumieniu art. 38 a ust. 1, 2 i 3 ustawy Prawo wodne; 11) zlewni bilansowej - rozumie się przez to zlewnie ustalone na potrzeby planowania w gospodarowaniu wodami, dla których sporządza się bilanse zasobów wodnych; Przepis ogólny, wymagany przez Zasady techniki prawodawczej Przepis określający zgodnie z wymogami aktu prawa miejscowego zasięg oddziaływania proponowanych dalszych unormowań. Zastosowanie załącznika ma ułatwić zlokalizowanie użytkownika oraz ukazać wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi zlewniami bilansowymi w regionie wodnym. Przepis ogólny, wymagany przez Zasady techniki prawodawczej Celem przepisu jest wprowadzenie za pomocą wyodrębnionego paragrafu ogólnych definicji stosowanych w całym projekcie warunków. Przepis istotny głównie ze względu na prawidłową budowę samego aktu prawa miejscowego, umożliwia uporządkowanie przekazywanej treści, ograniczenie rozbudowy dalszych przepisów, dzięki możliwości odwołania się do zdefiniowanych pojęć, pozwala uniknąć błędów logicznych i stylistycznych oraz powtórzeń mogących powodować niezrozumienie treści rozporządzenia. Zastosowane definicje powinny mieć istotne pozytywne znaczenie dla takich komponentów środowiska jak: bioróżnorodność poprzez precyzyjne określenie celu środowiskowego w dalszej części rozporządzenia, Wody podziemne poprzez powołanie się na dotychczas niezdefiniowane w aktach wyższego rzędu pojęcia podstawowych zjawisk, będących podstawą przy wydawaniu pozwoleń wodnoprawnych na pobór tych wód, ujednolicając procedury i wymagania względem użytkowników wód, Wody powierzchniowe poprzez ujednolicenie na obszarze całego regionu wodnego definicji obliczania przepływów minimalnych i gwarantowanych, mających wspomóc określanie dopuszczalnych granic w korzystaniu ze środowiska wodnego w granicach nie tylko administracyjnych ale także zlewniowych; 17

18 12) zlewni jednolitej części wód powierzchniowych - rozumie się przez to obszar lądu, z którego cały spływ powierzchniowy wód jest odprowadzany przez system strug, strumieni, potoków, rzek i kanałów na wybranym odcinku cieku będącym jednolitą częścią wód powierzchniowych; 13) budowie, przebudowie bądź remoncie - rozumie się przez to budowę, przebudowę, rozbudowę bądź remont w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243 poz.1623, z późn. zm. ) Szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikają z określonych w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry celów środowiskowych jednolitych części wód, przedstawionych w załączniku nr 3 do rozporządzenia Szczegółowymi wymaganiami, służącymi osiągnięciu celów środowiskowych jednolitych części wód poprzez ochronę, poprawę oraz niepogarszanie stanu części wód, są następujące warunki: 1) dla jednolitych części wód powierzchniowych: a) zachowanie przepływu nienaruszalnego (Qn), bezpośrednio poniżej szczególnego korzystania z wód, nie mniejszego niż minimalna wartość wyznaczona w sposób zgodny z załącznikiem nr 4 do rozporządzenia, b) zachowanie ciągłości morfologicznej w ciekach lub ich odcinkach: - szczególnie istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej, przedstawionych w załączniku nr 5 do rozporządzenia, przez spełnienie wymagań ciągłości morfologicznej odpowiadającej potrzebom gatunków ryb wymienionych w załączniku nr 6, - istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej, przedstawionych w załączniku nr 5 do rozporządzenia, przez spełnienie wymagań ciągłości morfologicznej odpowiadającej potrzebom gatunków ryb wymienionych w załączniku nr 6, - pozostałych cieków, przez spełnienie wymagań ciągłości morfologicznej odpowiadającej potrzebom gatunków ryb takich jak certa i węgorz, c) nieprzekraczanie wartości granicznych wskaźników jakości dla klasyfikacji stanu jednolitych części wód o stanie co najmniej dobrym; 2) dla jednolitych części wód podziemnych: a) nieprzekraczanie obniżenia poziomu zwierciadła wody w studni, dla ujmowanych zasobów eksploatacyjnych o: - 0,4 słupa wody, w studni o swobodnym zwierciadle wody, - 0,5 ciśnienia piezometrycznego, w studni o napiętym zwierciadle wody, b) nieprzekraczanie maksymalnej wielkości zasobów eksploatacyjnych ustalonych w dokumentacji hydrogeologicznej ujęcia wody, odrębnie dla każdego z występujących pięter wodonośnych, c) nieprzekraczanie wartości granicznych wskaźników jakości dla klasyfikacji dobrego stanu. Celem przepisu jest zdefiniowanie szczegółowych wymagań, powołując się na obowiązujący dokument strategiczny - PGWDO oraz przybliżenie w skali regionalnej za pomocą załącznika - celów środowiskowych w występujących w granicach regionu części wód. Przepis powinien ułatwić adresatom rozporządzenia wyszukiwanie i definiowanie celu środowiskowego danej części wód. Celem przepisu jest określenie wskazanych w delegacji ustawowej niezbędnych wymagań dla środowiska wodnego i elementów bioróżnorodności, aby możliwe było osiągnięcie zdefiniowanych celów środowiskowych. W zakres przepisu wchodzą wymagania dla wszystkich wymienionych w art. 115 Pw elementów zasobów ilościowych i jakościowych wód powierzchniowych i podziemnych a także elementów biologicznych i morfologicznych. Dla wód powierzchniowych określono konieczną do zachowania minimalną wartość przepływu w ciekach, co ma znaczenie dla życia biologicznego i gospodarki, mając pozytywnie wpływać na zapewnienie dostępnych zasobów wodnych wszystkim użytkownikom poniżej obecnego/planowanego użytkowania. W zakresie życia biologicznego w wodach powierzchniowych przepis ustala normy dla drożności biologicznej odcinków cieków wyznaczonych w załączniku 5 za pomocą taksonów wymienionych w załączniku 6. Przepis istotny w zakresie hydromorfologicznych elementów oceny wód z rozporządzenia ministra środowiska w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych dla poszczególnych elementów jakości wg kategorii JCWP co będzie ważne przy udzielaniu pozwoleń wodno prawnych dla korzystających z wód w zakresie np. budowy urządzeń wodnych. W zakresie wymagań dla wód podziemnych przepisy mają uregulować dotychczasowe korzystanie z wód wyznaczając nieprzekraczalny poziom tego oddziaływania do ustalonych granic słupa wody i wartości ciśnienia piezometrycznego oraz z wykorzystaniem rozdzielenia zasobów według podziału stratygraficznego. Przepis ma znaczenie dla wód podziemnych również w kontekście jakości wód Priorytety, rozumiane jako pierwszeństwo w zaspokajaniu potrzeb wodnych Celem przepisu jest wprowadzenie definicji 18

19 oraz korzystaniu z wód, ustala się, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju Priorytety uwzględniają zaspokajanie potrzeb wodnych ludności, gospodarki, ochrony wód i środowiska, 1) w zakresie przeznaczenia zasobów wodnych, według hierarchii ważności: a) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe, b) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych, c) dla zaspokojenia naturalnych potrzeb ekosystemów wodnych i od wód zależnych, d) na pozostałe cele; 2) w zakresie rodzajów wód wykorzystywanych na cele wymienione w pkt 1 lit. d, według kolejności: a) pobór z wód powierzchniowych, b) pobór z wód podziemnych pierwszego piętra wodonośnego o swobodnym zwierciadle wody, c) pobór z wód podziemnych o napiętym zwierciadle wody. priorytetów poprzez uściślenie ich znaczenia i charakteru. Zgodne z dotychczas obecnymi w Prawie wodnym przepisami dotyczącymi przeznaczenia oraz sposobu i kolejności wykorzystania dostępnych zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, wyznaczenie nowych trendów w przydzielaniu przez odpowiednie organy dostępnych zasobów. Przepis oddziaływać ma pozytywnie głównie na zagadnienia ilościowe wód powierzchniowych i podziemnych, wpływając na uregulowanie gospodarki wodnej poprzez ochronę cennych zasobów na cele utylitarne. Ma wpływ również na bioróżnorodność, uwzględniając wśród odbiorców potrzeby wodne występujących ekosystemów i stawiając je wyżej niż potrzeby związane np. z energetyką czy przemysłem. W zakresie potrzeb człowieka nacisk położony jest na pierwszeństwo w zaspokajaniu podstawowych potrzeb zdrowia i życia ludzi, takie jak zapewnienie wody do spożycia oraz możliwość odprowadzania ścieków komunalnych czy przeznaczenie wody na cele produkcji wymagającej wody wysokiej jakości, służącej wytwarzaniu żywności bądź leków. Dopiero dalsze priorytetowe znaczenie ma gospodarka oparta na dostępie do wody służącej celom transportowym, przemysłowym, energetycznym, rolnym i leśnym, (zgodnie z ustawą PW) 5.3. W zakresie budowy urządzeń wodnych, ustala się pierwszeństwo, w kolejności, dla urządzeń: 1) umożliwiających zachowanie lub osiągnięcie ciągłości morfologicznej cieku z zastosowaniem: a) materiałów ekologicznych, takich jak: kamień, żwir, grunt, drewno, b) rozwiązań ekologicznych, takich jak: obejścia, rampy kamienne, bystrza, bystrza kaskadowe; 2) pozostałych, niespełniających kryteriów, o których mowa w pkt Zastosowanie priorytetów, o których mowa w ust. 1, nie może powodować nieosiągnięcie celów środowiskowych Wprowadza się następujące ograniczenia w korzystaniu z wód: 1) w zakresie poboru wód: a) pobór wód powierzchniowych lub podziemnych nie może powodować naruszenia szczegółowych wymagań, o których mowa w 4 ust 2 pkt 1 lit. a i pkt 2 lit. a i b; b) na obszarach zasobowych ujęć wód podziemnych, służących zaopatrzeniu ludności w wodę do spożycia i na cele socjalno - bytowe, nie dopuszcza się poboru wód podziemnych w ramach szczególnego korzystania z wód, na inne cele, c) na obszarach zasobowych ujęć wód podziemnych, odwodnienia budowlane można prowadzić jedynie w szczelnej ściance larsenów, zabitej do utworów nieprzepuszczalnych, nie wymagających pozwolenia wodnoprawnego, d) wody podziemne o napiętym zwierciadle, które spełniają wymogi stawiane Przepis precyzujący priorytety w budowie urządzeń wodnych stanowiących presję środowiskową, związanych z negatywnym oddziaływaniem na bioróżnorodność oraz elementy fizyczno morfologiczne cieków. Ustalając kolejność prowadzania budowli od najmniej szkodliwych dla tych elementów środowiska, co ma stanowić wytyczne dla organów uczestniczących w przyznawaniu pozwoleń wodno prawnych na zagadnienia związane z potrzebami i wymaganiami wód powierzchniowych w zakresie osiągnięcia celów środowiskowych. Przepis stanowiący uzupełnienie do poprzedniego. Przepis łączący w sobie wszystkie ograniczenia w zakresie korzystania z wód, dzieląc je na zagadnienia związane z ilościowym, jakościowym i morfologicznym wykorzystywaniem dostępnych zasobów. Odwołuje się do ustalonych w szczegółowych wymaganiach dodatkowych norm środowiska wodnego i bioróżnorodności wyznaczając ramy graniczne bezpiecznego dla osiągnięcia celów środowiskowych wykorzystywania zasobów wodnych. Dla wód podziemnych proponuje się ochronę ilościową zasobów wykorzystywanych na cele 19

