Sądownictwo administracyjne

Transkrypt

1 vol. III Dr hab. Jerzy Parchomiuk

2 Przesłanki dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego w znaczeniu szerokim niespełnienie tych przesłanek skutkuje odrzuceniem skargi przez sąd (58), ale istnieje możliwość konwalidacji braków w tym zakresie, co odróżnia je od przesłanek w znaczeniu wąskim w znaczeniu wąskim braki skutkują odrzuceniem skargi (z wyjątkiem punktu 3 oddalenie) art. 58 nie ma możliwości konwalidacji 1) zachowanie terminu do wniesienia skargi (53) Podstawa do odrzucenia 58 1 pkt 2, ale możliwość przywrócenia na podstawie 86 2) spełnienie wymogów formalnych (46 i 57) Wezwanie do usunięcia braków 49 nieusunięcie w wyznaczonym terminie 58 1 pkt 3 3) wniesienie skargi przez podmiot mający zdolność sądową i procesową (25-28) Jeśli braki w tym zakresie dadzą się usunąć sąd wzywa 31 Dopiero, gdy braki te nie dadzą się usunąć lub nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie 58 1 pkt 5 i 2 4) uiszczenie wpisu (220) W razie braku wpisu sąd wzywa do jego uiszczenia, dopiero przy braku reakcji w terminie Ponadto istnieje możliwość zwolnienia od kosztów ustawowe lub poprzez przyznanie prawa pomocy 1) skarga na akt lub czynność, objęte zakresem kognicji sądu (art. 3, wył. art. 5) Podst. odrz pkt 1 2) wyczerpanie środków zaskarżenia (art.. 52) W przypadku bezczynność/przewlekłości Ponaglenie Uwaga! Z dniem 1.VI.2017 r. usunięto wymóg wezwania do usunięcia naruszenia prawa Wymóg ten nie dotyczy prok., RPO i RPD Podst. odrz pkt 6 (w zw. z 52) 3) legitymacja skargowa Podmioty uprawnione do wniesienia skargi art przepisy szczególne W tym przypadku wyjątkowo skargi nie odrzuca się, lecz oddala (bo trzeba merytorycznie ocenić, czy czy wnoszący skargę ma interes prawny) Wyjątek art pkt 5a

3 Wyczerpanie środków zaskarżenia Ratio legis postępowanie sądowe nie powinno zastępować administracyjnego nie można wnieść skargi gdy jeszcze toczy się postępowanie adm. albo: nie zostały wyczerpane możliwości weryfikacji na drodze adm. Jakie środki zaskarżenia Art tylko w stos. do decyzji i postanowień, a także bezczynności i przewlekłości (KPA, OrdPod, UPostEgzAdm) Przy wielości stron postępowania wystarczy, że odwołanie wniosła tylko jedna strona; skargą może wnieść także ta, która nie wnosiła odwołania (bo była zadowolona z rozstrzygnięcia wydanego w I instancji) Nie dotyczy prokuratora, RPO i RPD, chyba że brali udział w post. adm. Uwaga! Od 1 czerwca 2017 r. brak obowiązku wyczerpania środka w postaci wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 52 3) Przy wielości stron art. 54a

4 Bezczynność/przewlekłość Ponaglenie do właściwego organu (co to oznacza?) art. 53 2b Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa Do 31 maja 2017 r. w odniesieniu do innych aktów i czynności (art. 3 2 pkt 4, 4a), również uchwały i inne akty organów JST (ustawy samorządowe) Od 1 czerwca 2017 r. zlikwidowane! Ale: przepisy przejściowe: USTAWA z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw Art Do postępowań przed sądami administracyjnymi, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 9, w brzmieniu dotychczasowym. 2. Przepisy art. 52 i art. 53 ustawy zmienianej w art. 9, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, oraz przepisy ustaw zmienianych w art. 2, art. 6, art. 7 i art. 11, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do aktów i czynności organów administracji publicznej dokonanych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.

