Chemia Analityczna. Chromatografia. Tłumaczyła: inż. Karolina Hierasimczyk

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Chemia Analityczna. Chromatografia. Tłumaczyła: inż. Karolina Hierasimczyk"

Transkrypt

1 Chemia Analityczna Chromatografia Tłumaczyła: inż. Karolina Hierasimczyk Korekta: dr hab. inż. Waldemar Wardencki, prof. nadzw. PG prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik Część VI A Detektory. Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny Politechnika Gdańska 2002

2 SPIS TREŚCI Wprowadzenie 1. Co to jest chromatografia? 1.1. Proces chromatograficzny 1.2. Podział metod chromatograficznych 1.3. Co to jest chromatografia gazowa? 2. Terminy i definicje 2.1. Czas retencji (t R ) 2.2. Współczynnik retencji (k) 2.3. Indeks retencji (I) 2.4. Współczynnik rozdzielenia 2.5. Teoretyczna liczba półek (N) lub sprawność kolumny 2.6. Rozdzielczość (R S ) 2.7. Stosunek faz (β) 3. Kolumny kapilarne do chromatografii gazowej 3.1. Fazy stacjonarne Polisiloksany Glikole polietylenowe 4. Gazy nośne 5. Dozowniki 5.1. Dozowniki wykorzystujące odparowanie 5.2. Dyskryminacja związków dozowanych 5.3. Opłukiwanie membrany 5.4. Dozowanie na kolumnę typu Megabore 5.5. Dozowniki z dzieleniem strumienia gazu (split) 5.6. Dozownik bez podziału strumienia gazu 6. Detektory w GC...VI A/ Detektor cieplno-przewodnościowy (TCD)...VI A/ Detektor płomieniowo jonizacyjny (FID)...VI A/ Detektor wychwytu elektronów (ECD)...VI A/ Detektor azotowo fosforowy (NPD)...VI B 6.5. Detektor płomieniowo fotometryczny (FPD)...VI B 6.6. Detektor fotojonizacyjny (PID)...VI B 6.7. Spektrometr mas (MS)...VI B 7. Analiza ilościowa

3 6. Detektory w GC Substancje wymyte z kolumny wpływają do detektora. Detektor reaguje na ich obecność i wytwarza sygnał elektroniczny, który wysyłany jest do systemu danych. Wielkości sygnału wykreślone są w zależności od czasu (od momentu zadozowania) i w ten sposób uzyskuje się chromatogram. Niektóre detektory dają odpowiedzi na każdą substancję elującą z kolumny, podczas gdy inne reagują tylko na anality o specyficznych strukturach, grupach funkcyjnych i atomach. Detektory, które reagują wzmożoną odpowiedzią na niektóre specyficzne rodzaje substancji nazywane są detektorami selektywnymi. Czułość detektora mierzona jest jako stosunek sygnału-do-szumu (S/N). Sygnał reprezentuje wysokość piku, a szum jest amplitudą linii podstawowej (rysunek 8). Wiarygodna identyfikacja wymaga aby stosunek S/N wynosił Niższe wartości są często także cytowane, ale zazwyczaj dotyczy ona standardowych lub bardzo czystych próbek. Aby uzyskać dokładne dane ilościowe, najlepiej pracować w liniowym zakresie odpowiedzi detektora. Jest to zakres, w którym obszar piku jest wprost proporcjonalny do ilości substancji badanej (np. dwukrotne zwiększenie ilości substancji powoduje podwojenie powierzchni piku). Umożliwia to przeprowadzenie analizy ilościowej nieznanej próbki przy pomocy wielopunktowej krzywej kalibracji. Nieliniowość detektorów występuje powyżej specyficznej ilości substancji, a niektóre detektory są także nieliniowe poniżej pewnych ilości substancji.

4 Zakres liniowy odpowiedzi detektora musi być określony eksperymentalnie ponieważ często zależy od badanej substancji i warunków chromatografowania (np. temperatury, przepływu gazu). Jedną z metod jest wykreślenie zależności ilości analitu od stosunku powierzchnia piku/ilość substancji (rysunek 9). Prostą linię uzyskuje się wtedy gdy odpowiedź jest liniowa. Przyjmuje się, iż odchylenie większe niż 5% jest poza zasięgiem liniowości detektora dla danej substancji. Większość detektorów wymaga do właściwego funkcjonowania, jednego lub więcej gazów. Są to gazy: do spalania, reakcyjne, pomocnicze (tzw. make-up). W niektórych przypadkach, jeden gaz może mieć wiele zastosowań. Rodzaj gazu do danego detektora zależy od jego specyfiki i jest zwykle taki sam dla różnych producentów chromatografów gazowych. Różni się natomiast natężenie przepływu dla każdego z detektorów pomiędzy producentami tych urządzeń. Zalecane gazy i ich natężenia przepływu znaleźć można w instrukcjach obsługi. W celu otrzymania optymalnej czułości, selektywności i liniowego zakresu detektora zaleca się stosowanie określonego natężenia przepływu strumienia gazu nośnego. Charakterystyka odpowiedzi detektora Wyróżniamy trzy główne charakterystyki odpowiedzi detektora: czułość, selektywność i zakres dynamiczny. W praktyce, należy uwzględnić także stabilność i odtwarzalność. Czułość podawana jest jako stosunek odpowiedzi do ilości próbki, to jest, nachylenie krzywej odpowiedzi / ilość. Minimalna ilość na krzywej definiowana jest jako granica wykrywalności. Na wartość tą wpływa sposób pobierania i przygotowania próbek, rodzaj dozowania i kolumny, sposób integracji sygnału, oraz szum pochodzący z układu obwodów elektrycznych.

5 Dlatego, wartość tą praktycznie definiuje się jako ilość próbki, dla której wysokość piku jest dwu lub trzykrotną wysokością szumu (stosunek sygnał/szum wynosi 2-3). Selektywność jest miarą rodzaju związków, dla których otrzymuje się sygnał detektora. Niektóre z detektorów wykrywają prawie wszystkie składniki i należą do kategorii detektorów uniwersalnych. Inne reagują tylko na poszczególne związki i są bardzo użyteczne gdy badane składniki zawarte są w kompleksowej matrycy na którą detektor nie reaguje. Zakres dynamiczny jest zakresem stężenia próbki, w którym detektor może gwarantować dokładną analizę ilościową. Dla niektórych detektorów zakres ten jest całkiem szeroki, (tak jak dla detektora płomieniowo-jonizacyjnego). Dla innych, takich jak detektor płomieniowofotometryczny, zakres jest niski z powodu takich czynników jak nasycenie sygnału przy wyższych stężeniach. Czułość Czułość detektora i granica wykrywalności to terminy powszechnie stosowane zamiennie, chociaż ich znaczenia są różne. Detektor cieplno-przewodnościowy, na przykład, charakteryzowany jest przez wielu producentów w różny sposób. Należy zauważyć, że czułość poszczególnych detektorów zależy od rodzaju związków. * 3 x g butan / ml * 200 uv/ppm nonanu * 2 x10-9 g/ml * 5 x 10-9 mv-ml/mg nonanu * 1.5 x 10-9 g/ml benzenu w helu * 400 pg (propan)/ml gaz nośny(hel) * 1 ppm neonu w 1 ml azotu