20 dla wód pitnych, bez konieczności ich uzdatnienia lub po prostym uzdatnieniu nie mogą być wykorzystywane do celów innych niż określone w 5 ust. 2 pkt 1 lit. a i b; 2) w zakresie wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych: a) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi oraz wprowadzanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych, nie może powodować naruszenia szczegółowych wymagań, o których mowa w 4 ust. 2 pkt 1 lit. d i pkt 2 lit. c, b) na obszarach zlewni jednolitych części wód powierzchniowych o stanie lub potencjale ekologicznym co najmniej dobrym, nie dopuszcza się wprowadzania ścieków do wód, jeżeli wprowadzany ładunek zanieczyszczeń spowoduje pogorszenie elementów fizykochemicznych do stanu poniżej dobrego, odniesionych do przepływu gwarantowanego (Q90%) w cieku, w zasięgu oddziaływania zrzutu, c) na obszarach zlewni jednolitych części wód powierzchniowych o stanie chemicznym dobrym nie dopuszcza się wprowadzania substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń do wód, jeżeli wprowadzany ładunek zanieczyszczeń spowoduje pogorszenia wskaźników jakości stanu chemicznego do stanu poniżej dobrego, odniesionych do przepływu gwarantowanego (Q90%) w cieku, w zasięgu oddziaływania zrzutu, d) na obszarach zlewni jednolitych części wód powierzchniowych zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych ze względu na jakość wód, określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia, należy eliminować lub ograniczać emisję substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego powodujących zanieczyszczenie wód, e) na obszarach zlewni jednolitych części wód powierzchniowych zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych ze względu na jakość wód, określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia, nie dopuszcza się dokonywania odstępstw, związanych z wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi, o których mowa w art. 41 ust. 6 ustawy Prawo wodne ze względu na zły stan odbiornika i podatność na eutrofizację, f) na obszarze występowania głównego użytkowego poziomu wodonośnego wieku triasowego, przedstawionego w załączniku nr 7 do rozporządzenia, lokalizowanie przydomowych oczyszczalni ścieków możliwe jest tylko w przypadku wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych lub rowów doprowadzających ścieki do wód powierzchniowych, 3) w zakresie wykonywania nowych urządzeń wodnych na ciekach: a) budowa urządzeń wodnych nie powinna ograniczać ciągłości morfologicznej cieku, w tym migracji gatunków ryb, o których mowa w 4 ust. 2 pkt 1 lit. b tiret pierwszy i tiret drugi, b) przebudowa lub remont urządzeń wodnych powinna przywracać ciągłość morfologiczną cieku, w tym migrację gatunków ryb, o których mowa w 4 ust. 2 pkt 1 lit. b tiret pierwszy i tiret drugi, c) budowle piętrzące na ciekach, o których mowa w 4 ust. 2 pkt 1 lit. b tiret pierwszy, muszą uwzględniać zabezpieczenia wlotów do elektrowni wodnych, kanałów doprowadzających oraz innego typu ujęć wody przed spływającymi rybami oraz kierować ryby na przepławki, d) ograniczenia, o których mowa w 6 ust. 3 pkt 3 lit. c nie dotyczą budowli piętrzących wody na potrzeby ujęć elektrowni, wykorzystujących przyjazne rybom turbiny o udokumentowanym współczynniku śmiertelności ryb nie przekraczającym 5%, w szczególności turbin ślimakowych lub wolnoobrotowych turbin dla bardzo niskich spadów, e) minimalne wymagania techniczne dla rozwiązań wymienionych w 5 ust. 3 i innych, dla gatunków ryb, o których mowa w 4 ust. 2 pkt 1 lit. b, muszą być zgodne z wymaganiami przedstawionymi w załączniku nr 8 do rozporządzenia, f) ograniczenia, o których mowa w 6 ust. 3 pkt 3 lit. a i b nie dotyczą lokalizowania i użytkowania budowli piętrzących, wyposażonych w stały przelew o maksymalnej wysokości 0,3 m, liczonej od rzędnej przelewu do poziomu wody dolnej w niecce wypadowej w warunkach średniego rocznego przepływu niskiego (SNQ) oraz o kształcie i szerokości zapewniających komunalne ograniczając zczerpywanie tych samych co istniejące ujęcia zasobów. W połączeniu z określonymi priorytetami dla wykorzystywania zasobów wód podziemnych może przyczynić się do ograniczenia lokalnych konfliktów na tle wzajemnego zaczerpywania zasobów, prowadzących do występowania deficytów wody. Dalsze ograniczenia dla korzystających z wód podziemnych lub w wyniku swojej działalności mogących wpływać na uszczuplenie dostępnych zasobów wód podziemnych dotyczą szczegółowych wytycznych co do zastosowania środków zapobiegających negatywnym wpływom na wody przeznaczonych do stosowania przez organy umocowane do przyznawania dostępnych zasobów. W zakresie ograniczeń w odprowadzaniu ścieków do ziemi, związanych z ochroną jakościową wód podziemnych, przepisy WKW umożliwiają lokalizowanie przydomowych oczyszczalni ścieków jedynie poza obszarami występowania pięter wodonośnych podatnych na zanieczyszczenia. Wskazanie w załączniku nr 7 do rozporządzenia konkretnych gmin, gdzie ograniczenie się stosuje daje wytyczne uprawnionym organom do uregulowania spraw nieuporządkowanej gospodarki ściekowej. W zakresie ograniczeń dla poboru wód powierzchniowych posłużono się wcześniejszymi wytycznymi szczegółowych wymagań w tym zakresie co do zachowania przepływu nienaruszalnego, natomiast w przepisach dotyczących ograniczeń w korzystaniu z wód ze względów jakościowych wprowadzono szereg unormowań do zastosowania na etapie ubiegania się o pozwolenie wodno prawne dotyczących m. in. wykazania zgodnie z podaną metodą braku negatywnego wpływu na osiągnięcie celów środowiskowych związanych z jakością lub ograniczenie wprowadzania ścieków tylko do tych odbiorników, gdzie nie występuje zagrożenie związane z jakością, podane w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Przepisy te obligować powinny także użytkowników do redukcji odprowadzanych substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. W zakresie ograniczeń dla wykonywania nowy urządzeń wodnych, zaproponowano wymóg budowania tylko takich budowli, które nie będą ograniczały swobodnej migracji ryb, wskazanych w załącznikach nr 5 i 6 do rozporządzenia. Przepis rozciągnięto na istniejące budowle, które w wyniku planowanych remontów lub rozbudowy będą zgodne z wymaganiami przedstawionymi w WKW pod warunkiem zastosowania odpowiednich przytoczonych rozwiązań technicznych przywracających ciągłość morfologiczną. Dla urządzeń spełniających 20

21 koncentrację przepływu wody, gwarantującego uzyskanie przy wymienionym przepływie na przelewie głębokości wody nie mniejszej niż trzykrotna wysokość dorosłego osobnika największego z gatunków ryb, o których mowa w 4 ust. 2 pkt 1 lit. b. funkcję energetyczną lub zaopatrujących w wodę wprowadzono wymóg zastosowania niezbędnych urządzeń ochronnych dla ryb. Dla wprowadzonych ograniczeń zastosowano wyjątki do zastosowania dla istniejących budowli, pod warunkiem ich wyposażenia w określone w przepisie urządzenia dotyczące kształtu i przepustu istniejących przelewów Ograniczenia, o których mowa w ust. 1, nie obowiązują w przypadku zastosowania postanowień art. 38j ustawy Prawo wodne. 7. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem, jednak nie wcześniej, niż po 14 dniach od ogłoszenia w Dziennikach Urzędowych Województw: Dolnośląskiego, Lubuskiego, Opolskiego, Śląskiego oraz Wielkopolskiego. Przepis regulujący wyjątki od zastosowania zaproponowanych ograniczeń w zakresie możliwości zastosowania derogacji, odwołując się do obowiązujących przepisów Prawa wodnego. Przepis końcowy dotyczący wejścia rozporządzenia WKW w życie, uwzględniający procedurę publikacji w dziennikach urzędowych województw. Ocena zapisów szczegółowych wymagań W scharakteryzowanym powyżej projekcie rozporządzenia warunków korzystania z wód regionu wodnego, odnoszącym się do szczegółowych wymagań względem stanu wód propozycje zastosowanych przepisów należy ocenić pozytywnie, gdyż nie dublują one postanowień innych aktów prawa a w większości precyzują istniejące, ogólne zapisy dotyczące definicji przepływu nienaruszalnego i miarodajnego, stosowane m. in. w rozporządzeniu wykonawczym do Prawa budowlanego w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie (Dz. U ) czy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U j.t. z późn. zm.). Wykorzystanie tych przepisów będzie mieć miejsce w procedurach administracyjnych, gdzie przy prowadzonych postępowaniach przepisy WKW powinny pomóc w weryfikacji oddziaływania danego przedsięwzięcia na wody oraz bioróżnorodność. Przykładem jest potencjalne wykorzystanie przepisu a i b przez organy wydające pozwolenia wodno prawne, które może dotyczyć właściwej oceny, opracowywanych na potrzeby postępowania wodno prawnego, instrukcji gospodarowania wodami czy operatów wodno prawnych. W przypadku obowiązywania lub sporządzenia na obszarze regionu wodnego projektów planów ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody czy parku krajobrazowego, a także przy dokonywaniu zmian w tego typu dokumentach w zakresie przepływu nienaruszalnego, należy pamiętać, że postanowienia WKW nie będą naruszały postanowień tych aktów szczegółowych, gdyż stanowią one zaostrzenie celów środowiskowych. W przypadku braku planów ochrony lub planu zadań ochronnych dla obszarów chronionych przepisy WKW w zakresie szczegółowych wymagań związanych z przepływem nienaruszalnym dają możliwość minimalnego uzupełnienia luki w tym zakresie. Zaletą rekomendowania w WKW jednej metody obliczania przepływu nienaruszalnego jest efekt porównawczości w obrębie zlewni jak i całego regionu, niezależnie od dodatkowych szczegółowych wymogów właściwych administracyjnie organów. Przepisy z zakresu szczegółowych wymagań, stawiające przed częściami wód, objętymi projektem rozporządzenia w sprawie ustalenia WKW, dodatkowe wymagania w zakresie ciągłości morfologicznej są zgodne z zakresem delegacji ustawowej i zasadami legislacji. Należy zwrócić uwagę na konieczność postawienia wymagań jedynie niektórym wybranym ciekom i ich odcinkom dla uzyskania optymalnej drożności w całym regionie wodnym, bez konieczności zaostrzania celów 21

