WIZERUNKI PRZEDSIĘBIORCY Deutsche und polnische Unternehmerbilder

Transkrypt

1 NIEMIECKIE I POLSKIE WIZERUNKI PRZEDSIĘBIORCY Deutsche und polnische Unternehmerbilder Staatlich anerkannte, private Fachhochschule des Mittelstands (FHM)

2 Staatlich anerkannte, private Fachhochschule des Mittelstands (FHM) Inhalt treść Impressum Herausgeber Fachhochschule des Mittelstands (FHM) Ravensberger Straße 10 g Bielefeld Deutschland Handelsregister: HRB Geschäftsführer: Prof. Dr. Richard Merk Fon: Fax: Redaktion und Texte Iris Bleiker, Prof. Dr. Patrick Lentz, Olga Zubikova, Dr. Karolina Babuchowska, Prof. Dr. habil. Roman Kisiel, Dr. Wieslawa Lizinska, Dr. habil. Renata Marks-Bielska Übersetzung: Malgorzata Gruntkowski Gestaltung Anna Medvedev Deutsche und Polnische Unternehmerbilder 3 Sylwetki niemieckich i polskich przedsiębiorców Ausgangssituation und Ziele des Projektes 8 Sytuacja wyjściowa i cele projektu Erzielte Ergebnisse Uzyskane wyniki 10 Aktuelle Unternehmer in Deutschland und Polen 10 Aktualni przedsiębiorcy w Niemczech i Polsce Qualitative Interviews bei aktuellen Unternehmern 13 Jakościowe wywiady z aktualnymi przedsiębiorcami Deutschland Niemcy 13 Entrepreneur profile: Alexander Dietzel 14 Entrepreneur profile: Stephan Nolte 18 Polen Polska 15 Entrepreneur profile: Dr. Michał Szczebiot 16 Entrepreneur profile: Dr. Małgorzata Czeszejko-Sochacka 21 Studierende als potentielle Unternehmer in Deutschland und Polen 23 Studenci jako potencjalni przedsiębiorcy w Niemczech i Polsce Existierende Kompetenzen Istniejące kompetencje 23 Entrepreneur profile: Robert Schenke 24 Persönlichkeitsmerkmale Cechy osobowości 27 Vergleich beider Verfahren Porównanie obu metod 28 Entrepreneur profile: Marta Fruńska 30 Anforderungen an potentielle Unternehmer 32 Wymagania wobec poten-cjalnych przedsiębiorców Gefördert aus Mitteln der Deutsch-Polnischen Wissenschaftsstiftung Projekt wspierany przez Polsko-Niemiecką Fundację na rzecz Nauki Anforderungsprofil für Unternehmer 33 Profil wymagań dla przedsiębiorców Fazit 38 Podsumowanie

3 Deutsche und Polnische Unternehmerbilder \\ 3 Deutsche und Polnische Unternehmerbilder Sylwetki niemieckich i polskich przedsiębiorców Liebe Leserinnen und Leser, interkulturelle Kompetenzen werden im unternehmerischen Wettbewerb zunehmend an Bedeutung gewinnen. Dies gilt insbesondere für Unternehmen, welche sich aktuell mit der Erweiterung ihrer Absatzmärkte auf internationaler Ebene befassen. Sie werden besonders von kulturellen und persönlichen Unterschieden herausgefordert. Es erscheint daher sinnvoll, die Ausbildung fachlicher Qualifikationen und unternehmerischer Kompetenzen frühzeitig aufzugreifen, um Unternehmerpersönlichkeiten zu fördern. Kulturelle Unterschiede lassen sich durch geographische Distanzen erklären. Und auch regionale und Landesgrenzen führen zu deutlichen Unterschieden im Verhalten der Menschen. Sich gegenseitig immer wieder neu aufeinander einzulassen und aneinander anzupassen, ist im gemeinsamen Umgang der Menschen notwendig. Wenn Länder mit gemeinsamen Grenzen den Auf- und Ausbau ihrer wirtschaftlichen Beziehungen vorantreiben, ist das Kennen der Unterschiede und ist die Entwicklung auf Verständnis gerichteter interkultureller Kompetenzen relevanter denn je. Dies gilt insbesondere für die Nachbarländer Deutschland und Polen. Auch aus diesem Grund hat sich die Deutsch-Polnische Wissenschaftsstiftung (DPWS) dafür entschieden, das Projekt zur Erfassung und Beschreibung von Unternehmerbildern in Deutschland und Polen zu unterstützen. Ziel der Stiftung ist die Förderung von Wissenschaft und Völkerverständigung, indem sie die Zusammenarbeit zwischen Studierenden, Wissenschaftlern und Forschern aus Deutschland und Polen stärkt. Sie versucht hierbei, innovative Projekte zu unterstützen und neue Modelle der Zusammenarbeit zwischen den beiden Ländern zu entwickeln. Für die Unterstützung möchten wir uns bei der Deutsch- Polnischen Wissenschaftsstiftung ganz herzlich bedanken. Die Realisation des Projekts wurde durch eine intensive Kooperation und Zusammenarbeit zweier Forscherteams aus Deutschland und Polen ermöglicht. In Polen beteiligte sich die Universität Ermland- Masuren in Olsztyn unter der Leitung von Prof. Dr. habil. Roman Kisiel (Leiter des Lehrstuhls für Wirtschafts- und Regionalpolitik) an der Erforschung unternehmerischer Kompetenzen in Deutschland und Polen. Auf deutscher Seite wurde das Projekt von der Fachhochschule des Mittelstands (FHM) in Bielefeld unter der Leitung von Prof. Dr. < < Prof. Dr. Richard Merk Prof. Dr. Patrick Lentz

