POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W PRZEKROJU TERYTORIALNYM W 2014 R.

Transkrypt

1 GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY CENTRAL STATISTICAL OFFICE POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W PRZEKROJU TERYTORIALNYM W 2014 R. AREA AND POPULATION IN THE TERRITORIAL PROFILE IN 2014 Statistical Information and Elaborations Informacje i opracowania statystyczne Warszawa 2014

2 Opracowanie publikacji Preparation of the publication kierujący supervisor GUS, Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów CSO, Methodology, Standards and Registers Department Ireneusz Budzyński dyrektor Departamentu director of the Department zespół team Ewa Kacperczyk, Krystyna Korczak-Żydaczewska, Magdalena Milusz, Jolanta Wójcikowska, Anna Sznejder (wykonanie mapy preparation of the map) Małgorzata Marczak (Centrum Informatyki Statystycznej Statistical Computing Centre) Okładka Cover Zakład Wydawnictw Statystycznych Statistical Publishing Establishment ISSN Publikacja dostępna na CD oraz w Internecie Publication available on CD-ROM and at website ZAK AD WYDAWNICTW STATYSTYCZNYCH, WARSZAWA, AL. NIEPODLEG 0ŒCI 208 Informacje w sprawach sprzeda y publikacji tel.: (0 22) ,

3 PRZEDMOWA Niniejsza publikacja stanowi kolejną, wydawaną w cyklu rocznym od 1984 roku, prezentację danych o i liczbie w poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego kraju oraz w regionach (NTS 1) i podregionach (NTS 3), funkcjonujących w ramach Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS). W imiennych wykazach województw, powiatów, miast na prawach powiatu, gmin, miast, a także regionów oraz podregionów zamieszczono lokaty tych jednostek pod względem i w ogólnej zbiorowości jednostek danego rodzaju. W wykazie gmin oznaczono ponadto jednostki o największej i najmniejszej i liczbie w obrębie każdego województwa oraz odpowiednio wyróżniono nazwy gmin, w których znajdują się: porty lotnicze, porty morskie, przejścia graniczne. Publikację opracowano na podstawie: rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 1998 r. Nr 157, poz z późn. zm.), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), (Dz. U. z 2007 r. Nr 214, poz z późn. zm.), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy (Dz. U. z 2013 r., poz. 869), danych o jednostek podziału terytorialnego kraju, uzyskanych z Departamentu Informacji o Nieruchomościach w Głównym Urzędzie Geodezji i Kartografii, danych o liczbie w poszczególnych jednostkach podziału terytorialnego kraju oraz według grup wiekowych uzyskanych z Departamentu Badań Demograficznych i Rynku Pracy GUS, danych o lokalizacji przejść granicznych oraz portów lotniczych i morskich, określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 632, z późn. zm.), rozporządzeniach Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. z 2012 r., poz i z 2013 r., poz. 1451), obwieszczeniu Ministra Spraw Wewnętrznych (Monitor Polski z 2012 r., poz. 898) oraz w decyzji Rady z dnia 6 grudnia 2007 r. w sprawie pełnego stosowania przepisów dorobku Schengen w Republice Czeskiej, Republice Estońskiej, Republice Łotewskiej, Republice Litewskiej, Republice Węgierskiej, Republice Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republice Słowenii i Republice Słowackiej (Dz. U. Unii Europejskiej z dn. 8 grudnia 2007 r. L 323/34). Dyrektor Departamentu Metodologii, Standardów i Rejestrów Ireneusz Budzyński Warszawa, lipiec 2014 r.

4 PREFACE This publication is a subsequent presentation in the cycle of annual publications issued since 1984 and concerning the data on the area and of particular units of territorial division of the country, as well as of regions (NTS 1) and subregions (NTS 3) operating within the Nomenclature of Units for Statistical Purposes (NTS). In the lists of names of voivodships, powiats, cities with powiat status, gminas, towns, as well as regions and subregions, there were included the ranking positions of these units with regard to area and in the general group of units of particular types. The list of gminas comprises additional designation of the units with the largest and the smallest areas and in particular voivodships, as well as the names of the gminas in which there are located: airports, seaports, border crossings. The publication is based on: Regulation of the Council of Ministers of 15 December 1998 on detailed principles of running, using and making available the territorial register and related to it obligations of the state administration agencies and units of self-government entities (Journal of Laws of year 1998 No 157, item 1031, with amendments), Regulation of the Council of Ministers of 14 November 2007 on introduction the Nomenclature of Units for Statistical Purposes (NTS), (Journal of Laws of 2007 No 214, item 1573, with amendments), Regulation of the Council of Ministers concerning the changes in territorial division of the country (Journal of Laws of 2013 item 869), the data on the area of the units of territorial division of the country obtained from the Department of Information on Real Estates of the Head Office of Geodesy and Cartography, the data on in particular units of territorial division and by age groups obtained from the Demographic Surveys and Labour Market Department of CSO, the data on the location of border crossings as well as airports and seaports, specified in the Regulations of the Council of Ministers (Journal of Laws of 2001 No 62, item 632, with amendments), Regulation of the Minister of Interior (Journal of Laws of 2012, item 1474 and of 2013, item 1451), the Announcement by the Minister of Interior (Official Journal of the Republic of Poland of 2012, item 898) as well as the Council Decision of 6 December 2007 on the full application of the provisions of the Schengen acquis in the Czech Republic, the Republic of Estonia, the Republic of Latvia, the Republic of Lithuania, the Republic of Hungary, the Republic of Malta, the Republic of Poland, the Republic of Slovenia and the Slovak Republic (Official Journal of the European Union of 8 December 2007 L 323/34). Director of Methodology, Standards and Registers Department Ireneusz Budzyński Warsaw, July 2014