22 środowiskowych tam, gdzie nie jest to niezbędne z uwagi na osiągnięcie celów środowiskowych, zdefiniowanych na poziomie dobrego stanu lub potencjału jednolitych części wód. Szczegółowe wymagania dotyczące obniżenia słupa wody w studni podczas eksploatacji wód podziemnych, jak wskazują autorzy projektu w Uzasadnieniu do projektu rozporządzenia, dotyczą konieczności wprowadzenia jednoznacznych zasad zachowania równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem utworów wodonośnych. Przepis stanowi element standaryzujący w korzystaniu z zasobów wód podziemnych, mający wymierne znaczenie dla zahamowania negatywnego trendu stałego obniżania się zwierciadła wód, co w efekcie może prowadzić do pogorszenia stanu ilościowego jednolitych części wód podziemnych. Kolejnymi wymogami uzupełniającymi dla wytycznych stanu ilościowego i jakościowego wód podziemnych, są przepisy dotyczące granicznych wielkości możliwego poboru z wód podziemnych, związane z ustalonymi dla każdego z pięter wodonośnych zasobami eksploatacyjnymi. Konieczność przestrzegania wymagań w tym zakresie jest kluczowe z punktu widzenia utrzymania dobrego stanu ilościowego a w konsekwencji również chemicznego. Przepis ten koresponduje z dodatkowym wymogiem niepogarszania jakości wód podziemnych poprzez przekwalifikowanie jego stanu do niższego. Powyższa analiza szczegółowych wymagań stanowi element oceny adekwatności proponowanych przepisów. W omawianym przypadku przepisy projektu rozporządzenia WKW uzupełniają lukę w zakresie jednolitego w skali regionu podejścia do ustalania minimalnej wielkości przepływu nienaruszalnego oraz definicji ciągłości morfologicznej cieku dla wód powierzchniowych oraz normują i promują jednocześnie praktyczne aspekty korzystania z wód podziemnych, dlatego należy stwierdzić, że zasadność ich użycia w rozporządzeniu jest udowodniona. Ocena zapisów priorytetów Proponowane przepisy, w zakresie kolejności wykorzystywania dostępnych zasobów wodnych jak i sposobu ich wykorzystania, można scharakteryzować jako rozwinięcie art. 2 Prawa wodnego. Propozycje projektu rozporządzenia w sprawie ustalenia WKW odnoszą się do konieczności zapewnienia wody wszystkim korzystającym, również gatunkom i siedliskom zależnym od wód. Kolejność w przyznawaniu zasobów odzwierciedla zaspokojenie w pierwszym rzędzie potrzeb związanych z życiem i zdrowiem ludzi, w tym ekosystemom, a w dalszej perspektywie innym formom użytkowania. Rozszerzeniem tej zasady jest ustalenie dostępnych zasobów na cele gospodarcze wykorzystując podział wód na cenniejsze, podziemne, słabiej odnawialne, przeznaczone głównie do spożycia, oraz łatwiej dostępne, słabsze jakościowo wody powierzchniowe z przeznaczeniem głównie na cele mniej wymagające. W tak ujętych priorytetach uwidacznia się spójność pomiędzy wymaganiami dla wód, ich ochroną i dostępnością, dlatego porównując obecną normę, dotyczącą priorytetów, z propozycjami zawartymi w projekcie ocenianego dokumentu można zauważyć, że znaczenie tych ostatnich dla organów władnych w dysponowaniu zasobami może być znaczące. W przypadkach spornych, np. rozpraw wodno-prawnych z udziałem wielu użytkowników chcących korzystać z tego samego zasobu, zastosowanie proponowanych przepisów daje szansę skuteczniej bronić praw strony oraz osiągnięcia zadanych celów środowiskowych. Ważnym aspektem w ocenie adekwatności zastosowanych zapisów jest obecność w priorytetach elementu bioróżnorodności, jako równorzędnego korzystającego z wód. Poza gwarancją pozytywnego oddziaływania na cele środowiskowe, zapis ten jest realizacją zasad zrównoważonego rozwoju (3,11). 22

23 Priorytety w zakresie urządzeń wodnych odwołują się do szczegółowych wymagań w tym zakresie. Stanowi to naturalną konsekwencję wprowadzenia za pośrednictwem priorytetów obowiązku promowania rozwiązań sprzyjających zachowaniu lub poprawie ciągłości cieków naturalnych i silnie zmienionych. Ostatecznie w ocenie należy uznać, że proponowane zapisy, dotyczące priorytetów w zaspokajaniu potrzeb wodnych, w swoim zakresie oraz poprawności legislacyjnej a przede wszystkim w oddziaływaniu na spełnienie celów środowiskowych spełniają wszystkie wymagania delegacji ustawowej. Ocena zapisów ograniczeń w korzystaniu z wód Zaproponowane ograniczenia w korzystaniu z wód odnoszą się do wszystkich wymienionych w delegacji ustawowej aspektów działalności człowieka. Konstrukcja przepisów umożliwia zestawienie obostrzeń dla poborów, zrzutów oraz budowli wodnych. Taki zabieg pozwala na czytelną interpretacje i pozwala dostrzec logiczność i związek przyczynowo skutkowy pomiędzy ograniczeniami w danej grupie jak również łączność z wcześniejszymi przepisami odnoszącymi się do szczegółowych wymagań i priorytetów. Dla wód podziemnych zastosowane ograniczenia odnoszą się nie tylko do korzystających z wód jako użytkowników, ale również tych, których potencjalna działalność może prowadzić do naruszenia szczegółowych wymagań przedstawionych powyżej. Przykładem jest ograniczenie prowadzonych odwodnień budowlanych. Taka interpretacja przepisu pozwala właściwym organom na zastosowanie go w toczących się postępowaniach wodno prawnych nie prowadzących do poboru wody, a jedynie do działalności w środowisku wodnym. Dalsze ograniczenia dla korzystających z wód podziemnych nastawione są na przeciwdziałanie negatywnym trendom i maksymalną ochronę oraz rozwinięcie zasad wykorzystania wód zaproponowanych w priorytetach. Niemniej pojawia się wątpliwość, czy zakres proponowanych przepisów nie wykracza poza dostępne środki prawne WKW. Zaproponowany przepis służący ochronie ilościowej wód podziemnych, jak przytoczono w uzasadnieniu do rozporządzenia, polegający na rezerwacji obszaru zasobowego ujęcia jedynie do celów wykorzystania na cele komunalne jest tożsamy z instytucją stref ochronnych ujęć wód, służących ochronie zasobów wodnych przeznaczonych do picia a zagrożonych ilościowo i jakościowo. Proponowane ograniczenie może być interpretowane jako zastosowanie ochrony zasobów ujęcia wykorzystywanego do spożycia a priori, podczas gdy istnieją odpowiednie przepisy regulujące te zagadnienia w Prawie wodnym. Ograniczenia w zakresie wprowadzania ścieków oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód są w projekcie sformułowane ogólnie, nawiązując do obowiązujących szczegółowych unormowań w tym zakresie. Wykorzystując znane i negatywne trendy, sformułowano za to ograniczenia bazując na przestrzennym zróżnicowaniu obszarów o większym ryzyku nieosiągnięcia celów środowiskowych, dla których ograniczono do minimum możliwość emisji zanieczyszczeń do wód. W podobny sposób zastosowano rozkład przestrzenny podatności na zanieczyszczenia wód podziemnych i zaproponowano ograniczenia w sferze zwykłego korzystania z wód, związanego ze zrzutem zanieczyszczeń do ziemi. Takie rozwiązanie, dopuszczalne w projektowaniu warunków korzystania z wód, umożliwia precyzyjne zastosowanie ograniczeń, co ma 23

24 znaczenie szczególnie tam, gdzie nie będą wdrażanie warunki korzystania z wód zlewni. Jest to jednocześnie dowód na prawidłowe, adekwatne do zdefiniowanych potrzeb użycie środków zaradczych jakimi są warunki korzystania z wód. Kolejne ograniczenia dla użytkowników, związane z chęcią zredukowania zanieczyszczeń oraz poprawą stanu lub potencjału jakościowego wód, jest nałożenie, podobnie jak w przypadku sposobu obliczania przepływu nienaruszalnego, wymogu obliczania przepływu miarodajnego, umożliwiającego ocenę faktycznego wpływu zrzutu na odbiornik. Taki wymóg umożliwi organom identyfikację i w efekcie wdrożenie obowiązujących norm dla koniecznych w ocenie jakości wód wskaźników. Oceniając adekwatność zastosowanych przepisów można stwierdzić, że podjęte środki mogą i powinny przyczynić się do redukcji emisji ładunku zanieczyszczeń, lecz jedynie pod warunkiem zastosowania przepisów w praktyce przez odpowiednie organy, użytkowników wód i autorów operatów wodno prawnych, czyli na każdym z etapów postępowania administracyjnego. Ograniczenia w korzystaniu z wód ustalone dla nowych oraz istniejących budowli w zakresie ich remontu lub rozbudowy, wynikają wprost ze szczegółowych wymagań odnoszących się do hydromorfologicznych oddziaływań budowli wodnych na cieki. Przeciwdziałając zaburzeniom ciągłości i reżimu hydrologicznego, które determinują dobry stan / potencjał wód, zaproponowano szereg powiązanych z wcześniejszymi zapisami ograniczeń, bazując na sporządzonych specjalistycznych opracowaniach w tym temacie, m. in. wykorzystując "Ocenę potrzeb i priorytetów udrożnienia ciągłości morfologicznej rzek na obszarach dorzeczy w kontekście wymagań osiągnięcia dobrego stanu i potencjału ekologicznego JCWP. Dzięki zastosowanym definicjom w przepisach ogólnych konstrukcja samych ograniczeń jest czytelna, dzięki odwołaniom do wcześniejszych, wyjaśnionych kwestii. W ten sposób możliwość zastosowania zaproponowanych ograniczeń nie budzi zastrzeżeń i obaw, co do ich kontekstu oraz celu, stanowi bowiem naturalne rozwinięcie tych samych zagadnień, począwszy od szczegółowych wymagań przez priorytety do właściwych przepisów ograniczających. Ocena załączników Wykorzystanie w projekcie załączniki graficzne, tabelaryczne oraz tekstowe podnoszą jakość projektu zwiększając jego adekwatność, dzięki precyzyjnemu użyciu dostępnych środków i narzędzi, określonych w delegacji ustawowej. Mankamentem, w ten sposób przygotowanych informacji dla odbiorcy, jest zagrożenie wymogu częstszej ich aktualizacji, powiązanej - dzięki wykorzystanym danym - z koniecznością cyklicznej aktualizacji Planu Gospodarowania Wodami. Podsumowując przeprowadzoną analizę projektu WKW można stwierdzić, że zarówno zakres zaproponowanych środków, ich rozwinięcie, powiązania logiczne i merytoryczne pomiędzy częściami projektu, a także użyta forma konstrukcji aktu, przyczyniają się do ogólnej pozytywnej oceny projektu. 3.4 Ocena sposobu wdrażania i zaproponowanych wskaźników Zadanie wskaźników oceny skuteczności WKW spełnia w głównej mierze, wytyczony i prowadzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, monitoring wód, na który składa się monitoring 24

