TRASA WYCIECZKI: Edukacja Przyrodniczo-Leśna z uwzględnieniem gatunków chronionych i zagrożonych oraz bioróżnorodności.

Transkrypt

1

2

3 TRASA WYCIECZKI: 1. Trasę wycieczki rozpoczynamy przy wejściu głównym na teren Arboretum, które jest zlokalizowane w południowo-zachodniej części Arboretum. Znajduje się tutaj kasa, punkt informacyjny, punkt sprzedaży roślin ozdobnych oraz kawiarenka z jedzeniem i napojami. W kasie możemy zaopatrzyć się w odpłatne foldery z planem sytuacyjnym ogrodu. Przechodząc ścieżką na teren Arboretum mijamy planszę z mapą sytuacyjną Arboretum Leśnego, z którą możemy się zapoznać Przystanek I. 2. Wchodzimy na biegnącą z południa na północ ścieżkę. Po lewej stronie mijamy szpalerowe nasadzenia różnych grup gatunkowych drzew, m.in. świerki pospolite (Picea abies), żywotniki (Thuja), metasekwoje chińskie (Metasequoia glyptostroboides), czy buki zwyczajne (Fagus sylvatica). Dochodzimy do skrzyżowania ścieżek. 3. Skręcamy w lewo, w tzw. Ścieżkę Bukową. Po prawej stronie mijamy obiekt edukacyjny, który w razie niepogody pozostaje do użytku. Obiekt pełni funkcję tzw. zielonej klasy i wykorzystywany jest jako sala wykładowa, klasa lekcyjna i sala wystawiennicza. W obiekcie istnieje możliwość prowadzenia edukacji przyrodniczo-leśnej dla dzieci i młodzieży. W środku znajdują się tablice informacyjne i pomoce dydaktyczne. Przy obiekcie edukacyjnym rośnie miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba), jedyny dziś żyjący gatunek drzewa należącego do nagozalążkowych, które posiada opadające na zimę liście, nieprzekształcone w igły. Wyciąg z miłorzębu jest popularnym środkiem lekarskim pomagającym na różne dolegliwości zdrowotne. Ryc.1. Obiekt edukacyjny w Arboretum Leśnym. 2

4 4. Dalej udajemy się w stronę Alpinarium 1997 i Stawu Gliniak. Przechodzimy przez pomost, gdzie możemy z bliska oglądać ryby w stawie. Z kładki bezpośrednio przechodzimy na teren alpinarium - Przystanek II. Pierwsze alpinarium powstało w 1997 roku, jako jedno z pierwszych założeń na terenie Arboretum. Alpinarium naśladuje górskie układy roślinności zgodnie z ich naturalnymi warunkami siedliskowymi i składem gatunkowym. Na prezentowanym alpinarium rośnie wiele gatunków roślin górskich, chronionych, zagrożonych wyginięciem lub rosnących w specyficznych warunkach. Część z tych gatunków jest rozmnażanych na terenie arboretum i powtórnie wprowadzanych do środowiska naturalnego. Na terenie alpinarium wytyczone są kamieniste ścieżki, pomosty, wyznaczono punkt widokowy oraz o miejsca wypoczynkowe z ławkami. Ryc.2. Układ ścieżek kamiennych oraz przykładowe nasadzenia funkii (Hosta) na rabacie. Z gatunków roślin chronionych występujących w alpinarium możemy wymienić m. in. orlik pospolity (Aquilegia vulgaris), kosaciec trawolistny (Iris graminea), kosaciec bezlistny (Iris aphylla), kosaciec syberyjski (Iris sibirica), mikołajek nadmorski (Eryngium maritimum), ostrożeń siedmiogrodzki (Cirsium decussatum), goryczki (Gentiana), barwinek pospolity (Vinca minor), paproć pióropusznik strusi (Matteuccia struthiopteris) czy tojad lisi (Aconitum vulparia), tojad mołdawski (Aconitum moldavicum) i tojad dzióbaty (Aconitum variegatum) rośliny objęte ścisłą ochroną i bardzo trujące, przy kontakcie z nimi należy zachować szczególną ostrożność. 3