5 SPIS TREŚCI CONTENTS Strona Page Przedmowa... 3 Preface... 4 Uwagi metodyczne... 7 Methodological notes Wyniki badań synteza... 9 Results of surveys synthesis (Resume) TABLICE TABLES Numer Number Strona Page, ludność oraz lokaty według województw , and ranking positions by voivodships, ludność oraz lokaty według powiatów i miast na prawach powiatu , and ranking positions by powiats and cities with powiat status i ludność powiatów i miast na prawach powiatu według województw and of powiats and cities with powiat status by voivodships i ludność według rodzaju gmin w przekroju województw and by the types of the gminas by voivodships i ludność w miastach oraz liczba miast powyżej 20 tys. mieszkańców według województw and in towns and number of towns with more than 20 thous. inhabitants by voivodships i ludność na terenach wiejskich oraz liczba miejscowości wiejskich według województw 6 31 and on rural territories and number of rural localities by voivodships Powiaty i miasta na prawach powiatu według w przekroju województw Powiats and cities with powiat status by area by voivodships Gminy według w przekroju województw Gminas by area by voivodships Miasta według w przekroju województw Towns by area by voivodships Tereny wiejskie według w przekroju województw Rural territories by area by voivodships Powiaty i miasta na prawach powiatu według w przekroju województw Powiats and cities with powiat status by by voivodships Gminy według w przekroju województw Gminas by by voivodships Miasta według w przekroju województw Towns by by voivodships Tereny wiejskie według w przekroju województw Rural territories by by voivodships Powiaty i miasta na prawach powiatu według i Powiats and cities with powiat status by area and 5

6 Numer Number Strona Page Gminy według i Gminas by area and Przeciętna a i liczba w powiatach i miastach na prawach powiatu według województw Average area and in powiats and cities with powiat status by voivodships Przeciętna a i liczba w gminach według województw Average area and in gminas by voivodships Powiaty i miasta na prawach powiatu według gęstości zaludnienia w przekroju województw Powiats and cities with powiat status by density by voivodships Gminy według gęstości zaludnienia w przekroju województw Gminas by density by voivodships Miasta według gęstości zaludnienia w przekroju województw Towns by density by voivodships Tereny wiejskie według gęstości zaludnienia w przekroju województw Rural territories by density by voivodships według grup wieku w przekroju województw by age groups by voivodships Zestawienie jednostek podziału terytorialnego oraz podregionów (NTS 3) według województw Number of territorial division units and subregions (NTS 3) by voivodships Zmiany podziału terytorialnego w okresie od r. do r Changes in territorial division in the period since 2 nd January 2013 till 1 st January 2014, ludność oraz lokaty według gmin , and ranking positions by gminas, ludność oraz lokaty według miast , and ranking positions by towns, ludność oraz lokaty według regionów (NTS 1) , and ranking positions by regions (NTS 1), ludność oraz lokaty według podregionów (NTS 3) , and ranking positions by subregions (NTS 3) Największe i najmniejsze jednostki podziału terytorialnego oraz NTS The biggest and the smallest units of territorial division and NTS MAPA MAP Przyrost lub ubytek na terenach wiejskich (2013=100) Increase or decrease of living on rural territories (2013=100) WYKRESY GRAPHS Wykres 1. Rozkład terenów wiejskich według Graph 1. Gradation of rural territories by their area Wykres 2. Rozkład terenów wiejskich według Graph 2. Gradation of rural territories by their 6

7 UWAGI METODYCZNE Podział kraju na województwa, powiaty, miasta na prawach powiatu, gminy i miasta oraz liczbę miejscowości wiejskich wykazano według stanu w dniu r. Również według tego stanu prezentowany jest podział na jednostki nomenklatury NTS: regiony (NTS 1) i podregiony (NTS 3). Dane o jednostek podziału terytorialnego według stanu w dniu r., wyrażone w hektarach i kilometrach kwadratowych, podano zgodnie z wykazami państwowego rejestru granic i jednostek podziałów ch kraju (PRG), prowadzonego w Głównym Urzędzie Geodezji i Kartografii. Na podstawie tych danych wyliczona została a jednostek nomenklatury NTS: regionów (NTS 1) i podregionów (NTS 3). Według wykazów na rok 2014 uległa zmianie wyłącznie a tych jednostek, na które rzutowały zmiany w podziale m kraju, ogłoszone w Dzienniku Ustaw (przedstawione w Tabl. 25). jednostek podziału terytorialnego wyrażona w kilometrach kwadratowych może różnić się od danych wyrażonych w hektarach, gdyż zgodnie z informacją Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, nie jest ona wynikiem zaokrągleń z ha, lecz odrębnego wyliczania przez aplikację, zapewniającą przede wszystkim sumowalność jednostek niższego szczebla na jednostki nadrzędne. Liczbę we wszystkich prezentowanych jednostkach wykazano na podstawie bilansu według stanu w dniu r., na bazie Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 r., w przeliczeniu na podział obowiązujący od r. Wyjątek stanowi Tabl. 23, dotycząca według ekonomicznych grup wieku, w której dane nie zostały przeliczone i są prezentowane według stanu w dniu r. W celu uzyskania dokładniejszego wyniku, liczbę w przekroju jednostek podziału terytorialnego obliczono na podstawie danych o wyrażonej w hektarach. W tablicach zawierających przedziały liczbowe wyrażone, jednostki podziału terytorialnego kwalifikowano do poszczególnych przedziałów w oparciu o ich ę wyrażoną w hektarach. Lokaty jednostek podziału terytorialnego kraju oraz regionów (NTS 1) i podregionów (NTS 3) prezentowane są w odniesieniu do wyrażonej w hektarach oraz. Lokaty określają pozycję danej jednostki w ogólnej zbiorowości jednostek danego stopnia podziału terytorialnego (w przypadku szczebla powiatowego odrębnie dla powiatów oraz miast na prawach powiatu), a także regionów (NTS 1) i podregionów (NTS 3). W przypadku, gdy dwie lub więcej jednostek ma identyczną ę lub liczbę, otrzymują one taką samą lokatę. Następna jednostka, o mniejszej wartości cechy, otrzymuje następną w kolejności lokatę. W związku z tym liczba lokat może być mniejsza niż liczba jednostek danego stopnia podziału terytorialnego. 66 miast stanowiących gminy miejskie, które jednocześnie posiadają status miasta na prawach powiatu, ujętych jest w tablicach dotyczących miast na prawach powiatu oraz gmin, a także w tablicy prezentującej dane dla miast. Również lokaty pod względem i zostały im nadane we wszystkich tych grupach jednostek, tj. w zbiorowości miast na prawach powiatu, gmin oraz miast. Zbiorowość 913 miast prezentowaną w Tablicach: 5, 9, 13, 21 i 27 stanowi: 305 gmin miejskich oraz 608 miast położonych w gminach miejsko-wiejskich. Tereny wiejskie w 2174 gminach, prezentowane w Tablicach: 6, 10, 14 i 22 stanowią gminy wiejskie (1566 jednostek) oraz obszary wiejskie w gminach miejsko-wiejskich (608 jednostek). 7

