POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W PRZEKROJU TERYTORIALNYM W 2015 R.

Transkrypt

1 GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY CENTRAL STATISTICAL OFFICE POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W PRZEKROJU TERYTORIALNYM W 015 R. AREA AND POPULATION IN THE TERRITORIAL PROFILE IN 015 Statistical Information and Elaborations Informacje i opracowania statystyczne Warszawa 015

2 Opracowanie publikacji Preparation of the publication kierujący supervisor GUS, Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów CSO, Methodology, Standards and Registers Department Ireneusz Budzyński dyrektor Departamentu director of the Department zespół team Ewa Kacperczyk, Krystyna Korczak-Żydaczewska, Magdalena Milusz, Jolanta Wójcikowska, Anna Sznejder (wykonanie mapy preparation of map) Małgorzata Marczak (Centrum Informatyki Statystycznej Statistical Computing Centre) Druk i oprawa Printing and binding Zakład Wydawnictw Statystycznych Statistical Publishing Establishment Okładka Cover Zakład Wydawnictw Statystycznych Statistical Publishing Establishment ISSN Publikacja dostępna na CD oraz w Internecie Publication available on CD-ROM and at website

3 PRZEDMOWA Niniejsza publikacja stanowi kolejną, wydawaną w cyklu rocznym od 1984 roku, prezentację danych o powierzchni i liczbie w poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego kraju oraz w regionach (NTS 1) i podregionach (NTS 3), funkcjonujących w ramach Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS). W imiennych wykazach województw, powiatów, miast na prawach powiatu, gmin, miast, a także regionów oraz podregionów zamieszczono lokaty tych jednostek pod względem powierzchni i w ogólnej zbiorowości jednostek danego rodzaju. W wykazie gmin oznaczono ponadto jednostki o największej i najmniejszej powierzchni i liczbie w obrębie każdego województwa oraz odpowiednio wyróżniono nazwy gmin, w których znajdują się: porty lotnicze, porty morskie, przejścia graniczne. Publikację opracowano na podstawie: rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 1998 r. Nr 157, poz z późn. zm.), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 listopada 007 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), (Dz. U. z 007 r. Nr 14, poz z późn. zm.), rozporządzeń Rady Ministrów z dnia 9 lipca 014 r.: w sprawie połączenia gmin, ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (Dz. U. z 014 r., poz. 103) oraz w sprawie ustalenia granic powiatu zielonogórskiego (Dz. U. z 014 r., poz. 100). danych o powierzchni jednostek podziału terytorialnego kraju, uzyskanych z Departamentu Informacji o Nieruchomościach w Głównym Urzędzie Geodezji i Kartografii, danych o liczbie w poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego kraju oraz według grup wiekowych uzyskanych z Departamentu Badań Demograficznych i Rynku Pracy GUS, danych o lokalizacji przejść granicznych oraz portów lotniczych i morskich, określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów (Dz. U. z 001 r. Nr 6, poz. 63, z późn. zm.), rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. z 014 r., poz. 156 z późn. zm), obwieszczeniu Ministra Spraw Wewnętrznych (Monitor Polski z 01 r., poz. 898) oraz w decyzji Rady z dnia 6 grudnia 007 r. w sprawie pełnego stosowania przepisów dorobku Schengen w Republice Czeskiej, Republice Estońskiej, Republice Łotewskiej, Republice Litewskiej, Republice Węgierskiej, Republice Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republice Słowenii i Republice Słowackiej (Dz. U. Unii Europejskiej z dn. 8 grudnia 007 r. L 33/34). Dyrektor Departamentu Metodologii, Standardów i Rejestrów Ireneusz Budzyński Warszawa, lipiec 015 r.

4 PREFACE This publication is a subsequent presentation in the cycle of annual publications issued since 1984 and concerning the data on the area and of particular units of territorial division of the country, as well as of regions (NTS 1) and subregions (NTS 3) operating within the Nomenclature of Units for Statistical Purposes (NTS). In the lists of names of voivodships, powiats, cities with powiat status, gminas, towns, as well as regions and subregions, there were included the ranking positions of these units with regard to area and in the general group of units of particular types. The list of gminas comprises additional designation of the units with the largest and the smallest areas and in particular voivodships, as well as the names of the gminas in which there are located: airports, seaports, border crossings. The publication based on: Regulation of the Council of Ministers of December 15th, 1998 on detailed principles of running, using and making available the territorial register and related to it obligations of the state administration agencies and the self-government entities (Journal of Laws from 1998 No 157, item 1031 with amendments), Regulation of the Council of Ministers of 14 November 007 on introduction the Nomenclature of Units for Statistical Purposes (NTS), (Journal of Laws from 007 No 14, item 1573, with amendments), Regulation of the Council of Ministers concerning the changes in territorial division of the country (Journal of Laws from 014 item 100 and 103), data on the area of the units of territorial division of the country obtained from the Department of Information on Real Estates of the Head Office of Geodesy and Cartography, data on in particular units of territorial division and by age groups obtained from the Demographic Surveys and Labour Market Department of CSO, data on location of border crossings as well as airports and seaports, specified in the Regulations of the Council of Ministers (Journal of Laws from 001 No 6, item 63, with amendments), Regulation of the Minister of Interior (Journal of Laws from 014, item 156 with amendments), the Announcement of the Minister of Interior (Official Journal of the Republic of Poland from 01, item 898) as well as the Council Decision of 6 December 007 on the full application of the provisions of the Schengen acquis in the Czech Republic, the Republic of Estonia, the Republic of Latvia, the Republic of Lithuania, the Republic of Hungary, the Republic of Malta, the Republic of Poland, the Republic of Slovenia and the Slovak Republic (Official Journal of the European Union of 8 December 007 L 33/34). Director of Methodology, Standards and Registers Department Ireneusz Budzyński Warsaw, July 015