6

7 Selektywność Detektory chromatograficzne można zaliczyć do następujących kategorii: Detektory uniwersalne reagują na wszystkie substancje wymywane z kolumny. Detektor cieplno-przewodnościowy (TCD) uważany jest za detektor uniwersalny, ponieważ większość substancji wymytych powoduje zmiany przewodności cieplnej. Przykładem uniwersalnej detekcji może być monitorowanie całkowitego prądu jonowego w systemie GC MS. Odpowiedź na wszystkie związki, zazwyczaj korzystna, może także być kłopotliwa. Słaba separacja chromatograficzna może interferować z wykrywaniem żądanych związków gdy detektor reaguje na wszystkie składniki. Uniwersalne detektory reagują także na upływ fazy z kolumny oraz na małe fluktuacje temperatury i ciśnienia gazu nośnego. Detektory selektywne mogą być czułe na poszczególne pierwiastki, strukturę/grupę funkcyjną lub inne właściwości. Detektor płomieniowo-jonizacyjny (FID) jest czuły na substancje, które ulegają jonizacji w płomieniu powietrzno - wodorowym (bardzo szeroki zakres selektywności)! Selektywność ta daje wiele korzyści, na przykład, gdy za pomocą detektora FID analizowane są ciekłe próbki nawet gdy piki składników i wody nakładają się na siebie. Detektor termojonowy jest detektorem jonizacyjnym selektywnym w stosunku do związków organicznych zawierających azot i fosfor. Detektor wychwytu elektronów (ECD) stosowany jest do detekcji i monitorowania pestycydów, ponieważ jest czuły na związki wielo-chlorowcowe, organometaliczne, zawierające skończone grupy karbonylowe, itp. Związki te posiadają możliwość wychwytywania niskoenergetycznych elektronów i formowania negatywnie naładowanych jonów. Zjawisko to powoduje zmianę prądu w celce detektora wytwarzając sygnał. Selektywność dla takich pierwiastków jak chlorowce, azot lub siarka może być uzyskana przez jedną z wielu konfiguracji detektora przewodnictwa elektrolitycznego. Detektory te stosują katalizator w celu redukcji eluatów do związków jonowych, które mogą być mierzone kulometrycznie w strumieniu cieczy. Detektor foto-jonizacyjny (PID) umożliwia wykrycie związków, które jonizowane są poprzez źródło światła UV.

8 Detektory specyficzne, to te które są tak selektywne, że potrafią odróżnić poszczególne struktury lub pierwiastki zapewniając przy tym wysoki stopień pewności. Czasami detektory te stosowane są do jakościowej analizy związków. Detektor płomieniowo-fotometryczny (FPD) filtruje i mierzy światło emitowane podczas spalania próbki w płomieniu bogatym w wodór. Dzięki zastosowaniu określonej długości fali, otrzymuje specyficzną odpowiedź tylko dla związków zawierających siarkę i fosfor w swoim składzie. Spektrometria mas (szczególnie z monitorowaniem wybranych jonów) i spektroskopia w podczerwieni z transformacją Fourier a odznaczają się także wysoką selektywnością w zależności od szczegółowej struktury cząsteczkowej badanych związków. Zakres dynamiczny Większość metod chromatografii gazowej wykorzystuje obliczenia współczynników odpowiedzi (powierzchnia piku do masy próbki) dla standardów w celu wykorzystania ich w dalszej analizie. Takie podejście zakłada liniowy zakres odpowiedzi detektora, co nie zawsze ma miejsce. Sprawa staje się jeszcze trudniejsza ponieważ, brak definicji dokładności w odniesieniu do zakresu liniowego, którą można zaakceptować (czy 5% odchylenie od zakresu liniowości uważane jest za liniowe?). Zanim skorzysta się ze stałych wartości współczynników odpowiedzi, dobrze jest określić liniowy zakres dynamiczny dla każdego detektora przez przeprowadzenie kilku analiz standardowych w spodziewanym zakresie dynamicznym. Nie liniowa odpowiedź, może być stosowana przy użyciu nie liniowych technik kalibracyjnych, tak długo jak jest powtarzalna. Interpolacja pomiędzy odpowiedziami dla standardów jest stosowana do obliczenia przybliżonych współczynników odpowiedzi przy nieznanym stężeniu. Takie obliczenia mogą być wykonane z łatwością przez urządzenia rejestrujące dane chromatograficzne. Charakterystyka innych parametrów detektora Detektory niedestrukcyjne a destrukcyjne - w niektórych technikach detekcji nieodłączny jest proces spalania, bombardowania lub inaczej unicestwienia składników próbki. Fakt ten ma znaczenie przy wielokrotnym wykorzystaniu detektorów połączonych, gdy wyciek z detektora 1 przechodzi do detektora 2. Detektor cieplno-przewodnościowy (TCD) jest

9 detektorem nie-destrukcyjnym, ponieważ pomiar przewodnictwa cieplnego zazwyczaj nie niszczy próbki. Powszechne detektory niedestrukcyjne: TCD, PID, IRD Powszechne detektory destrukcyjne: FID, NPD, FPD, MSD Stężenie a wykrywana masa - inną ważną, chociaż subtelną, charakterystyką detektorów jest zależność wielkości odpowiedzi detektora od stężenia lub masy. Dla detektorów stężeniowych odpowiedź detektora jest proporcjonalna do ilości składników podzielonych przez objętość detektora. W detektorach czułych na masę, odpowiedź jest proporcjonalna do ilości związków w danym czasie (masowe natężenie przepływu). Powszechne detektory stężeniowe: TCD, PID, IRD Powszechne detektory masowe: FID, NPD, FPD, MSD 6.1. Detektor cieplno-przewodnościowy (TCD) Zasada działania: Komora detektora zawiera ogrzewany prądem element oporowy (żarnik). Ponieważ gaz nośny zawiera anality przechodzące przez komorę, następuje zmiana prądu żarnika. Zmiana prądu porównywana jest do prądu w komorze odniesienia a miernikiem różnicy jest wytworzony sygnał. Detektor cieplno-przewodnościowy (TCD) jest uniwersalnym detektorem odpowiadającym na związki charakteryzujące się różnymi zdolnościami przenoszenia ciepła z gazu nośnego.