8 METHODOLOGICAL NOTES division of the country into voivodships, powiats, cities with powiat status, gminas and towns, as well as the number of rural localities are listed as of 1 th January 2014, and so is the division into NTS units: regions (NTS 1) and subregions (NTS 3). The area of the units of territorial division as of 1 st January 2014, presented in hectares and square kilometres, are given according to the state register of borders and area of the units of territorial divisions of the country, kept by Head Office of Geodesy and Cartography. Basing on this data the area of the statistical division units (regions NTS 1 and subregions NTS 3) was calculated. In comparison to previous year the area of only these units were changed which were affected by the changes in the territorial divisions of the country, listed in the Journal of Laws (presented in Table 25). The area of the territorial division units given can differ from the data given in hectares. According to Head Office of Geodesy and Cartography information these data are not the result of rounding the area from hectares, but of separated calculation by the application, the main aim of which is the summing up the areas of the lower level units to the units of higher level. The in all presented units is a balance as of 31 st December 2013 made on the basis of and Housing Census 2011 then recalculated according to the territorial division of the country as of 1 st January Exception is Table 23, presenting by age groups as of 31 st December 2013, without the recalculation. The across the units of territorial division was calculated according to the data on area in hectares in order to obtain more accurate result. In the tables where area is expressed the units of territorial division were qualified into particular sections according to their area in hectares. Position in the list of particular units of territorial division of the country, as well as regions (NTS 1) and subregions (NTS 3) are presented with regard to area expressed in hectares and. The position indicates the rank for given unit in a general group of units of particular level of territorial division (in case of powiat level the rank positions to groups of powiats and cities with powiat status are given separately), as well as regions (NTS 1) and subregions (NTS 3). If two or more units have the same area or, they are assigned to the same place in the list. A successive unit with smaller feature value is assigned to a consecutive position in the list. Therefore the number of places in the list can be smaller than the number of units of particular level of territorial division. 66 towns which are urban gminas, being also the cities with powiat status are listed in the tables containing cities with powiat status, gminas, and in the table presenting the data for towns. The positions in terms of area and are assigned to these cities in all groups of units, i.e. in the group of cities with powiat status, gminas and towns. The group of 913 towns presented in Tables: 5, 9, 13, 21 and 27 constitutes together: the urban gminas (305 units) and towns in the urban-rural gminas (608 units). Rural territories in 2174 gminas, presented in Tables: 6, 10, 14 and 22 constitutes together: the rural gminas (1566 units) as well as rural areas in the urban-rural gminas (608 units). 8