4 4 // Deutsche und Polnische Unternehmerbilder < v.l.n.r. (od lewej): Prof. Dr. Patrick Lentz, Olga Zubikova, Iris Bleiker, Beate Brechmann, Dr. Karolina Babuchowska, Dr. habil. Renata Marks-Bielska, Dr. Wieslawa Lizinska, Prof. Dr. habil. Roman Kisiel. Richard Merk (Geschäftsführer der FHM und Dekan des Fachbereichs Wirtschaft) und Prof. Dr. Patrick Lentz (Prodekan des Fachbereichs Wirtschaft) umgesetzt. Die vorgestellten deutschen und polnischen Unternehmerpersönlichkeiten geben einen Einblick in die Denk- und Handlungsweisen von jungen und aktiven Unternehmerinnen und Unternehmern in unseren Ländern. Prof. Dr. Richard Merk Geschäftsführer der FHM, Dekan des Fachbereichs Wirtschaft Prof. Dr. Patrick Lentz Prodekan des Fachbereichs Wirtschaft Deutschland Polen

5 Niemieckie i polskie wizerunki przedsiębiorcy \\ 5 Drodzy Czytelnicy, międzykulturowe kompetencje będą w przedsiębiorczej rywalizacji coraz bardziej zyskiwały na znaczeniu. Dotyczy to w szczególności przedsiębiorstw, które aktualnie zajmują się rozszerzaniem swoich rynków zbytu na płaszczyźnie międzynarodowej. Wyzwaniem są dla nich zwłaszcza kulturowe i osobiste różnice. Wydaje się zatem sensowne, by w celu wspierania przedsiębiorczych osobowości wcześnie podejmować wykształcenie zawodowych kwalifikacji i przedsiębiorczych kompetencji. Różnice kulturowe dają się wytłumaczyć geograficznymi odległościami. Ale również granice regionalne i krajowe prowadzą do wyraźnych różnic w zachowaniu ludzi. We wspólnych ludzkich kontaktach konieczne jest, by wciąż na nowo obcować ze sobą i się do siebie nawzajem dostosowywać. Kiedy kraje ze wspólnymi granicami forsują nawiązywanie i zacieśnianie ich kontaktów gospodarczych, znajomość różnic i rozwój skierowanych na zrozumienie międzykulturowych kompetencji są istotniejsze niż kiedykolwiek. Dotyczy to w szczególności krajów sąsiadujących: Niemiec i Polski. Również z tego powodu Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki (PNFN) zdecydowała się wesprzeć projekt w celu ujęcia i opisu wizerunków przedsiębiorcy w Niemczech i Polsce. Celem fundacji jest wspieranie nauki i porozumienia między narodami dzięki wzmacnianiu współpracy między studentami, naukowcami i badaczami z Niemiec i Polski. Próbuje ona przy tym wspierać innowacyjne projekty i rozwijać nowe modele współpracy między oboma krajami. Chcielibyśmy zatem PolskoNiemieckiej Fundacji na rzecz Nauki bardzo serdecznie podziękować za wsparcie. Realizacja projektu umożliwiona została dzięki intensywnej współpracy dwóch zespołów badawczych z Niemiec i Polski. W zbadaniu przedsiębiorczych kompetencji w Niemczech i Polsce uczestniczył w Polsce zespół badawczy z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie pod kierownictwem prof. dr hab. Romana Kisiela (kierownika Katedry Polityki Gospodarczej i Regionalnej). Po niemieckiej stronie projekt został zrealizowany przez Fachhochschule des Mittelstands (FHM) w Bielefeldzie pod kierownictwem prof. dr Richarda Merka (zarządzającego FHM i dziekana Wydziału Nauk Ekonomicznych) i prof. dr Patricka Lentza (prodziekana Wydziału Nauk Ekonomicznych). Przedstawione niemieckie i polskie osobowości przedsiębiorcze dają wgląd w sposób myślenia i działania młodych i aktywnych przedsiębiorczyń i przedsiębiorców w naszych krajach. Prof. dr Richard Merk zarządzanie FHM, dziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych Prof. dr Patrick Lentz prodziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych Niemcy Polska