5 SPIS TREŚCI CONTENTS Strona Page Przedmowa... 3 Preface... 4 Uwagi metodyczne... 7 Methodological notes Wyniki badań synteza... 9 Results of surveys synthesis (Resume) TABLICE TABLES Numer Number Strona Page, ludność oraz lokaty według województw , and ranking positions by voivodships, ludność oraz lokaty według powiatów i miast na prawach powiatu... 17, and ranking positions by powiats and cities with powiat status i ludność powiatów i miast na prawach powiatu według województw and of powiats and cities with powiat status by voivodships i ludność według rodzaju gmin w przekroju województw and by the types of the gminas by voivodships i ludność w miastach oraz liczba miast powyżej 0 tys. mieszkańców według województw and in towns and number of towns with more than 0 thous. inhabitants by voivodships i ludność na terenach wiejskich oraz liczba miejscowości wiejskich według województw and on rural territories and number of rural localities by voivodships 6 31 Powiaty i miasta na prawach powiatu według powierzchni w przekroju województw Powiats and cities with powiat status by area by voivodships Gminy według powierzchni w przekroju województw Gminas by area by voivodships Miasta według powierzchni w przekroju województw Towns by area by voivodships Tereny wiejskie według powierzchni w przekroju województw Rural territories by area by voivodships Powiaty i miasta na prawach powiatu według w przekroju województw Powiats and cities with powiat status by by voivodships Gminy według w przekroju województw Gminas by by voivodships Miasta według w przekroju województw Towns by by voivodships Tereny wiejskie według w przekroju województw Rural territories by by voivodships Powiaty i miasta na prawach powiatu według powierzchni i Powiats and cities with powiat status by area and 5

6 Numer Number Strona Page Gminy według powierzchni i Gminas by area and Przeciętna powierzchnia i liczba w powiatach i miastach na prawach powiatu według województw Average area and in powiats and cities with powiat status by voivodships Przeciętna powierzchnia i liczba w gminach według województw Average area and in gminas by voivodships Powiaty i miasta na prawach powiatu według gęstości zaludnienia w przekroju województw Powiats and cities with powiat status by density by voivodships Gminy według gęstości zaludnienia w przekroju województw Gminas by density by voivodships Miasta według gęstości zaludnienia w przekroju województw Towns by density by voivodships Tereny wiejskie według gęstości zaludnienia w przekroju województw... 5 Rural territories by density by voivodships według grup wieku w przekroju województw by age groups by voivodships Zestawienie jednostek podziału terytorialnego oraz podregionów (NTS 3) według województw Number of territorial division units and subregions (NTS 3) by voivodships Zmiany podziału terytorialnego w okresie od r. do r Changes in territorial division in the period from nd January 014 to 1 st January 015, ludność oraz lokaty według gmin , and ranking positions by gminas, ludność oraz lokaty według miast , and ranking positions by towns, ludność oraz lokaty według regionów (NTS 1) , and ranking positions by regions (NTS 1), ludność oraz lokaty według podregionów (NTS 3) , and ranking positions by subregions (NTS 3) Największe i najmniejsze jednostki podziału terytorialnego oraz NTS The biggest and the smallest units of territorial division and NTS MAPA MAP zamieszkała w miastach w % oraz gęstość zaludnienia na terenach wiejskich... 1 living in towns in percent and density on rural territories by voivodships WYKRES GRAPH Wykres 1. Rozkład gmin miejskich, wiejskich i miejsko-wiejskich według gęstości zaludnienia 11 Graph 1. Gradation of urban, rural and urban-rural gminas by their density 6

7 UWAGI METODYCZNE Podział kraju na województwa, powiaty, miasta na prawach powiatu, gminy i miasta oraz liczbę miejscowości wiejskich wykazano według stanu w dniu r. Również według tego stanu prezentowany jest podział na jednostki nomenklatury NTS: regiony (NTS 1) i podregiony (NTS 3). Dane o powierzchni jednostek podziału terytorialnego według stanu w dniu r., wyrażone w hektarach i kilometrach kwadratowych, podano zgodnie z wykazami państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów ch kraju (PRG), prowadzonego w Głównym Urzędzie Geodezji i Kartografii. Na podstawie tych danych wyliczona została powierzchnia jednostek nomenklatury NTS: regionów (NTS 1) i podregionów (NTS 3). Według wykazów na rok 015 zmianie uległa wyłącznie powierzchnia tych jednostek, na które rzutowały zmiany w podziale m kraju, ogłoszone w Dzienniku Ustaw (przedstawione w Tabl. 5). Zgodnie z informacją Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii powierzchnia jednostek podziału terytorialnego wyrażona w kilometrach kwadratowych nie jest wynikiem zaokrągleń z ha, lecz odrębnego wyliczania powierzchni w km przez aplikację, zapewniającą przede wszystkim sumowalność powierzchni jednostek niższego szczebla na jednostki nadrzędne. Stąd przypadki powierzchni podanej w km, nieodpowiadające zasadom zaokrąglania danych. Liczbę we wszystkich prezentowanych jednostkach wykazano na podstawie bilansu według stanu w dniu r., na bazie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 011 r., w przeliczeniu na podział obowiązujący od r. Wyjątek stanowi Tabl. 3, dotycząca według ekonomicznych grup wieku, w której dane nie zostały przeliczone i są prezentowane według stanu w dniu r. W celu uzyskania dokładniejszego wyniku, liczbę w przekroju jednostek podziału terytorialnego obliczono na podstawie danych o powierzchni wyrażonej w hektarach. W tablicach zawierających przedziały liczbowe powierzchni wyrażone w km, jednostki podziału terytorialnego kwalifikowano do poszczególnych przedziałów w oparciu o ich powierzchnię wyrażoną w hektarach. Lokaty jednostek podziału terytorialnego kraju oraz regionów (NTS 1) i podregionów (NTS 3) prezentowane są w odniesieniu do powierzchni wyrażonej w hektarach oraz. Lokaty określają pozycję danej jednostki w ogólnej zbiorowości jednostek danego stopnia podziału terytorialnego (w przypadku szczebla powiatowego odrębnie dla powiatów oraz miast na prawach powiatu), a także regionów (NTS 1) i podregionów (NTS 3). W przypadku, gdy dwie lub więcej jednostek ma identyczną powierzchnię lub liczbę, otrzymują one taką samą lokatę. Następna jednostka, o mniejszej wartości cechy, otrzymuje następną w kolejności lokatę. W związku z tym liczba lokat może być mniejsza niż liczba jednostek danego stopnia podziału terytorialnego. 66 miast stanowiących gminy miejskie, które jednocześnie posiadają status miasta na prawach powiatu, ujętych jest w tablicach dotyczących miast na prawach powiatu oraz gmin, a także w tablicy prezentującej dane dla miast. Również lokaty pod względem powierzchni i zostały im nadane we wszystkich tych grupach jednostek, tj. w zbiorowości miast na prawach powiatu, gmin oraz miast. Zbiorowość 915 miast prezentowaną w Tablicach: 5, 9, 13, 1 i 7 stanowią: 304 gminy miejskie oraz 611 miast położonych w gminach miejsko-wiejskich. Tereny wiejskie w 174 gminach, prezentowane w Tablicach: 6, 10, 14 i stanowią gminy wiejskie (1 563 jednostki) oraz obszary wiejskie w gminach miejsko-wiejskich (611 jednostek). 7