9 WYNIKI BADAŃ SYNTEZA 1. Zmiany podziału terytorialnego Według stanu w dniu 1 stycznia 2014 r. w Polsce jest 16 województw, 314 powiatów, 66 miast na prawach powiatu oraz gmin. W podziale m kraju z dniem 1 stycznia 2014 r. wprowadzone zostały zmiany o następującym charakterze: zmiana granic 20 gmin (w tym 5 o statusie miasta) położonych w 8 województwach; zmiany granic gmin miały wpływ na przebieg granic jednostek wyższego rzędu: 5 powiatów i 3 miast na prawach powiatu; pozostałe dotyczyły gmin położonych na terenie tych samych powiatów, odebranie statusu miasta gminie miejskiej Czarna Woda w pow. starogardzkim, woj. pomorskie, nadanie statusu miasta sześciu miejscowościom wiejskim w województwach: lubelskim Modliborzyce (pow. janowski), mazowieckim Mrozy (pow. miński), podkarpackim Zaklików (pow. stalowowolski), pomorskim wspomniana powyżej Czarna Woda, wielkopolskim Dobrzyca (pow. pleszewski), zachodniopomorskim Stepnica (pow. goleniowski). W związku z tym, w porównaniu z ubiegłym rokiem, wzrosła o 6 (do 608) liczba gmin miejsko-wiejskich; o 1 zmalała liczba gmin miejskich (jest ich 305), a liczba gmin wiejskich o 5 (do 1566), co jest wynikiem zmiany charakteru tych 6 jednostek na miejsko-wiejski. Liczba miast wzrosła do 913, w tym miast położonych na terenie gmin miejsko-wiejskich do 608, korekty granic 10 miast położonych na terenie gmin miejsko-wiejskich, do których włączono fragmenty obszarów wiejskich tych gmin. Zmiany dotyczyły łącznie 12 województw. 2. Zmiany jednostek podziału terytorialnego Zmiany jednostek, w porównaniu z ubiegłym rokiem, wynikały ze zmian wprowadzonych w podziale m kraju, ogłoszonych w Dzienniku Ustaw. Dotyczyły one jednostek poziomu powiatowego, gminnego oraz miast i obszarów wiejskich w gminach miejsko-wiejskich. Największa zmiana na szczeblu powiatowym, będąca skutkiem zmiany granic gmin, dotyczy powiatów w woj. mazowieckim. Wyłączone z pow. wołomińskiego (z gm. Radzymin) 41 ha przyłączono do pow. legionowskiego (gm. Nieporęt). Kolejna pod względem wielkości zmiana polegała na wymianie fragmentów terenu o tej samej 34 ha pomiędzy powiatem pszczyńskim (gm. wiejska Kobiór) i miastem na prawach powiatu Tychy w woj. śląskim. Powierzchnie tych jednostek, w porównaniu z poprzednim rokiem, nie uległy zmianie. Niezmienione pozostają także e jednostek, w których w wyniku zmian granic, przeniesione były fragmenty obszarów o mniejszej niż 1 ha. Dotyczy to miast na prawach powiatu w woj. śląskim: Żory i Rybnik oraz gmin wiejskich: Raba Wyżna i Spytkowice, w pow. nowotarskim, woj. małopolskie. Łączna a 913 miast w Polsce wynosi ha (6,9 % kraju). W porównaniu z poprzednim rokiem zwiększyła się ona o 3965 ha. Na tę wielkość składają się przede wszystkim zmiany granic miast w obrębie gmin miejsko-wiejskich oraz utworzenie 6 nowych jednostek. fragmentów obszarów wiejskich przyłączona do miast stanowi łącznie 650 ha. Najbardziej wzrosła a miasta Ożarów Mazowiecki w pow. warszawskim zachodnim, woj. mazowieckie (o 242 ha) oraz Kleczew w pow. konińskim, woj. wielkopolskie (o 110 ha). Odmienny jest przypadek gminy miejskiej Czarna Woda. Odebranie tej gminie statusu miasta i nadanie go miejscowości wiejskiej Czarna Woda, co spowodowało zmniejszenie miasta o 1779 ha (o ę obszaru wiejskiego wydzielonego w tej gminie). 9

10 Tereny wiejskie to jednostki mające łączną ę ha, co stanowi 93,1% Polski. Według Wykresu 1, najwięcej gmin wiejskich oraz obszarów wiejskich w gminach miejsko-wiejskich jednostek (łącznie 1242) ma ę od 100,0 do 249,9 km 2. Największa liczba takich jednostek przypada na województwa: mazowieckie (179), wielkopolskie (142) i lubelskie (126). Powierzchnię mniejszą niż 20 km 2 ma 11 jednostek, 5 spośród nich jest zlokalizowanych w woj. śląskim. Dwie największe owo jednostki znajdują się w przedziale powyżej 500 km 2. Są to: gmina wiejska Wałcz w powiecie wałeckim, woj. zachodniopomorskie (575 km 2 ) oraz obszar wiejski w gminie Pisz w pow. piskim, woj. warmińsko-mazurskie (624 km 2 ). Pod względem, jednostki podziału terytorialnego uzyskały następujące lokaty: województwa od 1 do 16, powiaty od 1 do 313 (dwa powiaty: golubsko-dobrzyński w woj. kujawsko-pomorskim i pińczowski w woj.świętokrzyskim, mają jednakową 254 lokatę, której odpowiada ha), miasta na prawach powiatu od 1 do 65 gdyż Siedlce (woj. mazowieckie) i Leszno (woj. wielkopolskie) mają taką samą 60 lokatę (3 186 ha), gminy od 1 do 2 344, gdyż w 113 przypadkach jednakową pozycję miały dwie gminy, w 8 przypadkach trzy, a w 2 przypadkach cztery jednostki, miasta, w liczbie 913 od 1 do 800 w 93 przypadkach jednakową lokatę miały dwa miasta, w 7 przypadkach trzy miasta, a w dwóch cztery miasta. 3. Zmiany w jednostkach podziału terytorialnego Liczba Polski, w porównaniu ze stanem na koniec poprzedniego roku, zmniejszyła się o osób (0,1%). Rozpatrując województwa, spadek odnotowano w 12 spośród 16 jednostek. Był on największy w województwach: śląskim (o osób, co w porównaniu z poprzednim rokiem stanowi 0,4%) i łódzkim (11 558, 0,5%). Najwięcej mieszkańców przybyło w woj. mazowieckim (15 080, 0,3%), następne było woj. małopolskie (6 504, 0,2%). W 219 spośród 314 powiatów liczba mieszkańców uległa zmniejszeniu, najbardziej w pow. kłodzkim, woj. dolnośląskie (o osób, 0,8%), kolejny był pow. nyski w woj. opolskim (958, 0,7%). Największe przyrosty przypadają na powiaty: poznański, woj. wielkopolskie (7 643 osoby, 2,2%) i wrocławski, woj. dolnośląskie (3 387 osób, 2,7%). 10