6 6 // Deutsche und Polnische Unternehmerbilder Verehrte Damen und Herren, das mit der FHM Bielefeld gemeinsam realisierte Projekt ist ein weiteres, das nicht nur die wissenschaftliche Forschungstätigkeit zwischen der Uniwersytet Warmińsko-Mazurski (UWM) in Olsztyn und der o. g. Hochschule weiter entwickelt, sondern auch den Austausch methodischer und anwendungsorientierter Forschungsansätze ermöglicht hat. Forschung zu betreiben ist eine große Herausforderung für jedes wissenschaftliche Team. Diese Herausforderung nimmt vor allem dann einen besonderen Charakter an, wenn sie auf internationaler Ebene realisiert wird. Eine wesentliche Voraussetzung hierfür ist die sehr gute Koordination der Arbeiten des Forschungsteams, so dass einerseits erlaubt wird, die Gemeinsamkeiten zu analysieren und andererseits ermöglicht wird, die Besonderheiten und Unterschiede der Subjekte und Prozesse in den einzelnen Ländern zu erfassen. Die Realisierung des Forschungsprojekts durch das polnische Team unter der Leitung von Prof. Dr. habil. Roman Kisiel (Leiter des Lehrstuhls für Wirtschafts- und Regionalpolitik des Fachbereichs Wirtschaftswissenschaften), zu dem ebenfalls Prof. UWM Dr. habil. Renata Marks-Bielska, Dr. Wiesława Lizińska (Leiterin des Europäischen Zentrums) sowie Dr. Karolina Babuchowska gehören, erlaubte nicht nur eine Erweiterung der bisher betriebenen Forschung, sondern bereicherte auch die Erfahrungen und das Wissen der Teammitglieder. Wenn nicht entsprechende Kompetenzen bereits existieren oder diese ausgebildet werden, ist die Entwicklung von Unternehmertum zumeist nicht möglich. Obwohl sich das Unternehmertum in Polen seit der Transformation dynamisch entwickelt, determinieren die Herausforderungen der gegenwärtigen Globalwirtschaft in diesem Bereich neue Bedürfnisse. Die dank der durchgeführten Untersuchungen erzielten Ergebnisse haben eine bessere Identifikation der Bedürfnisse von Unternehmern, aber auch eine Identifikation des Kompetenzpotenzials zukünftiger Absolventen der Uniwersytet Warmińsko-Mazurski in Olsztyn ermöglicht. Das ist für die Region Ermland und Masuren, die sich durch einen relativ niedrigen Entwicklungsgrad des Unternehmertums und gleichzeitig durch die höchste Arbeitslosenquote in Polen auszeichnet, besonders wichtig. Ich möchte Herrn Prof. Dr. Richard Merk und dem ganzen Forschungsteam der FHM Bielefeld für die Initiative und die Einladung zur Zusammenarbeit an diesem Projekt sowie seiner späteren Realisierung herzlich danken. Das im Rahmen des Projekts entwickelte Wissen und die Erfahrungen tragen darüber hinaus zur wissenschaftlichen Entwicklung der Mitglieder des gesamten Forschungsteams bei. < Prof. Dr. habil. Roman Kisiel

7 Niemieckie i polskie wizerunki przedsiębiorcy \\ 7 Drodzy Państwo, projekt realizowany z FHM w Bielefeld jest kolejnym, który rozwija nie tylko działalność badawczo-naukową pomiędzy Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie a ww. Uczelnią, ale także sprzyja wymianie doświadczeń o charakterze metodycznym, jak również aplikacyjnym. Prowadzenie badań naukowych jest dużym wyzwaniem dla każdego zespołu naukowego. Wyzwanie to nabiera szczególnego charakteru zwłaszcza jeśli są one realizowane w wymiarze międzynarodowym. Istotna jest wówczas bardzo dobra koordynacja prac zespołu badawczego, która umożliwia realizację badań pozwalających z jednej strony na przeanalizowanie wspólnego obszaru, a jednocześnie uchwycenie specyfiki zróżnicowania podmiotów i procesów w poszczególnych krajach. Realizacja projektu badawczego przez zespół ze strony polskiej pod kierownictwem prof. dr hab. Romana Kisiela (kierownik Katedry Polityki Gospodarczej i Regionalnej Wydziału Nauk Ekonomicznych), w skład którego wchodzili również: prof. UWM dr hab. Renata Marks-Bielska, dr Wiesława Lizińska (kierownik Centrum Europejskiego) oraz dr Karolina Babuchowska pozwoliła nie tylko na rozszerzenie dotychczas prowadzonych badań naukowych, ale także wzbogaciła doświadczenia i wiedzę członków zespołu. Rozwój przedsiębiorczości nie jest możliwy bez posiadania i kształtowania odpowiednich kompetencji. Pomimo, iż przedsiębiorczość w Polsce rozwija się dynamicznie od okresu transformacji