10 Elementy połączone są w mostku Wheststone a, w którym jeden lub dwa oporniki znajdują się w komorach detektora. Gaz nośny, hel, przepływa przez ogrzane elementy oporowe dzięki dostarczonemu prądowi. Gaz schładza opornik ze stałą szybkością do momentu aż nie zmieni się skład gazu. Na początku analizy, mostek jest zrównoważony, ale w momencie gdy związki zostaną wprowadzone do komory, rejestrowana jest zmiana w rezystancji oraz brak równowagi mostka. Do detektora, wprowadzany jest gaz odniesienia i gaz wypływający z kolumny. Komora na jednej z przekątnych mostka formuje sygnał gazu odniesienia, a druga strona reprezentuje sygnał analityczny pochodzący ze związków rozdzielonych w kolumnie. Detektor TCD zazwyczaj składa się z czterech oporników. Są one zamontowane współosiowo w czterech cylindrycznych wnękach o małej objętości w bloku ze stali nierdzewnej. Wnęki te są wewnętrznie połączone tak, że gaz odniesienia przepływa przez dwa oporniki z przeciwnych sobie przekątnych ramion mostka, a eluat przepływa przez dwa inne oporniki. Wielkość prądu zasilania jest parametrem wpływającym na czułość detektora. Detektor TCD jest łatwy w stosowaniu i ma bardzo szeroki zakres liniowy. Mostek Wheatstone a detektora TCD Selektywność: Wszystkie związki za wyjątkiem gazu nośnego Czułość: 5-20 ng Zakres liniowy: Gazy: pomocniczy (make-up) taki sam jak gaz nośny Temperatura: C

11 Schemat budowy detektora TCD Model TCD dostępny w handlu Praktyczne wskazówki dotyczące użytkowników detektora TCD Należy zwrócić uwagę na spadek czułości spowodowany składnikami próbki reagującymi z opornikami pochodzącymi z gazu nośnego zanieczyszczonego tlenem, nieszczelnościami w pionie, lub upływem fazy z kolumny. Próbki zawierające składniki aktywne takie jak kwasy i

12 związki chlorowców mogą także chemicznie reagować z opornikami. Ponadto, kondensacja próbki może zanieczyścić celkę detektora jeżeli temperatura jest zbyt niska. Niektóre z zanieczyszczeń mogą być usuwane poprzez ogrzanie bloku detektora w celu odparowania zanieczyszczeń. Czułość detektora TCD w funkcji temperatury. Detektor płomieniowo-jonizacyjny (FID) Zasada działania: Związki spalane są w płomieniu wodoru i powietrza. Związki zawierające węgiel wytwarzają jony, które zbierane są na kolektorze (elektrodzie kolektorowej). Liczba jonów zebranych przez tę elektrodę jest rejestrowana i w ten sposób powstaje sygnał. Selektywność: Związki zawierające wiązanie C- H. Słaba odpowiedź na związki organiczne pozbawione wodoru (np. heksachlorobenzen). Czułość: 0,1 10 ng Zakres liniowy: Gazy: Do spalań wodór i powietrze; gaz uzupełniający (make-up) hel lub azot Temperatura: C; C dla analiz przeprowadzanych w wyższej temperaturze

13 Związki dające słabe odpowiedzi lub nie dające odpowiedzi przez detektor płomieniowo-jonizacyjny He CS 2 NH 3 Ar COS CO Kr H 2 S CO 2 Ne SO 2 H 2 O Xe NO SiCl 4 O 2 NO 2 SiHCl 4 N 2 N 2 O SiF 4 Schemat detektora pomieniowo-jonizacyjnego Schemat detektora pomieniowo-jonizacyjnego dostępnego w handlu

14 Diagramy przedstawiające odpowiedź detektora FID podczas przepływu gazu nośnego wodoru i powietrza FID jest detektorem destrukcyjnym, masowym. Liczba jonów powstających w płomieniu jest policzona. Jony wytwarzają sygnał detektora. Anality odznaczające się największą liczbą węgli o niskim stopniu utlenienia wytwarzają najsilniejszy sygnał.

15 Wskazówki praktyczne dotyczące detektora FID Temperatura detektora musi być utrzymana powyżej C aby zapobiec kondensacji wody formowanej podczas procesu spalania w detektorze FID. Kondensacja, szczególnie gdy połączona z chlorowanymi rozpuszczalnikami, powoduje korozję i utratę czułości. Niektóre ze związków mogą przyczyniać się do powstania osadu w detektorze, który musi być natychmiast usunięty aby zapobiec utracie czułości. Do takich związków zaliczana jest krzemionka z kolumną lub reagenty stosowane do derywatyzacji. Dysze o różnych wielkościach, są dostępne w handlu, co umożliwia kształtowanie odpowiedniego płomienia dla kolumn kapilarnych, zmniejszanie gromadzonych zanieczyszczeń powstających od substancji wysokowrzących wymywanych z kolumny. Zazwyczaj dysze o małych średnicach otworu zapewniają największy sygnał, ale w porównaniu do dużych dysz mogą łatwiej ulegać zanieczyszczaniu i zapychaniu, niezbędny jest więc tu odpowiedni kompromis obu tych właściwości. Względne wartości czynników odpowiedzi dla detektora FID i TCD [% wag] Związki FID TCD n-parafiny - - Metan Etan Propan Butan Pentan Heksan Oktan Rozgałęzione Parafiny - - Izopentan ,3 Dimetylopentane ,2,4 Trimetyolpentan Związki nienasycone - - Etylen Związki aromatyczne Benzen Toluen o Ksylen m Ksylen p Ksylen Związki tlenowe - - Aceton Etylometyloketon Octan etylu

16 Dietyl eteru Metanol Etanol n propanol i propanol Związki azotowe - - Anilina Analiza śladowych ilości CO i CO 2 za pomocą układu metanizer FID 6.3. Detektor wychwytu elektronów (ECD) Zasada działania: Elektrony dostarczane są z promieniotwórczego 63 Ni umieszczonego w celce detektora, w której generowany jest prąd. Elektroujemne związki wychwytują elektrony powodując zmniejszenie prądu. Mierzony pośrednio spadek prądu jest sygnałem tła. Selektywność: chlorowce, azotany i skoniugowane grupy karbonylowe Czułość: pg (związki chlorowcowane), pg (azotany); ng (związki karbonylowe) Zakres równości: Gazy: Azot lub argon / metan

17 Temperatura: C Schemat budowy detektora ECD Odpowiedź ECD na różne związki Węglowodory 1 Etery, estry 10 Alifatyczne alkohole, ketony, aminy, związki 100 mono Cl, i mono F Związki mono Br, di-cl I, di F 1000 Anhydrydy i związki tri Cl Związki mono I, di Br, poli Cl i poli F Związki Di I, tri Br, i poli F Najczęściej stosowanymi gazami nośnymi w przypadku detektora ECD są azot lub 5% metan w argonie. CH 4 pomaga w wytworzeniu niskoenergetycznych, łatwiejszych do wychwycenia elektronów (niska energia). Wybór gazu nośnego jest ważny także dlatego, że azot w niektórych przypadkach produkuje większy sygnał niż argon/metan, jak widać poniżej. Jednakże, azot przyczynia się do powstawania większego szumu, co nieznacznie zmniejsza czułość detektora.

18 Wpływ temperatury detektora ECD na jego czułość Odpowiedź benzofenonu w funkcji temperatury detektora. Kolumna 1,2m x 2 mm średnica wewnętrzna, szklana kolumna wypełniona 2% OV-17 na Chromosorbie W-HP 100/120 (mesh). Gaz nośny: argon / metan (95-5), 32 ml/min. Termostat C. Dozownik C, wielkość próbki 20 ng.