25 operacyjny, diagnostyczny oraz celowy JCWP i JCWPd. Unormowania w tym zakresie tj. szczegółowy zakres i metody prowadzenia monitoringu zostały opisane w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U ). Szczegółowy charakter WKW otwiera jednak możliwość przyjęcia dodatkowych zasad kontroli wdrażania przyjętych przepisów, poprzez monitorowanie ich stosowania tak jak innych rozporządzeń Dyrektora RZGW. Jako organ wprowadzający przepisy prawne oraz wiodący w procesie wdrażania RDW w regionie wodnym, RZGW posiada środki kontroli gospodarowania wodami oraz możliwość udziału w procedurze postępowań administracyjnych, dotyczących przyznawania pozwoleń wodno prawnych w ramach powszechnego i szczególnego korzystania z wód. Biorąc pod uwagę miejsce WKW w procesie planowania gospodarowania wodami w rozumieniu RDW i Prawa wodnego, zaproponowane w projekcie rozporządzenia zagadnienia, dotyczące celów środowiskowych oraz rozwiązania szczegółowych wymagań, priorytetów i ograniczeń w korzystaniu z wód, będą pod wpływem zmian w PGW ulegały weryfikacji. Wymagany art. 113 ust. 2a Prawa wodnego cykliczny przegląd dokumentacji planistycznych RDW przez Dyrektora RZGW można uznać za kolejny wskaźnik realizacji i skuteczności i postanowień rozporządzenia w sprawie ustalenia WKW. Brak w obowiązującym prawie dedykowanych dla WKW propozycji monitorowania i wymiernych wskaźników oceny ich wdrażania np. poprzez systematyczne raportowanie ocen wdrażania i skuteczności oddziaływania na proces wspomagania osiągania założonych celów środowiskowych, można uzupełnić poprzez takie kompletowanie przez RZGW informacji o udzielanych wskazaniach i uwagach do projektów decyzji, aby można było prześledzić proces stopniowej zmiany kryteriów w dostępie do zasobów wodnych w skali całego regionu. Odniesienie się do zgodności postanowień WKW w procedurze wydawania decyzji wodno-prawnych może być wymagane przez RZGW np. w treści ich sentencji już podczas zawiadomienia o prowadzonym postępowaniu lub ostatecznie przed uprawomocnieniem się decyzji wodno-prawnej. Wymóg taki, spoczywający na organach udzielających pozwoleń, można wynieść z obligatoryjnego uwzględnienia norm WKW nie tylko wynikających ze stosowania aktu prawa miejscowego, ale również na podstawie istniejących przepisów n. in. art. 22 ust.1, art. 39, art. 125 pkt 1, art. 126 pkt 1, art. 131, art. 132 ust.2 pkt. 4 i 5 czy art. 136 ust 1 pkt 7 i ust. 2 Prawa wodnego. Przytoczone propozycje środków służących ocenie skuteczności wdrażania zapisów WKW jak również ich wpływowi na osiągnięcie celów środowiskowych ograniczają się głównie do pośrednich środków prawnych. Jest to konsekwencją niewielkich środków interwencji bezpośredniej, jakie przysługują RZGW w świetle obowiązujących przepisów. Wyjątek stanowi narzędzie kontroli gospodarowania wodami, gdzie możliwa jest weryfikacja bezpośrednia. 3.5 Ocena powiązań rozporządzenia WKW z innymi dokumentami strategicznymi Wybrane dokumenty szczebla unijnego i międzynarodowego Ramowa Dyrektywa Wodna 25

26 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna jest najważniejszym dokumentem podejmującym zagadnienia gospodarowania wodami. Głównym zadaniem wynikającym z zapisów RDW jest osiągnięcie dobrego stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego dla wód powierzchniowych oraz właściwego stanu ilościowego i chemicznego w przypadku wód podziemnych, bądź utrzymanie dobrego stanu wód do roku Postanowienia niniejszej Dyrektywy zostały zaimplementowane do Prawa wodnego, w którym zawarte są zapisy dotyczące konieczności wdrożenia działań służących osiąganiu wyznaczonych celów środowiskowych (osiągania dobrego stanu wód). Sposoby osiągania wyznaczonych celów zawarte są w Planach gospodarowania wodami na obszarach poszczególnych dorzeczy. Zgodnie z zapisami Prawa wodnego Program wodno-środowiskowy kraju (PWŚK) jest jednym z podstawowych dokumentów planistycznych Polski, który ma umożliwić realizację wymagań wskazanych w RDW dotyczących konieczności opracowania programów działań służących osiągnięciu zakładanych celów środowiskowych. Istotny element Planów gospodarowania wodami stanowi podsumowanie działań zawartych w Programie wodno-środowiskowym kraju. Wskazane działania powinny być zrealizowane w obrębie poszczególnych dorzeczy do 2015 r., bądź w uzasadnionych przypadkach w okresie późniejszym. Działania te odnoszą się do konkretnych przedsięwzięć, jak również dotyczą środków o wymiarze administracyjnym, ekonomicznym, badawczym oraz edukacyjnym i informacyjnym. Realizacja WKW związana jest z wdrażaniem zapisów RDW, poprzez realizację działań wynikających bezpośrednio z programu działań. W kategorii działania organizacyjno prawne i edukacyjne dla dorzecza Odry w PWŚK zawarto działanie polegające na opracowaniu warunków korzystania z wód regionu. Ponadto wedle zapisu art. 113 Prawa wodnego, zaimplementowanego z RDW opracowanie warunków korzystania z wód stanowi jeden z elementów procesu planowania w gospodarowaniu wodami. Zapisy zawarte w RDW zostały przetransponowane m.in. do ustawy Prawo wodne, która reguluje zasady opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego. Strategia Europa 2020 Strategia Europa 2020 stanowi długookresowy program rozwoju społeczno gospodarczego Unii Europejskiej (UE) zatwierdzony przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r. Nowy program zastąpił Strategię Lizbońską, która realizowana była od 2000 r. W dokumencie zaakcentowano potrzebę wspólnego działania państw członkowskich w celu wdrażania reform umożliwiających rozwiązywanie problemów związanych z takim aspektami jak globalizacja, starzenie się społeczeństwa, potrzeba racjonalnego wykorzystania zasobów oraz wspólnej pracy na rzecz wychodzenia z kryzysu. By móc osiągnąć powyższe założenia sprecyzowano trzy priorytety: 26

27 wzrost inteligentny rozwój opierający się na wiedzy i innowacjach, wzrost zrównoważony polegający na rozwoju w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów oraz konkurencyjnej, wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu polegający na popieraniu gospodarki z wysokim stopniem zatrudnienia oraz zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. W zakresie oceny postępów z realizacji Strategii sformułowano pięć celów rozwojowych, które powinny zostać osiągnięte w 2020 roku na poziomie unijnym: Cel 1. Osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75%, Cel 2. Poprawa warunków prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej, Cel 3. Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, Cel 4. Podniesienie poziomu wykształcenia, Cel. 5. Wspieranie włączenia społecznego. Zapisy strategii obejmują założenia na zupełnie innym stopniu szczegółowości niż projekt WKW. Z uwagi na charakter Strategii i jej wysoki stopień ogólności nie podejmuje ona bezpośrednio zagadnień regulowanych w ramach WKW. WKW regulują kwestie dotyczące gospodarowania wodami, przez co wpisują się w główne założenia strategii w zakresie racjonalnego wykorzystania zasobów. Zatem zagadnienia podejmowane w WKW nie stoją w sprzeczności z założeniami Strategii Europa Plan ochrony zasobów wodnych Europy Plan ochrony zasobów wodnych Europy przyjęto w dniu 14 listopada 2012 r. W niniejszym dokumencie zaprezentowano podsumowanie z doświadczeń w realizacji polityki gospodarowania wodami, w tym wdrażania prawodawstwa europejskiego, w szczególności Ramowej Dyrektywy Wodnej. Analizowany dokument stanowi strategię dążącą do zapewnienia odpowiedniej ilości wody dobrej jakości, by zaspokoić istniejące potrzeby ludzi, gospodarki i środowiska. W planie przedstawiono narzędzia do wykorzystania przez państwa członkowskiego, które mogą wpłynąć na usprawnienie gospodarki wodnej w skali kraju, regionu, dorzecza. Plan zawiera strategię trójstopniową, która ma umożliwić realizację celu wynikającego z RDW polegającego na osiągnięciu dobrego stanu wód do 2015 r. Strategia obejmuje: poprawę wdrażania aktualnej polityki wodnej UE, poprzez pełne wykorzystanie możliwości obecnych przepisów - przykładem jest większe wykorzystanie środków na cele naturalnego potencjału retencyjnego tj. odbudowa terenów podmokłych, równin zalewowych, czy też skuteczniejsze stosowanie zasady zanieczyszczający płaci, poprzez pomiary zużycia wody, odpowiednie ceny wody oraz dokładniejsze analizy gospodarcze, pełniejszą integrację celów polityki wodnej z innymi powiązanymi obszarami np.: rolnictwem, rybołówstwem, energią odnawialną, transportem, czy Funduszem Spójności i funduszami strukturalnymi, uzupełnienie braków w obecnych ramach, głównie w obszarze zwiększania efektywności wodnej. Dlatego też w planie ochrony wód przewidziano ustanowienie przez państwa 27

28 członkowskie rachunków wody i poziomów docelowych odnoszących się do efektywności wodnej. Ponadto przewidziano sporządzenie norm UE dotyczących wtórnego wykorzystania wód. Wdrażanie planu ochrony wód jest ściśle powiązane ze Strategią Europa Dokument Planu reguluje zagadnienia dotyczące gospodarki wodnej, w skali kraju, regionu, czy dorzecza, wskazując odpowiednie narzędzia służące usprawnieniu gospodarki wodnej, co wiąże się również z celami WKW. Warunki regulują zagadnienia poprawy drożności hydromorfologicznej, korzystania z wód, poprawy ich jakości, wyznaczają priorytety korzystania z wód. Zatem zapisy Planu są powiązane z zagadnieniami regulowanymi w ramach WKW Wybrane dokumenty szczebla krajowego Polityka ekologiczna państwa w latach z perspektywą do roku 2016 Polityka ekologiczna Państwa jest dokumentem, którego głównym celem jest stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Analizowany dokument na podstawie aktualnego stanu środowiska wyznacza cele i priorytety ekologiczne, harmonogram działań proekologicznych, poziomy celów długoterminowych oraz środki potrzebne do osiągania celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne, środki finansowe. W analizowanym dokumencie zostały sformułowano cele do 2016 r. dotyczące gospodarowania wodami: racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w sposób umożliwiający ochronę gospodarki wodnej od deficytów wody i zabezpieczenia przed skutkami powodzi, zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej, dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej, skuteczna ochrona zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Warunki korzystania z wód regionu wodnego wprowadzają ograniczenia i priorytety dotyczące korzystania z wód, które wpisują się w cele wyznaczone przez Politykę ekologiczną Państwa w zakresie gospodarowania wodami. Sformułowane cele analizowanego dokumentu są zbieżne z celami WKW. Projekt polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) Polityka wodna kraju stanowi kontynuację i rozszerzenie zapisów Strategii Gospodarki Wodnej. Obydwa dokumenty zawierały kierunki i zasady pozwalające na realizację idei trwałego i zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu zasobami wodnymi w Polsce. 28

29 Stworzenie sprawnie działającego systemu, wykorzystującego mechanizmy prawne i instrumenty ekonomiczne będzie umożliwiało osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, zwłaszcza ekosystemów wodnych i od wód zależnych oraz pozwalał na zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych, wzmacniał bezpieczeństwo powodziowe kraju i ochraniał przed konsekwencjami suszy. Powszechny dostęp ludności do czystej i zdrowej wody oraz ograniczenie niebezpieczeństw powstających w wyniku powodzi i suszy stanowi nadrzędny cel Polityki wodnej państwa. W dokumencie przyjęto sposób zarządzania zasobami wodnymi w układzie zlewniowym. Natomiast, jako podstawowe narzędzia zarządzania wskazano plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, plany zarządzania ryzykiem powodziowym, warunki korzystania z wód. Sformułowane cele w projekcie Polityki dotyczące osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód są zbieżne z celami WKW. Projekt Polityki wskazuje warunki korzystania z wód, jako jeden z podstawowych narzędzi zarządzania zasobami wodnymi, co wskazuje na istotne powiązanie obydwu dokumentów. Program dla Odry 2006 Program dla Odry 2006 stanowi strategię modernizacji Odrzańskiego Systemu Wodnego. Głównym celem Programu jest zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju obszaru dorzecza oraz poszanowaniu bogatych zasobów przyrodniczych występujących na tym terenie oraz niepogarszania stanu środowiska. Osiągnięcie tego celu ma nastąpić poprzez stworzenie systemu zintegrowanej gospodarki wodnej dorzecza Odry, która uwzględnia potrzeby minimalizacji ryzyka powodziowego, ochrony wody i środowiska przyrodniczego, wykonaniu prewencyjnych planów zagospodarowania przestrzennego, przy utrzymaniu i poprawie funkcji transportowych rzeki i jej znaczenia gospodarczego, w tym wykorzystania energetycznego. Zgodnie z ustawą z dnia 6 lipca 2001 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Program dla Odry (Dz.U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1067, z późn. zm.) podstawowymi zadaniami programu są: zbudowanie systemu biernego i czynnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego, ochrona środowiska przyrodniczego i czystości wód, usuwanie szkód powodziowych, prewencyjne zagospodarowanie przestrzenne oraz renaturyzacja ekosystemów, zwiększenie lesistości, utrzymanie i rozwój żeglugi śródlądowej, energetyczne wykorzystanie rzek. Analizowany Program obejmuje działania związane z gospodarowaniem wodami dorzecza Odry, obejmującego obszar, dla którego realizowane są WKW regionu wodnego. Region obejmuje środkową część dorzecza. Zatem uregulowania zawarte w WKW będą miały wpływ na gospodarowanie wodami w obrębie dorzecza. 29