to wyzwania współczesnej gospodarki globalnej determinują nowe potrzeby w tym zakresie. Wyniki uzyskane dzięki przeprowadzonym badaniom umożliwiły lepszą identyfikację potrzeb ze strony przedsiębiorców, ale także identyfikację potencjału kompetencyjnego przyszłych absolwentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jest to szczególnie istotne w regionie Warmii i Mazur, który charakteryzuje się stosunkowo niskim poziomem rozwoju przedsiębiorczości, a jednocześnie najwyższym poziomem bezrobocia w Polsce. Na ręce Pana Profesora Richarda Merka pragnę zatem złożyć całemu zespołowi badawczemu gorące podziękowania za inicjatywę i zaproszenie do współpracy nad projektem, a także jego późniejszą realizacją. Wiedza i doświadczenie rozwinięte dzięki realizacji ww. projektu przyczynią się ponadto do rozwoju naukowego członków zespołu badawczego. Prof. dr hab. Roman Kisiel kierownik Katedry Polityki Gospodarczej Regionalnej Wydziału Nauk Ekonomicznych

8 8 // Ausgangssituation und Ziele des Projektes Ausgangssituation und Ziele des Projektes Die fortschreitende Verknüpfung internationaler Wirtschaftsprozesse und die damit verbundene Transformation des Europäischen Kontinents, insbesondere die Osterweiterung der Europäischen Union, ziehen unweigerlich Veränderungen für die involvierten Länder nach sich. Konvergierende Tendenzen lassen sich im Hochschulsektor, im sozialen und wirtschaftlichen Bereich der jeweiligen EU-Länder immer wieder entdecken, der Begriff Europäisierung wird häufig zum Entwicklungsmodell für die EU-Beitrittskandidaten. Betrachtet man die wirtschaftliche Entwicklung Deutschlands und Polens in den letzten Jahrzehnten, so lässt sich auch eine zunehmende Aktivität deutscher und polnischer Unternehmen auf internationalen Märkten feststellen. Insbesondere die gegenseitigen Handelsbeziehungen entwickeln sich verstärkt. Bei Betrachtung von Anzahl der Akquisitionen sowie Neugründungen von Betrieben war Deutschland in den letzten Jahren das bevorzugte Ziel polnischer Unternehmen. Auf dem deutschen Markt sind etwa polnische Firmen registriert. Aber nicht nur die wirtschaftlichen Beziehungen, sondern auch traditionelle Werte, Normen und Wahrnehmungen erfahren gewisse Veränderungen. So ergab sich im Hinblick auf Deutschland laut offiziellen Statistiken eine sinkende Anzahl junger Existenzgründer - und das in einem Land, dessen Wirtschaft zu 99,7% durch kleine und mittelständische Unternehmen dominiert wird. Diese Beobachtung lässt sich auch auf einen Großteil der Studierenden an der Fachhochschule des Mittelstands (FHM) übertragen. Immer häufiger ist erkennbar, dass Studierende und Absolventen insbesondere wirtschaftlich orientierter Studiengänge sich in ein Angestelltenverhältnis begeben und die Selbständigkeit (zunächst) keine Option darstellt. Trotz stark ausgeprägter Individualisierungsansätze, welche die deutsche Kultur auszeichnen, sind viele Studierende eher skeptisch im Hinblick auf die Perspektive, ein selbstständiger Unternehmer zu werden. Angestrebt wird eher die Laufbahn eines Beschäftigten in Führungsposition. Die Gründung einer eigenen Existenz erscheint für viele Studierende in Deutschland als eine Herausforderung, der sie in Zeiten der voranschreitenden Globalisierung nicht gerecht werden können. Polen als Transformationsland hingegen, welches einen signifikanten Übergang von der Plan- zu der Marktwirtschaft durchgemacht hat, demonstriert eine steigende Rate von Existenzgründern, die sich im klein- und mittelständischen Bereich etablieren möchten. Vor diesem Hintergrund der Divergenzen in beiden Ländern, aber der sich gleichzeitig entwickelnden Wirtschafts- beziehungen entstehen Fragen, welche im Rahmen des vorliegenden Projektes beantwortet werden sollen. Hierbei soll insbesondere ein Blick in die Zukunft geworfen werden mit dem Ziel, die zukünftigen Unternehmertalente in einem gemeinsamen deutsch-polnischen Wirtschaftsraum zu identifizieren und zu beschreiben. Welche Kompetenzen benötigen aktuelle und zukünftige Unternehmen, um sowohl auf den einheimischen als auch auf internationalen