8 METHODOLOGICAL NOTES division of the country into voivodships, powiats, cities with powiat status, gminas and towns, as well as the number of rural localities are listed as of 1 th January 015, and so is the division into NTS units: regions (NTS 1) and subregions (NTS 3). The area of the units of territorial division as of 1 st January 015, presented in hectares and square kilometres, are given according to the National Register of Boundaries, kept by Head Office of Geodesy and Cartography. Basing on this data the area of the statistical division units (regions NTS 1 and subregions NTS 3) was calculated. In comparison to previous year the area of only these units were changed which were affected by the changes in the territorial divisions of the country, listed in the Journal of Laws (presented in Table 5). According to Head Office of Geodesy and Cartography information the areas of the territorial units given in km is not the result of rounding the area from hectares, but of separated calculation in km by the application, the main aim of which is summing up the areas of the lower level units to the units of higher level. Thus, there are cases of areas in km, given discordantly to the rules of rounding numbers. The in all presented units is a balance as of 31 st December 014 made on the basis of and Housing Census 011 then recalculated according to the territorial division of the country as of 1 st January 015. Eception is Table 3, presenting by age groups as of 31 st December 014, without the recalculation. The per 1 km across the units of territorial division was calculated according to data on area in hectares in order to obtain more accurate result. In the tables 7, 8, 9, 10 territorial division units were qualified into particular sections epressed in km according to their area given in hectares. Positions in the list of particular units of territorial division of the country, as well as regions (NTS 1) and subregions (NTS 3) are presented with regard to area epressed in hectares and. The position indicates the rank for given unit in a general group of units of particular level of territorial division (in case of powiat level the rank positions to groups of powiats and cities with powiat status are given separately), as well as regions (NTS 1) and subregions (NTS 3). If two or more units have the same area or, they are assigned to the same place in the list. A successive unit with smaller feature value is assigned to a consecutive position in the list. Therefore the number of places in the list can be smaller than the number of units of particular level of territorial division. 66 towns which are urban gminas, being also the cities with powiat status are listed in the tables containing cities with powiat status, gminas, and in the table presenting data for towns. Also the positions in terms of area and are assigned to these cities in all groups of units, i.e. in the group of cities with powiat status, gminas and towns. The group of 915 towns presented in Tables: 5, 9, 13, 1 and 7 constitute together: the urban gminas (304 units) and towns in the urban-rural gminas (611 units). Rural territories in 174 gminas, presented in Tables: 6, 10, 14 and constitute together: the rural gminas (1 563 units) as well as rural areas in the urban-rural gminas (611 units). 8

