WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO. Łódź, dnia 5 lipca 2011 r. UCHWAŁY RAD GMIN:

Transkrypt

1 1985 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 5 lipca 2011 r. Nr 195 TREŅĆ: Poz.: UCHWAŁY RAD GMIN: 1985 nr VIII/51/11 z dnia 23 maja 2011 r. Rady Miejskiej Biała Rawska w sprawie trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania nr VIII/55/11 z dnia 23 maja 2011 r. Rady Miejskiej Biała Rawska w sprawie zmiany uchwały Nr XXXIX/312/09 Rady Miejskiej Biała Rawska z dnia 8 paŝdziernika 2009 r. w sprawie Regulaminu Targowisk Miejskich w Białej Rawskiej nr VIII/57/11 z dnia 23 maja 2011 r. Rady Miejskiej Biała Rawska w sprawie uchwalenia Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Biała Rawska na lata nr VII/36/2011 z dnia 27 maja 2011 r. Rady Gminy Łyszkowice w sprawie ustalenia wysokości opłaty za wpis do rejestru şłobków i klubów dzieciĉcych UCHWAŁA NR VIII/51/11 RADY MIEJSKIEJ BIAŁA RAWSKA z dnia 23 maja 2011 r. w sprawie trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz i Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz i Nr 116, poz. 1203, z 2005 r. Nr 172, poz i Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128 i Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz i Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420 i Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142, Nr 40, poz. 230 i Nr 106, poz. 675) oraz art. 9a ust. 15 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180, poz. 1493, z 2009 r. Nr 206, poz oraz z 2010 r. Nr 28, poz. 146 i Nr 125, poz. 842) Rada Miejska Biała Rawska uchwala, co nastĉpuje: Członkowie zespołu interdyscyplinarnego, zwani dalej członkami zespołu powoływani są spośród: 1) przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; 2) przedstawicieli gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; 3) przedstawicieli Policji; 4) przedstawicieli oświaty; 5) przedstawicieli ochrony zdrowia; 6) przedstawicieli organizacji pozarządowych; 7) kuratorów sądowych. 2. Członkowie zespołu mogą być powoływani spośród: 1) prokuratorów; 2) przedstawicieli innych podmiotów, niş określone w ust. 1 pkt 1-6, działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 3. W razie potrzeby powołania członka zespołu, Dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Białej Rawskiej zwraca siĉ do podmiotów wskazanych w ust. 1 i 2, o wyznaczenie osoby bądŝ osób mających wejść w skład zespołu interdyscyplinarnego, zwanych dalej kandydatami. 4. W terminie 14 dni od dnia przekazania informacji zawierającej wskazanie kandydata na członka zespołu, Dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej składa Burmistrzowi Biała Rawska pisemny wniosek o powołanie kandydata do zespołu interdyscyplinarnego. 5. Burmistrz Biała Rawska niezwłocznie powołuje kandydata na członka zespołu oraz odbiera od niego oświadczenie o nastĉpującej treści: Oświadczam, şe zachowam poufność informacji i danych, które uzyskałem przy realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie

2 Województwa Łódzkiego Nr Poz oraz, şe znane mi są przepisy o odpowiedzialności karnej za udostĉpnienie danych osobowych lub umoşliwienie do nich dostĉpu osobom nieuprawnionym Członek zespołu moşe być odwołany ze składu zespołu interdyscyplinarnego w nastĉpujących przypadkach: 1) utraty statusu przedstawiciela podmiotów, o których mowa w 1 ust. 1 i 2 albo stanowiska kuratora sądowego bądŝ prokuratora; 2) pisemnej rezygnacji dokonanej przez członka zespołu, zawierającej wskazanie przyczyn tej rezygnacji; 3) niewykonywania obowiązków członka zespołu z przyczyn: a) niezawinionych przez członka zespołu w przypadku usprawiedliwionej nieobecności na 5 kolejnych posiedzeniach zespołu interdyscyplinarnego oraz trwającej przeszkody w uczestniczeniu w nastĉpnych posiedzeniach, b) zawinionych przez członka zespołu w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności na 3 kolejnych posiedzeniach zespołu interdyscyplinarnego. 2. Członek zespołu jest obowiązany przekazać Dyrektorowi Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Białej Rawskiej usprawiedliwienie swej nieobecności na posiedzeniu zespołu interdyscyplinarnego w terminie 3 dni od dnia posiedzenia. W przypadku, gdy przyczyną nieobecności była choroba powinien załączyć kopiĉ stosownego zwolnienia lekarskiego. 3. Dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Białej Rawskiej przekazuje Burmistrzowi Biała Rawska informacjĉ o zajściu okoliczności wskazanych w ust Burmistrz niezwłocznie po uzyskaniu informacji, o której mowa w ust. poprzedzającym, odwołuje członka zespołu. W przypadku, gdy odwołanie nastĉpuje z przyczyn, wskazanych w ust. 1 pkt 3 lit. a, odwołanie powinno być poprzedzone wysłuchaniem członka zespołu Posiedzenia zespołu interdyscyplinarnego odbywają siĉ w siedzibie Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Białej Rawskiej, przy ul. Jana Pawła II 57, Biała Rawska. 2. Posiedzenia zespołu interdyscyplinarnego odbywają siĉ raz na trzy miesiące, w kaşdy pierwszy wtorek miesiąca, z zastrzeşeniem ust Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego, zwany dalej Przewodniczącym jest wybierany na pierwszym posiedzeniu zespołu spośród jego członków. 4. Przewodniczący zwołuje posiedzenie zespołu interdyscyplinarnego poza przypadkami określonymi w ust. 2, takşe w sytuacji zgłoszenia potrzeby pilnej pracy zespołu przez: 1) członka zespołu interdyscyplinarnego; 2) inne podmioty w razie uzyskania przez nie informacji o przypadku zagroşenia przemocą w rodzinie bądŝ przemocy w rodzinie. 5. W sytuacji określonej w ust. 4 posiedzenie zespołu interdyscyplinarnego powinno odbyć siĉ niezwłocznie, nie póŝniej niş w ciągu 7 dni od dnia zgłoszenia. 6. Przewodniczący prowadzi posiedzenie, według ustalonego porządku obrad. Z przebiegu posiedzenia sporządza siĉ protokół, który podpisują przewodniczący i protokolant. 7. Zespół interdyscyplinarny podejmuje decyzje zwykłą wiĉkszością głosów, w drodze głosowania jawnego. 8. Zespół interdyscyplinarny moşe tworzyć grupy robocze w celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach. 9. W skład grup roboczych wchodzą przedstawiciele: 1) Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Białej Rawskiej - pracownicy socjalni; 2) Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych; 3) Policji - dzielnicowi; 4) oświaty - pedagodzy szkolni; 5) ochrony zdrowia; 6) kuratorzy sądowi; 7) innych podmiotów, specjaliści w dziedzinie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 10. Do zadań grup roboczych naleşy w szczególności: 1) monitorowanie sytuacji rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz rodzin zagroşonych wystąpieniem przemocy; 2) opracowywanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie; 3) dokumentowanie działań podejmowanych wobec rodzin, w których dochodzi do przemocy. 11. Przedstawiciele podmiotów, o których mowa w ust. 9, podejmują interwencje w środowisku wobec rodziny dotkniĉtej przemocą w oparciu o procedurĉ Niebieskie Karty, a w terminach nie rzadziej niş raz na miesiąc przekazują Przewodniczącemu pisemne sprawozdania o podjĉtych działaniach oraz efektach tych działań. 12. Członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych zobowiązani są do zachowania poufności wszelkich informacji i danych, które uzyskali przy realizacji zadań. Obowiązek ten rozciąga siĉ takşe na okres po ustaniu członkostwa w zespole interdyscyplinarnym oraz w grupach roboczych. 4. Traci moc uchwała Nr VI/24/11 Rady Miejskiej Biała Rawska z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków zespołu interdyscyplinarnego oraz

3 Dziennik Urzĉdowy Województwa Łódzkiego Nr Poz. 1985,1986 szczegółowych warunków jego funkcjonowania Wykonanie uchwały powierza siĉ Burmistrzowi Miasta i Gminy Biała Rawska. 2. Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzĉdowym Województwa Łódzkiego i wchodzi w şycie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Przewodniczący Rady Miejskiej Biała Rawska: Adam Stępniewski 1986 UCHWAŁA NR VIII/55/11 RADY MIEJSKIEJ BIAŁA RAWSKA z dnia 23 maja 2011 r. w sprawie zmiany uchwały Nr XXXIX/312/09 Rady Miejskiej Biała Rawska z dnia 8 października 2009 r. w sprawie Regulaminu Targowisk Miejskich w Białej Rawskiej Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 11 i art. 40 ust. 2, pkt 4 oraz art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717, Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1203, Nr 167, poz. 1759, z 2005 r. Nr 172, poz i Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128, Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz i Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420, Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142, Nr 28, poz. 146, Nr 40, poz. 230, Nr 106, poz. 675) Rada Miejska Biała Rawska uchwala, co nastĉpuje: 1. Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr XXXIX/312/09 Rady Miejskiej Biała Rawska z dnia 8 paŝdziernika 2009 r. w sprawie Regulaminu Targowisk Miejskich w Białej Rawskiej otrzymuje brzmienie ustalone w załączniku do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza siĉ Burmistrzowi Miasta i Gminy Biała Rawska. 3. Uchwała wchodzi w şycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzĉdowym Województwa Łódzkiego. Przewodniczący Rady Miejskiej Biała Rawska: Adam Stępniewski Załącznik do uchwały nr VIII/55/11 Rady Miejskiej Biała Rawska z dnia 23 maja 2011 r. REGULAMIN TARGOWISKA MIEJSKIEGO (WARZYWA-OWOCE, NABIAŁ I INNE ART. SPOŞYWCZE) USYTUOWANEGO PRZY UL. BRUKOWEJ W BIAŁEJ RAWSKIEJ Rozdział 1 Postanowienia ogólne Prowadzenie targowiska jest zadaniem własnym Urzĉdu Miasta i Gminy Biała Rawska słuşącym zaspokojeniu zbiorowych potrzeb mieszkańców miasta i gminy Biała Rawska. 2. Targowisko w rozumieniu niniejszego regulaminu zwane dalej targowiskiem znajduje siĉ na działkach nr 549/2, 557,549/8, 550/2, 551/2 połoşonych w obrĉbie nr 3 miasta Biała Rawska przy ul. Brukowej przeznaczonych do handlu. 3. Targowiskiem zarządza w imieniu Urzĉdu Miasta i Gminy Biała Rawska EKOBIOEN SP. Z O.O., ul. Mickiewicza 12H, Biała Rawska zwana dalej Administratorem. 4. Nadzór nad targowiskiem w zakresie przestrzegania obowiązujących przepisów sanitarnych, weterynaryjnych, skarbowych, porządku publicznego, sprawują właściwe organy oraz inne słuşby uprawnione do kontroli na podstawie odrĉbnych przepisów. 5. Zalecenia słuşb weterynaryjnych bĉdą przekazywane bezpośrednio Administratorowi. Rozdział 2 Organizacja targowiska Targowisko czynne od poniedziałku do soboty w godz Targowisko posiada tablicĉ informacyjną, na której zamieszczony jest: 1) regulamin targowiska; 2) cennik usług oraz stawki opłaty targowej. 3. Targowisko podzielone jest na strefy sprzedaşy. Rozdział 3 Warunki uczestniczenia w sprzedaży Uprawnionymi do prowadzenia działalności na targowisku są osoby fizyczne, prawne i