5 Z ciekawszych roślin bylinowych, które można znaleźć to m.in.: kozłek lekarski (Valeriana officinalis), który stosowany jest w ziołolecznictwie (wyciąg z kłączy jest używany do produkcji kropel walerianowych o działaniu uspokajającym) czy też turówka wonna (Hierochloë odorata) wykorzystywana w przemyśle perfumeryjnym oraz do aromatyzowania napojów (najbardziej znanym przykładem jest wódka zwana Żubrówką). W alpinarium znajduje się również jedna z większych połaci konwalii majowej (Convallaria majalis). Z drzew i krzewów rosną m.in. sosna kosodrzewina (Pinus mugo) i mikrobiota syberyjska (Microbiota decussata), gatunki wierzby (Salix) czy objęte ochroną gatunkową jarząb nieszypułkowy (Sorbus chamaemespilus), wiśnia karłowata (Prunus fruticosa) i azalia pontyjska różanecznik żółty (Rhododendron luteum). W zbiornikach wodnych w alpinarium, znajduje się dużo roślin wodnych, np. grążel żółty (Nuphar lutea), osoka aloesowata (Stratiotes aloides), grzybienie (Nymphaea) czy marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia) gatunek wymarły na stanowiskach naturalnych. Warunki siedliskowe alpinarium stwarzają idealne warunki rozwoju dla gatunków ryb i płazów. Staw Gliniak jest zarybiony, pływa w nim niezliczona ilość karpi, sumów, szczupaków i amurów. Z kolei na brzegach stawów możemy zobaczyć i usłyszeć żaby wodne, żaby jeziorkowe, żaby szuwarowe, traszki grzebieniaste czy zaskrońca zwyczajnego. Ryc.3. Staw Gliniak. 4

6 5. Z Alpinarium udajemy się w stronę parku i kolekcji różaneczników Pod Lasem Przystanek III. Wychodzimy bezpośrednio na Ścieżkę Dębową, gdzie widzimy okazałą aleję z dębów szypułkowych (Quercus robur), która prowadzi wzdłuż części parkowej w arboretum. Głębiej w zadrzewieniach znajduje się kolekcja różaneczników (Rhododendron sp.). Pod okapem drzew rosną również pojedyncze okazy gatunków chronionych bylin. Idąc dalej na północ obserwujemy mijamy zwarty las - możemy zapoznać się z ekosystemem leśnym. Kolekcja różaneczników (Rhododendron)znajduje się w głębi zadrzewień leśnych z lewej strony od alei dębowej. Różaneczniki (Rhododendron), to zimozielone krzewy ozdobne, bardzo często uprawiane w ogrodach, ze względu na swoje ozdobne kwiaty. Kwitną bardzo obficie w maju. U licznych odmian różaneczników występuje cała gama kolorów kwiatów. W Arboretum Leśnym zgromadzono kolekcję tych roślin, liczącą około 300 taksonów, które posadzono w grupach pod okapem drzewostanu w kilku miejscach. Charakterystycznym gatunkiem jest różanecznik żółty (Rhododendron luteum), który znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową w Polsce. Posiada intensywnie żółte i pięknie pachnące kwiaty. Ryc.4. Kolekcja różaneczników (Rhododendron). Pod okapem drzew znajdują się pojedyncze gatunki bylin objętych ścisłą ochroną, są to: ciemiernik czerwony (Helleborus purpurascens) i sasanka wiosenna (Pulsatilla vernalis), kwitnące od marca do kwietnia/maja. Idąc na północ Ścieżką Dębową mijamy park leśny przechodzący w zwarty las. Typem porastającego lasu w Arboretum Leśnym jest bór mieszany świeży, złożony głównie z sosny (Pinus), dębu (Quercus) i brzozy (Betula) z miejscową domieszką świerka (Picea), topoli osiki (Populus tremula), olchy (Alnus) i czeremchy (Prunus). 5