19 Odpowiedź antrachinonu w funkcji temperatury detektora. Warunki chromatograficzne identyczne jak w poprzednim przypadku. Model detektora ECD dostępnego w handlu

20 Budowa detektora ECD (wersja mikro) Praktyczne wskazówki dla użytkowników detektora ECD Aby uzyskać satysfakcjonującą odpowiedź detektora ECD, należy stosować czyste i suche gazy nośne (99,9995%). Wilgoć, tlen, (należy zwracać uwagę na nieszczelności), lub inne zanieczyszczenia mogą być odpowiedzialne za wzrost czułości, ale kosztem zakresu liniowości. Kolumnę należy kondycjonować przed podłączeniem jej do detektora. Przerwy miedzy pulsami mogą być różne i w typowych modelach są kontrolowane przez układ elektroniczny detektora w celu utrzymania stałego prądu w celce. Wysokie częstotliwości (>100 Hz) są zazwyczaj powodowane zanieczyszczeniami, co powoduje wzrost szumów, które wpływają zarówno na liniowość i czułość. Średni zakres częstotliwości wskazujący na nieobecność zanieczyszczeń wynosi od 100 do 600 Hz. Nieodłącznie mała czułość detektora ECD na wiele mono-chlorowców może być zaletą w przypadku pewnych analiz; na przykład, 1-chlorobutan może zostać zastosowany do ekstrakcji analitów, ponieważ wytwarza bardzo małe i nierozmyte piki. Stosowanie źródła radioaktywnego regulowane jest przepisami przez rządy wielu krajów. Należy zatem zapoznać się z nimi i je uwzględnić.

21 Detektor pulsacyjno-wyładowczy Detektor pulsacyjno wyładowczy (VICI PDD) jako źródło jonizacji wykorzystuje stałe, nisko napięciowe, pulsacyjne wyładowania prądu stałego w helu. Jego sprawność jest zbliżona lub lepsza od detektora z konwencjonalnym źródłem radioaktywnym. W wersji detektora wychwytującego elektrony, PDD jest detektorem selektywnym, czułym na związki o wysokim powinowactwie elektronowym takie jak freony, chlorowane pestycydy i inne związki chlorowcowe. Dla takich związków, granica wykrywalności jest na poziomie femtogramów (10-15 ) lub pikogramów (10-12 ). Czułość i selektywność PDD jest podobna do

22 detektora radioaktywnego. Może być stosowany w temperaturach do C. Podczas pracy w tej wersji He i CH 4 wprowadza się w górę strumienia z wylotu kolumny. W helowej wersji, PDD, jest uniwersalnym, nie destrukcyjnym detektorem o dużej czułości. Odpowiedź na związki organiczne i nieorganiczne jest liniowa w dużym zakresie. Odpowiedź na gazy jest dodatnia (wzrost prądu), z granicą wykrywalności w zakresie niskich wartości ppb. Detektor PDD w wersji fotojonizacyjnej jest znakomitą alternatywą dla detektora płomieniowo-jonizującego w przemyśle petrochemicznym, gdzie stosowanie płomienia i wodoru może stanowić problem. W dodatku, gdy hel zmieszany jest z odpowiednim gazem szlachetnym takim jak argon, krypton, lub ksenon, detektor PDD pełni funkcję specyficznego detektora fotojonizującego do selektywnego oznaczania cząsteczek związków alifatycznych, aromatycznych, amin i innych substancji. Układ detekcyjny zawiera celkę detektora, impulsator, regulator, elektrometr i filtr (dla oczyszczania strumienia helu). Analiza pozostałości pestycydów w glebie, wodzie, pożywieniu jest istotna dla utrzymania ich bezpiecznego poziomu w środowisku. Detektor PDD w wersji ECD jest detektorem selektywny przy monitorowaniu związków wychwytujących elektrony takich jak chlorowane pestycydy chlorowców i innych związków chlorowcowych. Poniższy chromatogram przedstawia czułość nieradiacyjnego detektora PDECD (pulsed discharge electron capture detector) dla takich związków. 1. TCMX 1 pg 2. α BHC 0.25 pg 3. β -BHC 1 pg 4. δ BHC 0.5 pg 5. cis-chlordan 0.5pg 6. trans-chlordan 0,5 pg 7. p.p -DDD 1 pg 8. Endryna 1 pg 9. p. p DDD 1 pg 10.Siarczan endusulfanu 1pg 11. Keton endrinowy 1 pg 12. DCBP 1 pg

23 Próbka: Skalibrowana mieszanina pestycydów Wersja detektora: wychwytujący elektrony Temperatura detektora: C Kolumna: 25m x 0,32mm x 25 µm, HP-5 Temperatura kolumny: C do C przy Objętość próbki: 1 µm, stosunek podziału 10 0 C / min 10:1 Gaz wyładowczy: Hel, 30 ml / min Gaz domieszkowy: 5% metan w helu, Tłumienie: 1 2,4 ml / min

2.Prawo zachowania masy

2.Prawo zachowania masy 2.Prawo zachowania masy Zdefiniujmy najpierw pewne podstawowe pojęcia: Układ - obszar przestrzeni o określonych granicach Ośrodek ciągły - obszar przestrzeni którego rozmiary charakterystyczne są wystarczająco

Bardziej szczegółowo

Informacje uzyskiwane dzięki spektrometrii mas

Informacje uzyskiwane dzięki spektrometrii mas Slajd 1 Spektrometria mas i sektroskopia w podczerwieni Slajd 2 Informacje uzyskiwane dzięki spektrometrii mas Masa cząsteczkowa Wzór związku Niektóre informacje dotyczące wzoru strukturalnego związku

Bardziej szczegółowo

ZAPYTANIE OFERTOWE. Tłumaczenie pisemne dokumentacji rejestracyjnej ZAPYTANIE OFERTOWE

ZAPYTANIE OFERTOWE. Tłumaczenie pisemne dokumentacji rejestracyjnej ZAPYTANIE OFERTOWE ZAPYTANIE OFERTOWE Tłumaczenie pisemne dokumentacji rejestracyjnej Biofarm sp. z o.o. ul. Wałbrzyska 13 60-198 Poznań Poznań, 09 grudnia 2015r. ZAPYTANIE OFERTOWE I. Nazwa i adres Zamawiającego: Biofarm

Bardziej szczegółowo

Dobór nastaw PID regulatorów LB-760A i LB-762

Dobór nastaw PID regulatorów LB-760A i LB-762 1 z 5 Dobór nastaw PID regulatorów LB-760A i LB-762 Strojenie regulatorów LB-760A i LB-762 Nastawy regulatora PID Regulatory PID (rolnicze np.: LB-760A - poczynając od wersji 7.1 programu ładowalnego,

Bardziej szczegółowo

ET AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppb. ICP OES n - pierwiastkowa, GW ppm n - pierwiastkowa, GW <ppb

ET AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppb. ICP OES n - pierwiastkowa, GW ppm n - pierwiastkowa, GW <ppb Analiza instrumentalna Spektrometria mas F AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppm ET AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppb ICP OES n - pierwiastkowa, GW ppm ICP MS n - pierwiastkowa, GW