4 Województwa Łódzkiego Nr Poz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej pod warunkiem uiszczenia opłaty targowej ustalonej uchwałą Rady Miejskiej. 2. Wszyscy prowadzący działalność na targowisku zobowiązani są posiadać przy sobie dokument toşsamości, a ponadto osoby prowadzące działalność gospodarczą - aktualne zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub inne dokumenty upowaşniające do prowadzenia działalności handlowej Osoba prowadząca działalność na targowisku obowiązana jest uwidocznić ceny na towarach wystawianych do sprzedaşy w sposób zapewniający prostą i nie budzącą wątpliwości informacje o ich wysokości. 2. Osoba sprzedająca zakwalifikowane przez grzyboznawcĉ grzyby świeşe, obowiązana jest do posiadania aktualnego atestu Do waşenia lub mierzenia towarów mogą być uşywane wyłącznie jednostki miar obowiązujące w obrocie towarowym, tj. metr, kilogram, litr i ich pochodne. 2. Narzĉdzia pomiarowe powinny mieć waşną cechĉ legalizacji oraz powinny być ustawione i uşywane w taki sposób, aby kupujący miał moşliwość stwierdzenia prawidłowej i rzetelnej czynności waşenia i mierzenia. 3. Za aktualną legalizacjĉ narzĉdzi pomiarowych odpowiada sprzedający. Rozdział 4 Zasady odpłatnoņci za korzystanie z targowiska Na targowisku obowiązuje dzienna opłata targowa określona uchwałą Rady Miejskiej Biała Rawska. 2. Opłatĉ targową pobiera inkasent. 3. Dowodem uiszczenia opłaty targowej jest bilet opłaty targowej. Odstĉpowanie dowodu opłaty targowej osobom trzecim jest niedozwolone. 4. Dowód opłaty targowej naleşy zachować do chwili opuszczenia placu targowego w celu okazania organom kontrolnym. 5. Wysokość opłat targowych wymienionych w pkt 1 winna być uwidoczniona na tablicy ogłoszeń. Tabela opłat winna być równieş w posiadaniu inkasenta. 6. Brak posiadania dowodu opłaty targowej, o której mowa w pkt 1, traktowane jest jako jej nie uiszczenie i powoduje obowiązek jej uiszczenia. 7. Dopuszcza siĉ zajĉcie przez jednego sprzedającego kilku wydzielonych stanowisk handlowych pod warunkiem uiszczenia opłaty targowej za kaşde stanowisko oddzielnie. Rozdział 5 Przepisy porządkowe Do kontroli i egzekwowania przestrzegania postanowień regulaminu uprawnieni są inkasenci oraz osoby upowaşnione przez Administratora. 2. Inkasenci zobowiązani są do posiadania słuşbowych identyfikatorów. 3. Miejsce sprzedaşy wyznacza Administrator targowiska lub osoba przez niego upowaşniona. 4. Administrator ma prawo wstrzymać sprzedaş towaru co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, şe jest on szkodliwy dla zdrowia, pochodzi z kradzieşy lub innego nielegalnego ŝródła i powiadamia o tym odpowiednie organy kontroli lub ścigania. 5. Wykorzystywanie na targowisku urządzeń nagłaśniających w celach reklamowych i informacyjnych wymaga uzyskania zgody Administratora Przy sprzedaşy miĉsa z uboju bezwzglĉdnie muszą być przestrzegane przepisy weterynaryjne i sanitarno-epidemiologiczne. 2. Osoby sprzedające miĉso i jego przetwory powinny posiadać Handlowy Dokument Identyfikacyjny lub fakturĉ spełniającą wymogi HDI. Sprzedający jest odpowiedzialny za bezpieczne usuwanie odpadów pochodzenia zwierzĉcego powstających z prowadzenia działalności gospodarczej Sprzedający mają obowiązek zapewnić w czasie sprzedaşy utrzymanie czystości i estetyczny wygląd miejsca, w którym prowadzona jest działalność. 2. Zabrania siĉ składowania towarów i urządzeń handlowych poza wyznaczonym miejscem, straganem, pawilonem, namiotem, stołem, itp. 3. Po zakończeniu sprzedaşy miejsce działalności handlowej i najblişsze jego otoczenie powinno być pozostawione w stanie czystym i uporządkowanym. 4. W przypadku nie uprzątniĉcia stanowiska po zakończeniu handlu zarząd targowiska obciąşy sprzedawcĉ kosztami posprzątania stanowiska handlowego. 5. Zabrania siĉ pozostawiania na placu i w najblişszym otoczeniu po godzinach działalności handlowej wózków, skrzynek, stojaków i innych urządzeń handlowych. 6. Zabrania siĉ blokowania ciągów komunikacyjnych, dróg ewakuacyjnych i przejść dla pieszych oraz wykorzystywania miejsc handlowych na miejsca parkingowe. 7. Za znajdujące siĉ na terenie targowiska towary, opakowania i urządzenia oraz ich naleşyte składowanie i zabezpieczenie odpowiada właściciel. 8. Za rzeczy pozostawione lub zaginione na terenie targowiska Administrator nie odpowiada Na targowisku zabrania siĉ: 1) wystawiania sprzedawanych towarów poza wyznaczone lub oznakowane stanowiska handlowe; 2) prowadzenia wszelkich gier hazardowych; 3) sprzedaşy nafty, benzyny, spirytusu przemysłowego, trucizn oraz środków leczniczych;

5 Dziennik Urzĉdowy Województwa Łódzkiego Nr Poz. 1986,1987 4) sprzedaşy papierosów bez znaków akcyzy; 5) sprzedaşy papierów wartościowych; 6) sprzedaşy broni, amunicji oraz materiałów wybuchowych, ogni sztucznych, rac, petard oraz innych materiałów pirotechnicznych; 7) sprzedaşy grzybów świeşych, suszonych i przetworów grzybowych z wyjątkiem zakwalifikowanych do sprzedaşy przez uprawnionego grzyboznawcĉ; 8) sprzedaşy innych artykułów, których sprzedaş zabroniona jest na podstawie odrĉbnych przepisów prawa. 2. Obowiązuje zakaz eksponowania, oferowania do sprzedaşy i sprzedaşy oraz spoşywania alkoholu na targowisku. 3. Prowadzenie działalności handlowej w stanie wskazującym na spoşycie alkoholu jest zabronione. 4. Osoby nie przestrzegające ww. zakazów bĉdą usuwane z terenu targowiska. Rozdział 6 Postanowienia końcowe Wszyscy uşytkownicy targowiska obowiązani są do przestrzegania niniejszego Regulaminu oraz innych warunków określonych w przepisach sanitarnych, przeciwpoşarowych, dotyczących ochrony środowiska oraz w innych powszechnie obowiązujących przepisach prawa. 2. Przy kontrolowaniu przestrzegania postanowień Regulaminu i ich egzekwowaniu Administrator i inne osoby przez niego upowaşnione maja prawo korzystać z pomocy Policji. 3. Osoba, która narusza przepisy niniejszego regulaminu podlega karze grzywny wymierzonej w trybie i na zasadach określonych w kodeksie wykroczeń oraz moşe zostać usuniĉta z targowiska. Usuniĉcie z terenu targowiska nie daje podstawy do zwrotu opłaty targowej. 12. Nieprzestrzeganie ustaleń niniejszego regulaminu stanowi podstawĉ do rozwiązania umowy dzierşawy terenu na targowisku bez wypowiedzenia, a w przypadku rezerwacji miejsca handlowego do jej nie przedłuşenia. 13. Skargi i wnioski w sprawie funkcjonowania targowiska przyjmuje Urząd Miasta i Gminy Biała Rawska w Wydziale Ochrony Środowiska i Gospodarki Komunalnej. 14. Wszelkie uwagi o pracy targowiska powinny być kierowane do Urzĉdu Miasta i Gminy Biała Rawska UCHWAŁA NR VIII/57/11 RADY MIEJSKIEJ BIAŁA RAWSKA z dnia 23 maja 2011 r. w sprawie uchwalenia Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Biała Rawska na lata Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717, Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1203, z 2005 r. Nr 172, poz. 1441, Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128, Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974, Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz. 1111, Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420, Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142 i poz. 146, Nr 40, poz. 230, Nr 106, poz. 675), art. 18 ust. 1 i art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, Nr 111, poz. 708, Nr 138, poz. 865, Nr 154, poz. 958, Nr 171, poz. 1056, Nr 199, poz. 1227, Nr 223, poz. 1464, Nr 227, poz. 1505, z 2009 r. Nr 19, poz. 100, Nr 20, poz. 106, Nr 79, poz. 666, Nr 130, poz. 1070, Nr 215, poz. 1664, z 2010 r. Nr 21, poz. 104, Nr 28, poz. 145, Nr 76, poz. 489, Nr 119, poz. 804, Nr 152, poz i 1019, Nr 182, poz. 1228, Nr 229, poz. 1498, Nr 249, poz. 1657, z 2011 r. Nr 32, poz. 139), art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243, Nr 203, poz. 1351) oraz Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata przyjĉtego uchwałą Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2009 r. Rada Miejska Biała Rawska uchwala, co nastĉpuje: 1. Uchwala siĉ Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla Gminy Biała Rawska na lata , stanowiący załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza siĉ Burmistrzowi Miasta i Gminy Biała Rawska. 3. Uchwała wchodzi w şycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzĉdowym Województwa Łódzkiego. Przewodniczący Rady Miejskiej Biała Rawska: Adam Stępniewski

6 Województwa Łódzkiego Nr Poz Załącznik do uchwały nr VIII/57/11 Rady Miejskiej Biała Rawska z dnia 23 maja 2011 r. PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST DLA GMINY BIAŁA RAWSKA NA LATA SPIS TREŚCI: ROZDZIAŁ I Wprowadzenie ROZDZIAŁ II Cele i zadania Programu ROZDZIAŁ III Obowiązujące akty prawne dotyczące azbestu 1. Ustawy 2. Rozporządzenia 3. Dyrektywy ROZDZIAŁ IV Charakterystyka wyrobów zawierających azbest 1. Wystĉpowanie azbestu 2. Właściwości azbestu 3. Zastosowanie azbestu 1) Budownictwo 2) Energetyka 3) Transport 4) Przemysł chemiczny ROZDZIAŁ V Oddziaływanie azbestu na zdrowie człowieka 1. Wpływ azbestu na organizm człowieka 2. Zanieczyszczenie środowiska azbestem 3. Skutki zdrowotne naraşenia na pył azbestowy ROZDZIAŁ VI Bezpieczne postĉpowanie z wyrobami zawierającymi azbest 1. Procedury postĉpowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest 1) Omówienie wybranych procedur 2. Odpady zawierające azbest ROZDZIAŁ VII Określenie ilości wyrobów azbestowo-cementowych na terenie Gminy Biała Rawska 1. Informacje ogólne o gminie Biała Rawska 2. Informacje o ilości wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Biała Rawska ROZDZIAŁ VIII Koszty usuniĉcia wszystkich wyrobów azbestowo-cementowych (wg poziomu cen na 2010 roku) 1. Koszt transportu i unieszkodliwienia na składowisku odpadów niebezpiecznych ROZDZIAŁ IX Ocena pilności usuwania wyrobów azbestowo-cementowych z Terenu Gminy Biała Rawska ROZDZIAŁ X Wariant usuwania płyt azbestowoementowych z terenu Gminy Biała Rawska ROZDZIAŁ XI Metody usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Biała Rawska ROZDZIAŁ XII Moşliwe ŝródła finansowania realizacji Programu ROZDZIAŁ XIII Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji Programu ROZDZIAŁ XIV Działania informacyjno-edukacyjne ROZDZIAŁ XV Załoşenia organizacji, kontroli i Monitoringu Programu... SPIS TABEL: Tabela 1. Zawartość azbestu w róşnych wyrobach zawierających azbest Tabela 2. Wykaz odpadów azbestowych Tabela 3. Ilość azbestu w poszczególnych miejscowościach gminy Biała Rawska Tabela 4. Koszty netto transportu i unieszkodliwienia 1 Mg płyt azbestowych przez 3 wylosowane firmy Tabela 5. Budynki w poszczególnych stopniach pilności usuniĉcia ich pokrycia Tabela 6. Ogólne koszty całkowitej realizacji przedsiĉwziĉcia oraz rozłoşenie kosztów Tabela 7. Funkcjonujące składowisko na terenie województwa łódzkiego Tabela 8. Wskaŝniki monitorowania Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Biała Rawska na lata Tabela 9. Wskaŝniki monitorowania Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Biała Rawska na lata SPIS ZDJĈĆ: Zdjĉcie 1. Włókna azbestowe powiĉkszone 1000 razy Zdjĉcie 2. Płyty faliste azbestowo-cementowe Zdjĉcie 3. Płyty płaskie prasowane tzw. szablony lub płyty karo Zdjĉcie 4. Rury azbestowo-cementowe Zdjĉcie 5. Sznur azbestowy stosowany w uszczelnieniach izolacji cieplnej Zdjĉcie 6. Nielegalne wysypiska odpadów azbestowych Zdjĉcie 7. Ogniska chorób azbestozaleşnych Zdjĉcie 8. Zdjĉcie rentgenowskie płuc osoby chorej na abestozĉ Zdjĉcie 9. Przykład prawidłowego postĉpowania przy demontaşu pokrycia dachowego z eternitu, pracownik ubrany w pyłoszczelny kombinezon z maską posługuje siĉ specjalistycznym odkurzaczem z filtrem HEPA Zdjĉcie 9. Prawidłowy sposób pakowania odpadów we właściwie oznakowane worki foliowe, ich powierzchnia zewnĉtrzna po zakończeniu czynności zostaje odkurzona Zdjĉcie 10. Usuniĉte płyty eternitowe odpowiednio zabezpieczone folią polietylenową SPIS MAP: Mapa 1. Istniejące i przygotowywane składowiska odpadów zawierających azbest Mapa 2. Nagromadzenie wyrobów zawierających