7 6. Ze Ścieżki Dębowej skręcamy w prawo, na zgromadzoną w tej części Arboretum kolekcje roślin bylinowych Przystanek IV. W kwietniu i maju możemy podziwiać kolekcje tulipanów (Tulipa), a w czerwcu, lipcu, sierpniu i wrześniu kolejno kolekcję liliowców (Hemerocallis), kolekcję lilii (Lilium) i kolekcję róż (Rosa). W tej części znajduje się również bagno, w którym występuje rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia) i rosiczka pośrednia (Drosera intermedia) gatunki roślin owadożernych, które w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową. W arboretum zebrano pokaźną kolekcję tulipanów (Tulipa), w skład której wchodzi około 100 odmian roślin, różniących się kształtem i zabarwieniem kwiatów. Kwitną na przełomie kwietnia/maja. Arboretum posiada pokaźną kolekcję odmian tulipanów (Tulipa), rosnących pod okapem drzew z gatunku modrzew europejski (Larix decidua). Wiosną rabaty kwiatowe wyglądają bardzo atrakcyjnie, a zgromadzona ilość różnorodnych odmian, z pewnością zaciekawi każdego. Ryc.5. Kolekcja tulipanów (Tulipa). Kolejną kolekcję roślin w Arboretum stanowią liliowce (Hemerocallis) i lilie (Lilium). Obie rośliny są cenione ze względu na okazałe i pachnące kwiaty. Zgromadzona kolekcja zawiera odmiany różniące się zabarwieniem kwiatów oraz ich zmiennym kształtem. 6

8 Ryc.6. Kolekcja liliowców (Hemerocallis). Arboretum posiada również kolekcję róż (Rosa), która jest stale uzupełniana nowymi gatunki i odmianami tej rośliny. Warto mieć również na uwadze, że kolekcje roślin w Arboretum są systematycznie powiększane o nowe gatunki i odmiany drzew, krzewów i bylin. 7. Następnie udajemy się do głównej Alei owocowej Przystanek V. Aleja biegnie wzdłuż centralnej ścieżki w Arboretum Leśnym. Tworzą ją gatunki jabłoni kwiecistej (Malus floribunda) oraz jabłoni purpurowej (Malus x purpurea). Ryc.7. Jabłoń kwiecista (Malus floribunda). 8. Idąc dalej centralną ścieżką na północ, po lewej stronie mijamy plantacje nasienną modrzewia europejskiego (Larix decidua), a z prawej kolekcję drzew w gatunku kasztanowiec (Aesculus) Przystanek VI. 7

9 Plantacja nasienna modrzewia W Arboretum występują specjalnie wydzielone tereny gdzie prowadzi się hodowlę drzew dla uzyskania nasion. W całym kraju wyszukuje się najlepsze pod względem jakościowym i hodowlanym drzewa drzewa mateczne, reprezentujące gatunki tworzące lasy w określonych regionach. Z tych wyselekcjonowanych drzew pobiera się fragmenty pędów w celu dalszego mnożenia. Dodatkowo Arboretum prowadzi Archiwum Klonów. Są to specjalne kolekcje drzew uzyskane przez klonowanie (szczepienie) najbardziej wartościowych osobników rosnących na terenie naszego kraju drzew doborowych, pomników przyrody oraz cennych okazów. W Arboretum Leśnym znajdują się plantacje takich gatunków jak: - świerk pospolity (Picea abies) - pochodzenie beskidzkie; - modrzew europejski (Larix decidua) - pochodzenie sudeckie; - olsza czarna (Alnus glutinosa) - pochodzenie białowieskie; - dąb szypułkowy (Quercus robur) - pochodzenie krotoszyńskie; - dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) i sosna pospolita (Pinus sylvestris) - pochodzenie rychtalskie oraz sosna czarna (Pinus nigra). 9. Idąc cały czas ścieżką wzdłuż plantacji nasiennych, mijamy zwartą grupę drzew z gatunku dąb czerwony (Quercus rubra), za którą skręcamy w prawo. Po lewej stronie mijamy staw przy Alpinarium 2005 Przystanek VII. Ryc.8. Staw przy Alpinarium