30 Długo i średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju oraz strategie sektorowe Analizowany dokument Strategii długookresowej (DSRK) wyznacza główne trendy, wyzwania oraz scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju w perspektywie długookresowej. Kolejnym dokumentem stanowiącym podstawę do prowadzenia polityki rozwoju kraju jest Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (ŚSRK) będąca najważniejszym dokumentem w perspektywie średniookresowej przedstawiająca cele strategiczne rozwoju kraju oraz ważna dla określenia działań rozwojowych. Oprócz DSRK oraz ŚSRK istotnymi dokumentami służącymi realizacji założonych celów jest 9 zintegrowanych strategii: Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (SIEG), Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego (SRKL), Strategia Rozwoju Transportu (SRT), Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (BEiŚ), Strategia Sprawne Państwo (SSP), Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego (SRKS), Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego: Regiony Miasta Obszary wiejskie (SRR), Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP (SRSBN), Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa (SZRWiR). Zarówno DSRK, ŚSRK oraz wymienione powyżej zintegrowane strategie łączy wspólna hierarchia celów oraz kierunków interwencji. Analizowany dokument DSRK i ŚSRK podejmuje tematykę ochrony środowiska, w tym również komponentu, jakim są wody. Podkreśla, iż jednym z głównych wyzwań rozwojowych w najbliższym dziesięcioleciu będzie osiągnięcie zrównoważonego rozwoju za pomocą harmonijnego połączenia wzrostu gospodarczego z wymogami ochrony środowiska. W strategii DSRK, ŚSRK wskazane są działania dotyczące gospodarowania wodami w odniesieniu do ochrony tych wód. Ponadto niektóre z tych działań mają przełożenia na działania zawarte w niektórych zintegrowanych Strategiach m.in. BEiŚ, SIEG. Ponadto w DSRK, ŚSRK wskazano potrzebę kontynuacji wdrażania i realizacji wymogów RDW. Przedstawione powyżej aspekty stanowią istotne powiązanie z dokumentem WKW. Ponadto zawarte w WKW zapisy będą służyły również ochronie środowiska wodnego oraz stanowią element realizacji wymogów RDW, co także jest w pełni zgodne z założeniami przedstawionymi w DSRK, ŚSRK, a także dokumentach, które odnoszą się do kwestii regulowanych w WKW (tj. BEiŚ, SIEG). Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry oraz Program wodno - środowiskowy kraju Zgodnie z zapisami Prawa wodnego Program wodno-środowiskowy kraju (PWŚK) jest jednym z podstawowych dokumentów planistycznych Polski, który ma umożliwić realizację wymagań wskazanych w RDW dotyczących konieczności opracowania programów działań służących osiągnięciu zakładanych celów środowiskowych tj.: niepogarszanie stanu części wód; 30

31 osiągnięcie dobrego stanu wód: dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych; spełnienie wymagań specjalnych, zawartych w innych unijnych aktach prawnych i polskim prawie, w odniesieniu do obszarów chronionych (w tym wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych, przeznaczonych do celów rekreacyjnych, do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym, do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie); zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub ograniczone zrzuty tych substancji. W katalogu działań w kategorii działania organizacyjno prawne i edukacyjne, znajduje się zadanie polegające na opracowaniu warunków korzystania z wód regionu wodnego. Zatem istnieje bezpośrednie powiązanie pomiędzy zapisami PWŚK a WKW, które stanowią element wykonawczy założeń PWŚK. Istotny element Planu gospodarowania wodami stanowi podsumowanie działań zawartych w PWŚK, obejmujące m.in. zadanie polegające na opracowaniu warunków korzystania z wód regionu wodnego. Realizacja działań wskazanych w katalogu działań ma umożliwić osiągnięcie celów środowiskowych, co jest tożsame z celami wyznaczonymi w WKW. Plan gospodarowania wodami dla międzynarodowego dorzecza Odry Głównym zadaniem wynikającym z zapisów RDW jest osiągnięcie dobrego stanu wód. Jednym z instrumentów, który ma służyć osiąganiu tego celu jest uzgodnione planowanie gospodarowania wodami w dorzeczach. Kraje, które znajdują się w obrębie Międzynarodowego Obszaru Dorzecza Odry, postanowiły opracować Plan Gospodarowania Wodami, który będzie rozważał istotne międzynarodowe problemy gospodarki wodnej w dorzeczu Odry, zidentyfikowane podczas analizy ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych. Założono, iż Plan ten będzie bazował na krajowych Planach Gospodarowania Wodami. W analizowanym dokumencie Planu wskazano działania podstawowe i uzupełniające, które mają służyć osiąganiu celów środowiskowych zgodnych z RDW. Z uwagi na to, iż plan MODO ma bazować na krajowych PGW, zawierających podsumowanie programów działań, w ramach których podejmowana jest tematyka dotycząca opracowania warunków korzystania z wód, uznaje się, że istnieje silne powiązanie pomiędzy planem a WKW. Ponadto działania wskazane w planie MODO mają służyć osiąganiu wyznaczonych przez RDW celów środowiskowych, co jest tożsame z celami wyznaczonymi w WKW. 31

32 3.5.3 Wybrane dokumenty szczebla regionalnego Strategie Rozwoju Województw RW SRW Dolnośląskiego Strategia Rozwoju Województwa do 2020 roku jest podstawą realizacji polityki rozwojowej w regionie. Głównym celem SRW jest nowoczesna gospodarka i wysoka jakość życia w atrakcyjnym środowisku. W dokumencie zawarte są cele szczegółowe, które są spójne z KSRR 2 : Cel 1. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy, Cel 2. Zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej, Cel 3. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, Cel 4. Ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa, Cel 5. Zwiększenie dostępności technologii komunikacyjno informacyjnych, Cel 6. Wzrost zatrudnienia i mobilność pracowników, Cel 7. Włączenie społeczne, podnoszenie poziomu i jakości życia, Cel 8. Podniesienie poziomu edukacji, kształcenie ustawiczne. W ramach zadań SRW przewidziano m.in. wspieranie racjonalnej gospodarki zasobami wód w regionie, co jest zbieżne z zagadnieniami regulowanymi WKW. SRW Lubuskiego Głównym celem SRW jest wykorzystanie potencjałów województwa lubuskiego do wzrostu jakości życia, dynamizowania konkurencyjnej gospodarki, zwiększenia spójności regionu oraz efektywnego zarządzania jego rozwojem. W dokumencie zawarte są cele szczegółowe: Cel 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka regionalna, Cel 2. Wysoka dostępność transportowa i teleinformatyczna, Cel 3. Społeczna i terytorialna spójność regionu, Cel 4. Region efektywnie zarządzany. W analizowanym dokumencie w odniesieniu do celów szczegółowych określono cele operacyjne m.in.: zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód powierzchniowych, ochrona wód podziemnych oraz zapewnienie wszystkim mieszkańcom województwa odpowiedniej jakości wody do picia poprzez uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach, w celu wypełnienia zobowiązań akcesyjnych; budowa i modernizacja sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, ujęć wody oraz stacji uzdatniania wody, poprawa stosunków wodnych zgodnie z programem Mała Retencja Wodna; usprawnienie zarządzania środowiskiem w zakresie retencjonowania wód i zapewniania bezpieczeństwa przeciwpowodziowego: budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych, pogłębianie dna rzek, współpraca jednostek samorządu terytorialnego z kraju i zagranicy (Niemcy) na rzecz realizacji programu ochrony przeciwpowodziowej, polepszenie warunków monitorowania 2 Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego

33 zabezpieczenia przeciwpowodziowego, m.in. poprzez wprowadzenie systemów i programów elektronicznych, uzupełnienie i utrzymanie w ciągłej gotowości magazynów przeciwpowodziowych. Analizowana Strategia obejmuje tematykę gospodarowanie wodami. Zatem uregulowania zawarte w WKW będą miały wpływ na gospodarowanie wodami w analizowanym obszarze. Strategia ta obejmuje również zagadnienia ochrony przeciwpowodziowej, której realizacja będzie wymagała analizy pod kątem zgodności z wymaganiami RDW np. w zakresie wyznaczonych derogacji w przypadku inwestycji posiadających charakter nadrzędnego interesu publicznego. SRW Opolskiego Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego z 2005 r. do 2012 r. wyznaczała główne kierunki rozwoju regionu. Obecnie kierunki te prezentuje nowo przygotowany dokument Strategia Rozwoju województwa opolskiego do 2020 r. W dokumencie przedstawiono siedem celów strategicznych: Cel 1. Konkurencyjny i stabilny rynek pracy, Cel. 2. Aktywna społeczność regionalna, Cel 3. Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka, Cel 4. Dynamiczne przedsiębiorstwa, Cel 5. Nowoczesne usługi oraz atrakcyjna oferta turystyczno kulturalna, Cel 6. Dobra dostępność rynków pracy, dóbr i usług, Cel 7. Wysoka jakość środowiska, Cel 8. Konkurencyjna aglomeracja opolska, Cel 9. Ośrodki miejskie biegunami wzrostu, Cel 10. Wielofunkcyjne obszary wiejskie. Analizowany dokument oprócz celów strategicznych zawiera wyszczególnione cele operacyjne, m.in. racjonalne wykorzystanie zasobów odnawialnych, w tym: ochrona ilości i jakości wód podziemnych i powierzchniowych. Wskazany cel SRW w zakresie ochrony wód jest zbieżny z założeniami WKW. SRW Śląskiego Analizowana Strategia stanowi aktualizację poprzednich Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego. W dokumencie wyznaczono cele strategiczne: A.1. Wysoki poziom wykształcenia i umiejętności mieszkańców, A.2. Rozwinięta infrastruktura nowej gospodarki, A.3. Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka, B.1. Zdrowy i bezpieczny mieszkaniec województwa, B.2. Wysoka jakość środowiska naturalnego, B.3. Atrakcyjne warunki zamieszkania i wysoka jakość przestrzeni, C.1. Duże znaczenie metropolii, miast i regionu w przestrzeni europejskiej, C.2. Wysoka pozycja regionu w procesie kreowania rozwoju Europy, C.3. Silny ośrodek nauki i kultury. W dokumencie w ramach celów strategicznych wyznaczono kierunki działań m.in. utworzenie systemu kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych. Z uwagi na ograniczone zasoby wodne występujące w obrębie województwa wskazano potrzebę podjęcia działań w zakresie racjonalizacji gospodarki wodnej. Działania dotyczące ochrony zasobów wodnych ukierunkowane są na osiągnięcie 33