9 WYNIKI BADAŃ SYNTEZA 1. Zmiany podziału terytorialnego Według stanu w dniu 1 stycznia 015 r. w Polsce jest 16 województw, 314 powiatów, 66 miast na prawach powiatu oraz 478 gmin. W podziale m kraju z dniem 1 stycznia 015 r. wprowadzone zostały zmiany o następującym charakterze: przyłączenie gminy wiejskiej Zielona Góra do miasta na prawach powiatu Zielona Góra, co spowodowało zmniejszenie się o jedną jednostkę gmin i gmin wiejskich, zmiana granic 5 gmin (w tym o statusie miasta) położonych w 3 województwach; zmiany granic gmin miały wpływ na przebieg granic jednostek wyższego rzędu: powiatów i miast na prawach powiatu; pozostałe dotyczyły gmin położonych na terenie tego samego powiatu, odebranie statusu miasta gminie miejskiej Władysławowo w pow. puckim, woj. pomorskie, nadanie statusu miasta trzem miejscowościom wiejskim w województwach: pomorskim wspomniane powyżej Władysławowo, świętokrzyskim Stopnica (pow. buski), wielkopolskim Chocz (pow. pleszewski), W związku z tym, w porównaniu z ubiegłym rokiem, wzrosła o 3 (do 611) liczba gmin miejsko-wiejskich; o 1 zmalała liczba gmin miejskich (są 304 gminy o tym charakterze). Liczba gmin wiejskich spadła o 3 (do 1563), co jest wynikiem zniesienia jednej jednostki (wspomnianej wyżej gminy wiejskiej Zielona Góra) oraz zmiany charakteru jednostek na miejsko-wiejski. Liczba miast wzrosła o nowoutworzone jednostki (do 915), gdyż gmina Władysławowo, jako gmina miejska, należała już uprzednio do zbiorowości miast. Liczba miast położonych na terenie gmin miejsko-wiejskich zwiększyła się o 3 jednostki (do 611). korekty granic 3 miast położonych na terenie gmin miejsko-wiejskich, do których włączono fragmenty obszarów wiejskich tych gmin. Zmiany dotyczyły łącznie 5 województw.. Zmiany powierzchni jednostek podziału terytorialnego W porównaniu z ubiegłym rokiem, uległa zmianie powierzchnia jednostek poziomu powiatowego, gminnego oraz miast i obszarów wiejskich w gminach miejsko-wiejskich. Największa zmiana powierzchni jednostek szczebla powiatowego dotyczy woj. lubuskiego. W wyniku przyłączenia do miasta na prawach powiatu Zielona Góra gminy wiejskiej Zielona Góra powierzchnia miasta na prawach powiatu zwiększyła się o ha. O taką liczbę hektarów zmniejszyła się powierzchnia powiatu zielonogórskiego, z którego wyłączono gminę wiejską Zielona Góra. Kolejną zmianę na poziomie powiatu stanowi przyłączenie w woj. łódzkim do miasta na prawach powiatu Skierniewice 19 ha z pow. skierniewickiego z gminy wiejskiej Skierniewice. Zmiana powierzchni jednostek poziomu gminnego dotyczyła gmin położonych w tym samym powiecie - średzkim (woj. wielkopolskie). Do gminy wiejskiej Krzykosy włączonych zostało 5 ha z obszaru wiejskiego gminy Środa Wielkopolska. Wśród miast i obszarów wiejskich w istniejących gminach miejsko-wiejskich największa korekta powierzchni zaszła w gminie Murowana Goślina w pow. poznańskim, woj. wielkopolskie. Obszar miasta powiększył się o 147 ha. Stanowi to bilans zmiany granic, gdyż do miasta przyłączonych zostało 148 ha z obszaru wiejskiego gminy Murowana Goślina, jednocześnie z miasta wyłączono fragment terenu o powierzchni 1 ha, włączony do obszaru wiejskiego gminy. W porównaniu z poprzednim rokiem bilans powierzchni miast w Polsce wynosi plus ha. Na ten wynik składa się włączenie gminy wiejskiej Zielona Góra do miasta na prawach powiatu Zielona Góra, utworzenie 3 nowych miast na terenie gmin oraz zmiany granic gminy miejskiej i miast w gminach miejskowiejskich. Zbiorowość 915 miast, w tym 304 gminy miejskie i 611 miast w gminach miejsko-wiejskich zajmuje powierzchnię ha (7,0 % powierzchni kraju). 9