10 W stawie rosną przede wszystkim rośliny objęte ochroną gatunkową. Są to m.in. salwinia pływająca (Salvinia natans), grzybienie północne (Nymphaea candida), grzybienie białe (Nymphaea alba) oraz formy ogrodowe grzybieni. Ponadto wzdłuż ścieżki możemy podziwiać nasadzenia szpalerowe cyprysika błotnego (Taxodium distichum), który występuje na wilgotnych obszarach, ciekawe ze względu na możliwość wytwarzania tzw. korzeni powietrznych pneumatoforów. Są to zgrubienia na korzeniach wyrastające powyżej poziomu gleby lub wody w odległości do kilkunastu metrów od pnia. Dostarczają one niezbędnej ilości tlenu do systemu korzeniowego. Idąc dalej ścieżką mijamy kolekcję sosen (Pinus) nad stawem oraz nasadzenia wiciokrzewu Maacka (Lonicera maackii), kwitnącego bardzo dekoracyjnie w maju i w czerwcu. Ryc.9. Wiciokrzew Maacka (Lonicera maackii). 10. Idąc dalej prosto dochodzimy do Alpinarium 2005 Przystanek VIII, który poszerza zakres wiadomości o nowe gatunki roślin ozdobnych. Tak jak na pierwszym alpinarium, możemy tutaj zapoznać się z gatunkami roślin górskich, chronionych, zagrożonych wyginięciem lub rosnących w specyficznych warunkach. Rośliny zgromadzone w tym miejscu zostały dobrane tak, aby atrakcyjnie kwitły przez cały sezon wegetacyjny. 9

11 Drugi ogród skalny z 2005 roku, zawiera łącznie około 700 odmian różnych rodzajów i gatunków. Na terenie alpinarium wytyczone są kamieniste ścieżki, miejsca wypoczynkowe z ławkami oraz punkty widokowe na całe alpinarium. Ryc.10. Punkt widokowy w alpinarium. Z gatunków chronionych, jakie możemy spotkać w alpinarium wyróżniamy m.in. lilia złotogłów (Lilium martagon), goździk pyszny (Dianthus superbus), sasanka (Pulsatilla), orlik pospolity (Aquilegia vulgaris), zawilec wielkokwiatowy (Anemone sylvestris), dyptam jesionolistny (Dictamnus albus) czy powojnik prosty (Clematis recta). Ponadto na brzegach zbiorników wodnych rośnie roślinność szuwarowa, np. wilczomlecz błotny (Euphorbia palustris), kalla (Zantedeschia), czermień błotna (Calla palustris), skrzyp błotny (Equisetum palustre), tatarak zwyczajny (Acorus calamus), trzcina pospolita (Phragmites australis) czy pałka szerokolistna (Typha latifolia). W zbiornikach wodnych możemy zobaczyć, a szczególnie usłyszeć żaby wodne, żaby jeziorkowe, żaby szuwarowe czy traszki grzebieniaste. 10

12 Ryc.11. Alpinarium Następnie kierujemy się na północny wschód w okolice stawów Podkowa i Duży Staw Przystanek IX, wraz z towarzyszącymi mostkami i kładkami, gdzie zgromadzona jest największa w Arboretum kolekcja roślin wodnych. Staw Podkowa (nazwa od kształtu zbiornika). Rosną tu przede wszystkim rośliny znajdujące się pod ścisłą ochroną gatunkową salwinia pływająca (Salvinia natans), grzybieńczyk wodny (Nymphoides peltata) oraz marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia). Ryc.14. Staw Podkowa. 11