34 dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz zapewnienie mieszkańcom dostępu do dobrej jakości wody pitnej. Założone cele w zakresie ochrony wód w dokumencie SRW są zgodne z założeniami WKW. SRW Wielkopolskiego Analizowany dokument precyzuje następujące cele strategiczne: Cel 1. Dostosowanie przestrzeni do wyzwań XXI w., Cel 2. Zwiększenie efektywności wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa, Cel 3. Wzrost kompetencji mieszkańców i promocja zatrudnienia, Cel 4. Wzrost spójności i bezpieczeństwa społecznego. W dokumencie SRW w ramach celów strategicznych wyznaczono cele operacyjne m.in. poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi poprzez realizację działań np.: działania na rzecz zwiększania dyspozycyjnych zasobów wodnych wraz z ochroną przeciwpowodziową; poprawą bilansu wodnego regionu, promocją racjonalnego użytkowania surowców, w tym wody. Generalnie zapisy SRW są zbieżne z założeniami WKW. PODSUMOWANIE Przeanalizowane dokumenty Strategii rozwoju poszczególnych województw zawierają cele strategiczne, operacyjne. W większości analizowanych dokumentów na poziomie operacyjnym wskazano zadania, które dotyczą zagadnień gospodarowania wodami, poprawy jakości wód. W tym zakresie zagadnienia te są zbieżne z założeniami i celami WKW. Programy Ochrony środowiska Województw RW POŚW Dolnośląskiego Nadrzędnym celem analizowanego Programu jest dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju Województwa Dolnośląskiego poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, zachowanie jego istotnych walorów, utrzymanie ładu przestrzennego i rozwoju infrastruktury ochrony środowiska. W dokumencie wskazano priorytety ekologiczne, tj. najistotniejsze zagadnienia, których rozwiązanie umożliwi poprawę stanu środowiska na terenie województwa. W zakresie ochrony środowiska wskazano poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Poprzez m.in. cel długoterminowy (do roku 2015) dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych pod względem jakościowym określonym przez RDW. POŚW Lubuskiego Nadrzędnym celem analizowanego Programu jest zrównoważony rozwój Województwa Lubuskiego uwzględniający poprawę i właściwe wykorzystanie środowiska naturalnego. W Programie wskazano w zakresie gospodarki wodnej cel długoterminowy (do 2019 r.) polegający na osiągnięciu i utrzymaniu dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych oraz ochrona przeciwpowodziowa oraz cele krótkoterminowe (do 2015 r.): osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód 34

35 powierzchniowych i podziemnych poprzez m.in. opracowanie i wdrożenie warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni; dobra jakość wód użytkowych i racjonalizacja ich wykorzystywania; zwiększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami powodzi; przywrócenie i ochrona ciągłości ekologicznej rzek. POŚW Opolskiego Analizowany dokument zawiera w ramach ochrony zasobów wodnych, w tym ochrony przed powodzią następujące cele średniookresowe (do 2014 r.) - optymalizacja wykorzystania i zrównoważone użytkowanie zasobów wód podziemnych; ochrona głównych zbiorników wód podziemnych, które stanowią główne/strategiczne źródło zaopatrzenia ludności w wodę; ochrona przed powodzią. W odniesieniu do zagadnień poprawy jakości wód podziemnych i powierzchniowych wskazano cele średniookresowe (do 2014 r.) w następujących problemowych obszarach działań: zarządzanie zasobami wodnymi, zaopatrzenie w wodę poprawa jakości wody pitnej, gospodarka ściekowa. W ramach zarządzania zasobami wodnymi wskazano działanie polegające na opracowaniu warunków korzystania z wód regionu. POŚW Śląskiego Nadrzędnym celem analizowanego Programu jest rozwój gospodarczy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego województwa. W Programie wskazano w zakresie zasobów wodnych cel długoterminowy (do 2018 r.) polegając na przywróceniu wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrony jakości wód podziemnych i racjonalizacji ich wykorzystania oraz cele krótkoterminowe (do 2013 r.): stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania gospodarką wodną na obszarze województwa; zapewnienie dobrej jakości wody pitnej oraz ochrony jej ujęć; poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych; racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi; zwiększenie retencji w zlewniach oraz zapobieganie skutkom wezbrań powodziowych; odtworzenie ciągłości ekologicznej rzek, ochrona naturalnych dolin rzecznych oraz renaturalizacja rzek. POŚW - Wielkopolskiego Analizowany dokument definiuje priorytety ekologiczne do 2015 r. m.in. w obszarze racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. Wyznaczone priorytety dotyczą m.in. zagadnień małej retencji, ograniczeń wynikających z ustanowionych obszarów GZWP, realizacji planów zarzadzania ryzkiem powodziowym. W programie przedstawiono również priorytety ekologiczne dla obszaru - jakość wód i gospodarka wodno- ściekowa. Priorytety te dotyczą m.in. uprządkowania gospodarki ściekami opadowymi, budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, realizacji KPOŚK. PODSUMOWANIE Założenia przedstawiane w analizowanych dokumentach WPOŚ są zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju umożliwiającą rozwój społeczno gospodarczy przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego, w tym również komponentu, jakim są wody. W opisie programów przybliżono cele, które dotyczą zagadnień gospodarowania wodami. Analizowane dokumenty precyzują cele związane z ochroną wód, poprawą jej jakości, co wskazuje na zgodność z zapisami zawartymi w WKW. Dokumenty poszczególnych programów podejmują również tematykę ochrony przeciwpowodziowej. Realizacja obiektów służących ochronie przeciwpowodziowej, będzie wymagać analizy zgodności poszczególnych inwestycji pod kątem zgodności z wymaganiami RDW w aspekcie 35

36 wyznaczonych derogacji. W części analizowanych dokumentów znajduje się bezpośrednie wskazanie na potrzebę opracowania warunków korzystania z wód regionu. Plany Zagospodarowania Przestrzennego Województw RW Głównym celem planów jest wskazanie struktur przestrzennych i priorytetów, kierunków kształtowania środowiska naturalnego, kulturowego uwzględniając strategiczne kierunki rozwoju społecznego i gospodarczego województw. Analizowane dokumenty planów zagospodarowania przestrzennego województw zawierają działania dotyczące wód powierzchniowych i podziemnych, w tym również ochrony przeciwpowodziowej. Plany zawierają głównie zadania z zakresu modernizacji rozbudowy sieci kanalizacyjnej, oczyszczania ścieków, poprawy jakości wód powierzchniowych, podziemnych. W analizowanych dokumentach przyjęto kierunek zagospodarowania przestrzennego uwzgledniający zachowanie zasobów wód i zapewnienie wysokiej ich jakości. Plany zagospodarowania przestrzennego odwołują się w mniejszym, bądź większym stopniu do założeń wskazanych w dokumentach strategicznych, programowych, studialnych. Większość planów nie odwołuje się bezpośrednio do Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, który zawiera podsumowanie programu działań z PWŚK, będącego kluczowym elementem pozwalającym osiągnąć dobry stan wód. W przyszłości aktualizacje PZPW będą musiały uwzględniać zapisy WKW, jako dokumentu nadrzędnego. Analizując zapisy planów w zakresie ochrony wód zarówno powierzchniowych jak i podziemnych, które będą przybliżać do osiągania wyznaczonych celów środowiskowych, stwierdza się zgodności z celami WKW. Podjęta w PZPW tematyka ochrony przeciwpowodziowej nie jest w świetle przepisów ustawy Prawo wodne regulowana w warunkach korzystania z wód regionu wodnego. Programy małej retencji Programy małej retencji zawierają działania realizowane w obrębie zlewni rzecznych, przy uwzględnieniu uwarunkowań przyrodniczych i gospodarczych. Analizowane dokumenty mają służyć m.in. poprawie bilansu wodnego regionu, chronić wody przed zanieczyszczeniami oraz zapewniać ochronę przeciwpowodziową. Analizowane PMR obejmują okres wdrażania RDW, co narzuca konieczność stosowania zintegrowanego zarządzania zasobami wód, uwzględniającego oczekiwania społeczeństwa, różne dziedziny gospodarki oraz wymogi ochrony środowiska, w tym walory przyrodnicze. Ponadto ukształtowania takich mechanizmów i zasad, które będą wiązały się z samofinansowaniem gospodarki wodnej. Z uwagi na powyższe, cele wskazane w PMR nie stoją w sprzeczności z założeniami WKW. Ponadto realizacja zadań PMR musi uwzględniać wymogi ochrony środowiska, zawarte w dokumentach prawa krajowego. 36

37 Wojewódzkie programy udrożnienia rzek Analizowane programy (Program udrożnienia wód płynących dla celów rybactwa w województwie lubuskim na lata oraz Program ochrony i rozwoju zasobów wodnych województwa śląskiego w zakresie udrożnienia rzek dla ryb dwuśrodowiskowych) wskazują działania umożliwiające odtworzenie populacji cennych gospodarczo ryb dwuśrodowiskowych, minogów w ciekach poszczególnych województw, polegające na przywróceniu im warunków swobodnej migracji. Programy stanowią wytyczne dla realizacji inwestycji, wykonywanych w ramach innych dokumentów m.in. Programów małej retencji, czy Programu dla Odry Podstawa prawna analizowanych dokumentów regulowana jest przez akty prawa krajowego. Ustawa Prawo wodne, Prawo ochrony środowiska regulują problematykę Programów. Warunki korzystania z wód regulują kwestie dotyczące przywracania ciągłości morfologicznej. W załączniku do rozporządzenia znajduje się wykaz cieków szczególnie istotnych oraz cieków lub ich odcinków istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej. Zatem należy uznać zgodność celów wyznaczonych w programach z celami wskazanymi w WKW polegających na przywracaniu ciągłości morfologicznej cieków. Plany ochrony obszarów chronionych W obrębie analizowanego regionu zrealizowano, bądź są w trakcie realizacji plany ochrony obszarów Natura 2000, plany zadań ochronnych obszarów Natura 2000, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych. Opracowane dokumenty planów ochrony obszarów Natura 2000 wskazują zagadnienia do uwzględnienia w studiach uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, wojewódzkich planach zagospodarowania przestrzennego. W większości analizowanych dokumentów nawiązuje się do kwestii gospodarowania wodami, poprawy ich czystości, która jest istotnym elementem utrzymania, bądź odtworzenia właściwego stanu ochrony przedmiotów tej ochrony. Odnosząc się do powyższego zapisu można stwierdzić, iż w tym zakresie występuje zbieżność pomiędzy założeniami planów a zapisami WKW. Ponadto WKW zawierają szczegółowe wymagania służące osiąganiu celów środowiskowych, co będzie miało także związek z jakością wód występujących w obrębie obszarów chronionych. Regionalne Programy Operacyjne RPO woj. Dolnośląskie 37

38 Analizowany Program Operacyjny stanowi główne narzędzie realizacji zapisów Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego. Cel Programu jest zgodny z głównym celem wyznaczonym przez SRW. Dokument Programu zawiera wyznaczone priorytety dotyczące różnych aspektów, m.in. środowiska naturalnego. Celem wyznaczonego priorytetu jest m.in. poprawa stanu środowiska naturalnego i zapobieganie jego degradacji, w tym komponentu, jaki są wody, poprzez wspieranie projektów dotyczących np. budowy/modernizacji oczyszczalni ścieków, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej; działania z zakresu racjonalnego gospodarowania wodą. RPO woj. Lubuskie Przedstawione w Programie Operacyjnym priorytety odpowiadają celom zaprezentowanym w zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Program wyznacza m.in. priorytet dotyczący ochrony i zarządzania zasobami środowiska przyrodniczego, którego celem jest m.in. utrzymanie wysokich standardów ekologicznych w wyniku poprawy funkcjonowania infrastruktury i ochrony środowiska przyrodniczego na poziomie regionalnym i lokalnym. RPO woj. Opolskie Analizowany Program Operacyjny stanowi główne narzędzie realizacji zapisów Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego i ma przyczynić się do osiągnięcia celów wskazanych w SRW. Wyznaczony priorytet w zakresie ochrony środowiska ma za zadnie m.in. poprawę jakości środowiska naturalnego w wyniku unowocześnienia gospodarki wodno - ściekowej oraz zmniejszenia zagrożenia powodziowego. RPO woj. Śląskie Analizowany Program Operacyjny stanowi główne narzędzie realizacji zapisów Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego. Celem wyznaczonego priorytetu w zakresie ochrony środowiska jest ochrona i poprawa jakości środowiska, poprzez m.in. poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych. RPO woj. Wielkopolskie Wyznaczone w analizowanym Programie obszary interwencji wynikają ze Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku Celem wyznaczonego priorytetu w zakresie środowiska przyrodniczego jest poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi regionu, poprzez m.in. zmniejszenie rozmiarów emisji zanieczyszczeń do środowiska, poprawę zaopatrzenia w wodę. PODSUMOWANIE Przedstawione w analizowanych Programach priorytety dotyczą także sfery ochrony środowiska, w tym ochrony wód. Priorytety te są zbieżne z założenia przedstawianymi w WKW. Zarówno w Programach jak i WKW zapisy, działania dążyć będą do poprawy jakości wód. Zatem można uznać, iż analizowane dokumenty oraz WKW są zbieżne w aspekcie wyznaczonych celów. 38