10 Tereny wiejskie to 174 jednostki o łącznej powierzchni ha, co stanowi 93,0% obszaru Polski. Pod względem powierzchni, jednostki podziału terytorialnego uzyskały następujące lokaty: województwa od 1 do 16, powiaty od 1 do 313 (dwa powiaty: golubsko-dobrzyński w woj. kujawsko-pomorskim i pińczowski w woj. świętokrzyskim, mają jednakową 54 lokatę, której odpowiada powierzchnia ha), miasta na prawach powiatu od 1 do 65 gdyż Siedlce (woj. mazowieckie) i Leszno (woj. wielkopolskie) mają taką samą 60 lokatę (3 186 ha), gminy od 1 do 343, gdyż w 113 przypadkach jednakową pozycję miały dwie gminy, w 8 przypadkach trzy, a w przypadkach cztery jednostki, miasta, w liczbie 915 od 1 do 801 w 94 przypadkach jednakową lokatę miały dwa miasta, w 7 przypadkach trzy miasta, a w dwóch cztery miasta. 3. Zmiany w jednostkach podziału terytorialnego W porównaniu z poprzednim rokiem liczba Polski, zmniejszyła się o osób (0,0%). Spadek odnotowano w 1 spośród 16 województw. Najwięcej mieszkańców ubyło w województwach: śląskim (13 53 osoby, co w porównaniu z poprzednim rokiem stanowi 0,3%), łódzkim (8 957, 0,4%) i lubelskim (8 404, 0,4%). Największy przyrost mieszkańców nastąpił w woj. mazowieckim (17 671, 0,3%), kolejne było województwo: małopolskie (7 755, 0,%). Liczba mieszkańców spadła w 09 spośród 314 powiatów. Największy ubytek przypada na powiat zielonogórski w woj. lubuskim ( osób, 0,6%). Jest to głównie wynikiem wyłączenia z niego gminy wiejskiej Zielona Góra. Gminę tę przyłączono do miasta na prawach powiatu Zielona Góra. Kolejny jest pow. kłodzki, woj. dolnośląskie (spadek o osób, 0,6%). Najbardziej wzrosła liczba w powiatach: poznańskim, woj. wielkopolskie (6 499 osób, 1,8%) i wrocławskim, woj. dolnośląskie (3 07 osób,,4%). Spadek odnotowano w 55 spośród 66 miast na prawach powiatu; największy przypada na Łódź, woj. łódzkie (5 38 osób, 0,7%) oraz Katowice, woj. śląskie ( 58, 0,8%). Wzrost mieszkańców nastąpił w jedenastu jednostkach; największy był w Zielonej Górze, woj. lubuskie (0 107 osób, 17,0%), co jest wynikiem wspomnianej wyżej zmiany w podziale m oraz w m.st. Warszawa, woj. mazowieckie ( osób, 0,6%). W porównaniu z poprzednim rokiem liczba zmniejszyła się w spośród 478 gmin. Największy spadek nastąpił w wymienionych wyżej miastach: Łodzi i Katowicach. Następne są: Poznań, woj. wielkopolskie, Częstochowa i Sosnowiec w woj. śląskim. W każdej z tych trzech gmin liczba zmniejszyła się o ponad 000 osób (procentowo od 0,4% do 0,9 %). Największe przyrosty mieszkańców przypadły na wspomniane wyżej: Zieloną Górę i m.st. Warszawa. O więcej niż 000 osób wzrosła liczba mieszkańców w Krakowie, woj. małopolskie (0,4%), Wrocławiu, woj. dolnośląskie (0,4%) i Rzeszowie, woj. podkarpackie (1,1%). Kolejne są: gmina miejsko-wiejska Piaseczno, pow. piaseczyński, woj. mazowieckie oraz gminy wiejskie: Komorniki w pow. poznańskim, woj. wielkopolskie i Pruszcz Gdański w pow. gdańskim, woj. pomorskie. W każdej z tych jednostek liczba mieszkańców zwiększyła się o ponad 1000 osób (procentowo odpowiednio o 1,9%, 5,3% i 4,5%). Liczba osób zamieszkujących w miastach, w porównaniu z poprzednim rokiem, zmniejszyła się o (0,%), a spadek nastąpił w 13 województwach. Najwięcej osób ubyło w województwie śląskim (17 111, 0,5%), kolejne było woj. łódzkie (9 63, 0,6%). Zwiększyła się liczba zamieszkującej w miastach w województwach: lubuskim (17 949,,8%), mazowieckim (1 3, 0,4%) i małopolskim (367, 0,0%). Największy procentowy udział mieszkającej w miastach przypada na województwo śląskie (77,3%), najmniejszy na województwa: podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i małopolskie, od 41,3% do 48,6%. Na terenach wiejskich zamieszkuje o 0 71 osób (0,1%) więcej niż w poprzednim roku. Największy przyrost przypada na województwa: pomorskie (13 405, 1,7%) i wielkopolskie (8 5, 0,5%). Najbardziej zmniejszyła się liczba mieszkańców terenów wiejskich w województwach: lubuskim (19 11, 5,1%) oraz świętokrzyskim, lubelskim i podlaskim (o więcej niż 000 osób w każdym, co stanowiło procentowy ubytek od 0, do 0,4%). 10

11 Pod względem, jednostki podziału terytorialnego uzyskały następujące lokaty: województwa od 1 do 16, powiaty od 1 do 314, a miasta na prawach powiatu od 1 do 66, gminy od 1 do 319, gdyż w 138 przypadkach taką samą pozycję miały dwie jednostki, w 6 przypadkach trzy a w 3 przypadkach cztery jednostki, miasta od 1 do 895, gdyż w 18 przypadkach taką samą lokatę miały dwa miasta, w 1 przypadku trzy miasta. 4. Gęstość zaludnienia Gęstość zaludnienia w Polsce wynosi 13 osoby i nie zmieniła się w porównaniu z poprzednim rokiem. Najwięcej osób przypada w woj. śląskim (37), następne jest woj. małopolskie (). Województwa o najniższej gęstości zaludnienia to: podlaskie (59 osób/1 km ) i warmińsko-mazurskie (60 osób/1 km ). Mniej niż 100 osób przypada także w województwach: lubuskim, zachodniopomorskim i lubelskim. Najgęściej zaludniony jest powiat pruszkowski w woj. mazowieckim (648 osób/1 km ), kolejny jest pow. wodzisławski w woj. śląskim (551 osób/1 km ). Ponad 400 osób przypada jeszcze w dwóch kolejnych powiatach: będzińskim i mikołowskim, także należących do woj. śląskiego. Najmniejsza gęstość zaludnienia (19 osób/1 km ) występuje w pow. bieszczadzkim w woj. podkarpackim. Poniżej 30 osób przypada w trzech kolejnych powiatach: sejneńskiego, suwalskiego i hajnowskiego (odpowiednio 4, 7, 8). Należą one do w woj. podlaskiego. Wśród miast na prawach powiatu najwyższą gęstość zaludnienia mają 3 miasta: Świętochłowice (3 869 osób/1 km ) i Chorzów (3 319) położone w woj. śląskim oraz m.st. Warszawa w woj. mazowieckim (3 355). Najniższą gęstość zaludnienia, mniej niż 1000 osób/1 km, ma dziewięć miast na prawach powiatu, spośród których Jaworzno, Dąbrowa Górnicza, Rybnik i Żory są położone w woj. śląskim. Najmniej osób przypada średnio w Świnoujściu w woj. zachodniopomorskim (09). Spośród 478 gmin najgęściej zaludnionych (ponad 3000 osób/1 km ) jest 7 gmin miejskich należących do województw: mazowieckiego i śląskiego. Trzy z nich, wspomniane wyżej: Świętochłowice, Chorzów i Warszawa mają status miast na prawach powiatu. Pozostałe 4 gminy to położone w woj. mazowieckim: Legionowo w pow. legionowskim (mające najwyższą gęstość zaludnienia osób/1 km ), Piastów 11