Bardziej szczegółowo

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu

Bardziej szczegółowo

Udoskonalona wentylacja komory suszenia

Udoskonalona wentylacja komory suszenia Udoskonalona wentylacja komory suszenia Komora suszenia Kratka wentylacyjna Zalety: Szybkie usuwanie wilgoci z przestrzeni nad próbką Ograniczenie emisji ciepła z komory suszenia do modułu wagowego W znacznym

Bardziej szczegółowo

Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych

Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH ART. 151 1 K.P. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony

Bardziej szczegółowo

NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA

NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA Kraków 31.01.2014 Dział Techniczny: ul. Pasternik 76, 31-354 Kraków tel. +48 12 379 37 90~91 fax +48 12 378 94 78 tel. kom. +48 665 001 613

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH DLA MECHANIKÓW

PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH DLA MECHANIKÓW PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH DLA MECHANIKÓW Opracowanie: dr inż. Krystyna Moskwa, dr Wojciech Solarski 1. Termochemia. Każda reakcja chemiczna związana jest z wydzieleniem lub pochłonięciem energii, najczęściej

Bardziej szczegółowo

CD-W00-00-0 Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego. Cechy i Korzyści. Rysunek 1: Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego

CD-W00-00-0 Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego. Cechy i Korzyści. Rysunek 1: Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego Karta informacyjna wyrobu CD-W00 Data wydania 06 2001 CD-W00-00-0 Przetwornik stężenia CO 2 do montażu naściennego W prowadzenie Johson Controls posiada w swojej ofercie pełną linię przetworników przekształcających

Bardziej szczegółowo

7. REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH

7. REZONANS W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH OBWODY SYGNAŁY 7. EZONANS W OBWODAH EEKTYZNYH 7.. ZJAWSKO EZONANS Obwody elektryczne, w których występuje zjawisko rezonansu nazywane są obwodami rezonansowymi lub drgającymi. ozpatrując bezźródłowy obwód

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU W PRÓBCE WINA METODĄ ATOMOWEJ SPEKTROMETRII ABSORPCYJNEJ Z ATOMIZACJA W PŁOMIENIU

OZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU W PRÓBCE WINA METODĄ ATOMOWEJ SPEKTROMETRII ABSORPCYJNEJ Z ATOMIZACJA W PŁOMIENIU OZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU W PRÓBCE WINA METODĄ ATOMOWEJ SPEKTROMETRII ABSORPCYJNEJ Z ATOMIZACJA W PŁOMIENIU Celem ćwiczenia jest zapoznanie z techniką atomowej spektrometrii absorpcyjnej z atomizacją

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"

Ćwiczenie: Ruch harmoniczny i fale Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

HPLC? HPLC cz.1. Analiza chromatograficzna. Klasyfikacja metod chromatograficznych

HPLC? HPLC cz.1. Analiza chromatograficzna. Klasyfikacja metod chromatograficznych HPLC cz.1 ver. 1.0 Literatura: 1. Witkiewicz Z. Podstawy chromatografii 2. Szczepaniak W., Metody instrumentalne w analizie chemicznej 3. Snyder L.R., Kirkland J.J., Glajch J.L. Practical HPLC Method Development

Bardziej szczegółowo

tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 NIP 7343246017 Regon 120493751

tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 NIP 7343246017 Regon 120493751 Zespół Placówek Kształcenia Zawodowego 33-300 Nowy Sącz ul. Zamenhoffa 1 tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 http://zpkz.nowysacz.pl e-mail biuro@ckp-ns.edu.pl NIP 7343246017 Regon 120493751 Wskazówki

Bardziej szczegółowo

Chemia Analityczna. Chromatografia. Tłumaczyła: inż. Karolina Hierasimczyk

Chemia Analityczna. Chromatografia. Tłumaczyła: inż. Karolina Hierasimczyk Chemia Analityczna Chromatografia Tłumaczyła: inż. Karolina Hierasimczyk Korekta: dr hab. inż. Waldemar Wardencki, prof. nadzw. PG prof. dr hab. inż. Jacek Namieśnik Część III Kolumny kapilarne do chromatografii

Bardziej szczegółowo

(13) B1 PL 161821 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 161821

(13) B1 PL 161821 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 161821 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 161821 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 283615 (22) Data zgłoszenia: 02.02.1990 (51) IntCl5: G05D 7/00 (54)Regulator

Bardziej szczegółowo

WZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL

WZORU UŻYTKOWEGO EGZEMPLARZ ARCHIWALNY. d2)opis OCHRONNY. (19) PL (n)62894. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, PL RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej d2)opis OCHRONNY WZORU UŻYTKOWEGO (21) Numer zgłoszenia: 112772 (22) Data zgłoszenia: 29.11.2001 EGZEMPLARZ ARCHIWALNY (19) PL (n)62894 (13)

Bardziej szczegółowo

SPORZĄDZANIE ROZTWORÓW

SPORZĄDZANIE ROZTWORÓW 1. SPORZĄDZANIE ROZTWORÓW 1. Sporządzanie roztworu CuSO 4 o stęŝeniu procentowym StęŜeniem roztworu określa się ilość substancji (wyraŝoną w jednostkach masy lub objętości) zawartą w określonej jednostce

Bardziej szczegółowo

Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych

Podstawowe pojęcia: Populacja. Populacja skończona zawiera skończoną liczbę jednostek statystycznych Podstawowe pojęcia: Badanie statystyczne - zespół czynności zmierzających do uzyskania za pomocą metod statystycznych informacji charakteryzujących interesującą nas zbiorowość (populację generalną) Populacja

Bardziej szczegółowo

Elektryczne ogrzewanie podłogowe fakty i mity

Elektryczne ogrzewanie podłogowe fakty i mity Elektryczne ogrzewanie podłogowe fakty i mity Ogrzewanie podłogowe staje się coraz bardziej docenianym systemem podnoszącym komfort użytkowników mieszkań, apartamentów i domów jednorodzinnych. Niestety

Bardziej szczegółowo

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE ANALOGOWE UKŁADY SCALONE Ćwiczenie to ma na celu zapoznanie z przedstawicielami najważniejszych typów analogowych układów scalonych. Będą to: wzmacniacz operacyjny µa 741, obecnie chyba najbardziej rozpowszechniony

Bardziej szczegółowo

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2. Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.

Bardziej szczegółowo

Metrologia cieplna i przepływowa

Metrologia cieplna i przepływowa Metrologia cieplna i przepływowa Systemy, Maszyny i Urządzenia Energetyczne, I rok mgr Pomiar małych ciśnień Instrukcja do ćwiczenia Katedra Systemów Energetycznych i Urządzeń Ochrony Środowiska AGH Kraków

Bardziej szczegółowo

Lekcja 173, 174. Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe.