7 Województwa Łódzkiego Nr Poz azbest w układzie wojewódzkim na terenie kraju Mapa 3. Połoşenie gminy Biała Rawska ZAŁĄCZNIKI: Załącznik nr 1. Wzór oceny i moşliwości bezpiecznego uşytkowania wyrobów zawierających azbest Załącznik nr 2. Informacja o wyrobach zawierających azbest Załącznik nr 3. Wzór wniosku o nieodpłatne wykonanie usługi transportu i utylizacji wyrobów zawierających azbest Załącznik nr 4. Warunki bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest Załącznik nr 5. Oświadczenie stwierdzające rzetelność wykonania prac i oczyszczania z azbestu Załącznik nr 6. Wykaz ogólnodostĉpnych składowisk na terenie kraju Załącznik nr 7. Oznakowanie wyrobów zawierających azbest. Rozdział I Wprowadzenie Azbest istniał od początku lat. Znany był juş od czasów staroşytnych Greków. Minerał ten ze wzglĉdu na swoje unikalne właściwości chemiczne i fizyczne wykorzystywany był w wielu dziedzinach, głównie w budownictwie, przemyśle chemicznym oraz transporcie. Pomimo swych zalet wiĉkszość wyrobów otrzymywanych przy uşyciu tego minerału stanowi zagroşenie dla środowiska i zdrowia ludzi. W postaci pyłu produkt ten moşe powodować bardzo ciĉşkie choroby, a nawet śmierć. Dziĉki wielu badaniom wykryto, iş azbest jest produktem, który pyląc, przyczynia siĉ do zanieczyszczenia środowiska i zwiĉkszonej moşliwości zachorowań na raka. W związku z tym faktem od 1997 roku zakazano stosowania wyrobów azbestowych. Zakaz ten wprowadzono ustawą z dnia 28 września 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20). Ww. ustawa zabrania zarówno wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawierających azbest, azbestu, produkcji wyrobów zawierających azbest, jak równieş obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi ten surowiec. W związku z tym w 1998 roku zakończono w Polsce produkcjĉ wyrobów azbestowych. Dodatkowo Prawo ochrony środowiska zakwalifikowało azbest do substancji, które stwarzają szczególne zagroşenie dla środowiska. Oprócz ww. ustawy w kolejnych latach wprowadzono równieş wiele innych aktów prawnych regulujących postĉpowanie z azbestem. Wszystkie te akty prawne nakładają na właścicieli oraz zarządców obiektów, budynków, budowli, instalacji i urządzeń gdzie znajduje siĉ azbest oraz wyroby zawierające azbest obowiązek przeprowadzenia inwentaryzacji. Uzupełnieniem ustaw i rozporządzeń dotyczących azbestu jest Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terenie kraju przyjĉty w dniu 14 maja 2002 r. przez Radĉ Ministrów. W dniu 14 lipca 2009 r. uchwałą Rada Ministrów podjĉty został Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , który jest kontynuacją i aktualizacją celów oraz działań ustalonych w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Niniejszy program uwzglĉdnia zapisy zawarte w aktualnie obowiązujących aktach prawnych z zakresu gospodarki odpadami azbestowymi. Wytycza takşe nowe cele i zadania zarówno dla jednostek samorządowych jak i dla posiadaczy wyrobów azbestowych, niezbĉdne do oczyszczania kraju z azbestu w okresie 24 lat, wynikające ze zmian gospodarczych i społecznych, jakie nastąpiły m.in. w związku ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Ze wzglĉdu na obowiązek wynikający z Krajowego Programu usuwania azbestu na lata oraz rosnącą świadomość ekologiczną o zagroşeniu dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego, jakie niosą ze sobą wyroby azbestowe, gmina Biała Rawska podjĉła działania w kierunku likwidacji wyrobów azbestowych i przystąpiła do sporządzenia opracowania Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Biała Rawska na lata zwanego dalej Programem Podstawą do opracowania jest przede wszystkim określenie lokalizacji oraz stopnia zuşycia tych wyrobów, czyli inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest. Inwentaryzacje przeprowadzono na podstawie informacji uzyskanych od właścicieli i zarządców nieruchomości. Dokonano spisu gospodarstw domowych gdzie stwierdzono wystĉpowanie azbestu. W Programie zawarto podstawowe informacje na temat azbestu, kierunkach zastosowania wyrobów azbestowych oraz jego wpływie na zdrowie człowieka. Przedstawiono szacunkowy koszt usuniĉcia tych wyrobów. Program ma na celu równieş zapoznanie z przepisami prawnymi dotyczącymi postĉpowania przy uşytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz wynikającymi z nich procedurami aby uniknąć sytuacji np. niewłaściwego ich demontaşu a tym samym zagroşenia zdrowia ludzkiego. W Programie wskazano takşe moşliwości pozyskania środków na usuwanie wyrobów azbestowych. Rozdział II Cele i zadania Programu... Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata jest kontynuacją i aktualizacją celów oraz działań ustalonych w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski.

8 Województwa Łódzkiego Nr Poz Cele Programu bĉdą realizowane sukcesywnie aş do roku 2032, w którym zakładane jest oczyszczenie kraju z azbestu. Główne cele Programu to: - usuniĉcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, - minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na gminy Biała Rawska, - likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Poņród celów szczegółowych można wymienić: - instruktaş z zakresu postĉpowania z wyrobami zawierającymi azbest dla osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych, na których ciąşą określone obowiązki z tytułu posiadania obiektów zawierających depozyty azbestowe oraz z tytułu wytwarzania, w wyniku remontów odpadów zawierających azbest, - stworzenie odpowiednich warunków do wdroşenia przepisów prawnych, norm, standardów postĉpowania oraz procedur odnoszących siĉ do wyrobów i odpadów zawierających azbest, - pomoc mieszkańcom gminy w realizacji wymiany płyt cementowo-azbestowych i innych wyrobów zgodnie z przepisami prawa, - identyfikacja dostĉpnych ŝródeł finansowania oraz zaprogramowanie wsparcia finansowego przedsiĉwziĉć związanych z usuwaniem azbestu. Zadaniem Programu jest określenie warunków sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest. Szacuje siĉ, şe na terenie kraju w 2008 r. znajdowało siĉ ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest (w latach usuniĉto ok. 1 mln ton). Przyjmuje siĉ, iş nastĉpujące ilości odpadów zawierających azbest zostaną wycofane z uşytkowania w kolejnych latach: - w latach około 28% odpadów (4 mln ton), - w latach około 35% odpadów (5,1 mln ton), - w latach około 37% odpadów (5,4 mln ton). Mapa 1. Istniejące i przygotowywane składowiska odpadów zawierających azbest

9 Województwa Łódzkiego Nr Poz Ponadto Program przewiduje także: - do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest, - utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawierających azbest, - podjĉcie prac legislacyjnych umoşliwiających egzekwowanie obowiązków nałoşonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji Programu, - zwiĉkszenie zaangaşowania administracji samorządowej, szczególnie gmin. Program zawiera szereg istotnych informacji, w tym o ilości wyrobów zawierających azbest, zabudowanych w obiektach budowlanych w układzie wojewódzkim co ilustruje zamieszczona ponişej mapka kraju, przedstawiająca nagromadzenie wyrobów zawierających azbest. Mapa 2. Nagromadzenie wyrobów zawierających azbest w układzie wojewódzkim na terenie kraju Rozdział III Obowiązujące akty prawne dotyczące azbestu 1. Ustawy: 1) Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z póŝn. zm.); 2) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z póŝn. zm.); 3) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z póŝn. zm.); 4) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, z póŝn. zm.); 5) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z póŝn. zm.); 6) Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z póŝn. zm.);

10 Województwa Łódzkiego Nr Poz ) Ustawa z dnia 28 paŝdziernika 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671, z póŝn. zm.). 2. Rozporządzenia: 1) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666, z póŝn. zm.); 2) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, z póŝn. zm.); 3) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie okresowych badań lekarskich pracowników zatrudnionych w zakładach, które stosowały azbest w produkcji (Dz. U. Nr 183, poz. 1896); 4) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2004 r. w sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 185, poz. 1920, z póŝn. zm.); 5) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 stycznia 2005 r. w sprawie wzoru ksiąşeczki badań profilaktycznych dla osoby, która była lub jest zatrudniona w warunkach naraşenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych, sposobu jej wypełnienia i aktualizacji (Dz. U. Nr 13, poz. 109); 6) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645, z póŝn. zm.); 7) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyşszych dopuszczalnych stĉşeń i natĉşeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833, z póŝn. zm.); 8) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 paŝdziernika 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nie selektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595); 9) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 paŝdziernika 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz oraz z 2008 r. Nr 200, poz. 1235); 10) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uşytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649); 11) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 paŝdziernika 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uşytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824); 12) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206); 13) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 30, poz. 213); 14) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2007 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy słuşących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz. U. Nr 101, poz. 686); 15) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska, jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055); 16) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858); 17) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkniĉcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549 oraz z 2009 r. Nr 39, poz. 320); 18) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów (Dz. U. Nr 110, poz. 935); 19) Oświadczenie Rządowe z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wejścia w şycie zmian załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej miĉdzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 667); 20) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montaşu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 108, poz. 953, z póŝn. zm.); 21) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 236, poz. 1986); 22) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 237, poz. 2011, z póŝn. zm.); 23) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz

11 Województwa Łódzkiego Nr Poz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126); 24) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 września 2005 r. w sprawie kursów dokształcających dla kierowców pojazdów przewoşących towary niebezpieczne (Dz. U. Nr 187, poz. 1571). 3. Dyrektywy: 1) Dyrektywa Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r. z póŝn. zm. w sprawie zblişenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących siĉ do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 196 z , str. 1); 2) Dyrektywa Rady 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976 r. w sprawie zblişenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących siĉ do, ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz WE L 262 z , str. 201): a) zmieniające dyrektywą Rady 76/769: - Dyrektywa Komisji 1999/77/WE z dnia 26 lipca 1999 r. dostosowująca po raz szósty do postĉpu technicznego załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zblişenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących siĉ do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu o stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz. Urz. WE L 207 z , s. 18, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 24, str ), - Dyrektywa Rady 83/478/EWG z dnia 19 września 1983 r. zmieniająca po raz piąty dyrektywĉ 76/769/EWG w sprawie zblişenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących siĉ do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz. Urz WEL 263 z , str. 33), - Dyrektywa Rady 85/610/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. zmieniająca po raz siódmy (azbest) dyrektywĉ 76/769/EWG w sprawie zblişenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących siĉ do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz. WEL 375 z , str. 1), - Dyrektywa Komisji 91/659/EWG z dnia 3 grudnia 1991 r. dostosowująca do postĉpu załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zblişenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących siĉ do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz.Urz. WE L 362 z , str. 36); 3) Dyrektywa Rady 83/477/EWG z dnia 19 września 1983 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraşeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz. Urz. WE 263 z , str. 25): a) zmieniające dyrektywĉ Rady 83/477: - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/18/WE z dnia 27 marca 2003 r. zmieniająca dyrektywĉ Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraşeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz. Urz. WE 197, z , str. 48), - Dyrektywa Rady 91/382/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. zmieniająca dyrektywĉ 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraşeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz. Urz. WE 206 z , str. 16), - Dyrektywa Rady 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym z naraşeniem na działanie czynników chemicznych przy pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG (Dz.Urz. WEL 131 z , str. 11); 4) Dyrektywa Rady 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczenia zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu (Dz.Urz. WE L 85 z , str. 40); 5) Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz.Urz. WE L 183 z , str. 1); 6) Dyrektywa Rady 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych (Dz.Urz. WE L 216 z , str. 12); 7) Dyrektywa 2004/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony pracowników przed zagroşeniem dotyczącym naraşenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy rady 89/391 EWG) (Dz.Urz. WE L 229 z , str. 23). Rozdział IV Charakterystyka wyrobów zawierających azbest 1. Wystĉpowanie azbestu Azbest to grupa wielu minerałów, wystĉpujących w formie włóknistej. Nazwa azbest nie określa konkretnego minerału, lecz dotyczy ogółu minerałów krzemianowych tworzących włókna. Pierwsze dowody stosowania azbestu stwierdzono juş 4500 lat temu, na podstawie wyko-

12 Województwa Łódzkiego Nr Poz palisk dokonanych w Finlandii. W Europie Południowej minerał ten znany jest juş od ponad 2500 lat. Początkowo, jeszcze w czasach staroşytnych, z włókien azbestu tkano m.in. obrusy i chustki. W wieku XV minerał dodawany był do róşnych surowców w celu uzyskania knotów do świec, niepalnego papieru, a takşe wyrobów tekstylnych. Prawdziwie wielki rozkwit zastosowania azbestu przypadł na XIX wiek, kiedy to rozpoczĉto wydobycie na skalĉ przemysłową. Azbest znalazł zastosowanie w wielu gałĉziach przemysłu, w tym takşe w produkcji materiałów budowlanych tj. pokrycia dachowe z dodatkiem niepalnego azbestu, a takşe płyty azbestowo-cementowe tzw. eternit, z którego wyrabiano dachówki i okładziny ścienne. Po odkryciu chorobotwórczych właściwości azbestu oraz przeprowadzeniu szeregu badań, w latach 90 XX wieku wprowadzono całkowity zakaz jego stosowania w wielu krajach świata. Azbest jest nazwą handlową 6 róşnych minerałów z grupy serpentynów i amfiboli wystĉpujących w postaci włóknistych skupień. W handlu stosowano powszechnie trzy rodzaje minerałów: - krokidolit azbest niebieski ma najkorzystniejsze właściwości mechaniczne, przez co był najchĉtniej wykorzystywany w przemyśle, naleşy do grupy amfiboli, jest najbardziej szkodliwy, rakotwórczy i mutagenny, został najwcześniej wycofany z uşytkowania w latach 80-tych, - amosyt azbest brązowy naleşący do grupy amfiboli, o szkodliwości pośredniej miĉdzy krokidolitem i chryzotylem, ma włókna sztywniejsze i mniej giĉtkie w porównaniu z chryzotylem, nie spotykany w wyrobach produkcji polskiej, stosowany w wyrobach europy zachodniej, czĉsto w formie tynków i natrysków ognioochronnych, - chryzotyl azbest biały przedstawiciel grupy serpentynu, najczĉściej z azbestów stosowany w produkcji wyrobów azbestowo-cementowych oraz popularnych wyrobów tkanych i przĉdz termoizolacyjnych. 2. Właściwości azbestu Azbest jest minerałem posiadającym wyjątkowe właściwości zarówno chemiczne i fizyczne, takie jak: - odporność na bardzo wysokie temperatury, - odporność na działanie mrozu - termoizolacyjność, - właściwości dŝwiĉkochłonne, - odporność na działanie chemikaliów: kwasów, zasad, wody morskiej, - duşą sprĉşystość, - elastyczność, - wytrzymałość mechaniczną, - odporność na ściskanie i ścieranie, - małe przewodnictwo cieplne, - izolacyjność termiczna i elektryczna. Cechy te spowodowały, şe znalazł on zastosowanie w wyrobie bardzo róşnorodnych produktów. Obydwie grupy azbestów: serpentynowy i amfibolowy róşnią siĉ miĉdzy sobą budową i długością włókien oraz właściwościami chorobotwórczymi. Azbest jest materiałem praktycznie niezniszczalnym, nie ulega on bowiem ani degradacji biologicznej, ani termicznej, w związku z czym po wprowadzeniu do środowiska moşe on pozostawać tam przez setki lat. Włókna azbestu naleşą do najcieńszych naturalnych włókien wystĉpujących w przyrodzie. Są wiązkami zbudowanymi z duşej liczby włókien elementarnych, dochodzących nawet do kilkudziesiĉciu tysiĉcy. W wiązkach tych pojedyncze kryształy, włókna azbestu są w róşnym stopniu ze sobą zespolone i splątane. Substancją spajającą kryształ azbestu jest najczĉściej wĉglan wapnia. Zdjĉcie 1. Włókna azbestowe powiĉkszone 1000 razy

13 Województwa Łódzkiego Nr Poz Azbest poddawany obróbce moşe rozpadać siĉ na mniejsze cząsteczki i moşe teş być rozszczepiany. W zaleşności od zanieczyszczenia włókna azbestowe mogą przybierać róşny kształt. Uwzglĉdniając gĉstość objĉtościową, zawartość azbestu oraz stosowane spoiwo azbest moşna podzielić równieş na klasy. Klasa I obejmuje wyroby o gĉstości objĉtościowej mniejszej od 1000 kg/m 3 definiowane jako miĉkkie, zawierające powyşej 20% (do 100%) azbestu. Wyroby te łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestu do otoczenia. Najczĉściej stosowanymi w tej klasie były wyroby tekstylne z azbestu uşywane przez pracowników w celach ochronnych, koce gaśnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe m.in. w sprzĉcie AGD, płytki podłogowe PCV oraz materiały i wykładziny cierne. Ocena wielkości produkcji wymienionych wyrobów oraz ilości aktualnie uşytkowanych jest niemoşliwa do przeprowadzenia. Wyroby miĉkkie to m.in.: - sznury, płótna, tkaniny z dodatkiem azbestu (lub wykonane z samego azbestu), - płyty i uszczelki kinkieryt (typu Gambit, Polonit), stosowane w ciepłownictwie na złączach rur, zaworów z gorącą wodą lub parą, - płaszcze azbestowo-gipsowe stosowane w izolacji rur w ciepłownictwie, - płyty i tektury miĉkkie (stosowane w izolacjach ognioochronnych), - płyty ognioochronne typu PYRAL produkcji czechosłowackiej lub SOKALIT produkcji NRD, zawierające ok % azbestu (słuşą do okładzin ognioochronnych konstrukcji budynków oraz jako sufity podwieszane o podwyşszonej odporności na ogień takşe jako materiał do klap przeciwpoşarowych i przeciwdymnych), - natryski azbestowe na konstrukcje stalowe zastosowane jako ognioochronne zabezpieczenie stalowej konstrukcji budynków o tzw. konstrukcji niesztywnej (np. budynki przemysłowe, biurowe; czĉsto są to obiekty indywidualnie projektowane, nasycone technologią budowlaną krajów zachodnioeuropejskich z lat 60-70, np. budynki ambasad). Klasa II obejmuje wyroby o gĉstości objĉtościowej powyşej 1000 kg/m 3 definiowane, jako twarde, zawierające ponişej 20% azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe są mocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia (np. pĉkniĉcia) ma miejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniu z wyrobami klasy I. Natomiast niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarza mechaniczna obróbka tych wyrobów (ciĉcie, wiercenie otworów) oraz rozbijanie w wyniku zrzucania z wysokości w trakcie prac remontowych. Z zaliczanych do tej klasy wyrobów najbardziej w Polsce rozpowszechnione są płyty azbestowo-cementowe faliste oraz płyty azbestowo-cementowe karo stosowane jako pokrycia dachowe, szczególnie na terenach wiejskich oraz płyty płaskie wykorzystywane jako elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym na osiedlach miejskich. W znacznie mniejszych ilościach produkowane i stosowane były inne wyroby azbestowocementowe, z których naleşy wymienić przede wszystkim rury słuşące do wykonywania instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz w budownictwie jako przewody kominowe i zsypy. Wyroby twarde to m.in.: - płyty azbestowo-cementowe faliste, - płyty azbestowo-cementowe płaskie prasowane, - płyty azbestowo-cementowe KARO, - płyty warstwowe PW3/A i podobne, - rury azbestowo-cementowe, - złącza, listwy, gąsiory wykonane z azbestocementu, - płaszcze azbestowo-cementowe stosowane w izolacji rur w ciepłownictwie. Wszystkie te cechy sprawiły, şe azbest stał siĉ materiałem bardzo rozpowszechnionym w naszym otoczeniu oraz znalazł zastosowanie w produkcji. Trwałość płyt azbestowo-cementowych określa siĉ na około 30 lat, natomiast okres eksploatacji innych wyrobów jest z reguły krótszy. 3. Zastosowanie azbestu Dziĉki znanym właściwościom: wysokiej wytrzymałości mechanicznej, odporności na agresywne środowisko chemiczne oraz odporności na wysoką temperaturĉ, azbest zyskał popularność i szerokie zastosowanie w gospodarce światowej. Dotyczy to w szczególności trzech minerałów azbestu: powszechnie stosowany chryzotyl (azbest biały), w mniejszym stopniu wykorzystywany krokidolit (azbest niebieski) i jeszcze rzadziej stosowany amosyt (azbest brązowy). W okresie ostatnich 100 lat azbest wykorzystywany był na szeroką skalĉ w: - w budownictwie (82%), - w transporcie (5%), - w energetyce, - w przemyśle chemicznym (12%), - w innych dziedzinach gospodarki (1%). 1) Budownictwo. Najszersze zastosowanie surowiec znalazł w budownictwie. Azbest stosowano w wyrobach budowlanych powszechnego uşycia: a) eternit, czyli płyty faliste azbestowo-cementowe o zawartości 10-13% azbestu do pokryć dachowych,

14 Województwa Łódzkiego Nr Poz Zdjĉcie 2. Płyty faliste azbestowo-cementowe b) płyty prasowane płaskie o zblişonej zawartości azbestu, c) płyty KARO dachowe pokrycia, Zdjĉcie 3. Płyty płaskie prasowane tzw. szablony lub płyty karo