13 Idąc dalej na północ dochodzimy do pomostu poprowadzonego łukiem przez Duży Staw, który jest największym zbiornikiem na terenie Arboretum. Zajmuje ok. 2 ha pow. Jest to jedno z najbardziej atrakcyjniejszych miejsc na terenie Arboretum, ze względu na dużą taflę wody i porastającą brzeg, pałkę szerokolistną (Typha latifolia). Poza tym występuje tu wiele gatunków roślin wodnych i bagiennych, które objęte są ścisłą ochroną gatunkową, np. salwinia pływająca (Salvinia natans), grążel żółty (Nuphar lutea), kosaciec żółty (Iris pseudacorus) czy grzybieńczyk wodny (Nymphoides peltata), który jest jednym z największych, wtórnych stanowisk w Polsce. Ryc.13. Duży Staw. Występujące zbiorniki wodne stwarzają idealne warunki rozwoju dla żab i ptaków np. błotniaka stawowego, kaczki krzyżówki, łyski, cyranki czy cyraneczki. Na dużym stawie znajduje się łukowy pomost, który prowadzi na drugi brzeg stawu oraz druga, odchodząca kładka prowadząca do Stawu Podkowa. Z pomostów widać zwartą grupę drzew z gatunku metasekwoja chińska (Metasequoia glyptostroboides), tworzącego tzw. Las trzeciorzędowy. 12

14 12. Schodząc z pomostu, w kierunku zachodnim udajemy się do zwartej grupy drzew, tzw. Lasu Trzeciorzędowego Przystanek X. Jest to grupa drzew z gatunku metasekwoja chińska (Metasequoia glyptostroboides). Gatunek jest żywą skamieniałością. Występował w erze mezozoicznej i dominował w trzeciorzędzie. Na skutek zmian klimatycznych zasięg metasekwoi zaczął się stopniowo zmniejszać. Obecnie gatunek zachował się jedynie na stanowiskach reliktowych w Chinach. Ryc.15. Metasekwoja chińska (Metasequoia glyptostroboides). 13. Następnym punktem wycieczki jest Grobla ścieżka, która prowadzi dookoła Dużego Stawu. Mijając część parkową, spacerując wzdłuż brzegu możemy podziwiać rośliny wodne i te rosnące na podmokłych siedliskach. Mijamy miejsce przeznaczone na grill/ognisko dla turystów (jedynie po wcześniejszym uzgodnieniu z dyrekcją arboretum), miejsca wypoczynkowe oraz kapliczkę, wykonaną z wydrążonego pnia drzewa i okryta strzechą Przystanek XI. 14. Idąc prosto trawiastą ścieżką, dochodzimy do punktu widokowego najwyższego punktu ukształtowania na terenie Arboretum (ok. 200 m n.p.m.) Przystanek XII. Stąd rozciąga się wspaniały widok na większą część arboretum, m.in. na stawy, powierzchnię łąkową, Alpinarium 2005 oraz na zadrzewienia stanowiące otulinę arboretum. Na wzniesieniu znajduje się obelisk upamiętniający uroczyste otwarcie Arboretum Leśnego, które nastąpiło dokładnie 10 listopada 1995 roku. Arboretum nosi imię profesora Stefana Białoboka jednego z najwybitniejszych polskich dendrologów. 13

15 Ryc.16. Obelisk upamiętniający. 15. Nieopodal punktu widokowego znajduje się szczególne drzewo Dąb Papieski Przystanek XIII. Jest to dąb szypułkowy (Quercus robur) wyhodowany z żołędzi zebranych w 2003 r. z najstarszego w Polsce pomnikowego Dębu Chrobrego. Żołędzie te zostały poświęcone przez Ojca Świętego Jana Pawła II podczas pielgrzymki leśników do Watykanu, w dniu r. Od tamtego czasu, każdy potomek wyhodowany z żołędzi Chrobrego nazywany jest dębem papieskim. Z tego miejsca w kierunku południowych rozciąga się Aleja Magnoliowa, mająca długość ok. 400 m. Ryc.17. Dąb Papieski. 14