12 i Pruszków, obie położone w pow. pruszkowskim oraz Mińsk Mazowiecki (pow. miński). Najgęściej zaludniona gmina miejsko-wiejska to Wołomin w pow. wołomińskim, woj. mazowieckie (838 osób/1 km ), a w grupie gmin wiejskich: Andrespol w pow. łódzkim wschodnim, woj. łódzkie oraz Buczkowice w pow. bielskim, woj. śląskie (po 571 osób/1 km ). Wśród 145 gmin o gęstości zaludnienia mniejszej niż 5 osób/1 km przeważają gminy wiejskie (14). W tej grupie jest także: 0 gmin miejsko-wiejskich i 1 gmina miejska (Krynica Morska w pow. nowodworskim, woj. pomorskie 1 osób/1 km ). Najniższą wartość wskaźnika ma gmina wiejska Lutowiska w pow. bieszczadzkim, woj. podkarpackie (4 osoby/1 km ). Na 915 miast w Polsce, w dziewięciu najgęściej zaludnionych jednostkach przypada ponad 3000 osób. Siedem spośród nich to: wymienione powyżej gminy miejskie Świętochłowice, Warszawa, Chorzów, Legionowo, Piastów, Pruszków oraz Mińsk Mazowiecki. Dwie pozostałe jednostki to miasta leżące w woj. wielkopolskim, na terenie gmin miejsko-wiejskich: Swarzędz w pow. poznańskim, (3 771 osób/1 km ) i Nowe Skalmierzyce w pow. ostrowskim (3 083). Miasta o najmniejszej gęstości zaludnienia to: wymieniona już gmina miejska Krynica Morska oraz miasta leżące na terenie gmin miejsko-wiejskich w woj. podlaskim: Kleszczele w pow. hajnowskim i Suraż w pow. białostockim (odpowiednio 8, 30 osób/1 km ). zamieszkała w miastach w % oraz gęstość zaludnienia na terenach wiejskich living in towns in % and density on rural territories 64,6 59, POMORSKIE 68,7 60,5 WARMIŃSKO-MAZURSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE 59,8 PODLASKIE KUJAWSKO-POMORSKIE 65,0 MAZOWIECKIE 64,3 55,1 WIELKOPOLSKIE LUBUSKIE 63, 46, DOLNOŚLĄSKIE % ŁÓDZKIE 69,3 44,8 5,0 ludność zamieszkała w miastach living in towns LUBELSKIE ŚLĄSKIE 77,3 ŚWIĘTOKRZYSKIE OPOLSKIE osób na km persons per k m 48,6 100 do do do do 49 4 do 39 MAŁOPOLSKIE 41,3 PODKARPACKIE W Polsce na terenach wiejskich przypadają średnio 5 osoby. Najwyższa gęstość zaludnienia w przekroju województw ponad 100 osób występuje w województwach: małopolskim (18 osób /1 km ) i śląskim (1). Najniższa, poniżej 40 osób/1 km przypada na województwa: lubuskie, podlaskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie. 1

13 5. według grup wieku Struktura wiekowa jest prezentowana według tzw. ekonomicznych grup wieku, tj. w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym. Te grupy wiekowe stanowią odpowiednio 18,0%, 63,0% i 19,0% ogółu Polski. Liczba w wieku przedprodukcyjnym (od 0 do 17 lat) w Polsce w stosunku do roku ubiegłego zmniejszyła się o osób, co stanowi spadek o 0,7 %. Liczba osób w tym wieku obniżyła się we wszystkich województwach, z wyjątkiem woj. mazowieckiego (wzrost o osób, 0,4%). Największy spadek, według wskaźnika procentowego, nastąpił w województwie świętokrzyskim (1,8%, osób). Najmniejszy odnotowano w woj. pomorskim (0,%, 783). Ubytek w przedprodukcyjnej grupie wiekowej to wynik spadku o: osób w wieku 0- lat osób mających 3-6 lat, osób mających lat oraz przyrostu o osób w wieku 7-14 lat. Największy procentowy udział osób w wieku przedprodukcyjnym (19,5%) przypada na woj. pomorskie; najniższym charakteryzuje się woj. opolskie (16,1%). W porównaniu z poprzednim rokiem liczba osób w wieku produkcyjnym w kraju zmniejszyła się o (0,8%), a spadek wystąpił we wszystkich województwach. Procentowo najwięcej (po 1,%) osób ubyło w województwach: zachodniopomorskim i śląskim (odpowiednio i osób); spadek procentowy był najmniejszy w województwach: małopolskim (0,%, osób) i podkarpackim (0,3%, 4 37). Największy odsetek w wieku produkcyjnym występuje w województwach: opolskim i warmińskomazurskim (odpowiednio 64,3% i 64,%), najmniejszy w łódzkim i mazowieckim (61,9 i 6,0%). Grupa osób w wieku poprodukcyjnym, w stosunku do poprzedniego roku, wzrosła o 7 93, co stanowi 3,%. Przyrost nastąpił we wszystkich województwach i wyniósł od,1% w woj. podlaskim (co odpowiada wzrostowi o osób) do 4,4% w woj. zachodniopomorskim (13 587). Procentowy udział osób w wieku poprodukcyjnym w województw jest największy w woj. łódzkim (1,%), najmniejszy w woj. warmińsko-mazurskim (17,0%). 6. Regiony (NTS 1) i podregiony (NTS 3) Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) wprowadzona w Polsce w 000 r. obejmuje 5 poziomów: 3 poziomy pokrywające się z jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego kraju oraz dodatkowe poziomy nieadministracyjne regiony (NTS 1) i podregiony (NTS 3). Dane prezentowane dla regionów, województw, podregionów, powiatów i gmin odpowiadają poszczególnym poziomom nomenklatury od poziomu 1 do poziomu 5. Regiony (NTS 1) wprowadzone z dniem 1 maja 004 r. zastąpiły istniejącą wcześniej na Poziomie 1 jednostkę obejmującą obszar całego kraju. Regiony, w liczbie 6, skupiają jednostki szczebla wojewódzkiego (Tabl. 8). Podregiony (NTS 3) grupują w ramach województwa kilka do kilkunastu powiatów (Tabl. 9). Z dniem 1 stycznia 015 r., w wyniku rewizji Nomenklatury NUTS wprowadzonej Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1319/013 z dnia 9 grudnia 013 r., liczba podregionów NTS 3 zwiększyła się z 66 do 7. Nowe jednostki utworzone zostały w następujących województwach: kujawsko-pomorskim podregiony: 67 inowrocławski i 68 świecki, małopolskim podregion 69 nowotarski, mazowieckim podregiony: 70 - płocki i 71 siedlecki, pomorskim podregion 7 chojnicki. Zmiany granic gmin wprowadzone z dniem 1 stycznia 015 r. nie miały wpływu na zasięg regionów (NTS 1) ani podregionów (NTS 3). 13