15 Województwa Łódzkiego Nr Poz d) rury azbestowo-cementowe wysokociśnieniowe (krokidolit) i kanalizacyjne, stosowane takşe jako przewody wentylacyjne i dymowospalinowe. Były dość powszechnie uşywane w latach sześćdziesiątych i na początku lat siedemdziesiątych do budowy rozdzielaczy sieci wodociągowych. Rur z azbestocementu, a tym samym zagroşeń nie moşna - a tak siĉ powszechnie czyni - kojarzyć z płytami azbestowymi wycofywanymi z budownictwa. W rurach z azbestocementu stosowana była zupełnie inna długość włókna azbestowego oraz inne mieszanki cementowe. Dodatkowo w rurach tworzyła siĉ otoczka z osadów wodnych. Azbest nie przedostaje siĉ do wody, która płynie tego typu wodociągami. Zdjĉcie 4. Rury azbestowo-cementowe e) kształtki azbestowo-cementowe oraz elementy wielkowymiarowe, stosowane w budownictwie ogólnym i przemysłowym (płyty azbestowo-cementowe płaskie wykorzystywane w lekkich przegrodach ścian warstwowych i wbudowane w płyty warstwowe prefabrykowane PW3/A, PŞ/3W i PŞW 3/A/S). W budownictwie azbest wykorzystywano tam, gdzie potrzebna była podwyşszona odporność ogniowa i zabezpieczenia ognioochronne elementów naraşonych lub potencjalnie naraşonych na wysoką temperaturĉ. Moşna tu wyróşnić: - klapy przeciwpoşarowe, - ciągi telekomunikacyjne, - tablice rozdzielcze elektryczne, - wĉzły ciepłownicze, - obudowach klatki schodowej, - przejścia kabli elektrycznych, - przewodów ciepłowniczych i wentylacyjnych miĉdzy stropami, - zabezpieczenia elementów stropowych i ściennych strychów, piwnic, dróg ewakuacyjnych, konstrukcji stalowych. Azbest wykorzystywano równieş w tkaninach wygłuszających hałas. 2) Energetyka. Azbest stosowany był takşe w elektrociepłowniach i elektrowniach, w obmurzach kotłowni jako izolacja termiczna w formie sznurów i tektur na uszczelnieniach dylaktacji podgrzewaczy powietrza, a takşe w uszczelnieniach urządzeń poddanych wysokiej temperaturze, w zaworach, w wymiennikach ciepła, w izolacjach tras ciepłowniczych jako płaszcze azbestowo-cementowe lub azbestowo-glinowe. Wyroby zawierające azbest umiejscowione były w: - kominach o duşej wysokości (dylatacje wypełnione sznurem azbestowym), - chłodniach kominowych (płyty azbestowocementowe w zraszalnikach i w obudowie wewnĉtrznej chłodni), - chłodniach wentylatorowych (w obudowie wewnĉtrznej chłodni), - rurach odprowadzających parĉ, zraszalnikach itp. (w formie izolacji cieplnej ze sznura azbestowego).

16 Województwa Łódzkiego Nr Poz Zdjĉcie 5. Sznur azbestowy stosowany w uszczelnieniach izolacji cieplnej 3) Transport. Azbest stosowany głównie do termoizolacji i izolacji elektrycznych urządzeń grzewczych w tramwajach, elektrowozach, wagonach, metrze (maty azbestowe w grzejnikach i tablicach rozdzielni elektrycznych) w termoizolacji silników pojazdów mechanicznych, w uszczelkach pod głowicĉ, w elementach kolektorów wydechowych oraz elementach ciernych - sprzĉgłach i hamulcach. Powszechnie stosowano azbest w kolejnictwie, w przemyśle lotniczym i stoczniowym, np. w statkach, a szczególnie w miejscach naraşonych na ogień, wymagających zwiĉkszonej odporności na wysoką temperaturĉ. 4) Przemysł chemiczny. Azbest wystĉpuje w hutach szkła - m.in. w wałach ciągnących. Z azbestu wykonane są takşe przepony stosowane w elektrolitycznej produkcji chloru. Dominującymi ilościowo rodzajami wyrobów azbestowo-cementowych produkowanych w Polsce i charakteryzującym siĉ ogromnym zastosowaniem były: - płyty płaskie prasowane tzw. szablony lub płyty Karo (PN-66/B-14040), - płyty faliste i gąsiory nieprasowane (PN- 68/B-14041), nisko i wysokofaliste, - płyty płaskie prasowane okładzinowe (PN- 70/B-14044), - rury bezciśnieniowe, kanalizacyjne (PN- 67/B-14753), - rury ciśnieniowe (PN-68/B-14750), - kształtki kanalizacyjne (PN-68/B-14752), - kształtki do przewodów wentylacyjnych (BN-73/ ), - płytki PACE oraz kształtki prasowane nieimpregnowane dla elektrotechniki(bn- 67/ , BN-70/ ), - zbiorniki na wodĉ, - osłony do kanałów spalinowych, - kształtki do wentylacji zewnĉtrznych, - kształtki do osłon rurociągów ciepłowniczych. Udział procentowy azbestu w niektórych produktach azbestowych był róşny, czego dowodem jest ponişej umieszczona tabela 1. Tabela 1. Zawartość azbestu w róşnych wyrobach zawierających azbest Asortyment produkcji Udział azbestu, % Płyty płaskie prasowane (szablony) 9,5-11 Płyty faliste o długości 1200 mm 11-12,5 Płyty płaskie o długości 2400 mm Rury a-c ciśnieniowe Rury a-c bezciśnieniowe Uszczelki 8-20 Sznury azbestowe 80-96

17 Województwa Łódzkiego Nr Poz Produkcja płyt izolacyjnych ognioodpornych nie wyszła w Polsce poza skalĉ doświadczalną. Znaczne ilości takich płyt były importowane na potrzeby przemysłu stoczniowego. Nieznaczne ilości trafiły do budownictwa. Rury wodociągowe i kanalizacyjne z azbestocementu zaczĉto stosować w budownictwie na masową skalĉ w początku lat sześćdziesiątych. Rury cechowały siĉ stosunkowo małą nasiąkliwością - do 16% po 48 h nasycania wodą i odpornością na ciśnienie wewnĉtrzne co najmniej 22,5 MPa oraz wytrzymałością na zgniatanie 45 MPa. Rury ciśnieniowe produkowano zgodnie z normą PN 68/B Od masowego stosowania rur tego typu odstąpiono dopiero w póŝnych latach osiemdziesiątych, gdy powszechniej dostĉpne i konkurencyjne cenowo stały siĉ rury z tworzyw sztucznych. Aktualnie zamiast azbestu stosuje siĉ wiele innych materiałów charakteryzujących siĉ strukturą włóknistą. Wśród tych materiałów moşna wyróşnić włókna szklane, wĉglowe, watĉ bazaltową lub włókna mineralne nienaturalnego pochodzenia, które zwykle składają siĉ z tworzyw sztucznych. Rozdział V Oddziaływanie azbestu na zdrowie człowieka 1. Wpływ azbestu na organizm człowieka. Ze wzglĉdu na swoje właściwości azbest jest niezmiernie szkodliwy dla zdrowia i środowiska przyrodniczego. Azbest w środowisku naturalnym nie stanowi şadnego zagroşenia. Naleşy podkreślić takşe, iş azbest dobrze zabezpieczony nie stanowi zagroşenia dla zdrowia ludzi. Problem szkodliwości pojawia siĉ z chwilą zaistnienia warunków stwarzających moşliwość uwalniania siĉ włókien azbestowych do otoczenia, czyli starzenie siĉ ich, uszkodzenia eksploatacyjne wyrobów zawierających azbest oraz zły stan techniczny, w tym uszkodzenia mechaniczne, spĉkania powierzchni, wyszczerbienie krawĉdzi, korozja chemiczna, biologiczna, termiczna, wilgotnościowa powodują zmiany (osłabienie) spoiwa wyrobów, co objawia siĉ np. obecnością wykwitów, złuszczeń wyrobów, śladami drobnego pyłu na podłodze w miejscu zastosowania wyrobów. Dodatkowo azbest moşe uwalniać siĉ do otoczenia w wyniku drgań, tarcia (szczególnie zagroşone destrukcją są wyroby w obiektach o konstrukcji niesztywnej), wibracji przenoszonych na wyroby z azbestem, pochodzące od: pracy maszyn, wind, takşe niekorzystne dla budynku sąsiedztwo dróg obciąşonych ciĉşkim transportem, transport szynowy, metro, itp. Produkty azbestowe zabezpieczone, gdy są w dobrym stanie technicznym i nie są poddawane działaniom mechanicznym (np. nie są łamane lub poddane jakiejkolwiek obróbce mechanicznej, a zwłaszcza, gdy ich powierzchnia nie jest ścierana) nie stanowią zagroşenia dla zdrowia. Groŝna jest emisja włókien azbestowych do otoczenia, kiedy nastĉpuje uwalnianie siĉ włókien azbestowych do powietrza i zachodzi niebezpieczeństwo ich wdychania. Naleşy zwrócić uwagĉ na praktyczną niezniszczalność raz wprowadzonych włókien do środowiska, które przenosząc siĉ nie tracą swych właściwości chorobotwórczych. Emisja moşe wystąpić podczas eksploatacji płyt azbestowo-cementowych, czy rur azbestowocementowych w złym stanie technicznym (np. popĉkanych) i podczas usuwania płyt azbestowocementowych z budynków bez odpowiednich zabezpieczeń. Trwałość wyrobów azbestowo-cementowych jest znaczna i szacowana, na co najmniej 30 do 60 lat. Niezaleşnie od szacunków trwałości tych wyrobów, po latach uşytkowania wyrobów zawierających azbest, oddziaływania środowiska atmosferycznego, nastĉpuje rozwarstwianie siĉ tychşe wyrobów, wyodrĉbnianie siĉ włókien i granulatów. W takim stanie azbest jest najbardziej szkodliwy. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia azbest spoşyty w wodzie nie jest szkodliwy dla zdrowia. Niebezpieczne dla zdrowia ludzi i środowiska są włókna azbestu rozprzestrzeniające siĉ z powietrzem atmosferycznym, które podczas wdychania wnikają do układu oddechowego człowieka. Na główną uwagĉ szkodliwości dla zdrowia zasługują głównie płyty azbestowo-cementowe, zuşyte uszczelniacze, kanały eksploatacyjne, płyty okładzinowe oraz dzikie wysypiska odpadów azbestowych.

18 Województwa Łódzkiego Nr Poz Zdjĉcie 6. Nielegalne wysypiska odpadów azbestowych Istnieje takşe problem emisji azbestu z dzikich wysypisk oraz nielegalnych firm. Duşe koszty unieszkodliwiania sprawiają, iş uboşsze społeczeństwo próbując ograniczyć koszta usuwania azbestu ze swoich zagród pozbywają siĉ go w sposób nielegalny porzucając tego rodzaju odpad. Dodatkowo istnieje wiele firm, które nielegalnie zajmują siĉ usuwaniem azbestu. W całym kraju istnieje około 300 firm legalnych, a juş w jednym z województw na południu Polski wykryto, şe azbest usuwa ponad 300 firm, czyli wiĉcej niş tych legalnych w całym kraju. Pylenie azbestu z tego rodzaju ŝródła jest niestety bardzo groŝne, gdyş nie jesteśmy w stanie określić ilości miejsc składowania tego rodzaju odpadów. W wyniku tego pył azbestowy moşe bezpośrednio