5 Przepisy szczególne np. USTAWA z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej Art Wnioskodawcy, w przypadku negatywnej oceny jego projektu wybieranego w trybie konkursowym, przysługuje prawo wniesienia protestu w celu ponownego sprawdzenia złożonego wniosku w zakresie spełniania kryteriów wyboru projektów. Art Właściwa instytucja, o której mowa w art. 55, informuje wnioskodawcę na piśmie o wyniku rozpatrzenia jego protestu. Informacja ta zawiera w szczególności: 1) treść rozstrzygnięcia polegającego na uwzględnieniu albo nieuwzględnieniu protestu, wraz z uzasadnieniem; 2) w przypadku nieuwzględnienia protestu - pouczenie o możliwości wniesienia skargi do sądu administracyjnego na zasadach określonych w art. 61. Art W przypadku nieuwzględnienia protestu, negatywnej ponownej oceny projektu lub pozostawienia protestu bez rozpatrzenia, w tym w przypadku, o którym mowa w art. 66 ust. 2 pkt 1, wnioskodawca może w tym zakresie wnieść skargę do sądu administracyjnego, zgodnie z art. 3 3 [p.p.s.a.]

6 Legitymacja do wniesienia skargi (art. 50) Skutki braku legitymacji do tej pory oddalenie skargi, a nie odrzucenie od r. zob pkt 5a co z innymi przypadkami? tutaj inny motyw zob. USG: Art Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia - zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli w sprawie orzekał już sąd administracyjny i skargę oddalił. Komu przysługuje 1. każdy, kto ma w tym interes prawny interes prawny we wniesieniu skargi do sądu w podważeniu skutków czynności (bezczynności) organu niekoniecznie adresat decyzji pkt 4 2. prokurator ochrona porządku prawnego; RPO (ochrona praw człowieka i obywatela), RPD (ochrona praw dziecka)

7 3. organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym wyjątek ustawa z 2008 r. 4. odrębnie ustawy samorządowe: Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej różnica w porównaniu z 50 naruszenie, a nie tylko zagrożenie np. skarga na mpzp w przypadku osób, których nieruchomości leżą poza jego obszarem, ale możliwe jest pośrednie oddziaływanie; chwiejne poglądy sądownictwa i doktryny 5. organ nadzoru nad JST (wojewoda/ RIO)

8 6. art przepisy szczególne wiele ustaw regulujących tzw. wolne zawody przewiduje możliwość wniesienia skargi przez ministra na uchwały organów samorządów zawodowych np. ustawa z 1991 r. o izbach aptekarskich, która w art. 19 ust. 2 przyznaje ministrowi właściwemu do spraw zdrowia prawo zaskarżenia do sądu administracyjnego uchwał samorządu aptekarskiego w sprawach określonych w tym przepisie; [uchwała w sprawie przyznania prawa wykonywania zawodu farmaceuty; uchwała o zawieszeniu farmaceuty w prawie wykonywania zawodu albo o ograniczeniu w wykonywaniu określonych czynności; uchwała w sprawie utraty prawa wykonywania zawodu] specyficzne jest to, że oprócz zainteresowanego, dla którego to będą w istocie decyzje adm., prawo skargi przysługuje ministrowi ustawa o referendum lokalnym inicjator referendum jest uprawniony do złożenia skargi na uchwałę organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego lub postanowienie komisarza wyborczego odrzucające wniosek o przeprowadzenie referendum lokalnego ustawa o radach prawnych: Art Wpis na listę radców prawnych lub aplikantów radcowskich uważa się za dokonany, jeżeli Minister Sprawiedliwości nie podpisze sprzeciwu od wpisu w terminie 30 dni od dnia doręczenia uchwały wraz z aktami osobowymi kandydata. W przypadku, o którym mowa w art ust. 2, bieg tego terminu liczy się wówczas od dnia ponownego doręczenia uchwały wraz z aktami osobowymi. Minister Sprawiedliwości wyraża sprzeciw w formie decyzji administracyjnej. 2. Decyzja Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżona do sądu administracyjnego przez zainteresowanego lub organ samorządu w terminie 30 dni od dnia doręczenia tej decyzji.