14 7. Przejścia graniczne W Tabl. 6 zawierającej dane o gminach zaznaczono jednostki, na terenie których znajdują się ogólnodostępne przejścia graniczne przeznaczone do przekraczania granicy państwowej na podstawie paszportów oraz innych uprawniających do tego dokumentów. Symbolem występowania przejścia granicznego nie oznaczono gmin, w których: znajdują się porty lotnicze i morskie, gdyż porty te stanowią zarazem lądowe lub morskie przejścia graniczne, są zlokalizowane przejścia graniczne przeznaczone wyłącznie dla małego i uproszczonego ruchu granicznego, które można przekraczać na podstawie wydanych przepustek. Zgodnie ze wspomnianym w przedmowie układem z Schengen, granice Polski z: Czechami, Słowacją, Litwą i Niemcami stały się granicami wewnętrznymi Unii Europejskiej, a przejścia na granicach z tymi państwami zostały zamknięte. Funkcjonujące przejścia graniczne pozostały w gminach leżących przy granicach Polski z: Rosją (w 4 gminach), Białorusią (w 9 gminach) oraz Ukrainą (w 9 gminach). 14

15 RESULTS OF SURVEYS SYNTHESIS (RESUME) 1. Changes of territorial division According to the state of January 1 st 015, defining number of administrative units in Poland, there are 16 voivodships, 314 powiats, 66 cities with powiat status and 478 gminas. As of January 1 st 015, following changes were introduced to Poland administrative division: inclusion rural gmina Zielona Góra into city with powiat status Zielona Góra, changes of the borders of: powiats and cities with powiat status, 5 gminas, including gminas with town status, 3 towns located within gmina territory, lost of town status by urban gmina Władysławowo in pucki powiat, pomorskie voivodship, formation of 3 new towns located within gmina territory (of which granting a legal status of a town to the locality Władysławowo); it caused the change of types of the gminas from urban or rural to urban-rural. All changes affected 5 voivodships.. Changes of area of territorial division units In comparison with the previous year, the changes of territorial division did not affect the units of the level of voivodships. The biggest change of an area on gminas level was observed in the lubuskie voivodship and concerns inclusion of rural gmina Zielona Góra (in zielonogórski powiat) into city with powiat status Zielona Góra. This unit area increased by ha. The biggest change between parts of urban-rural gmina was an eclusion of 147 ha of rural area in gmina Murowana Goślina (poznański powiat, the wielkopolskie voivoship) and inclusion this site into town in the gmina. 3. Changes of In comparison with the previous year, Poland quantity, has fallen by persons (0,0%). The greatest drop occurred in the śląskie voivodship (13 53 persons, which is a percentage decrease by 0,3%). A maimum growth of inhabitants (17 671, 0,3%) was noted in the mazowieckie voivodship. The number of living in towns, in comparison with the previous year, has decreased by persons (0,%). The biggest fall was noted in the śląskie voivodship: ( persons, 0,5%). The rise occurred only in following voivodships: lubuskie (17 949,,8%), mazowieckie (1 3, 0,4%) and małopolskie (367, 0,0%). On rural territories, comparing to the previous year, number of has increased by 0 71 persons (0,%). The largest growth occurred in the pomorskie voivodships ( persons,1,7%). The biggest fall of rural was noted in the lubuskie voivodship (19 11, 5,1%), what is a result of inclusion rural gmina Zielona Góra in city with powiat status Zielona Góra, mentioned above. 4. density density per 1 km in Poland equals 13 persons; it has not changed since previous year. The highest value of the rate occurred in the śląskie voivodship 37 persons/1km ; the lowest, in the podlaskie voivodship (59 persons/1km ). In group of powiats the biggest number of people per 1 km 648, was noted in pruszkowski powiat in the mazowieckie voivodship, the smallest in bieszczadzki powiat in the podkarpackie voivodship (19 persons/1km ). Powiats located in the podlaskie voivodship: hajnowski, sejneński and suwalski are the net units with the lowest density (less than 30 persons/1km ). In the group of gminas, the maimum density was noted in Legionowo in legionowski powiat, the mazowieckie voivodship (4 008 persons/km ); the lowest number of persons per 1km. (4) occurred in gmina Lutowiska (bieszczadzki powiat, the podkarpackie voivodship). 15