19 Województwa Łódzkiego Nr Poz przenikać do otaczającego nas środowiska, i do naszego organizmu. 2. Zanieczyszczenie środowiska azbestem. Ŝródła zanieczyszczenia środowiska azbestem: 1) ŝródła naturalne: a) zanieczyszczenia skorupy ziemskiej, b) zanieczyszczenia złóş: - wĉgla kamiennego, - talku, - rud miedzi, - kamienia budowlanego, c) wietrzenie skał mineralnych; 2) przetwórstwo azbestu: - eksploatacja złóş, - produkcja wyrobów z azbestu, - odpady produkcyjne; 3) eksploatacja wyrobów zawierających azbest: - tarcz ciernych, - tarcz hamulcowych, - obróbka mechaniczna, - prace remontowe i izolacyjne. Jedynym sposobem oczyszczania powietrza są opady atmosferyczne. Najwiĉksze zanieczyszczenie pyłem azbestu moşe nastąpić podczas ŝle prowadzonych prac remontowych w obiektach zawierających azbest. Dlatego tak bardzo waşne jest przestrzeganie wszelkich procedur określonych w przepisach i zaprezentowanych w niniejszym opracowaniu. 3. Skutki zdrowotne naraşenia na pył azbestowy. Ryzyko dla zdrowia wynikające z wchłaniania pyłu drogą pokarmową jest znikome. Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Organizm nie jest w stanie rozpuścić włókien azbestu ze wzglĉdu na ich duşą odporność chemiczną. Biologiczna agresywność pyłu azbestu jest związana ze stopniem penetracji i ilością włókien w dolnej czĉści układu oddechowego. Proces ten zaleşy od fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Szczególne znaczenie ma średnica poszczególnych włókien, długość odgrywa mniejszą rolĉ. Włókna cienkie przenoszone są łatwiej i odkładają siĉ w końcowych odcinkach dróg oddechowych, podczas, gdy włókna grube, zatrzymują siĉ w górnej czĉści układu oddechowego skąd są czĉściowo wydalane za pomocą rzĉsek. Cechy szczególne biologicznego działania azbestu: a) wystĉpowanie patologii po długim okresie latencji 20-40, a nawet 50 lat, b) moşliwość wystąpienia choroby po zaprzestaniu pracy w naraşeniu zawodowym, c) wystĉpowanie miĉdzybłoniaków związanych z naraşeniem środowiskowym. Wyróşniamy trzy rodzaje naraşenia na pyły azbestowe, a mianowicie ekspozycje: a) zawodowa związana z pracą w kopalni oraz w zakładach produkujących i stosujących wyroby azbestowe. Równieş praca w warsztatach samochodowych i praca przy usuwaniu wyrobów i materiałów zawierających azbest, b) parazawodowa dotyczy mieszkańców terenów sąsiadujących z kopalniami i zakładami przetwarzającymi azbest oraz rodzin pracowników tych zakładów, c) środowiskowa związana z wystĉpowaniem azbestu w powietrzu atmosferycznym, wodzie pitnej i artykułach spoşywczych. Ekspozycje te róşnią siĉ w sposób istotny wielkością stĉşeń włókien, ich rozmiarami, długością trwania naraşenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielkością ryzyka wystąpienia określonych nowotworów złośliwych. Szczególną cechą ekspozycji zawodowej jest to, iş okres latencji wynosi około lat. Najczĉściej choroba spowodowana przez włókna azbestowe uwidacznia siĉ wiele lat po zaprzestaniu pracy w naraşeniu na pył azbestowy. Naraşenie zawodowe na pył azbestu moşe być przyczyną chorób, tj.: a) pylicy azbestowej (azbestozy), b) łagodnych zmian opłucnowych, c) raka płuca, d) miĉdzybłoniaków.

20 Województwa Łódzkiego Nr Poz Zdjĉcie 7. Ogniska chorób azbestozaleşnych Pylica azbestowa (azbestoza) to rodzaj pylicy płuc spowodowanej wdychaniem włókien azbestowych. Przejawia siĉ suchym, mĉczącym kaszlem, dusznością wysiłkową, bólami w klatce piersiowej oraz objawami nieşytu oskrzeli i rozedmy płuc. Włókna azbestowe wnikają aş do najgłĉbszych czĉści płuc. Powstają ciała şelaziste, które powodują uszkodzenia i zwłóknienia tkanki płucnej. W latach rozpoznano w Polsce 1314 przypadków azbestozy płuc. Powodowana jest przez stosunkowo duşe stĉşenia włókien, a jej okres rozwoju moşe trwać nawet lat. Zdjĉcie 8. Zdjĉcie rentgenowskie płuc osoby chorej na abestozĉ

21 Województwa Łódzkiego Nr Poz Zmiany opłucnowe wystĉpują juş przy niewielkim naraşeniu na włókna azbestowe. Powodują one ograniczenie funkcjonowania płuc, a takşe zwiĉkszają ryzyko zachorowania na raka oskrzeli i miĉdzybłoniaka opłucnej. Rak płuc najczĉściej powodowanym przez azbest nowotworem dróg oddechowych jest rak oskrzeli. Jest to seria nienaprawionych defektów genetycznych w komórkach, prowadzących do rozwoju guza. W zaleşności od poziomu ekspozycji jest obserwowany wzrost ryzyka raka płuc. Miĉdzybłoniaki opłucnej i otrzewnej powstają na skutek długotrwałej ekspozycji na azbest. Jest to postĉpująca choroba prowadząca do śmierci. Okres rozwoju moşe wynosić nawet lat, a śmierć nastĉpuje po dwóch latach od wystąpienia objawów. Nowotwór ten rozwija siĉ u osób zawodowo naraşonych na kontakt z azbestem oraz u osób mieszkających w okolicach kopalni i zakładów przetwórstwa azbestu. Za powstanie tego typu schorzeń odpowiedzialne są wszystkie rodzaje azbestu, ale najwiĉksza szkodliwość przypisuje siĉ azbestom amfibolowym. Ilość wykrywanych tego typu nowotworów zwiĉksza siĉ o około 10% rocznie. W Polsce co roku umiera na miĉdzybłoniaka około 120 osób. W ekspozycji zawodowej i parazawodowej na pył azbestowy głównym skutkiem, który naleşy brać pod uwagĉ jest miĉdzybłonniak opłucnej. Doniesienia kliniczne i epidemiologiczne sugerują, şe z azbestem moşe być równieş związane wystĉpowanie innych nowotworów: - krtani, - şołądka i jelit, - trzustki, - jajnika - chłoniaków. Mimo zaprzestania produkcji oraz stosowania wyrobów azbestowo-cementowych, nadal istnieje zanieczyszczenie środowiska pyłem i włóknami azbestowymi, wynikające z uszkodzonych płyt azbestowo-cementowych, nieprawidłowego usuwania płyt z dachów i elewacji budynków oraz z tak zwanych dzikich wysypisk odpadów azbestowych. Długie okresy miĉdzy pierwszym naraşeniem, a pojawienie siĉ patologii zwłaszcza nowotworów oznaczają, şe skutki aktualnego naraşenia pojawiać siĉ bĉdą do 30 lat od rozpoczĉcia ekspozycji. Rozdział VI Bezpieczne postĉpowanie z wyrobami zawierającymi azbest Dotychczasowe doświadczenia wskazują, şe pewna czĉść prac polegających na usuwaniu z budynków mieszkalnych elewacyjnych płyt azbestowo-cementowych, wykonywana jest na şyczenie mieszkańców, bez wcześniejszego rozpoznania zagroşeń i rzeczywistej potrzeby takich prac. Co gorsza, szczupłe środki finansowe, przeznaczane na wykonanie takich robót, nie umoşliwiają zatrudnienia firm prawidłowo i rzetelnie wykonujących wymagane czynności. Tak wiĉc dochodzi do sytuacji, w której wyroby z azbestocementu, dające obecnie tak znikomy poziom zanieczyszczenia powietrza wewnĉtrznego w budynku, şe nie odróşnia siĉ go na podstawie wielogodzinnych pomiarów, od poziomu tła (stanu powietrza zewnĉtrznego) - są usuwane i to w niewłaściwy sposób. Usuwanie to powoduje zanieczyszczenie w powietrzu zewnĉtrznym (pomiary wykonywane na stanowiskach pracy) wynoszące kilkanaście lub kilkadziesiąt mg/m 3. Juş sama destrukcja powierzchni płyt azbestowocementowych przy uşyciu szczotki drucianej, stosowanej dla oczyszczenia powierzchni płyt, w zaleşności od siły docisku i spoistości ścieranej płyty powodować moşe zanieczyszczenie od 1000 do powyşej włókien/m 3. Brak uszczelnienia otworów okiennych i inne błĉdy w organizacji pracy gwarantują przedostawanie siĉ wytworzonych podczas demontażu pyłów azbestu do wnĉtrza budynku. Moşna, wiĉc wyrazić opiniĉ, şe wiĉksze zagroşenie pyłami azbestu powoduje nieumiejĉtny demontaş wyrobów z azbestem niş właściwa eksploatacja tych wyrobów. Przyjmuje siĉ, şe wyroby zawierające azbest w budynku nie są automatycznie zagroşeniem dla jego mieszkańców, wiĉc nie powinny być bezwzglĉdnie usuwane z obiektu. Usuwanie tych wyrobów nieodłącznie związane jest z pewnym ich uszkadzaniem w trakcie demontaşu, a wiĉc ryzykiem przejściowego wzrostu zanieczyszczenia powietrza pyłami azbestu w strefach pracy (pośrednio wokół budynku lub w jego wnĉtrzu). Ryzyko to powinno być minimalizowane przez wykonawców posiadających uprawnienia do prowadzenia prac. Jednak oszczĉdna i jednocześnie bezpieczna forma realizacji prac nie jest moşliwa. Z tego wzglĉdu decydujące znaczenie ma odpowiednia kwalifikacja wyrobów pod wzglĉdem bezpieczeństwa i prawidłowa ocena, kiedy naleşy je usunąć. W celu kwalifikacji wyrobów zawierających azbest do dalszego uşytkowania lub usuniĉcia oraz określenia stopnia pilności działań naprawczych, właściciele obiektów z wyrobami zawierającymi azbest powinni wykonać ocenĉ stanu i moşliwości bezpiecznego uşytkowania wyrobów według zał. nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z r. (Dz. U. Nr 71, poz. 649). Podczas sporządzania wspomnianej tu oceny lub wobec planowanych remontów w budynku, w którym znajdują siĉ wbudowane wyroby zawierające azbest, naleşy mieć świadomość, jakie czynniki, stwarzają ryzyko

22 Województwa Łódzkiego Nr Poz uwolnienia do powietrza pyłów azbestu. Są to np.: a) nieumyślne, nieświadome uszkadzanie mechaniczne wspomnianych wyrobów podczas adaptacji, remontów i modernizacji (np. okablowanie, usuwanie ścianek działowych, usuwanie pokryć dachowych, itp.), b) usuwanie lub próby zabezpieczenia, tych wyrobów, zwłaszcza w sposób niewłaściwy, c) niewłaściwa eksploatacja wyrobów lub zmiana sposobu eksploatacji wyrobów, powodująca ich drgania, tarcie (szczególnie zagroşone destrukcją są wyroby w obiektach o konstrukcji niesztywnej), wibracje przenoszone na wyroby z azbestem, pochodzące od: pracy maszyn, wind, takşe niekorzystne dla budynku sąsiedztwo dróg obciąşonych ciĉşkim transportem, transport szynowy, metro, itp., d) poddanie wyrobów z azbestem silnym ruchom powietrza, wywołanym pracą maszyn (np. wentylatory, odkurzacze), e) uszkodzenia eksploatacyjne wyrobów zawierających azbest, starzenie siĉ ich oraz zły stan techniczny, w tym uszkodzenia mechaniczne, spĉkania powierzchni, wyszczerbienie krawĉdzi, korozja chemiczna, biologiczna, termiczna, wilgotnościowa powodują zmiany (osłabienie) spoiwa wyrobów, co objawia siĉ np. obecnością wykwitów, złuszczeń wyrobów, śladami drobnego pyłu na podłodze w miejscu zastosowania wyrobów (z widocznymi fragmentami uszkodzonych wyrobów, a nawet masywnych wiązek włókien azbestu). Ogólnie przyjmuje siĉ, şe wyroby bĉdące w dobrym stanie technicznym niewykazujące objawów zuşycia, uszkodzenia, starzenia siĉ, moşna eksploatować bezpiecznie, jeśli: - kompetentnie i rzetelnie wykonana ocena wyrobów, zgodnie z załącznikiem nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z r. (Dz. U. Nr 71, poz. 649) nie przekroczyła 55 punktów; wyroby są prawidłowo eksploatowane (zgodnie ze swoim przeznaczeniem i zgodnie z zaleceniami dotyczącymi uşytkowania wyrobów azbestowych), a ponadto są one pokryte powłoką zabezpieczającą. W przeciwnych okolicznościach polecane jest: podjĉcie prac naprawczych - rozumianych jako: zabezpieczenie wyrobów odpowiednimi preparatami (wgłĉbnie penetrującymi), hermetyczna zabudowa wyrobów lub ich całkowite usuniĉcie. Wśród sposobów eliminacji zagroşeń, które przewiduje siĉ dla budynków z wyrobami azbestowymi, wyróşnia siĉ wiĉc nastĉpujące główne kierunki działań: 1) Całkowite usuniĉcie wyrobów. Jest to kosztowne, ale radykalne rozwiązanie problemu, wymaga specjalistycznych narzĉdzi, stwarza nowe problemy takie jak - wytworzenie niebezpiecznych odpadów oraz powoduje okresowo wzrost pyłów azbestu w otoczeniu, których minimalizacja wymaga zaangaşowania kosztownej techniki. Usuwanie wyrobów zawierających azbest nie moşe być zasadą, wyborem stosowanym, jako rozwiązanie ogólne dla wszystkich sytuacji (ze wzglĉdów ekonomicznych, a takşe ograniczonych moşliwości gospodarowania i składowania odpadów). Zalecane byłoby, zatem rozłoşenie tego sposobu postĉpowania w czasie.