Märkten bestehen zu können? Hierbei steht insbesondere ein Vergleich der aktuellen und potentiellen Unternehmer in Deutschland und Polen im Mittelpunkt der Betrachtungen mit dem Ziel, Gemeinsamkeiten und Unterschiede zu identifizieren und diese als Grundlage für Veränderungen in die Ausbildung speziell zukünftiger Unternehmer einfließen zu lassen. Dabei steht speziell die Persönlichkeit von (zukünftigen) Unternehmern im Mittelpunkt der Betrachtungen. Erfolg und Misserfolg sind eng mit der Persönlichkeit des Unternehmers verbunden, der mit einem gewissen Kompetenz- Mix ausgestattet ist. Die sich dynamisch verändernden Wirtschaftsräume stellen neue, komplexe Anforderungen an Unternehmer, die nicht nur unternehmerisch denken und handeln, sondern auch kommunikative und personale Fähigkeiten und bestimmte Aktivitäts- und Handlungskompetenzen besitzen sowie sich selbst in der sozialen Wirklichkeit positionieren müssen. Aus diesem Grund wird im Rahmen dieser Untersuchung gleichermaßen ein Fokus auf die subjektiven Wahrnehmungen eines angehenden bzw. bestehenden Unternehmers gesetzt. Die vorliegende Studie wird daher zunächst ein Bild von den aktuellen Unternehmern in Deutschland und Polen entwickeln. Dabei wird insbesondere das Ziel verfolgt herauszustellen, welche Kompetenzen und Persönlichkeitsmerkmale für erfolgreiche Unternehmer wichtig sind und welches Bild eines idealtypischen Unternehmers für beide Länder existiert. Im Anschluss hieran erfolgt eine Analyse speziell der potentiellen Unternehmer in Form von Studierenden der Wirtschaftswissenschaften in Deutschland und Polen. Auch hier sollen zunächst die aktuell gegebenen Kompetenzen und Persönlichkeitsmerkmale herausgearbeitet werden mit dem Ziel, diese abschließend mit denen der aktuellen Unternehmer zu vergleichen. Letzteres ermöglicht einen Ausblick auf die unternehmerische Zukunft in beiden Ländern sowie gleichermaßen die Ableitung von Ansätzen für Handlungsempfehlungen in der Ausbildung zukünftiger Unternehmer.

9 Sytuacja wyjściowa i cele projektu \\ 9 Sytuacja wyjściowa i cele projektu Postępujące powiązanie międzynarodowych procesów gospodarczych i związana z tym transformacja kontynentu europejskiego, w szczególności rozszerzenie Unii Europejskiej na Wschód, pociągają za sobą nieuniknione zmiany dla zaangażowanych krajów. Zbieżne tendencje można często zauważyć w sektorze szkół wyższych, w sferze społecznej i gospodarczej danych krajów Unii Europejskiej, pojęcie europeizacji staje się często modelem rozwoju dla krajów kandydackich. Jeśli przyjrzeć się gospodarczemu rozwojowi Niemiec i Polski w ostatnich dziesięcioleciach, to można stwierdzić również wzrastającą aktywność niemieckich i polskich przedsiębiorstw na międzynarodowych rynkach. W szczególności wzajemne stosunki handlowe rozwijają się ze wzmożoną siłą. Przyglądając się liczbie akwizycji jak również nowo założonych zakładów Niemcy były w ostatnich latach preferowanym celem polskich przedsiębiorstw. Na niemieckim rynku jest zarejestrowanych około polskich firm. Ale nie tylko stosunki gospodarcze, lecz również tradycyjne wartości, normy i postrzeganie ulegają pewnym zmianom. I tak odnośnie Niemiec zaobserwowano według oficjalnych statystyk spadającą liczbę młodych osób zakładających własną firmę w kraju, którego gospodarkę dominują w 99,7 % przedsiębiorstwa małe i średniej wielkości. Spostrzeżenie to można również przenieść na dużą część studentów Fachhochschule des Mittelstands (FHM). Coraz częściej można zauważyć, że studenci i absolwenci zwłaszcza zorientowanych gospodarczo kierunków studiów wybierają stosunek zatrudnienia, a samodzielna działalność gospodarcza (na razie) nie stanowi dla nich opcji. Mimo silnie rozwiniętych skłonności indywidualizacyjnych, które wyróżniają niemiecką kulturę, wielu studentów jest raczej sceptycznych odnośnie perspektywy zostania samodzielnym przedsiębiorcą. Przedmiotem starań jest raczej kariera pracownika na stanowisku kierowniczym. Założenie własnej działalności gospodarczej wydaje się być wielu studentom w Niemczech wyzwaniem, któremu w