39 4 OCENA SKUTKÓW REALIZACJI ZAMIERZEŃ ROZPORZĄDZENIA WKW ŚRODKOWEJ ODRY Z UWZGLĘDNIENIEM ODDZIAŁYWANIA NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA 4.1 Wody (jakość i zasoby wód) Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia na wody Ocena istotności i możliwości wpływu skutków wdrożenia rozporządzenia w sprawie WKW Odry Środkowej na wody powierzchniowe i podziemne z założenia oparta jest na zamierzonym, zasadniczym wpływie projektu rozporządzenia na wody oraz wszystkie aspekty korzystania z wód przez człowieka. Kwestia rozsądzenia w jakim stopniu wpływ ten będzie pozytywny, tak jak zakładają autorzy projektu rozporządzenia WKW, oraz czego wymaga celowość sporządzenia tego aktu prawa miejscowego, będzie nastawała do wzięcia pod uwagę aspektów charakteryzujących stan oraz użytkowanie wód na całym obszarze regionu wodnego Ocena aktualnego stanu Wody powierzchniowe Region wodny, stanowiący część obszaru dorzecza Odry, wyznaczony jest pomiędzy odcinkiem Odry od 98,6 km do 542,4 km wraz z jej dopływami, wśród których najistotniejsze to prawobrzeżne Mała Panew, Widawa i Barycz oraz lewobrzeżne Nysa Kłodzka, Bystrzyca, Kaczawa, Bóbr i Nysa Łużycka. Dostrzegalny jest asymetryczny charakter regionu, wynikający z ukształtowania terenu, co uwidacznia się w przewadze znacznie rozbudowanych koncentrycznych sieci rzecznych lewobrzeżnych dopływów górskich, mających swoje obszary źródliskowe w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim (źródła Bobru wypływają z wysokości 1190 m n.p.m). Przeciwwagę stanowią prawobrzeżne rzeki nizinne (źródła Baryczy wypływają z wysokości 126 m n.p.m.) o mniejszych spadkach. W dorzeczu gęstość sieci rzecznej jest zróżnicowana i waha się od 2,45 km/km2 w zlewni Baryczy do 0,08 km/km2 w zlewni Nysy Łużyckiej. Rzeka Odra, wyznaczająca główną oś doliny, ma w regionie długość 443,8 km. Od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolnego Odra jest skanalizowana na długości 186 km, tj. zabudowana 24 stopniami piętrzącymi wodę, w tym 23 stale wykorzystywanymi żeglugowo w sezonie nawigacyjnym (zwykle od 15 marca do 15 grudnia). Różnica poziomów zwierciadła wody między początkiem a końcem odcinka skanalizowanego wynosi ok. 64 m. Na dalszym odcinku Odra płynie swobodnie, a jej nurt jest uregulowany przy pomocy ostróg. Na potrzeby procesów bilansowania i monitorowania zarówno zjawisk przyrodniczych charakteryzujących wody powierzchniowe jak i wpływu działalności i wykorzystania dostępnych zasobów wodnych przez człowieka, posłużono się podziałem regionu wodnego na 11 jednostek bilansowych, przedstawionych na Ryc. 2 - zlewnię bilansową Obrzycy 39

40 - zlewnię bilansową Baryczy - zlewnię bilansową Widawy - zlewnię bilansową Małej Panwi - zlewnię bilansową Nysy Łużyckiej - zlewnię bilansową Bobru - zlewnię bilansową Bystrzycy - zlewnię bilansową Kaczawy - zlewnię bilansową Nysy Kłodzkiej - zlewnię bilansową Osobłogi - zlewnię bilansową Przyodrza. Ryc. 2 Zlewnie bilansowe na obszarze regionu wodnego (od 01 do 11) (Źródło: materiały RZGW we Wrocławiu (Opracowanie programów działań dla części wód położonych w regionach wodnych na terenie RZGW we Wrocławiu, 2010 r.) Równocześnie, na potrzeby wdrażania w Polsce Ramowej Dyrektywy Wodnej, podział wód powierzchniowych oparty został na jednolitych częściach wód (JCWP). Podział ten i jego charakterystyka w niniejszym opracowaniu mają kluczowy wpływ na ocenę wpływu postanowień projektowanych WKW, ze względu na zdefiniowane w obrębie JCWP cele środowiskowe, których realizację mają wspomagać oceniane w prognozie zapisy. W regionie wodnym zidentyfikowano łącznie 667 jednolite części wód płynących o łącznej długości około km, scalonych w 125 części wód (SCWP). Zidentyfikowano 374 JCWP części wód naturalnych, 283 JCWP części wód silnie zmienionych (SZCW), a 10 JCWP części wód uznano za sztuczne(scw). Udział procentowy cieków naturalnych, biorąc pod uwagę ogólna liczbę JCWP wskazuje na przewagę cieków naturalnych (Wyk. 1), jednak faktyczna długość 40

41 przekształconych cieków pokazuje tendencję odwrotną (Wyk. 2). Przewaga cieków silnie zmienionych, o obniżonych celach środowiskowych, w pełni odzwierciedla także Ryc. 3 Wyk. 1 Podział cieków ze względu na ich klasyfikacje wg kryterium liczny JCWP (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) Wyk. 2 Podział cieków ze względu na ich klasyfikacje wg kryterium długości JCWP (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) Ryc. 3 Klasyfikacja jednolitych części wód w regionie wodnym (źródło: opr. własne na podstawie danych WFD) W odniesieniu do przedstawionej statystyki można wskazać, że zapisy projektu warunków korzystania z wód powinny swym zakresem szczególnie obejmować zagadnienia związane z 41

42 morfologicznymi i hydrologicznymi przekształceniami wód powierzchniowych, będących przyczyną obniżenia klasyfikacji z naturalnej do silnie zmienionej części wód. W zależności od kwalifikacji i przyporządkowania do kategorii wód naturalnych, silnie zmienionych lub sztucznych, w toku prac I cyklu wdrażania RDW przeprowadzono ocenę ich stanu, przyjmując dla naturalnych części wód podział na bardzo dobry, dobry, umiarkowany, słaby i zły oraz podział dla silnie zmienionych i sztucznych część wód na dobry i powyżej dobrego, umiarkowany, słaby i zły. Ryc. 4 Ocena stanu JCWP w regionie wodnym (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) Przeprowadzona ocena statystycznie nie wykazała w regionie wodnym obecności wód w bardzo dobrym stanie. Łącznie, biorąc pod uwagę liczbę JCWP, jedynie około 20% części wód pozostaje w dobrym stanie, w tym około 15% nie wymaga specjalnych działań w celu jego utrzymania. Zależność ta, biorąc jako kryterium liczbę oraz długość cieków o dobry stanie/potencjale wykazała, podobny rozkład procentowy JCWP. Wyk. 3 rozkład % liczby JCWP ze stanem dobrym Wyk. 4 rozkład % długości cieków ze stanem dobrym 42

43 Wody o dobrym stanie wykazuje 77 JCWP w tym dla przeważającej większości (64 JCWP) nie występuje ryzyko pogorszenia ich stanu. Wody o dobrym potencjale występują w 52 SZCW, a dla ponad połowy (37 SZCW) nie ma zagrożeń związanych z pogorszeniem ich stanu. W dwu częściach wód sztucznych również stan wód kształtuje się na poziomie dobrego potencjału bez zagrożeń związanych z obniżeniem się ich parametrów. Do głównych rzek charakteryzujących się dobrym stanem należą górskie odcinki Nysy Kłodzkiej i Bobru wraz z ich dopływami. Wyk. 5 Klasyfikacja JCW w regionie wodnym Podsumowując przeanalizowane dane pod kątem wskazań dla projektu WKW można ostatecznie zauważyć, że adekwatność wskazana w metodyce prognozy, odpowiadająca zasięgowi proponowanych środków, będzie odnosić się z założenia do części wód, które są zagrożone. Wyk. 5 pokazuje, że spośród wszystkich części wód zdecydowana większość wymaga stosownych regulacji wspomagających proces osiągnięcia przez nie założonych celów środowiskowych. Cele środowiskowe JCWP, zestawione w załączniku nr 3 do projektu rozporządzenia w prawie ustalenia WKW, są wprost proporcjonalne do klasyfikacji części wód, a więc naturalne JCWP powinny do 2015 r. osiągnąć dobry stan wód, natomiast silnie zmienione i sztuczne części wód odpowiednio dobry potencjał. Wyjątkiem tj. odstępstwem są tzw. derogacje, które w zależności od ustalonych przyczyn, można podzielić na: - czasowe z braku możliwości technicznych, dysproporcjonalnych kosztów, jakich pochłonięcie wymagałoby przywrócenie stanu/potencjału dobrego do 2015 r., lub warunki naturalne, uniemożliwiające terminową ich poprawę; - ustalenie mniej rygorystycznych celów co wiąże się z brakiem możliwości technicznych lub zbyt wysokich kosztów; - odstępstwa wynikające z przewidywanych nowych modyfikacji w wyniku celowego przekształcenia charakterystyk fizycznych cieków lub zaplanowanych nowych działalności człowieka w związku ze zrównoważonym rozwojem. Na podstawie informacji zawartych w Planie Gospodarowania Wodami, w dorzeczu Odry wiadomo, że zagrożonych ryzykiem nieosiągnięcia celu środowiskowego do 2015 r. jest 32,5 % ogólnej liczby jednolitych części wód o łącznej długości 5760,71 km. 43

44 Ryc. 5 Zidentyfikowane ryzyko nieosiągnięcia założonych celów środowiskowych JCWP w regionie wodnym Środkowej Odry (źródło: opr. własne na podstawie danych PGW i RZGW). Między innymi w wyniku analiz znanego ryzyka, ostatecznie określono konieczność obniżenia celów środowiskowych i tak z 667 JCWP 217 spośród nich jest zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych w horyzoncie 2015 r. 86 JCWP przewidziano do derogacji czasowych a w przypadku 35 JCWP odroczono osiągnięcie dobrego potencjału ze względu na zaplanowane nowe modyfikacje w charakterystykach fizycznych cieków. Ryc. 6 Wyznaczone derogacje dla osiągnięcia celów środowiskowych JCWP w regionie wodnym (źródło: opr. własne na podstawie danych PGW i RZGW). 44