11 Obniżenie się odnotowano w 59 spośród 66 miast na prawach powiatu; największe w Łodzi, woj. łódzkie i Lublinie, woj. lubelskie (odpowiednio osób, 1,1% oraz 4 080, 1,2%). Przyrost mieszkańców, który nastąpił w siedmiu jednostkach, największy był w m.st. Warszawa w woj. mazowieckim (8 887 osób, 0,5%), następnie w Gdańsku, woj. pomorskie i w Rzeszowie, woj. podkarpackie (po ponad 1000 osób, odpowiednio 0,2% i 0,6%). W porównaniu z poprzednim rokiem liczba zmalała w spośród gmin. Największy spadek mieszkańców nastąpił w wymienionych już miastach: Łodzi i Lublinie. Kolejne są: Katowice w woj. śląskim i Poznań w woj. wielkopolskim (ubytek po ponad osób, procentowo 0,9 i 0,5%). Najwięcej mieszkańców przybyło, jak wspomniano powyżej, w m. st. Warszawa, następnie w: gminie miejsko-wiejskiej Piaseczno, pow. piaseczyński, woj. mazowieckie (1 685 osób, 2,2%) oraz w gminach wiejskich: Pruszcz Gdański w pow. gdańskim, woj. pomorskie, a także Dopiewo i Komorniki w pow. poznańskim, woj. wielkopolskie (wzrost po ponad osób, co stanowi więcej niż 5%). Liczba osób zamieszkujących w miastach, w porównaniu z poprzednim rokiem, zmniejszyła się o (0,3%), a spadek nastąpił w 14 województwach. Największe ubytki przypadają na województwa: śląskie ( osób, 0,6%) i łódzkie (13 045, 0,8%). Wzrost nastąpił w województwach: mazowieckim ( osoby, 0,4%) i podkarpackim (610, 0,1%). Rozpatrując miasta imiennie, spadek mieszkańców został odnotowany w 680 spośród 913 jednostek. Ubytki były największe we wzmiankowanych już miastach na prawach powiatu: Łódź i Lublin. Kolejne miasta, w których zmalała liczba mieszkańców to Poznań w woj. wielkopolskim oraz miasta woj. śląskiego: Katowice, Sosnowiec i Częstochowa (po ponad 2000 osób, od 0,5 do 1,0%). Liczba zamieszkującej tereny wiejskie, w porównaniu z poprzednim rokiem, zwiększyła się o osób (0,2 %). Największy procentowy przyrost od 0,5% do 1,0% (po ponad 8 tys. osób) nastąpił na terenach wiejskich województw: małopolskiego (8 711 osób), pomorskiego (8 198) i wielkopolskiego (7 864). Największy procentowy ubytek mieszkańców terenów wiejskich, od 0,3% do 0,5%, przypada na województwa: podlaskie, lubelskie i opolskie (odpowiednio: osób, i 1 507). 11

12 Zgodnie z Wykresem 2, najwięcej (łącznie 1 290) jest jednostek, w których zamieszkuje od 5,0 do 14,9 tys. osób. Gmin i obszarów wiejskich w gminach miejsko-wiejskich przypadających na ten przedział jest najwięcej w województwach: mazowieckim (174), wielkopolskim (141) i małopolskim (122). Żadna gmina wiejska nie znajduje się w przedziałach poniżej i więcej niż mieszkańców. Przypadają na nie wyłącznie obszary wiejskie w gminach miejsko-wiejskich. Spośród 4 takich jednostek, najmniejszą liczbę mają: nowoutworzony obszar wiejski w gminie Czarna Woda w pow. starogardzkim, woj. pomorskie (421 osób) i Nowe Warpno w pow. polickim, woj. zachodniopomorskie (441). Dwa najliczniej zamieszkane obszary wiejskie są położone w gminach: Wieliczka w pow. wielickim, woj. małopolskie ( mieszkańców) i Piaseczno w pow. piaseczyńskim, woj. mazowieckie (31 824). Pod względem, jednostki podziału terytorialnego uzyskały następujące lokaty: województwa od 1 do 16, powiaty od 1 do 314, a miasta na prawach powiatu od 1 do 66, gminy od 1 do 2 291, gdyż w 156 przypadkach taką samą pozycję miały dwie jednostki, a w 16 przypadkach trzy, miasta od 1 do 891, gdyż w 20 przypadkach taką samą lokatę miały dwa miasta, w 1 przypadku trzy miasta. 4. Gęstość zaludnienia Gęstość zaludnienia w Polsce, w porównaniu z poprzednim rokiem nie zmieniła się i wynosi 123 osoby na 1 km 2. Wśród województw wskaźnik ma najwyższą wartość w woj. śląskim (373 osoby ), kolejne jest woj. małopolskie (221). Najniższa gęstość zaludnienia występuje w woj. podlaskim (59 osób/1 km 2 ). Jeszcze w czterech województwach: warmińsko-mazurskim, lubuskim, zachodniopomorskim i lubelskim przypada mniej niż 100 osób. Największą gęstość zaludnienia ma powiat pruszkowski w woj. mazowieckim (642 osoby ). Więcej niż 300 osób przypada w 8 kolejnych powiatach, z których 6 jest położonych w woj. śląskim, a 2 w woj. małopolskim. Najrzadziej zaludniony (19 osób ) jest powiat bieszczadzki w woj. podkarpackim oraz 3 kolejne powiaty należące do w woj. podlaskiego: sejneński, suwalski i hajnowski (odpowiednio 24, 27, 28 osób ). Miasta na prawach powiatu o najgęstszym zaludnieniu to, położone w woj. śląskim: Świętochłowice (3 894 osób/1 km 2 ) i Chorzów (3 332) oraz m.st. Warszawa w woj. mazowieckim (3 334). Osiem miast na prawach powiatu ma gęstość zaludnienia niższą niż 1000 osób ; większość z nich (Jaworzno, Dąbrowa 12