czasach postępującej globalizacji nie potrafią sprostać. Polska natomiast jako kraj, który przeszedł znaczącą transformację z gospodarki planowej do rynkowej, wykazuje wzrastającą liczbę osób zakładających własną firmę, które chciałyby się ulokować wśród małych i średnich przedsiębiorstw. Na tym tle rozbieżności w obu krajach, ale jednocześnie rozwijających się stosunków gospodarczych powstają pytania, na które w ramach niniejszego projektu mają zostać znalezione odpowiedzi. W szczególności podjęta zostanie analiza przyszłości w celu zidentyfikowania i opisania przyszłych talentów przedsiębiorczych we wspólnym niemiecko-polskim obszarze gospodarczym. Jakich kompetencji potrzebują aktualne i przyszłe przedsiębiorstwa, żeby móc przetrwać zarówno na krajowych, jak i na międzynarodowych rynkach? W centrum obserwacji stoi tu w szczególności porównanie aktualnych i potencjalnych przedsiębiorców w Niemczech i Polsce z zamiarem zidentyfikowania cech wspólnych i różnic oraz uwzględnienia ich jako podstawy zmian w kształceniu szczególnie przyszłych przedsiębiorców. W centrum obserwacji znajduje się przy tym w szczególności osobowość (przyszłych) przedsiębiorców. Sukces i niepowodzenie są ściśle związane z osobowością przedsiębiorcy, który jest wyposażony w pewną mieszankę kompetencji. Dynamicznie zmieniające się obszary gospodarcze stawiają nowe, kompleksowe wymagania wobec przedsiębiorców, którzy muszą nie tylko przedsiębiorczo myśleć i działać, ale również posiadać zdolności komunikacyjne i personalne jak i określone kompetencje w zakresie działania i realizacji, a także pozycjonować się w społecznej rzeczywistości. Z tego powodu w ramach niniejszego badania akcent kładziony jest w równej mierze na subiektywne postrzeganie przyszłego, względnie działającego przedsiębiorcy. W niniejszym studium opracowany zostanie więc najpierw wizerunek aktualnych przedsiębiorców w Niemczech i Polsce. Szczególnym celem będzie przy tym dokładnie określić, jakie kompetencje i cechy osobowości są ważne dla odnoszących sukcesy przedsiębiorców i jaki istnieje wizerunek wzorcowego przedsiębiorcy dla obu krajów. Bezpośrednio po tym nastąpi analiza w szczególności potencjalnych przedsiębiorców studentów ekonomii w Niemczech i Polsce. Również tutaj mają najpierw zostać opracowane aktualnie dane kompetencje i cechy osobowości, by porównać je na zakończenie z tymi aktualnych przedsiębiorców. To ostatnie umożliwi spojrzenie w przedsiębiorczą przyszłość w obu krajach, jak i w równej mierze wyprowadzenie wstępnych zaleceń działań w kształceniu przyszłych przedsiębiorców.

10 10 // Erzielte Ergebnisse Erzielte Ergebnisse Aktuelle Unternehmer in Deutschland und Polen Welche Kompetenzen benötigt ein Unternehmer, um erfolgreich zu sein? Uzyskane wyniki Aktualni przedsiębiorcy w Niemczech i Polsce Jakich kompetencji potrzebuje przedsiębiorca, żeby odnosić sukcesy? Zur Klärung dieser Frage wurden an jeweils 30 deutsche und polnische aktuell tätige Unternehmer Fragebögen nach dem KODE X-Verfahren (KODE X = Kompetenzen-Explorer) ausgegeben mit der Bitte, bei 64 vorgegebenen Teilkompetenzen anzumerken, welchen Stellenwert diese auf einer Skala von 1 (weniger wichtig) bis 6 (äußerst wichtig) ihrer Einschätzung nach besitzen (Abb. 1, 2). Das KODE X-Verfahren teilt die Kompetenzen in vier Grund- bzw. Basiskompetenzen ein: Die personale Kompetenz (P) beschreibt, in welchem Maße sich eine Person an eigenen Normen und Werten orientiert, ob sie Ansprüche an sich und andere stellt und ob sie Verantwortung für ihr Handeln trägt. Die aktivitäts- und handlungsbezogene Kompetenz (A) zeigt, wie hoch das Arbeitspensum ist, welches sich eine Person vornimmt, ob diese Person Tatkraft und Initiative zeigt, sich durchsetzen kann und zielorientiert und dynamisch wirkt. Die fachlich-methodische Kompetenz (F) sagt aus, inwieweit die Person an der Qualität ihrer Ergebnisse interessiert ist, ob sie Sachlichkeit und Fachlichkeit walten lässt und ob sie Aufgaben systematisch plant und durchführt. Die sozial-kommunikative Kompetenz (S) legt dar, inwieweit eine Person an einem