Lekcja 173, 174. Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe. Lekcja 173, 174 Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe. Silnik elektryczny asynchroniczny jest maszyną elektryczną zmieniającą energię elektryczną w energię mechaniczną, w której wirnik obraca się z

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201 INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: PZ-41SLB-E PL 0101872HC8201 2 Dziękujemy za zakup urządzeń Lossnay. Aby uŝytkowanie systemu Lossnay było prawidłowe i bezpieczne, przed pierwszym uŝyciem przeczytaj niniejszą

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 3 Sposoby podwyższania sprawności elektrowni 2 Zwiększenie sprawności Metody zwiększenia sprawności elektrowni: 1. podnoszenie temperatury i ciśnienia

Bardziej szczegółowo

PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY STATKÓW MORSKICH

PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY STATKÓW MORSKICH PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY STATKÓW MORSKICH ZMIANY NR 2/2010 do CZĘŚCI VIII INSTALACJE ELEKTRYCZNE I SYSTEMY STEROWANIA 2007 GDAŃSK Zmiany Nr 2/2010 do Części VIII Instalacje elektryczne i systemy

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A. WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP

INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A. WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP 1. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA Zakresy prądowe: 0,1A, 0,5A, 1A, 5A. Zakresy napięciowe: 3V, 15V, 30V, 240V, 450V. Pomiar mocy: nominalnie od 0.3

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Dominika Sowa Szczecin, 8 maj 2014 Program prezentacji: 1. Definicja substancji i mieszanin chemicznych wg Ustawy o substancjach chemicznych

Bardziej szczegółowo

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie RZECZPOSPOLITA POLSKA Warszawa, dnia 11 lutego 2011 r. MINISTER FINANSÓW ST4-4820/109/2011 Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu wszystkie Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 listopada

Bardziej szczegółowo

Spektroskopia UV-VIS zagadnienia

Spektroskopia UV-VIS zagadnienia Spektroskopia absorbcyjna to dziedzina, która obejmuje metody badania materii przy użyciu promieniowania elektromagnetycznego, które może z tą materią oddziaływać. Spektroskopia UV-VS zagadnienia promieniowanie

Bardziej szczegółowo

System centralnego ogrzewania

System centralnego ogrzewania System centralnego ogrzewania Zadaniem systemu ogrzewania jest zapewnienie odpowiedniej temperatury powietrza wewnątrz pomieszczeń w okresie zimy. Ogrzewanie wodne Ciepło dostarczane jest do budynku (instalacji

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ

WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ Anna Gutt- Kołodziej ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI Podczas pracy

Bardziej szczegółowo

Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą

Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą Warunki Oferty PrOmOcyjnej usługi z ulgą 1. 1. Opis Oferty 1.1. Oferta Usługi z ulgą (dalej Oferta ), dostępna będzie w okresie od 16.12.2015 r. do odwołania, jednak nie dłużej niż do dnia 31.03.2016 r.

Bardziej szczegółowo

spektroskopia UV Vis (cz. 2)

spektroskopia UV Vis (cz. 2) spektroskopia UV Vis (cz. 2) spektroskopia UV-Vis dlaczego? wiele związków organicznych posiada chromofory, które absorbują w zakresie UV duża czułość: zastosowanie w badaniach kinetyki reakcji spektroskop

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ ZAKŁAD TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I CERAMIKI. Laboratorium PODSTAWY TECHNOLOGII CHEMICZNEJ

WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ ZAKŁAD TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I CERAMIKI. Laboratorium PODSTAWY TECHNOLOGII CHEMICZNEJ WYDZIAŁ CHMICZNY POLITCHNIKI WARSZAWSKIJ ZAKŁAD TCHNOLOGII NIORGANICZNJ I CRAMIKI Laboratorium PODSTAWY TCHNOLOGII CHMICZNJ Instrukcja do ćwiczenia pt. OCZYSZCZANI POWITRZA Z LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH

Bardziej szczegółowo

Pomiar prądów ziemnozwarciowych W celu wprowadzenia ewentualnych korekt nastaw zabezpieczeń. ziemnozwarciowych.

Pomiar prądów ziemnozwarciowych W celu wprowadzenia ewentualnych korekt nastaw zabezpieczeń. ziemnozwarciowych. Załącznik nr 2 do Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnej ZAKRES POMIARÓW I PRÓB EKSPLOATACYJNYCH URZĄDZEŃ SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH ORAZ TERMINY ICH WYKONANIA Lp. Nazwa urządzenia Rodzaj

Bardziej szczegółowo

WYJASNIENIA I MODYFIKACJA SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

WYJASNIENIA I MODYFIKACJA SPECYFIKACJI ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA Szczecin dnia 28.07.2015r. Akademia Sztuki w Szczecinie Pl. Orła Białego 2 70-562 Szczecin Dotyczy: Przetarg nieograniczony na dostawę urządzeń i sprzętu stanowiącego wyposażenie studia nagrań na potrzeby

Bardziej szczegółowo

Tester pilotów 315/433/868 MHz 10-50 MHz

Tester pilotów 315/433/868 MHz 10-50 MHz TOUCH PANEL KOLOROWY WYŚWIETLACZ LCD TFT 160x128 ` Parametry testera Zasilanie Pasmo 315MHz Pasmo 433MHz Pasmo 868 MHz Pasmo 10-50MHz 5-12V/ bateria 1,5V AAA 300-360MHz 400-460MHz 820-880MHz Pomiar sygnałów

Bardziej szczegółowo

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI SKLAROWANEGO SOKU JABŁKOWEGO Skutecznym sposobem leczenia soku

Bardziej szczegółowo

PAKOWARKA PRÓŻNIOWA VAC-10 DT, VAC-20 DT, VAC-20 DT L, VAC-20 DT L 2A VAC-40 DT, VAC-63 DT, VAC-100 DT

PAKOWARKA PRÓŻNIOWA VAC-10 DT, VAC-20 DT, VAC-20 DT L, VAC-20 DT L 2A VAC-40 DT, VAC-63 DT, VAC-100 DT PAKOWARKA PRÓŻNIOWA VAC-10 DT, VAC-20 DT, VAC-20 DT L, VAC-20 DT L 2A VAC-40 DT, VAC-63 DT, VAC-100 DT Modele elektroniczne z cyfrowym panelem Czasowa regulacja próżni INSTRUKCJA OBSŁUGI, INSTALACJI I

Bardziej szczegółowo

W tym elemencie większość zdających nie zapisywała za pomocą równania reakcji procesu zobojętniania tlenku sodu mianowanym roztworem kwasu solnego.