13 Górnicza, Rybnik i Żory) jest położona w woj. śląskim. Najmniej osób przypada średnio w Świnoujściu w woj. zachodniopomorskim (210). Wśród gmin najwyższą gęstość zaludnienia (powyżej osób/1 km 2 ) mają 44 gminy miejskie, z których 20 ma status miasta na prawach powiatu. Jednak, najwięcej osób przypada w gminach miejskich woj. mazowieckiego nie mających tego statusu: Legionowie w pow. legionowskim i Piastowie w pow. pruszkowskim (odpowiednio i osób/1 km 2 ). Najgęściej zaludnioną gminą wiejską są Buczkowice w pow. bielskim, woj. śląskie (570 osób/km 2 ), a gminą miejsko-wiejską Wołomin w pow. wołomińskim, w woj. mazowieckim (838 osób/1 km 2 ). Gmin z gęstością zaludnienia mniejszą niż 20 osób/1 km 2 jest 75 i są to w przeważającej większości gminy wiejskie. Najmniej 4 osoby przypadają w gminie wiejskiej Lutowiska w pow. bieszczadzkim, woj. podkarpackie. Następnymi gminami o gęstości zaludnienia poniżej 10 osób/1 km 2 są: Cisna w pow. leskim także w woj. podkarpackim, Płaska w pow. augustowskim i Giby w pow. sejneńskim, obie w woj. podlaskim oraz Nowe Warpno w pow. polickim, woj. zachodniopomorskie. Ta jednostka jest także najrzadziej zaludnioną gminą miejsko-wiejską. Gminą miejską o najniższej gęstości zaludnienia jest Krynica Morska w pow. nowodworskim, woj. pomorskie (12 osób/1 km 2 ). Na 913 miast w Polsce, 9 najgęściej zaludnionych jednostek ma wartość wskaźnika większą niż 3,0 tys. osób/1 km 2. Siedem spośród nich to gminy miejskie, wśród których są: Świętochłowice, Warszawa, Chorzów, Legionowo i Piastów wymienione już powyżej, oraz Pruszków w pow. pruszkowskim i Mińsk Mazowiecki, pow. miński w woj. mazowieckim. Dwie pozostałe jednostki to miasta leżące w woj. wielkopolskim, na terenie gmin miejsko-wiejskich: Swarzędz w pow. poznańskim, (3 777 osób/1 km 2 ) i Nowe Skalmierzyce w pow. ostrowskim (3 057). W wymienionej już gminie miejskiej Krynica Morska oraz miastach leżących na terenie gmin miejsko-wiejskich w woj. podlaskim: Kleszczele w pow. hajnowskim i Suraż w pow. białostockim gęstość zaludnienia jest najmniejsza (odpowiednio 29, 30 osób/1 km 2 ). W Polsce na terenach wiejskich przypadają średnio 52 osoby. Najwyższa gęstość zaludnienia w przekroju województw wynosi 127 w małopolskim i 122 osoby w śląskim. Najniższa przypada na województwa: zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie i podlaskie (po 25 osób/1 km 2 ). 5. według grup wieku Struktura wiekowa jest prezentowana według tzw. ekonomicznych grup wieku, tj. w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym. Przytoczone grupy wiekowe stanowią odpowiednio 18,2%, 63,4% i 18,4% ogółu Polski. W stosunku do roku ubiegłego liczba w wieku przedprodukcyjnym w Polsce zmniejszyła się o osób, co stanowi spadek o 1,0 %. Liczba osób w tej grupie wiekowej obniżyła się we wszystkich województwach, z wyjątkiem woj. mazowieckiego (przyrost o 355 osób, 0,0%). Według wskaźnika procentowego największy spadek przypada na województwa: świętokrzyskie (2,1%, osób) i podlaskie (2,0%, 4 442). Najmniejszy odnotowano w woj. pomorskim (0,5%, 2 230). Ubytek przedprodukcyjnej to wynik: spadku o osób w wieku 0-2 lat, przyrostu o osób mających 3-6 lat, ubytku o osób w wieku 7-14 lat i o osób mających lat. Najwyższym procentowym udziałem osób w wieku przedprodukcyjnym (19,5%) charakteryzuje się woj. pomorskie; najniższy jest on w województwie opolskim (16,4%). W porównaniu z poprzednim rokiem liczba osób w wieku produkcyjnym w kraju zmniejszyła się o , (0,7%). Ubytek nastąpił we wszystkich województwach, a procentowo największy (po 1,2%) przypadł na śląskie, łódzkie, opolskie (spadek odpowiednio o , , osób). Procentowo najmniej osób ubyło w woj. małopolskim (0,2%, 4 483). Największy odsetek w wieku produkcyjnym występuje w województwach: opolskim i warmińskomazurskim (po 64,7%) najmniejszy w łódzkim i mazowieckim (po 62,4 %). W stosunku do poprzedniego roku grupa osób w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się o , co stanowi 3,2%. Przyrost nastąpił we wszystkich województwach i wyniósł od 2,0% w woj. podlaskim (co odpowiada wzrostowi o osób) do 4,4% w woj. lubuskim (7 348). Procentowy udział osób w wieku poprodukcyjnym w województw jest największy w woj. łódzkim (20,6%), najmniejszy w woj. warmińsko-mazurskim (16,3%). 13