kooperativen Miteinander interessiert ist, Kontakte knüpft und andere Menschen in Entscheidungen einbezieht. Die Auswertung der Angaben durch die deutschen und polnischen Unternehmer zeigt, dass die personale Kompetenz höchste Relevanz besitzt. Für einen erfolgreichen Unternehmer ist es daher wichtig, dass er eigene Normen und Werte besitzt und sich in seinen unternehmerischen Handlungen an diesen orientiert. Die soziale Kompetenz auf der anderen Seite wird von den aktuellen Unternehmern in Deutschland und Polen als am wenigsten bedeutsam eingeschätzt. Darüber hinaus zeigt sich, dass speziell in Deutschland die aktivitäts- und handlungsbezogene Kompetenz noch einen relativ hohen Stellenwert genießt, wohingegen diese in W celu wyjaśnienia tej kwestii rozdano po 30 niemieckim i polskim aktualnie działającym przedsiębiorcom kwestionariusze ankiety według metody KODE X (KODE X = eksplorator kompetencji) z prośbą, by zaznaczyć przy 64 podanych kompetencjach częściowych, jakie znaczenie na skali od 1 (mniej ważne) do 6 (niezmiernie ważne) posiadają one według ich oceny. (Abb. 1, 2). Metoda KODE X dzieli kompetencje na 4 podstawowe względnie zasadnicze kompetencje: Kompetencja personalna (P) opisuje, w jakim stopniu dana osoba kieruje się własnymi normami i wartościami, czy stawia sobie i innym wymagania i czy ponosi odpowiedzialność za swoje działanie. Kompetencja w zakresie aktywności i realizacji (A) pokazuje, jak duże jest pensum, które dana osoba bierze na siebie, czy wykazuje ona zapał i inicjatywę, potrafi postawić na swoim i działa w sposób zorientowany na cel i dynamicznie. Kompetencja fachowo-metodyczna (F) mówi, jak dalece dana osoba jest zainteresowana jakością swoich wyników, czy kieruje się rzeczowością i fachowością i czy zadania planuje i realizuje systematycznie. Kompetencja społeczno-komunikacyjna (S) wyjaśnia, jak dalece dana osoba jest zainteresowana kooperatywnym współżyciem, nawiązuje kontakty i włącza innych ludzi do podejmowania decyzji. Analiza danych przez niemieckich i polskich przedsiębiorców pokazuje, że najwyższe znaczenie ma kompetencja personalna. Dla odnoszącego sukcesy przedsiębiorcy jest zatem ważne, że posiada własne normy i wartości i kieruje się nimi w swoich przedsiębiorczych działaniach. Społeczna kompetencja z drugiej strony jest przez aktualne przedsiębiorcy w Niemczech i Polsce oceniana jako najmniej ważna. Poza tym okazuje się, że szczególnie w Niemczech kompetencja w zakresie aktywności i realizacji cieszy się jeszcze stosunkowo dużym Abb. 1 <

11 Uzyskane wyniki \\ 11 Polen mit den beiden anderen Kompetenzen nahezu gleichgesetzt wird. Die Ergebnisse zeigen ebenso, dass von Unternehmern beider Länder die Teilkompetenzen ergebnisorientiertes Handeln, ergebnisorientiertes Handeln Problemlösefähigkeit Glaubwürdigkeit Problemlösefähigkeit und Glaubwürdigkeit gleich relevant eingeschätzt wurden. Unterschiede zwischen den beiden działanie zorientowane na wynik umiejętność rozwiązywania problem wiarygodność znaczeniem, podczas gdy w Polsce jest stawiana prawie na równi z obiema pozostałymi kompetencjami. Wyniki pokazują również, że przedsiębiorcy obu krajów ocenili kompetencje częściowe działanie zorientowane na wynik, umiejętność rozwiązywania problemów i wiarygodność jako równie istotne. Między Die wichtigsten Unternehmerkompetenzen in Deutschland Najważniejsze kompetencje przedsiębiorcy w Niemczech Legende Legenda Bewertung Ocena Bewertung der Kompetenzen durch deutsche Unternehmer Ocena kompetencji przez niemieckich przedsiębiorców Bewertung der Kompetenzen durch polnische Unternehmer (zum Vergleich) Ocena kompetencji przez polskich przedsiębiorców (dla porównania) Kompetenzbereiche Obszar kompetencji P: Personale Kompetenz kompetencja personalna A: Aktivitäts- und Handlungskompetenz kompetencja w zakresie aktywności i realizacji F: Fachlich-methodische Kompetenz kompetencja fachowo-metodyczna S: Soziale Kompetenz kompetencja społeczna F/P A/F F/S A/P A/S P/S Bewertung Ocena 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 analytische Fähigkeiten zdolności