W tym elemencie większość zdających nie zapisywała za pomocą równania reakcji procesu zobojętniania tlenku sodu mianowanym roztworem kwasu solnego. W tym elemencie większość zdających nie zapisywała za pomocą równania reakcji procesu zobojętniania tlenku sodu mianowanym roztworem kwasu solnego. Ad. IV. Wykaz prac według kolejności ich wykonania. Ten

Bardziej szczegółowo

Inżektory i detektory w chromatografii gazowej

Inżektory i detektory w chromatografii gazowej SCHEMAT BUDOWY CHROMATOGRAFU GAZOWEGO Inżektory i detektory w chromatografii gazowej Regulator przepływu gazu Oczyszczalnik gazu nośnego Komora nastrzykowa Detektor Wzmacniacz sygnału detektora Kolumna

Bardziej szczegółowo

Podstawowe działania w rachunku macierzowym

Podstawowe działania w rachunku macierzowym Podstawowe działania w rachunku macierzowym Marcin Detka Katedra Informatyki Stosowanej Kielce, Wrzesień 2004 1 MACIERZE 1 1 Macierze Macierz prostokątną A o wymiarach m n (m wierszy w n kolumnach) definiujemy:

Bardziej szczegółowo

Właściwości materii - powtórzenie

Właściwości materii - powtórzenie Przygotowano za pomocą programu Ciekawa fizyka. Bank zadań Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2011 strona 1 Imię i nazwisko ucznia Data...... Klasa... Zadanie 1. Czy zjawisko

Bardziej szczegółowo

Projekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe

Projekt MES. Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe Projekt MES Wykonali: Lidia Orkowska Mateusz Wróbel Adam Wysocki WBMIZ, MIBM, IMe 1. Ugięcie wieszaka pod wpływem przyłożonego obciążenia 1.1. Wstęp Analizie poddane zostało ugięcie wieszaka na ubrania

Bardziej szczegółowo

Warszawska Giełda Towarowa S.A.

Warszawska Giełda Towarowa S.A. KONTRAKT FUTURES Poprzez kontrakt futures rozumiemy umowę zawartą pomiędzy dwoma stronami transakcji. Jedna z nich zobowiązuje się do kupna, a przeciwna do sprzedaży, w ściśle określonym terminie w przyszłości

Bardziej szczegółowo

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych

Bardziej szczegółowo

Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych

Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych Jesteś tu: Bossa.pl Kurs giełdowy - Część 10 Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych Kontrakt terminowy jest umową pomiędzy dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do nabycia a druga do

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU CHEMIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA

SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU CHEMIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU CHEMIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA Temat lekcji Jak dowieść, że woda ma wzór H 2 O? Na podstawie pracy uczniów pod opieką Tomasza

Bardziej szczegółowo

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania

Bardziej szczegółowo

Kuratorium Oświaty w Lublinie

Kuratorium Oświaty w Lublinie Kuratorium Oświaty w Lublinie ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2014/2015 KOD UCZNIA ETAP OKRĘGOWY Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 12 zadań. 2. Przed

Bardziej szczegółowo

Współczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu..

Współczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu.. Współczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu.. w którym będziemy mieszkać. Coraz więcej osób, korzystających ze standardowych projektów, decyduje się nadać swojemu

Bardziej szczegółowo

Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych

Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych by Antoni Jeżowski, 2013 W celu kalkulacji kosztów realizacji zadania (poszczególnych działań i czynności) konieczne jest przeprowadzenie

Bardziej szczegółowo

I B. EFEKT FOTOWOLTAICZNY. BATERIA SŁONECZNA

I B. EFEKT FOTOWOLTAICZNY. BATERIA SŁONECZNA 1 OPTOELEKTRONKA B. EFEKT FOTOWOLTACZNY. BATERA SŁONECZNA Cel ćwiczenia: 1.Zbadanie zależności otoprądu zwarcia i otonapięcia zwarcia od natężenia oświetlenia. 2. Wyznaczenie sprawności energetycznej baterii

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów

Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów Ćwiczenie 63 Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów 63.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu określa się współczynnik sprężystości pojedynczych sprężyn i ich układów, mierząc wydłużenie

Bardziej szczegółowo

Regulamin Obrad Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Ziemia Bielska

Regulamin Obrad Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Ziemia Bielska Załącznik nr 1 do Lokalnej Strategii Rozwoju na lata 2008-2015 Regulamin Obrad Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Ziemia Bielska Przepisy ogólne 1 1. Walne Zebranie Członków

Bardziej szczegółowo

Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010

Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010 Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010 I. Cel ćwiczenia: Poznanie poprzez samodzielny pomiar, parametrów elektrycznych zasilania

Bardziej szczegółowo

Rozbudowa domu przedpogrzebowego na cmentarzu komunalnym w Bierutowie. Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych - Okna i drzwi

Rozbudowa domu przedpogrzebowego na cmentarzu komunalnym w Bierutowie. Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych - Okna i drzwi SPECYFIKACJA TECHNICZNA WYKONANIA I ODBIORU ROBÓT BUDOWLANYCH * * * OKNA I DRZWI 1 1. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1.1. Przedmiot ST Przedmiotem niniejszej części specyfikacji technicznej (ST) są wymagania dotyczące

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo fotowoltaiczne 1.0 WSTĘP Energia słoneczna jest energią reakcji termojądrowych zachodzących w olbrzymiej odległości od Ziemi. Zachodzące na Słońcu przemiany helu

Bardziej szczegółowo

18 TERMODYNAMIKA. PODSUMOWANIE

18 TERMODYNAMIKA. PODSUMOWANIE Włodzimierz Wolczyński 18 TERMODYNAMIKA. PODSUMOWANIE Zadanie 1 Oto cykl pracy pewnego silnika termodynamicznego w układzie p(v). p [ 10 5 Pa] 5 A 4 3 2 1 0 C B 5 10 15 20 25 30 35 40 V [ dm 3 ] Sprawność

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI do e-booka pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy

SPIS TREŚCI do e-booka pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy SPIS TREŚCI do e-booka pt. Metody badań czynników szkodliwych w środowisku pracy Autor Andrzej Uzarczyk 1. Nadzór nad wyposażeniem pomiarowo-badawczym... 11 1.1. Kontrola metrologiczna wyposażenia pomiarowego...

Bardziej szczegółowo

Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO

Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO Gruntowy wymiennik ciepła PROVENT- GEO Bezprzeponowy Płytowy Gruntowy Wymiennik Ciepła PROVENT-GEO to unikatowe, oryginalne rozwiązanie umożliwiające pozyskanie zawartego gruncie chłodu latem oraz ciepła

Bardziej szczegółowo

Sterownik Silnika Krokowego GS 600

Sterownik Silnika Krokowego GS 600 Sterownik Silnika Krokowego GS 600 Spis Treści 1. Informacje podstawowe... 3 2. Pierwsze uruchomienie... 5 2.1. Podłączenie zasilania... 5 2.2. Podłączenie silnika... 6 2.3. Złącza sterujące... 8 2.4.

Bardziej szczegółowo

Tester pilotów 315/433/868 MHz

Tester pilotów 315/433/868 MHz KOLOROWY WYŚWIETLACZ LCD TFT 160x128 ` Parametry testera Zasilanie Pasmo 315MHz Pasmo 433MHz Pasmo 868 MHz 5-12V/ bateria 1,5V AAA 300-360MHz 400-460MHz 820-880MHz Opis Przyciski FQ/ST DN UP OFF przytrzymanie

Bardziej szczegółowo

Wiedza niepewna i wnioskowanie (c.d.)

Wiedza niepewna i wnioskowanie (c.d.) Wiedza niepewna i wnioskowanie (c.d.) Dariusz Banasiak Katedra Informatyki Technicznej Wydział Elektroniki Wnioskowanie przybliżone Wnioskowanie w logice tradycyjnej (dwuwartościowej) polega na stwierdzeniu

Bardziej szczegółowo

Automatyka. Etymologicznie automatyka pochodzi od grec.