16 5. by age groups Age groups structure of a is presented according to the economical age groups, i. e.: people at pre-working, working and post-working age. They constitute accordingly 18,0 %, 63,0% and 19,0% of the entire of Poland. In 014 year, a quantity of a pre-working group fall by persons, what constitutes 0,7% in relation to the previous year. Percentage decrease was maimal in the świętokrzyskie voivodship (1,8%, 4 040) and a minimal in the pomorskie voivodship (0,%, 783). In relation to the previous year the number of persons at working age dropped by (0,8%), what occurred in all of voivodships. The greatest percentage fall of the of this age group (each 1,%) was noted in the voivodships: zachodniopomorskie and śląskie (correspondingly by: and persons); a minimal was in the małopolskie voivodship (0,%, 4 561). The at post-working age raised by 7 93 persons 3,% in relation to the previous year. The rise was noted in all units on voivodship level from,1% in the podlaskie voivodship (what response to the growth by persons) to 4,4% in the zachodniopomorskie voivodship (13 587). 6. Regions (NTS 1) and subregions (NTS 3) Nomenclature of Units for Statistical Purposes (NTS), introduced in Poland in 000 year, consists of 5 levels: 3 levels covering the units of basic Poland administrative territorial division and additional levels, which are not types of administrative units that means regions (NTS 1) and subregions (NTS 3). The data presented for regions, voivodships, subregions, powiats and gminas correspond to particular levels of the classification starting from level number 1 up to level number 5. Si regions (NTS 1) introduced on May 1 st 004, group the entities of voivodship level (see Table 8). Subregions (NTS 3) group, within voivodships, from several to dozen entities of powiat level (Table 9). On January 1 st 015, according to the Commission Regulation (EU) No 1319/013, the revision of NUTS Nomenclature was introduced. As a result the number of subregions (NTS 3) in Poland increased from 66 to 7 (6 new subregions were created in four voivodships) as well as the boundaries and names of some units of NTS 3 were changed. The changes in the territorial division of Poland introduced on 1 st January 015 did not affect the territory of regions (NTS 1) and subregions (NTS 3). 7. Poland state border crossings In Table 6 are marked the gminas, in which commonly available state border crossings are located. The passages are purposed for the state boundary crossing on the grounds of passports and other documents authorizing boundary crossing. The border crossing symbol is not given to the gminas in which: seaports and airports are located, because these ports at the same time constitute border crossings, border crossing for small frontier traffic are located. According to Schengen acquis mentioned in the Preface, the physical borders among Poland and Czech, Lithuania, Slovakia and Germany were abolished as internal borders of EU and the border crossings are out of order. Eisting border crossings remained in gminas on frontiers between Poland and Russia Federation (in 4 gminas), Belarus (in 9 gminas) and Ukraine (in 9 gminas). 16

17 T A B L I C E T A B L E S TABL. 1. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG WOJEWÓDZTW AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY VOIVODSHIPS WOJEWÓDZTWA VOIVODSHIPS w km in km per 1 km powierzchni area P O L S K A P O L A N D 0 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie TABL.. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS w km in km per 1 km powierzchni area Powiaty: Powiats: WOJ. DOLNOŚLĄSKIE bolesławiecki dzierżoniowski głogowski górowski jaworski jeleniogórski kamiennogórski kłodzki legnicki lubański lubiński lwówecki milicki oleśnicki oławski polkowicki

18 TABL.. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS w km in km per 1 km powierzchni area WOJ. DOLNOŚLĄSKIE (dok.) Powiaty (dok.): Powiats (cont.): strzeliński średzki świdnicki trzebnicki wałbrzyski wołowski wrocławski ząbkowicki zgorzelecki złotoryjski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Jelenia Góra Legnica Wałbrzych Wrocław WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIE Powiaty: Powiats: aleksandrowski brodnicki bydgoski chełmiński golubsko-dobrzyński grudziądzki inowrocławski lipnowski mogileński nakielski radziejowski rypiński sępoleński świecki toruński tucholski wąbrzeski włocławski żniński Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Bydgoszcz Grudziądz Toruń Włocławek

19 TABL.. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS w km in km per 1 km powierzchni area WOJ. LUBELSKIE Powiaty: Powiats: bialski biłgorajski chełmski hrubieszowski janowski krasnostawski kraśnicki lubartowski lubelski łęczyński łukowski opolski parczewski puławski radzyński rycki świdnicki tomaszowski włodawski zamojski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Biała Podlaska Chełm Lublin Zamość WOJ. LUBUSKIE Powiaty: Powiats: gorzowski krośnieński międzyrzecki nowosolski słubicki strzelecko-drezdenecki sulęciński świebodziński wschowski zielonogórski żagański żarski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Gorzów Wielkopolski Zielona Góra

20 TABL.. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS w km in km per 1 km powierzchni area Powiaty: Powiats: bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki wschodni opoczyński pabianicki pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluński wieruszowski zduńskowolski zgierski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice Powiaty: Powiats: WOJ. ŁÓDZKIE WOJ. MAŁOPOLSKIE bocheński brzeski chrzanowski dąbrowski gorlicki krakowski limanowski miechowski myślenicki nowosądecki nowotarski olkuski oświęcimski proszowicki suski tarnowski tatrzański wadowicki wielicki

21 TABL.. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS w km in km per 1 km powierzchni area WOJ. MAŁOPOLSKIE (dok.) Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Kraków Nowy Sącz Tarnów WOJ. MAZOWIECKIE Powiaty: Powiats: białobrzeski ciechanowski garwoliński gostyniński grodziski grójecki kozienicki legionowski lipski łosicki makowski miński mławski nowodworski ostrołęcki ostrowski otwocki piaseczyński płocki płoński pruszkowski przasnyski przysuski pułtuski radomski siedlecki sierpecki sochaczewski sokołowski szydłowiecki warszawski zachodni węgrowski wołomiński wyszkowski zwoleński żuromiński żyrardowski