14 6. Regiony (NTS 1) i podregiony (NTS 3) Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) wprowadzona w Polsce w 2000 r. obejmuje 5 poziomów: 3 poziomy pokrywające się z jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego kraju oraz dodatkowe 2 poziomy nieadministracyjne regiony (NTS 1) i podregiony (NTS 3). Dane prezentowane dla regionów, województw, podregionów, powiatów i gmin odpowiadają poszczególnym poziomom nomenklatury od poziomu 1 do poziomu 5. Regiony (NTS 1) wprowadzone z dniem 1 maja 2004 r. zastąpiły istniejącą wcześniej na Poziomie 1 jednostkę obejmującą obszar całego kraju. Regiony, w liczbie 6, skupiają jednostki szczebla wojewódzkiego (Tabl. 28). Podregiony (NTS 3), w liczbie 66, grupują w ramach województwa kilka do kilkunastu powiatów (Tabl. 29). Zmiany granic gmin wprowadzone z dniem 1 stycznia 2014 r. nie miały wpływu na zasięg regionów (NTS 1). Na podregiony (NTS 3) rzutowała następująca zmiana: w woj. wielkopolskim wyłączono z gminy Nowe Miasto nad Wartą w pow. średzkim (podregion 57 kaliski) fragment obszaru o 1 ha i włączono go do obszaru wiejskiego gminy Jarocin w pow. jarocińskim (podregion 61 poznański); na przeniesionym terenie zamieszkują 4 osoby. 7. Przejścia graniczne W Tabl. 26 zawierającej dane o gminach zaznaczono jednostki, na terenie których znajdują się ogólnodostępne przejścia graniczne przeznaczone do przekraczania granicy państwowej na podstawie paszportów oraz innych uprawniających do tego dokumentów. Symbolem występowania przejścia granicznego nie oznaczono gmin, w których: znajdują się porty lotnicze i morskie, gdyż porty te stanowią zarazem lądowe lub morskie przejścia graniczne, są zlokalizowane przejścia graniczne przeznaczone wyłącznie dla małego i uproszczonego ruchu granicznego, które można przekraczać na podstawie wydanych przepustek. Zgodnie ze wspomnianym w przedmowie układem z Schengen, granice Polski z: Czechami, Słowacją, Litwą i Niemcami stały się granicami wewnętrznymi Unii Europejskiej, a przejścia na granicach z tymi państwami zostały zamknięte. Funkcjonujące przejścia graniczne pozostały w gminach leżących przy granicach Polski z: Rosją (w 4 gminach), Białorusią (w 9 gminach) oraz Ukrainą (w 9 gminach). 14

15 RESULTS OF SURVEYS SYNTHESIS (RESUME) 1. Changes of territorial division According to the state of January 1 st 2014, defining number of administrative units in Poland, there are 16 voivodships, 314 powiats, 66 cities with powiat status and gminas. As of January 1 st 2014, following changes were introduced to Poland administrative division, that means: changes of the borders of: twenty gminas (of which five gminas with town status); these changes affected the borders of five powiats and three cities with powiat status, ten towns located within gmina territory, revocation of urban gmina Czarna Woda (starogardzki powiat, pomorskie voivodship) its town status, formation of six new towns located within gmina territory, which is a result of granting a legal status of a town to six rural localities, (of which to locality Czarna Woda); as a result there were changes of types of the gminas from urban or rural to urban-rural, All changes concerned twelve voivodships. 2. Changes of area of territorial division units In comparison to the previous year, the changes of territorial division were only the results of the changes published in the Journal of Laws. They did not affect affect the units of the level of voivodships and their parts. The biggest change of an area on powiats and gminas levels concerns radzymiński powiat (gmina Radzymin exclusion of 41 hectares) and legionowski powiat (gmina Nieporęt inclusion of this part of area) in the mazowieckie voividship. The biggest change between parts of urban-rural gmina was an exclusion of 242 ha of rural area in gmina Ożarów Mazowiecki (warszawski zachodni powiat, the mazowieckie voivoship) and an inclusion it into town in this gmina. 3. Changes of In comparison with the previous year, Poland quantity, has dropped by persons (0,1%). In the śląskie voivodship the maximal fall occurred ( persons, what is a percentage decrease by 0,4%). In the mazowieckie voivodship a maximum rising of inhabitants was noted (15 080, 0,3%). The number of living in towns, in comparison with the previous year, has fallen by persons (0,3%). The drop was the biggest in the following voivodships: śląskie ( persons, 0,6%) and łódzkie (13 045, 0,8%). The increase was noted only in the voivodships; mazowieckie ( persons, 0,4%) and podkarpackie (610 persons, 0,1%). On rural territories, compared to the previous year, number of increased by people (0,2%). The largest percentage increase (from 0.5% to 1.0%) occurred in the voivodships: małopolskie (8 711 persons), pomorskie (8 198) and wielkopolskie (7 864), The biggest percentage loss of rural, from 0,3% to 0,5% was noted in the voivodships: podlaskie, lubelskie and opolskie (correspondingly: 2 299, and persons). 4. density density in Poland equals 123 persons. In the voivodship profile the highest value of the rate was noted in the śląskie voivodship 373 persons/1km 2 ; the lowest, in the podlaskie voivodship (59 persons/1km 2 ). Among powiats, the biggest number of people 642, occurred in pruszkowski powiat in the mazowieckie voivodship, the smallest in bieszczadzki powiat in the podkarpackie voivodship (19 persons/1km 2 ). Next are three powiats located in the podlaskie voivodship: sejneński, suwalski and hajnowski (less than 30 persons/1km 2 ). 15