9 Tryb wniesienia skargi ustawa o NSA z 1995 r. tryb bezpośredni do sądu ten przesyłał odpis skargi do organu organ w terminie 30 dni miał udzielić odpowiedzi na skargę i przesłać wraz z aktami adm. do sądu czas i koszty korespondencji obecnie pośredni 54 1 za pośrednictwem organu przekazuje skargę, odpowiedź i akta do sądu ryzyko przetrzymywanie skargi przez organ środek zapobiegawczy wniosek o ukaranie organu grzywną 55 wyjątki przepisy szczególne: Art W przypadku nieuwzględnienia protestu, negatywnej ponownej oceny projektu lub pozostawienia protestu bez rozpatrzenia, w tym w przypadku, o którym mowa w art. 66 ust. 2 pkt 1, wnioskodawca może w tym zakresie wnieść skargę do sądu administracyjnego, zgodnie z art. 3 3 [p.p.s.a.] 2. Skarga, o której mowa w ust. 1, jest wnoszona przez wnioskodawcę w terminie 14 dni od dnia otrzymania informacji, o której mowa w art. 58 ust. 1 albo ust. 4 pkt 2, art. 59 albo art. 66 ust. 2 pkt 1, wraz z kompletną dokumentacją w sprawie bezpośrednio do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skarga podlega wpisowi stałemu. Podobnie prawo o zgromadzeniach: Art. 13. Skargi na decyzje w sprawach zgromadzeń wnosi się bezpośrednio do sądu administracyjnego w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji, a sąd wyznacza rozprawę nie później niż w terminie 7 dni od dnia wniesienia do niego skargi, chyba że zachodzą przeszkody formalne.

10 Termin do wniesienia skargi co do zasady 30 dni od doręczenia rozstrzygnięcia w sprawie 53 1 (decyzje, postanowienia) gdy nie ma środków zaskarżenia w postępowaniu adm. (egz.) inne akty i czynności 30 dni a tempore scientiae (art. 53 2) Możliwość nieuwzględnienia upływu terminu przez sąd Błędny tryb wniesienia skargi art Inne akty (np. akty prawa miejscowego, inne uchwały JST w każdym czasie) Bezczynność, przewlekłość w każdym czasie (po uprzednim ponagleniu) prokurator, RPO i RPD 6 miesięcy; przepisy szczególne verte

11 Termin do wniesienia skargi [c.d.] przepisy szczególne zob. wyżej USTAWA z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej dni, Prawo o zgromadzeniach 3 dni Charakter terminu ustawowy; prekluzyjny (wniesienie po terminie jest bezskuteczne, a sąd odrzuca skargę); procesowy dopuszczalne jest jego przywrócenie Art Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. [ ] 3. W sprawie wezwania do usunięcia naruszenia stosuje się przepisy o terminach załatwiania spraw w postępowaniu administracyjnym.

12 Problem w zasadzie już nieaktualny, ale ze względu na przepisy przejściowe: Art. 101 USG. 1. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. [ ] 3. W sprawie wezwania do usunięcia naruszenia stosuje się przepisy o terminach załatwiania spraw w postępowaniu administracyjnym Uchwała NSA z dnia 2 kwietnia 2007 r. (II OPS 2/07) 1. Przepis art p.p.s.a. ma zastosowanie do skargi wnoszonej do sądu administracyjnego na podstawie art. 101 ust. 1 u.s.g. 2. Skarga na podstawie art. 101 ust. 1 u.s.g. jest wniesiona po bezskutecznym wezwaniu organu do usunięcia naruszenia interesu prawnego lub uprawnienia, także wówczas, gdy skargę wniesiono w terminie 60 dni od dnia wezwania przed upływem terminu załatwienia wezwania (art k.p.a. w związku z art. 101 ust. 3 u.s.g.), jeżeli organ nie uwzględnił wezwania.