23 Województwa Łódzkiego Nr Poz Zdjĉcie 9. Przykład prawidłowego postĉpowania przy demontaşu pokrycia dachowego z eternitu, pracownik ubrany w pyłoszczelny kombinezon z maską posługuje siĉ specjalistycznym odkurzaczem z filtrem HEPA Zdjĉcie 10. Prawidłowy sposób pakowania odpadów we właściwie oznakowane worki foliowe, ich powierzchnia zewnĉtrzna po zakończeniu czynności zostaje odkurzona

24 Województwa Łódzkiego Nr Poz Zdjĉcie 11. Usuniĉte płyty eternitowe odpowiednio zabezpieczone folią polietylenową 2) Impregnowanie wyrobów z azbestem. Pomalowanie wyrobów odnosić siĉ moşe wyłącznie do wyrobów bĉdących w dobrym stanie technicznym. Polecane moşe być np. dla tych wyrobów, które mogą przenieść dodatkowe zwiĉkszenie ciĉşaru, których powierzchnia jest czysta lub moşe być odczyszczona i moşe przyjąć powłokĉ ochronną. Metodą powinny być objĉte wyroby azbestowo-cementowe, bĉdące w dobrym stanie technicznym w obiektach, które nie wymagają termo-modernizacji. Opisywane postĉpowanie jest rozwiązaniem tymczasowym, które jednocześnie odsuwa rozwiązanie problemu obecności azbestu, a nie rozwiązuje go całkowicie. Wyrób azbestowy pozostaje w budynku, zobowiązując właściciela do okresowych przeglądów (ocen) tego wyrobu. W krajach Zachodniej Europy powszechnie stosuje siĉ to rozwiązanie dla przedłuşenia şywotności zarówno wyrobów azbestowo-cementowych bĉdących w dobrej kondycji technicznej, czekając na zuşycie wyrobów. Co do pokryć dachowych z eternitu, najmłodsze wyroby montowano zgodnie z prawem jeszcze na przełomie 1998/99 r. - jest wiĉc nieco inaczej niş w krajach Europy Zachodniej (nie akcentując nadmiernie róşnicy wyposaşenia wykonawców robót i przeznaczanych na ten cel środków). Formalnie impregnacjĉ wyrobów miĉkkich naleşy stosować jako rozwiązanie doraŝnie, uşywając preparatów wgłĉbnie penetrujących, posiadających aprobatĉ techniczną ITB. Założyć jednoczeņnie trzeba, że wyroby te, mimo impregnacji, w okreņlonej perspektywie czasowej muszą zostać usuniĉte. 3) Stosowanie barier pyłowych. Stosowanie barier pyłowych ze ścianek działowych, szczelnych sufitów podwieszanych, oddzielających hermetycznie wyroby z azbestem od otoczenia. Rozwiązanie to, podobnie jak rozwiązanie z pkt 2 jest doraŝnym zmniejszeniem zagroşeń, przesuwa ono problem w czasie, umoşliwiając eksploatacjĉ obiektu bez kosztownych prac specjalistycznych polegających na usuwaniu wyrobu. Ma ono wiĉksze zastosowanie w obiektach przemysłowych, w Polsce na ogół nie jest ono popularne. W odniesieniu do wyboru tych metod, w szczególności zaś sposobów zabezpieczania wyrobów zawierających azbest, uznać naleşy, şe şaden przepis prawny nie został tu przyjĉty, a ogólną przesłanką kwalifikowania wyrobów do niezwłocznego usuniĉcia lub dalszej ich eksploatacji jest wynik oceny wyrobu. Przygotowana ocena nie orzeka o wyborze prac naprawczych. Decyzjĉ, co do szczegółowych metod wyboru postĉpowania naleşałoby podjąć po uwzglĉdnieniu bardzo wielu czynników: stan wyrobów, warunków jego eksploatacji, kalkulacjĉ kosztów prawidłowo wykonanych prac naprawczych lub ich demontaşu. Z duşym przyblişeniem, które ma wyjaśnić podejście do problemu, a nie stanowi zarazem uniwersalnego rozwiązania moşna przyjąć, şe: wyroby twarde (azbestowo-cementowe) zastosowane na zewnątrz budynków, o ile spełniają swoją funkcjĉ (np. pokrycie dachowe jest szczelne, elewacja nie jest spĉkana) mogą być pozostawione w obiekcie bez usuwania, ale powinny być pokryte odpowiednimi powłokami ochronnymi (o ile wcześniej tego nie uczyniono). Dotyczy to sytuacji, gdy budynek posiada wystarczającą warstwĉ izolacji cieplnej, spełniając aktualne wymagania normowe. Jeśli wymagań izolacji cieplnej obiekt nie spełnia, a elewacja jest w dobrym stanie technicznym, właściciel sam powinien zdecydować, czy w ramach czekającej go termo-modernizacji, moşe ponieść dodatkowe koszty związane z usuniĉciem i unieszkodliwieniem posiadanych wyrobów azbestowych. Sytuacja wydaje siĉ oczywista, gdy opisywana

25 Województwa Łódzkiego Nr Poz elewacja jest technicznie zuşyta, a termiczna izolacyjność ścian niewystarczająca - po usuniĉciu elewacji wykonać naleşy termo-modernizacjĉ. Wyroby tzw. miĉkkie, np. izolacje azbestowe, tektury, sznury, itp. oraz wyroby znajdujące siĉ wewnątrz obiektów (kontaktujące siĉ z powietrzem wewnĉtrznym), zwłaszcza wyroby w obiektach przeznaczonych na pobyt stały - zazwyczaj uzyskują tak duşą liczbĉ punktów we wspomnianych ocenach, şe naleşy je z obiektów usunąć. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami do zabezpieczeń wyrobów budowlanych zawierających azbest powinny być stosowane ņrodki impregnujące, które uzyskały aprobatĉ techniczną ITB: - ZUAT-15A/1.12/2002 Wyroby do zabezpieczania elewacyjnych i dachowych płyt azbestowo-cementowych w istniejących obiektach budowlanych, - ZUAT-15A/1.13 Wyroby do zabezpieczania zawierających azbest elementów istniejących obiektów budowlanych (z wyjątkiem elewacyjnych i dachowych płyt azbestowocementowych). 1. Procedury postĉpowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest. Problematyka bezpiecznego postĉpowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest została uszeregowana w 4 grupach tematycznych, przedstawionych ponişej. GRUPA I. Procedury obowiązujące właścicieli i zarządzających obiektami, instalacjami i urządzeniami zawierającymi azbest lub wyrobami zawierającymi azbest. Procedura 1. Dotycząca obowiązków i postĉpowania właścicieli i zarządców, przy uşytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest. Procedura 2. Dotycząca obowiązków i postĉpowania właścicieli i zarządców, przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów. GRUPA II. Procedury obowiązujące wykonawców prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest. Wykonawców prac traktujemy jako wytwórców odpadów niebezpiecznych. Procedura 3. Postĉpowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest. Procedura 4. Prace polegające na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych wraz z oczyszczeniem obiektu, terenu, instalacji. GRUPA III. Procedura obowiązująca prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Procedura 5. Przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. GRUPA IV. Procedura obowiązująca zarządzających składowiskami odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Procedura 6. Składowanie odpadów na składowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest. 1) Omówienie wybranych procedur: Procedura 1 (uproszczona) Pierwsza procedura dotyczy właścicieli oraz zarządców obiektów, instalacji oraz terenów, na których znajduje siĉ azbest. Jej celem jest przedstawienie zakresu obowiązków i zasad postĉpowania właścicieli i zarządców budynku, budowli, instalacji lub urządzeń oraz terenów, gdzie znajduje siĉ azbest lub wyroby zawierające azbest. Procedura dotyczy bezpiecznego ich uşytkowania. Zakres procedury Zakres procedury obejmuje cały okres, w czasie którego na terenie budynku, budowli, instalacji lub urządzenia przemysłowego oraz terenu, niezaleşnie od ich wielkości lub stanu, znajdują siĉ wyroby zawierające azbest. Opis szczegółowy Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajdują siĉ wyroby zawierające azbest, ma obowiązek sporządzania Oceny stanu i moşliwości bezpiecznego uşytkowania wyrobów zawierających azbest. Właściciele lub zarządcy, którzy spełnili ten obowiązek wcześniej sporządzają nastĉpne Oceny... w terminach wynikających z warunków poprzedniej Oceny... tzn.: - po 5-ciu latach, jeşeli wyroby zawierające azbest są w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone, - po roku, jeşeli przy poprzedniej Ocenie... ujawnione zostały drobne (do 3% powierzchni wyrobów) uszkodzenia. Wyroby, które posiadały lub posiadają duşe i widoczne uszkodzenia powinny zostać bezzwłocznie usuniĉte. Ocenĉ... właściciel lub zarządca obowiązany jest złoşyć właściwemu terenowo organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego.

26 Województwa Łódzkiego Nr Poz PROCEDURA 2 (uproszczona) Druga procedura przedstawia zakres obowiązków i zasady postĉpowania właścicieli, zarządców budynków, budowli, instalacji lub urządzeń oraz terenów z wyrobami zawierającymi azbest przed i w czasie wykonywania prac, usuwania lub zabezpieczenia takich wyrobów. Zakres procedury Zakres procedury obejmuje okres od podjĉcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest do zakończenia tych robót i uzyskania stosownego oświadczenia od wykonawcy prac. Opis szczegółowy Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, gdzie znajduje siĉ azbest lub wyrobu zawierające azbest, powinien dokonać identyfikacji rodzaju i ilości azbestu w wyrobach. Identyfikacja azbestu jest obowiązkiem właściciela lub zarządcy, wynikającym z tytułu własności oraz odpowiedzialności prawnej, dotyczącej ochrony osób trzecich od szkód mogących wynikać z nieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowiącego własność. Wyniki identyfikacji azbestu powinny być uwzglĉdnione przy: - sporządzaniu informacji dla prezydenta, burmistrza, - zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest z wykonawcą tych prac wytwarzającym odpady niebezpieczne. Właściciel lub zarządca moşe zlecić innym odpowiednio przygotowanym osobom lub podmiotom prawnym przeprowadzenie czynności wykonania identyfikacji azbestu w wyrobach. W kaşdym przypadku powinno to mieć miejsce przed rozpoczĉciem prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest.

27 Województwa Łódzkiego Nr Poz Właņciciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu z wyrobami zawierającymi azbest, ma obowiązek zgłoszenia na 30 dni przed rozpoczĉciem prac zamiaru usuwania wyrobów zawierających azbest. Wniosek powinien być sporządzony z uwzglĉdnieniem przepisów wynikających z art. 30, ust. 7 ustawy Prawo budowlane. Zatajenie informacji o wystĉpowaniu azbestu w wyrobach, które bĉdą przedmiotem prac remontowo-budowlanych skutkuje, na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska, odpowiedzialnością prawną. Po dopełnieniu obowiązków formalnoprawnych, właściciel lub zarządca dokonuje wyboru wykonawcy prac. Zawiera umowĉ na wykonanie zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawierających azbest oraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urządzenia i terenu z azbestu. W umowie powinny być jasno sprecyzowane obowiązki stron, równieş w zakresie zabezpieczenia przed emisją azbestu w czasie wykonywania prac. Niezaleşnie od obowiązków wykonawcy prac, właściciel lub zarządca powinien poinformować mieszkańców lub uşytkowników budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiałów zawierających substancje stwarzające szczególne zagroşenie dla ludzi oraz o sposobach zabezpieczenia przed tą szkodliwością. Na końcu właściciel lub zarządca powinien uzyskać od wykonawcy prac, pisemne oświadczenie o prawidłowości wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a nastĉpnie przechowywać je przez okres co najmniej 5 lat, wraz z inną dokumentacją budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu. Schemat przepływu informacji oraz procedur wykonawczych dla odpadów azbestowych zabudowanych na obiektach w gminie Biała Rawska (łączenie procedur ogólnych).