16 In the group of gminas the maximum density of the occurred in Legionowo in legionowski powiat, the mazowieckie voivodship (4 005 persons/km 2 ); the minimal number of persons per 1km 2. i. e. 4 was noted in gmina Lutowiska (bieszczadzki powiat, the podkarpackie voivodship). 5. by age groups Age groups structure of a is presented according to the economical age groups, i. e.: people at pre-working, working and post-working age. They constitute accordingly 18,2 %, 63,4% and 18,4% of the entire of Poland. In 2013 year, a quantity of a pre-working group dropped by persons, what constitutes 1,0% in relation to the previous year. Maximal percentage decrease occurred in the voivodships: świętokrzyskie (2,1%, 4 733) and podlaskie (2,0%, persons) and a minimal in the pomorskie voivodship (0,5%, 2 230). The number of persons at working age dropped by , what constitutes 0,7%, in relation to the previous year. A maximal percentage fall of the of this age group (each 1,2%) occurred in the voivodships: śląskie, łódzkie, and opolskie (correspondingly by: , , and persons); a minimal was in the małopolskie voivodship (0,2%, 4 483). The at post-working age raised by persons 3,2% in relation to the previous year. The increase was noted in all units on voivodship level from 2,0% in the podlaskie voivodship (what response to the growth by persons) to 4,4% in the lubuskie voivodship (7 348). 6. Regions (NTS 1) and subregions (NTS 3) Nomenclature of Units for Statistical Purposes (NTS), introduced in Poland in 2000 year, consists of 5 levels: 3 levels covering the units of basic Poland administrative territorial division and additional 2 levels, which are not types of administrative units that means regions (NTS 1) and subregions (NTS 3). The data presented for regions, voivodships, subregions, powiats and gminas correspond to particular levels of the classification starting from level number 1 up to level number 5. Six regions (NTS 1) introduced since May 1 st 2004, constitute units grouping the entities of voivodship level (see Table 28). Sixty six subregions constitute units of level number 3 of NTS. They group, within voivodships, from several to dozen entities of powiat level (Table 29). The changes in the territorial division of Poland introduced on 1 st January 2013 did not affect the territory of regions (NTS 1). One territorial change influenced the borders of the following subregions (NTS 3): in the wielkopolskie voivodship one hectare was excluded out of gmina Nowe Miasto nad Wartą in średzki powiat, subregion 57 kaliski; this area, inhabited by 4 persons, was included into gmina Jarocin (jarociński powiat) in subregion 61 poznański. 7. Poland state border crossings In Table 26 these gminas are marked, in which commonly available state border crossings are located. The passages are purposed for the state boundary crossing on the grounds of passports and other documents authorizing for boundary crossing. The border crossing symbol is not given to the gminas in which: seaports and airports are located, because these ports at the same time constitute border crossings, border crossing for small frontier traffic are located. According to Schengen acquis mentioned in the Preface, the physical borders among Poland and Czech, Lithuania, Slovakia and Germany were abolished as internal borders of EU and the border crossings are out of order. Existing border crossings remained in gminas on frontiers between Poland and Russia Federation (in 4 gminas), Belarus (in 9 gminas) and Ukraine (in 9 gminas). 16

17 T A B L I C E T A B L E S TABL. 1. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG WOJEWÓDZTW AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY VOIVODSHIPS WOJEWÓDZTWA VOIVODSHIPS area P O L S K A x x P O L A N D 02 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie TABL. 2. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS area Powiaty: Powiats: WOJ. DOLNOŚLĄSKIE bolesławiecki dzierżoniowski głogowski górowski jaworski jeleniogórski kamiennogórski kłodzki legnicki lubański lubiński lwówecki milicki oleśnicki oławski polkowicki

18 TABL. 2. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS area WOJ. DOLNOŚLĄSKIE (dok.) Powiaty (dok.): Powiats (cont.): strzeliński średzki świdnicki trzebnicki wałbrzyski wołowski wrocławski ząbkowicki zgorzelecki złotoryjski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Jelenia Góra Legnica Wałbrzych Wrocław WOJ. KUJAWSKO-POMORSKIE Powiaty: Powiats: aleksandrowski brodnicki bydgoski chełmiński golubsko-dobrzyński grudziądzki inowrocławski lipnowski mogileński nakielski radziejowski rypiński sępoleński świecki toruński tucholski wąbrzeski włocławski żniński Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Bydgoszcz Grudziądz Toruń Włocławek

19 TABL. 2. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS area WOJ. LUBELSKIE Powiaty: Powiats: bialski biłgorajski chełmski hrubieszowski janowski krasnostawski kraśnicki lubartowski lubelski łęczyński łukowski opolski parczewski puławski radzyński rycki świdnicki tomaszowski włodawski zamojski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Biała Podlaska Chełm Lublin Zamość WOJ. LUBUSKIE Powiaty: Powiats: gorzowski krośnieński międzyrzecki nowosolski słubicki strzelecko-drezdenecki sulęciński świebodziński wschowski zielonogórski żagański żarski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Gorzów Wielkopolski Zielona Góra

20 TABL. 2. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS area Powiaty: Powiats: bełchatowski brzeziński kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki wschodni opoczyński pabianicki pajęczański piotrkowski poddębicki radomszczański rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluński wieruszowski zduńskowolski zgierski Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice Powiaty: Powiats: WOJ. ŁÓDZKIE WOJ. MAŁOPOLSKIE bocheński brzeski chrzanowski dąbrowski gorlicki krakowski limanowski miechowski myślenicki nowosądecki nowotarski olkuski oświęcimski proszowicki suski tarnowski tatrzański wadowicki wielicki

21 TABL. 2. POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ ORAZ LOKATY WEDŁUG POWIATÓW I MIAST NA PRAWACH POWIATU (cd.) AREA, POPULATION AND RANKING POSITIONS BY POWIATS AND CITIES WITH POWIAT STATUS (cont.) POWIATY / MIASTA NA PRAWACH POWIATU POWIATS / CITIES WITH POWIAT STATUS area WOJ. MAŁOPOLSKIE (dok.) Miasta na prawach powiatu: Cities with powiat status: Kraków Nowy Sącz Tarnów WOJ. MAZOWIECKIE Powiaty: Powiats: białobrzeski ciechanowski garwoliński gostyniński grodziski grójecki kozienicki legionowski lipski łosicki makowski miński mławski nowodworski ostrołęcki ostrowski otwocki piaseczyński płocki płoński pruszkowski przasnyski przysuski pułtuski radomski siedlecki sierpecki sochaczewski sokołowski szydłowiecki warszawski zachodni węgrowski wołomiński wyszkowski zwoleński żuromiński żyrardowski