13 Wymogi formalne skargi wymogi ogólne pisma procesowego 46 wymogi szczególne skargi 57 Braki art. 49 wezwanie do usunięcia rygor odrzucenie (58 1 pkt 3)

14 Wniosek o wszczęcie postępowania inicjuje typowe, choć specyficzne postępowanie przed sądem w przypadkach: 1. wn. o rozstrzygnięcie sporu o właśc./kompet. 2. wn. o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt 288, wniosek o podjęcie uchwały przez NSA inne przypadki to postępowania incydentalne, poboczne względem postępowania w sprawie skargi, m.in. 1. wn. o wymierzenie grzywny organowi wn. o przyznanie prawa pomocy (również przed wszczęciem post.) wniosek Prezesa NSA o unieważnienie 172 Tryb bezpośrednio do sądu; wymogi formalne jak przy skardze

15 Sprzeciw Nowy środek od 1 czerwca 2017 r. (art. 64a i nast.) Od decyzji, o której mowa w art KPA (ale już nie art O.p.) Główne odmienności trybu: Termin 14 dni (art. 64c 1) Brak uczestników na prawach strony (art. 64b 3 w zw. z art. 33) Sąd: posiedzenie niejawne, 30 dni od przekazania (64d 1) Ograniczony zakres badania sądu: art. 64e Pewne odrębności przy orzekaniu 151a, 182 2a, 182a

16 Skutki zaskarżenia aktu do sądu Wszczęcie postępowania przed sądem obowiązek organu przekazania sądowi: skargi, odpowiedzi oraz akt w terminie 30 dni od wniesienia skargi rygor grzywna na wniosek strony 55 Organ może skorzystać z uprawnień autorewizyjnych 54 3 uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy Ratio legis nie będzie potrzeby prowadzenia post. przed sądem oszczędność czasu i kosztów

17 Kwestia wstrzymania wykonania aktu: Tzw. ochrona tymczasowa w post. sądowoadm. skarga nie ma co do zasady charakteru suspensywnego [61 1] (np. decyzje ostateczne) możliwość wstrzymania wykonania: przez organ przez sąd (po przekazaniu skargi przez organ) chodzi o zapobieżenie sytuacji, kiedy nawet uwzględnienie skargi przez sąd byłoby dla skarżącego Pyrrusowym zwycięstwem, skoro akt został już wykonany i trudno cofnąć jego skutki akt musi się nadawać do wykonania wykonanie aktu spowodowanie takiego stanu w rzeczywistości społecznej, których jest zgodny z treścią aktu kiedy nie np. decyzje odmowne, umarzające postępowanie; tak z reguły nakładające obowiązki organ przesłanki (kiedy?) brak w p.p.s.a., jedynie ograniczenia, kiedy nie może wstrzymać 61 2 rygor natychmiastowej wykonalności, natychm. wyk. ex lege, przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie z urzędu lub na wniosek

18 sąd po przekazaniu akt przez organ nawet, gdy organ odmówił na wniosek skarżącego nie z urzędu wyjątki: akt prawa miejscowego, który wszedł w życie; gdy ustawa wyłącza przesłanki: jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków Sąd rozpoznając wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji powinien uwzględniać wszystkie okoliczności, nawet te niepodniesione we wniosku, o ile można je wyinterpretować na podstawie obowiązujących przepisów prawa oraz akt sprawy. [postanow. NSA W-wa ; II OZ 628/13]

19 sąd po przekazaniu akt przez organ nawet, gdy organ odmówił na wniosek skarżącego nie z urzędu wyjątki: akt prawa miejscowego, który wszedł w życie; gdy ustawa wyłącza przesłanki: jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków sąd orzeka postanowieniem zażalenie (194 1 pkt 2) może je zmienić w każdej chwili w razie zmiany okoliczności

20 wstrzymanie ma charakter tymczasowy nowe brzmienie (61 6) wówczas jednak 152 też nowe brzmienie