16 16. Wokół pamiątkowego obelisku, na łące posadzone są nieregularnie różne gatunki drzew liściastych i iglastych, które wchodzą w skład Kolekcji Roślin Pamiątkowych Przystanek XIV. Drzewa te zostały posadzone przez zaproszonych gości, mających związek z tematyką leśnictwa oraz z samym Arboretum Leśnym. Znajdują się tutaj m. in. klon zwyczajny (Acer platanoides) posadzony przez Jego Ekscelencję księdza biskupa Edwarda Janiaka, Krajowego Duszpasterza Leśników; Tulipanowiec chiński (Liriodendron tulipifera) posadzony przez Prof. Włodzimierza Senetę w 1995 roku; Magnolia szerokolistna (Magnolia obovata) posadzona w 1995 roku przez ówczesnego Dyrektora Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku - Władysława Bugałę czy dąb szypułkowy (Quercus robur) posadzony w roku 1995 przez Krzysztofa Pendereckiego. 17. Dalsza zaproponowana trasa prowadzi na południe, ścieżką wzdłuż grupy drzew z gatunku brzoza brodawkowata (Betula pendula) oraz zwartej grupy nasadzeń świerka serbskiego (Picea omorica). Docieramy do drugiej kolekcji różaneczników Na Polanie Przystanek XV. Kolekcja zawiera bogatszy zbiór roślin z gatunku różanecznik (Rhododnedron) i atrakcyjna jest w miesiącach kwiecień/maj. Ryc.18. Kolekcja różaneczników (Rhododendron). 18. Wychodząc z kolekcji różaneczników kierujemy się na lewo. Wzdłuż ścieżki rośnie szpaler metasekwoi chińskiej (Metasequoia glyptostroboides) na przemian z cypryśnikiem błotnym (Taxodium distichum). Z drugiej strony mijamy matecznik roślin iglastych oraz jedną z największych w Polsce kolekcji sosen z rodzaju Pinus Przystanek XVI. Jest tutaj ponad 60 gatunków i odmian. Ciekawostkę stanowią wyhodowane w Arboretum dwie nowe, karłowe odmiany sosny czarnej Pinus nigra 'Syców' i Pinus nigra 'Ślizów'. W obecnej chwili rośliny iglaste w Arboretum są reprezentowane przez 26 rodzajów. Najliczniejszą grupę roślin iglastych stanowią: sosny (Pinus), świerki (Picea), jodły (Abies), modrzewie (Larix), jałowce (Juniperus), cyprysiki (Taxodium) i żywotniki (Thuja). 15

17 Ryc.19. Kolekcja sosen (Pinus). 19. W połowie ścieżki widoczna jest automatyczna stacja meteorologiczna. Na użytek własny, prowadzone są tam systematyczne pomiary i obserwacje meteorologiczne dotyczące temperatury powietrza, wilgotności powietrza, ciśnienia powietrza, wysokości opadu atmosferycznego czy czasu usłonecznienia. 20. Po kolekcji sosen dochodzimy do skrzyżowania, gdzie przed zwartą grupą drzew sosny żółtej czarnej (Pinus ponderosa) widzimy połać żeń-szeń właściwy (Panax ginseng), które korzenie są cenione w lecznictwie. Wyciąg z korzeni m.in. dodaje energii, poprawia umiejętność koncentracji, podnosi witalność w średnim i starszym wieku, zwiększa odporność na stres i posiada właściwości antyoksydacyjne. Ryc.20. Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng). 21. Na koniec udajemy się do wyjścia, w stronę kasy i punktu informacji. Tam udostępniona jest kawiarenka z napojami i jedzeniem oraz punkt sprzedaży roślin, w którym można znaleźć mnóstwo roślin ozdobnych do ogrodu w atrakcyjnych cenach. 16