28 Województwa Łódzkiego Nr Poz Odpady zawierające azbest. Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją odpadów przedstawioną w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), wyróşniono nastĉpujące grupy i podgrupy odpadów azbestowych:

29 Województwa Łódzkiego Nr Poz Tabela 2. Wykaz odpadów azbestowych Kod odpadu Grupa, podgrupa i rodzaj odpadu 06 Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów chemii nieorganicznej Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania chlorowców oraz z chemicznych procesów przetwórstwa chloru * Odpady azbestowe z elektrolizy Odpady z innych nieorganicznych procesów chemicznych * Odpady z przetwarzania azbestu 10 Odpady z procesów termicznych 1011 Odpady z hutnictwa szkła * Odpady zawierające azbest 1013 Odpady z produkcji spoiw mineralnych (w tym cementu, wapna i tynku) oraz wytworzonych z nich wyrobów * Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo-azbestowych Odpady z produkcji elementów cementowo-azbestowych inne niş wymienione w Odpady opakowaniowe: sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieujĉte w innych grupach Odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) * Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi 16 Odpady nieujĉte w innych grupach Zuşyte lub nienadające siĉ do uşytku pojazdy (włączając maszyny pozadrogowe), odpady z demontaşu, przeglądu i konserwacji pojazdów (z wyłączeniem grup 13 i 14 oraz podgrup i 16 08) * Okładziny hamulcowe zawierające azbest Odpady urządzeń elektrycznych * Zuşyte urządzenia zawierające azbest 17 Odpady z budowy, remontów i demontaşu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (włączając glebĉ i ziemiĉ z terenów zanieczyszczonych) Materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest * Materiały izolacyjne zawierające azbest * Materiały konstrukcyjne zawierające azbest (np. płyty azbestowo-cementowe, rury azbestowo-cementowe) Wszystkie wymienione odpady, oprócz odpadów o kodzie , zaliczone zostały do odpadów niebezpiecznych. W związku z tym podlegaj one odpowiednim rygorom wynikającym z obowiązujących aktów prawnych. Jak wspomniano, wyjątek stanowią odpady o kodzie Są to odpady z produkcji elementów cementowo-azbestowych, inne niş wymienione w Odpady te nie zostały uznane za niebezpieczne, pomimo tego, şe mogą zawierać azbest. Jest to najprawdopodobniej wynikiem tego, şe odpady te zawierają, nie wiĉcej niş 0,1% azbestu. Rozdział VII Okreņlenie iloņci wyrobów azbestowocementowych na terenie Gminy Biała Rawska Na terenie naszego kraju, zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z azbestu na lata , do 2012 r. nastąpi przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest. Związane jest to z rokiem 2032, kiedy to wyroby azbestowe mają całkowicie zniknąć z naszego kraju. Obecnie w związku z opracowaniem nowego Programu Krajowego, konieczne staje siĉ przeprowadzenie inwentaryzacji azbestowej na terenie gminy Biała Rawska i opracowanie Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Biała Rawska na lata Zakłada siĉ, şe podstawą do opracowania Programu jest szczegółowa identyfikacja wszystkich wykorzystywanych wyrobów zawierających azbest na terenie miasta oraz dokonanie rozpoznania odnośnie stopnia zuşycia tych wyrobów zabudowanych na konkretnych obiektach. Dla zebrania powyşszych danych niezbĉdnym jest przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest wraz z dokonaniem oceny stanu technicznego tych wyrobów. Jednocześnie podczas inwentaryzacji rozpowszechniane wśród społeczności lokalnej mogą być informacje o skutkach dla zdrowia i środowi-

30 Województwa Łódzkiego Nr Poz ska. Inwentaryzacja jest informacją o rodzajach, ilościach i miejscach wystĉpowania azbestu, umoşliwiająca ocenĉ wyrobów azbestowych. Jednocześnie podczas inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest naleşy przeprowadzić ocenĉ stanu technicznego tych wyrobów. Ocena stanu wyrobów zawierających azbest sporządzana jest w oparciu o nastĉpujące kryteria: wskazanie sposobu zastosowania azbestu, ustalenie rodzaju azbestu, ocenĉ struktury powierzchni i stanu zewnĉtrznego wyrobu, sposób wykorzystania pomieszczenia i ocena moşliwości uszkodzenia powierzchni wyrobu w wyniku oddziaływań atmosferycznych lub mechanicznych oraz usytuowanie wyrobu. W zaleşności od ilości punktów uzyskanych w ocenie podejmowana jest decyzja o konieczności natychmiastowego usuniĉcia wyrobów zawierających azbest, podjĉcia prac naprawczych lub odłoşenia decyzji do nastĉpnej kontroli. Zestawienie danych z inwentaryzacji i oceny wyrobów stanowi bazĉ wyjściową do dalszych prac nad opracowaniem Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Biała Rawska na lata Informacje ogólne o gminie Biała Rawska. Gmina miejsko-wiejska Biała Rawska połoşona jest w środkowej Polsce, w dorzeczu rzeki Bzury i jej dopływu rzeki Rawki, we wschodniej czĉści województwa łódzkiego powiat rawski. Sąsiednimi gminami są: - od południa Sadkowice, Regnów, - od zachodu Rawa Mazowiecka, - od wschodu Błĉdów (powiat grójecki), - od północy Kowiesy, Nowy Kawĉczyn (powiat skierniewicki), Mszczonów (powiat Şyrardowski). Na terenie gminy znajduje siĉ 57 sołectw oraz 61 wsi. Ogólna powierzchnia gminy wynosi ha czyli 208,32 km 2, co stanowi 32% powierzchni powiatu rawskiego (646 km 2 ) i 1,14% powierzchni województwa łódzkiego (18219 km 2 ). Siedziba władz Gminy - miasto Biała Rawska zajmuje powierzchniĉ 953 ha, co stanowi 4,6% powierzchni całej gminy i jest drugim co do wielkości miastem w powiecie, zaraz po Rawie Mazowieckiej. Gmina Biała Rawska jest najwiĉkszą jednostką terytorialną spośród sześciu gmin powiatu rawskiego i jest jedyną gminą o charakterze miejsko-wiejskim w powiecie. Obszar wiejski gminy zajmuje ha, co stanowi 95,4% całej gminy. W skład gminy wchodzą uşytki rolne - około ha, stanowiące 83% obszaru gminy, grunty leśne zajmujące 2053 ha, co stanowi 9,9% powierzchni ogólnej gminy, pozostałe tereny zajmujące 1492 ha stanowią 7,1% powierzchni gminy. W mieście i gminie Biała Rawska mieszka ogółem osób (na koniec 2008 roku). Obszar gminy naleşy do terenów o wysokich walorach turystyczno-krajoznawczych. Charakteryzuje siĉ czystymi wodami w górnym biegu rzeki Białki i kompleksem wód otwartych w rejonie Rzeczkowa, Białej Rawskiej i Ossy. Miejscowości leşące nad rzeką Białką, tj.: Wólka Lesiewska, Julianów Lesiewski, Rosławowice, Teodozjów są miejscem wypoczynku dla mieszkańców Warszawy i Łodzi. Brak przemysłu przyczynił siĉ do wystĉpowania zdrowych lasów (kompleksy lasu modrzewiowego) i zbiorników czystej wody, w której znaleŝć moşna raki, bobry oraz szlaki wĉdrówek łosia. W Babsku znajduje siĉ rezerwat lipy oraz alpinarium. W planach jest utworzenie na rzece Białce ponad 30 hektarowego zalewu şurawia w malowniczej dolinie rzeki Białki (wody II klasy czystości). Gmina ma dobre połączenie drogowe. Podstawowy układ drogowy stanowią drogi: wschód zachód (Łódŝ - Grójec - Terespol), północ południe (Warszawa - Katowice). Przez gminĉ przebiega równieş duşa linia kolejowa Centralna Magistrala Kolejowa (CMK) o charakterze miĉdzyregionalnym Śląsk Porty.

31 Województwa Łódzkiego Nr Poz Mapa 3. Połoşenie gminy Biała Rawska 2. Informacje o ilości wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Biała Rawska. W celu określenia ilości wyrobów azbestowo-cementowych zabudowanych na terenie gminy Biała Rawska przeprowadzono ich inwentaryzacjĉ polegającą na pozyskiwaniu bezpośredniej informacji od ich posiadaczy (mieszkańców gminy). Inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest przeprowadzona została na zasadzie wizji terenowej. Osoby przeprowadzające inwentaryzacjĉ wyrobów zawierających azbest dotarły bezpośrednio do mieszkańców, z którymi przeprowadziły wywiad, zakończony wypełnieniem nişej wymienionej ankiety: Ocena stanu i możliwoņci bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest wraz z Informacją o wyrobach zawierających azbest załącznik nr 1 i 2. W przypadku braku dostĉpu do posesji lub nieobecności właścicieli dokonano spisu z natury. Inwentaryzacjĉ przeprowadzono na terenie całej gminy, z czego zabudowĉ eternitową zinwentaryzowano u 1400 właścicieli nieruchomości z terenu gminy Biała Rawska. Dowodem tego jest nişej umieszczona tabela. Lp. GMINA BIAŁA RAWSKA Tabela 3. Ilość azbestu w poszczególnych miejscowościach gminy Biała Rawska Budynki mieszkalne Budynki gospodarcze Budynki mieszkalnogospodarcze Azbest na budynkach innych Azbest składowany Iloņć obiektów zawierające azbest itp. Iloņć zinwent. posesji Razem m 2 m 2 1 Aleksandrów Antoninów Babsk Biała Rawska Biała Wieņ Białogórne Błażejewice Bronisławów Byki Chodnów

32 Województwa Łódzkiego Nr Poz Chrząszczew Chrząszczewek Dańków Franklin Franopol Galiny Gołyń Goņliny Grzymkowice Janów Jelitów Józefów Julianów Lesiewski 24 Konstantynów Koprzywna Krukówka Lesiew Marchaty Marianów Narty Niemirowice Nowy Chodnów Orla Góra Ossa Pachy Pągów Podlesie Podsĉdkowice Porady Górne Przyłuski Przyłuski Nowe Rosławowice Rokszyce Rzeczków Słupce Stanisławów Stara Wieņ Studzianek Szczuki Szwejki Małe Teodozjów Teresin Tuniki Wilcze Piĉtki Wola Chojnata Wólka Babska Wólka Lesiewska Zakrzew Zofianów Zofiów Żurawia Żurawka RAZEM Łącznie na terenie gminy zinwentaryzowanych zostało w 2010 roku ,00 m 2 płyt eternitowych falistych i płyt CARO znajdujących siĉ na posesjach naleşących do osób fizycznych.

33 Województwa Łódzkiego Nr Poz Wykres 1. Ilość azbestu w poszczególnych miejscowościach w gminie Biała Rawska Wykres 2. Procentowy udział azbestu na poszczególnych obiektach w gminie Biała Rawska Przyjĉto dane m.in.: średnia masa 1 m 2 płyty azbestowo-cementowej ok. 12,5 kg. Znając ilość zabudowy eternitowej oraz wagĉ 1 m 2 płyty azbestowo-cementowej wyliczono nastĉpująco masĉ całkowitą płyt: ,00 m 2 x 12,5 kg = ,5 kg (5 192 Mg) Rozdział VIII Koszty usuniĉcia wszystkich wyrobów azbestowo-cementowych (wg poziomu cen na 2010 roku) W celu ustalenia kosztów usuniĉcia wyrobów zawierających azbest ( eternitowych płyt falistych) zabudowanych na terenie gminy Biała Rawska za-