21 Zbieg nadzwyczajnego postępowania administracyjnego i postępowania przed sądem adm. Decyzja ostateczna dwie drogi kontroli skarga do sądu adm. lub weryfikacja a trybach nadzwyczajnych KPA 1. Problem jednoczesnego uruchomienia np. dwie różne strony postępowania albo strona wnosi skargę, a organ z urzędu wszczyna post. w trybie nadzw. 2. problem możliwość uruchomienia jednego trybu po zakończeniu drugiego Częściowe regulacje: 189 KPA prokurator, jeśli wniósł skargę do sądu, nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu 56 p.p.s.a. dopuszczalne jest wniesienie skargi do sądu, nawet gdy wcześniej zostało już wszczęte post. administr. w trybie nadzw. (na gruncie wcześniej obowiązujących przepisów było to w ogóle nie dopuszczalne) Postępowania nie mogą jednak toczyć się jednocześnie, więc sądowe trzeba zawiesić Skutki dla postępowania przed sądem: Stwierdzenie nieważności, uchylenie lub zmiana decyzji w trybie nadzw. bezprzedmiotowość post. przed sądem umorzyć (161) Dec. utrzymana w mocy post. przed sądem zostaje podjęte, sąd nie jest związany oceną organu dokonaną w trybie nadzw. Dodatkowy problem czy uchylić na podstawie art. 135 p.p.s.a. dec. wydaną w trybie nadzw?

22 W sytuacji odwrotnej najpierw skarga do sądu, a potem wszczęcie postęp. adm. w trybie nadzw. nie ma wprost takiej regulacji, ale nie można wykluczyć z góry dopuszczalności wszczęcia post. adm. w trybie nadw., z tym że trzeba by je zawiesić na podstawie 97 1 pkt 4 KPA Co po zakończeniu postępowania sądowego? W miarę jasna sytuacja z prokuratorem 189 KPA Jeśli sąd oddalił nie może wnieść sprzeciwu z tych samych przyczyn Jeśli odrzucił nie ma przeszkód, bo sąd nie badał sprawy merytorycznie Jeśli uwzględnił nie ma potrzeby wnoszenia sprzeciwu, bo decyzji już nie ma Inne podmioty zależy od trybu nadzwyczajnego i sposobu orzeczenia przez sąd Kwestie wyjściowe: pierwsza 134 i 135 p.p.s.a. sąd kontroluje akt pod kątem zgodności z prawem, ale nie jest związany ani zarzutami skargi, ani granicami zaskarżenia obejmuje kontrolą całość tak postępowanie, jak i rozstrzygnięcie, we wszystkich aspektach oceny legalności druga zasada prawomocności wyroku sądowego i granice powagi rzeczy osądzonej art. 168, 170 i 171 p.p.s.a.

23 skutki w zależności od trybu i orzeczenia sądu: 1. sąd odrzucił skargę nie ma problemu, bo nie rozpatrywał sprawy merytorycznie, nie ma związania oceną legalności, bo takiej nie było 2. sąd uwzględnił skargę problem się rozwiązuje, bo nie ma aktu, który można by kwestionować w trybach nadzw. (jeśli już wszczęto umorzyć) 3. jeśli oddalił: a) z zasady związania prawomocnym wyrokiem wynika niedopuszczalność wszczęcia post. adm. w przypadku trybów opartych na zarzutach niezgodności decyzji z prawem (145, 156 KPA) organ nie może ocenić sprawy odmiennie niż sąd, bo jest związany wyrokiem w którym sąd ocenił akt jako zgodny z prawem wyjątek gdy ujawniły się później (po wyroku) nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody, istniejące w dniu wydania decyzji, a nie znane organowi, który wydał decyzję (ani sądowi) (145 1 pkt 5); ew. późniejsze ujawnienie przestępstwa (145 1 pkt 2) lub sfałszowania dowodów (145 1 pkt 1) b) nie dotyczy to trybów pozwalających na uchylenie (zmianę) decyzji niewadliwych (154, 155, 161, 162) tu przesłanką uchylenia/ zmiany dec. nie jest nielegalność, ale inne względy których sąd nie bierze pod uwagę przy ocenie, ograniczającej się do kwestii legalności dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną c) postępowanie podatkowe (i celne): pkt 2 OrdPod organ podatkowy wydaje decyzję o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej, jeżeli sąd administracyjny oddalił skargę na tą decyzję, chyba że żądanie oparte jest na przepisie art pkt 4