45 Można zauważyć, że nowe modyfikacje, związane z planowanymi inwestycjami dotyczą głównie cieków istotnych w zlewni Nysy Kłodzkiej oraz na odcinkach Odry natomiast odroczenie czasowe osiągnięcia celów środowiskowych związane z brakiem możliwości technicznych przywrócenia dobrego stanu/potencjału wód dotyczą głównie cieków istotnych zlewni Baryczy. Dla cieków objętych ryzykiem nieosiągnięcia celów środowiskowych bez wyznaczonych dla nich derogacji, propozycje ograniczeń ocenianego projektu w prawie ustalenia WKW będą szczególnie istotne, gdyż od celności proponowanych przepisów zależeć będzie skuteczność wdrażanych programów działań i ostatecznie wypełnienie zobowiązań jakie wynikają z RDW. Liczba takich JCWP stanowi co prawda jedynie około 13,5% całkowitej liczby JCWP w regionie (90 JCWP), podobnie w przeliczeniu na długość cieków istotnych nie przekracza 14,5%. Są to głównie naturalne części wód (53 JCWP), dla których istotne będą przepisy dotyczące poborów oraz zrzutów a także zachowania elementów biologicznych, dla pozostałych 37 JCWP zaklasyfikowanych jako sztuczne i silnie zmienione najistotniejsze dla przywrócenia bądź utrzymania celów środowiskowych będą obostrzenia o charakterze morfologicznym i biologicznym. Jeśli przyjrzeć się ich lokalizacji co prezentuje Ryc. 7, cieki te występują w zlewniach, dla których w większości nie przewidziano opracowania warunków korzystania z wód zlewni takich jak cieków w zlewni Kaczawy, Osobłogi, Przyodrza czy Nysy Kłodzkiej. Ryc. 7 Rozkład cieków objętych ryzykiem nieosiągnięcia celów środowiskowych bez wyznaczonych dla nich derogacji w regionie wodnym (źródło: opr. własne na podstawie danych PGW i RZGW). Z punktu widzenia adekwatności proponowanych przepisów można również przeanalizować zasadność ich zastosowania na przeważającej liczbie cieków bez wyznaczonego ryzyka i derogacji, czyli takich, które w teorii nie wymagają bezwzględnego wsparcia w postaci wyznaczenia zasad korzystania z wód, jakimi są warunki korzystania z wód. Stanowią one około 64% długości wszystkich JCWP, w tym 183 JCWP (32% łącznej długości wszystkich cieków w regionie) wyznaczonych do osiągnięcia dobrego potencjału. Dla tych zmienionych i sztucznych części wód, których rozkład prezentuje Ryc. 8 znaczenie proponowanych ograniczeń i wyznaczenie szczegółowych wymagań 45

46 będą miały szczególnie przepisy odnoszące się do uregulowań związanych z budowlami wodnymi, oraz wymaganiami co do drożności cieków, zarówno ze względu na osiągnięcie jak i w dalszej kolejności utrzymanie ich potencjału. Ryc. 8 Podział i rozkład cieków bez wyznaczonego ryzyka i derogacji w regionie wodnym (źródło: opr. własne na podstawie danych PGW i RZGW). Z uwagi na duże rozdrobnienie jednolitych części wód, na potrzeby planowania w ramach wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej, dokonano ich scalenia tj. połączenia w obszary o podobnym charakterze. W regionie wodnym wyznaczono 126 scalonych części wód. Zagregowane części wód, w celu skuteczniejszego planowania ich poprawy oraz wprowadzania programów działań naprawczych poddano, podobnie jak jednostki JCWP klasyfikacji i ocenie zgodnie z podziałem na naturalne, silnie zmienione oraz sztuczne części wód. Odniesiono również do ich granic analizy istotnych problemów, pojawiające się w regionie wodnym Odry Środkowej, a następnie dostosowano do nich konkretne programy działań, zawarte w Programie wodno - środowiskowym Kraju, mające przeciwdziałać pogarszaniu stanu tych wód oraz utrzymaniu ich dobrego stanu. 46

47 Ryc. 9 Rozkład scalonych części wód w regionie wodnym na tle zlewni bilansowych (źródło: opr. własne na podstawie danych RZGW) Użytkowanie wód Wykorzystanie wód powierzchniowych w regionie wodnym zasadniczo zmienia stosunki wodne w skali zlewni bilansowych oraz całego regionu wodnego. Zmiany te wpływają z kolei znacząco na kształtowanie się nie tylko środowiska naturalnego ale również potrzeb i rozwoju człowieka. Zmiany w naturalnym obiegu wody powodowane są przez: - pobory, w których rozróżnia się pobory do celów komunalnych, nawodnień rolniczych, dla przemysłu, z przeznaczenie dla gospodarki stawowej, oraz do celów retencji; - zrzuty, w tym zrzuty ścieków oczyszczonych, komunalne, bytowe, przydomowe, przemysłowe i technologiczne, wód chłodniczych, zawierające substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego, wód poprodukcyjnych ze stawów hodowlanych karpia i pstrąga, wód popłucznych, kopalnianych oraz przerzuty wód; - zmiany morfologiczne i hydrologiczne w obrębie koryt rzecznych, jezior oraz całych zlewni, wynikające z zabudowy hydrotechnicznej, regulacji, retencji, żeglugi, urbanizacji, melioracji, potrzeb ochrony przeciwpowodziowej i przekształceń górniczych. W regionie wodnym zidentyfikowano łącznie 940 ujęć (stan na r.). W tym 52 ujęcia wód do celów pitnych oraz około 105 ujęć zaopatrujących przemysł. Presje związane z ilością poborów na cele nawodnień występują w około 88 punktach poboru. Dominującym 47

48 użytkownikiem wód powierzchniowych w regionie pozostaje gospodarka stawowa, zarówno w liczbie ujęć tj. około 571 (co stanowi ponad 60% wszystkich ujęć wód powierzchniowych) jak i wywieranej presji, przykładem może być ujęcie z największą wydajnością w regionie dla zaopatrywania Stawów Milickich w wysokości Q max =700 m 3 /s. Cechą charakterystyczną dla tej grupy użytkowników jest pobór sezonowy w tym wzmożony wiosenny. Pozostała liczba ujęć (124) przeznaczona jest na inne cele. Wyk. 6 Rozkład ilościowy ujęć wód powierzchniowych w zlewniach bilansowych regionu wodnego (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) Poniższy rozkład zsumowanych poborów dobowych w zlewniach pokazuje, że obok zlewni Bobru z największą liczbą ujęć wód powierzchniowych, również zlewnia bilansowa rz. Baryczy charakteryzuje się największym nasileniem presji związanych z nadmiernym eksploatowaniem zasobów wodnych. Zastosowana gradacja wskazuje, w których zlewniach proponowane przepisy projektu WKW będą miały największe znaczenie, zarówno jeśli chodzi o ograniczenia i spełnienie szczegółowych wytycznych norm środowiskowych, ale także ze względu na proponowaną kolejność priorytetów w korzystaniu z wód. Z punktu widzenia istotności czynników bezpośrednio związanych z wykorzystaniem wód niepomijalne znaczenie ma zjawisko pośrednio związane z poborem wód, czyli między zlewniowe przerzuty wody powierzchniowej, w regionie wodnym stosowane na cele komunalne m. in. dla MPWiK we Wrocławiu ze zlewni Nysy Kłodzkiej do zlewni Oławy w wysokości około m 3 /d. 48

49 Ryc. 10 Rozkład poborów ujęć wód powierzchniowych w zlewniach bilansowych regionu wodnego (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) W regionie wodnym zidentyfikowano około 1866 punktów zrzutu ścieków, posiadających pozwolenia wodno prawne. Pod względem rodzaju zrzucanych ścieków najliczniej reprezentowane są zrzuty komunalne (około 590 punktów) oraz zrzuty wód opadowych (593). Ponadto w regionie rozpoznano blisko 100 punktów zrzutu ścieków przemysłowych oraz podobna ilość zrzutów ze stawów karpiowych i około 40 punktów zrzutu wód ze stawów pstrągowych. Pozostała liczba zrzutów około (445) niesie ze sobą emisję zanieczyszczeń z innych typów działalności. Największą liczbę zrzutów notuje się w zlewni Odry, tam też występuje największy zrzut jednorazowy o wysokości do 80 m 3 /s emitowany przez HCS Sp. z o.o. w gm. Lewin Brzeski. Wyk. 7 Rozkład ilościowy zrzutów w zlewniach bilansowych regionu wodnego (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) 49

50 Badając rozkład sumy zrzucanych ścieków można zauważyć, że największe presje związane z punktowymi ogniskami zanieczyszczeń występują na obszarze Przyodrza oraz w zlewni Bobru. Warty odnotowania jest również niewysoki, w porównaniu z innymi zlewniami, poziom wielkości zrzucanych ścieków w zlewni Kaczawy. Porównując uzyskane dane z wartościami sum poborów, przedstawionymi wcześniej, wartości te w przybliżeniu pokrywają się. Wnoszone do środowiska wodnego zanieczyszczenia to w przypadku ścieków komunalnych głównie związki organiczne (określane wskaźnikami BZT 5 i ChZT), zawiesiny, azot i fosfor ogólny. Odmiennym problemem są zrzuty pochodzące z zakładów przemysłowych oraz górniczych, emitujących do wód zanieczyszczenia organiczne, nieorganiczne (sole mineralne, związki metali ciężkich, wolne kwasy, azotany siarczany, chlorki i in.), różnego rodzaju zawiesiny oraz zanieczyszczenia termiczne. Jedynym obszarem gdzie brak zidentyfikowanych zrzutów ścieków przemysłowych jest zlewnia Obrzycy. Ryc. 11 Rozkład punktów zrzutu zanieczyszczeń w zlewniach bilansowych regionu wodnego (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) Potencjalnym zagrożeniem dla wód powierzchniowych są ścieki, zrzucane z oczyszczalni przydomowych. Z uwagi na brak ich rejestracji zrzuty te w przypadku zwiększonej koncentracji obszarowej mogą przyczyniać się do pogorszenia ich stanu chemicznego, szczególnie w okresie ich niskich przepływów. Cieki istotne w zlewniach bilansowych poddane są oddziaływaniu człowieka również poprzez ich zabudowę obiektami piętrzącymi, takimi jak elektrownie wodne, jazy, stopnie wodne czy zbiorniki wodne. Zadaniem ich może być stabilizacja koryta, piętrzenie wody dla potrzeb gospodarczych i komunalnych, transport czy zapobieganie zagrożeniom powodziowym. Największa liczba zabudowy sieci cieków istotnych jest zauważalna w zlewni Nysy Kłodzkiej (około 648 obiektów) oraz zlewni Bobru (634 obiektów). Ma to związek m. in. z dużym potencjałem energetycznym cieków górskich. Znaczna presja związana z przegrodami na ciekach występuje również w zlewniach rolniczych takich 50

51 ja zlewnia Barycz (426 obiektów). Budowle wodne w zlewni Przyodrza (403) są związane z przebiegiem szlaku wodnego, natomiast najmniejszą liczbę obiektów piętrzących notuje się w zlewni Osobłogi (26 obiektów). Wyk. 8 Liczba budowli wodnych w zlewniach bilansowych regionu wodnego Odry Środkowej (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) Ryc. 12 Porównanie danych dotyczących liczby występujących obiektów piętrzących oraz sumy ich wysokości w zlewniach bilansowych regionu wodnego (źródło: opr. własne na podst. danych RZGW) Rozpatrując oddziaływanie antropogeniczne na cieki regionu wodnego, zsumowano również wysokość budowli piętrzących w zlewniach bilansowych. Zaskakująca jest przewaga sumy piętrzenia wszystkich budowli w zlewni Baryczy, dla której wynosi ona łącznie ponad 415 m. W dalszej kolejności plasują się zlewnie Bobru (263,73 m łącznej wysokości budowli piętrzących, oraz 51