analityczne analytische Fähigkeiten zdolności analityczne Belastbarkeit odporność elastbarkeit odporność Eigenverantwortung odpowiedzialność osobista igen erantwortung odpowiedzialność osobista Einsatzbereitschaft gotowość do działania insatzbereitscha t gotowość do działania Entscheidungsfähigkeit zdolność podejmowania decyzji ergebnisorientiertes Handeln działanie zorientowane na wynik ntscheidungs ähigkeit zdolność podejmowania decyzji ergebnisorientiertes andeln działanie zorientowane na wynik ganzheitliches Denken całościowe myślenie ganzheitliches Denken całościowe myślenie Glaubwürdigkeit wiarygodność laubw r digkeit wiarygodność Innovationsfreudigkeit innowacyjność Kommunikationsfähigkeit komunikatywność nno ations reudigkeit innowacyjność Offenheit für Veränderungen otwartość na zmiany Kommunikationsfähigkeit komunikatywność f fenheit f r eränderungen otwartość na zmiany Optimismus optymizm Problemlösefähigkeit umiejętność rozwiązywania problemów zielorientiertes Führen kierownictwo zorientowane na cel ptimismus optymizm robleml sefähigkeit umiejętność rozwiązywania problemów zielorientiertes F hren kierownictwo zorientowane na cel Zuverlässigkeit niezawodność u erlässigkeit niezawodność Kompetenzen kompetencja

12 12 // Erzielte Ergebnisse Die wichtigsten Unternehmerkompetenzen in Polen Najważniejsze kompetencje przedsiębiorcy w Polsce Legende Legenda Bewertung Ocena Bewertung der Kompetenzen durch polnische Unternehmer Ocena kompetencji przez polskich przedsiębiorców Bewertung der Kompetenzen durch deutsche Unternehmer (zum Vergleich) Ocena kompetencji przez niemieckich przedsiębiorców (dla porównania) Kompetenzbereiche Obszar kompetencji P: Personale Kompetenz kompetencja personalna A: Aktivitäts- und Handlungskompetenz kompetencja w zakresie aktywności i realizacji F: Fachlich-methodische Kompetenz kompetencja fachowo-metodyczna S: Soziale Kompetenz kompetencja społeczna F/P A/F F/S A/P A/S P/S Bewertung Ocena 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 Akquisitionsstärke umiejętności akwizycyjne Akquisitionsstärke umiejętności akwizycyjne analytische Fähigkeiten zdolności analityczne analytische Fähigkeiten zdolności analityczne Delegieren delegowanie Dialogfähigkeit, Kundenorientierung otwarcie na dialog, zorientowanie na klienta Delegieren delegowanie Dialogfähigkeit, Kundenorientierung otwarcie na dialog, zorientowanie na klienta Disziplin zdyscyplinowanie Disziplin zdyscyplinowanie Eigenverantwortung odpowiedzialność osobista Entscheidungsfähigkeit zdolność podejmowania decyzji Eigenverantwortung odpowiedzialność osobista Entscheidungsfähigkeit zdolność podejmowania decyzji ganzheitliches Denken całościowe myślenie ganzheitliches Denken całościowe myślenie Gestaltungswille wola kształtowania Gestaltungswille wola kształtowania Glaubwürdigkeit wiarygodność Glaubwür digkeit wiarygodność Innovationsfreudigkeit innowacyjność Innovationsfreudigkeit innowacyjność Organisationsfähigkeit zdolności organizacyjne Or ganisationsfähigkeit zdolności organizacyjne Pflichtgefühl poczucie obowiązku Pflichtgefühl poczucie obowiązku Projektmanagement zarządzanie projektami Projektmanagement zarządzanie projektami schöpferische Fähigkeit zdolności twórcze schöpferische Fähigkeit zdolności twórcze Abb. 2 Kompetenzen kompetencja Ländern in der Relevanz einzelner Teilkompetenzen zeigen sich allerdings auch. Die deutschen Unternehmer erachten beispielsweise die Kompetenz Belastbarkeit deutlich wichtiger als die polnischen Unternehmer, wohingegen auf Seiten der polnischen Unternehmer die Kompetenzen Projektmanagement, Pflichtgefühl, schöpferische Fähigkeit und Akquisitionsstärke als besonders wichtig eingeschätzt werden. obu krajami pokazują się co do ważności pojedynczych kompetencji częściowych jednak również różnice. Niemieccy przedsiębiorcy uważają na przykład kompetencję odporność za znacznie ważniejszą niż polscy przedsiębiorcy, podczas gdy polscy przedsiębiorcy uważają kompetencje zarządzanie projektami, poczucie obowiązku, zdolności twórcze i umiejętności akwizycyjne za szczególnie ważne.