Automatyka. Etymologicznie automatyka pochodzi od grec. Automatyka Etymologicznie automatyka pochodzi od grec. : samoczynny. Automatyka to: dyscyplina naukowa zajmująca się podstawami teoretycznymi, dział techniki zajmujący się praktyczną realizacją urządzeń

Bardziej szczegółowo

PRÓG RENTOWNOŚCI i PRÓG

PRÓG RENTOWNOŚCI i PRÓG PRÓG RENTOWNOŚCI i PRÓG WYPŁACALNOŚCI (MB) Próg rentowności (BP) i margines bezpieczeństwa Przychody Przychody Koszty Koszty całkowite Koszty stałe Koszty zmienne BP Q MB Produkcja gdzie: BP próg rentowności

Bardziej szczegółowo

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów

Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i świadczenia pozapłacowe specjalistów Wynagrodzenia i podwyżki w poszczególnych województwach Średnie podwyżki dla specjalistów zrealizowane w 2010 roku ukształtowały się na poziomie 4,63%.

Bardziej szczegółowo

40. Międzynarodowa Olimpiada Fizyczna Meksyk, 12-19 lipca 2009 r. ZADANIE TEORETYCZNE 2 CHŁODZENIE LASEROWE I MELASA OPTYCZNA

40. Międzynarodowa Olimpiada Fizyczna Meksyk, 12-19 lipca 2009 r. ZADANIE TEORETYCZNE 2 CHŁODZENIE LASEROWE I MELASA OPTYCZNA ZADANIE TEORETYCZNE 2 CHŁODZENIE LASEROWE I MELASA OPTYCZNA Celem tego zadania jest podanie prostej teorii, która tłumaczy tak zwane chłodzenie laserowe i zjawisko melasy optycznej. Chodzi tu o chłodzenia

Bardziej szczegółowo

Chemia i technologia materiałów barwnych BADANIE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW BARWNYCH WYKORZYSTANIEM SPEKTROFOTOMETRII UV-VIS.

Chemia i technologia materiałów barwnych BADANIE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW BARWNYCH WYKORZYSTANIEM SPEKTROFOTOMETRII UV-VIS. Chemia i technologia materiałów barwnych Ćwiczenia laboratoryjne BADANIE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW BARWNYCH WYKORZYSTANIEM SPEKTROFOTOMETRII UV-VIS. Z Opracowanie: dr inŝ. Ewa Wagner-Wysiecka Politechnika Gdańska

Bardziej szczegółowo

Zakłócenia. Podstawy projektowania A.Korcala

Zakłócenia. Podstawy projektowania A.Korcala Zakłócenia Podstawy projektowania A.Korcala Pojęciem zakłóceń moŝna określać wszelkie niepoŝądane przebiegi pochodzenia zewnętrznego, wywołane zarówno przez działalność człowieka, jak i zakłócenia naturalne

Bardziej szczegółowo

Badania skuteczności działania filtrów piaskowych o przepływie pionowym z dodatkiem węgla aktywowanego w przydomowych oczyszczalniach ścieków

Badania skuteczności działania filtrów piaskowych o przepływie pionowym z dodatkiem węgla aktywowanego w przydomowych oczyszczalniach ścieków Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołł łłątaja w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Katedra Inżynierii Sanitarnej i Gospodarki Wodnej K r z y s z t o f C h m i e l o w s k i Badania skuteczności

Bardziej szczegółowo

Temat: Funkcje. Własności ogólne. A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1

Temat: Funkcje. Własności ogólne. A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1 Temat: Funkcje. Własności ogólne A n n a R a j f u r a, M a t e m a t y k a s e m e s t r 1, W S Z i M w S o c h a c z e w i e 1 Kody kolorów: pojęcie zwraca uwagę * materiał nieobowiązkowy A n n a R a

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII dysleksja PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII Instrukcja dla zdaj cego (poziom rozszerzony) Czas pracy 120 minut 1. Prosz sprawdzi, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron. Ewentualny brak

Bardziej szczegółowo

Projekt Studenckiego Koła Naukowego CREO BUDOWA GENERATORA WODORU

Projekt Studenckiego Koła Naukowego CREO BUDOWA GENERATORA WODORU Projekt Studenckiego Koła Naukowego CREO BUDOWA GENERATORA WODORU Stanowisko testowe Opracował Tomasz Piaścik Wprowadzenie Malejące zasoby naturalne, wpływ na środowisko naturalne i ciągle rosnące potrzeby

Bardziej szczegółowo

VLAN Ethernet. być konfigurowane w dowolnym systemie operacyjnym do ćwiczenia nr 6. Od ćwiczenia 7 należy pracować ć w systemie Linux.

VLAN Ethernet. być konfigurowane w dowolnym systemie operacyjnym do ćwiczenia nr 6. Od ćwiczenia 7 należy pracować ć w systemie Linux. VLAN Ethernet Wstęp Ćwiczenie ilustruje w kolejnych krokach coraz bardziej złożone one struktury realizowane z użyciem wirtualnych sieci lokalnych. Urządzeniami, które będą realizowały wirtualne sieci

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z MATEMATYKI CZERWIEC 2012 POZIOM PODSTAWOWY. Czas pracy: 170 minut. Liczba punktów do uzyskania: 50 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z MATEMATYKI CZERWIEC 2012 POZIOM PODSTAWOWY. Czas pracy: 170 minut. Liczba punktów do uzyskania: 50 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony

Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony Uwagi ogólne Definicja umowy Umowa o pracę stanowi dokument stwierdzający zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Według ustawowej definicji jest to zgodne oświadczenie

Bardziej szczegółowo

Umowa najmu lokalu użytkowego

Umowa najmu lokalu użytkowego Umowa najmu lokalu użytkowego Informacje ogólne Umowa najmu Przez umowę najmu lokalu użytkowego wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy lokal o takim przeznaczeniu do używania przez czas oznaczony lub

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN przeprowadzania okresowych ocen pracowniczych w Urzędzie Miasta Mława ROZDZIAŁ I

REGULAMIN przeprowadzania okresowych ocen pracowniczych w Urzędzie Miasta Mława ROZDZIAŁ I Załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr169/2011 Burmistrza Miasta Mława z dnia 2 listopada 2011 r. REGULAMIN przeprowadzania okresowych ocen pracowniczych w Urzędzie Miasta Mława Ilekroć w niniejszym regulaminie

Bardziej szczegółowo

XXXV OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP WSTĘPNY Zadanie teoretyczne

XXXV OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP WSTĘPNY Zadanie teoretyczne XXXV OLIMPIADA FIZYCZNA ETAP WSTĘPNY Zadanie teoretyczne Wybierz lub podaj prawidłowa odpowiedź (wraz z krótkim uzasadnieniem) na dowolnie wybrane przez siebie siedem z pośród poniższych dziesięciu punktów:

Bardziej szczegółowo

Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW

Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA ( 4 (wykład Dariusz Gozdowski Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW Regresja prosta liniowa Regresja prosta jest

Bardziej szczegółowo

LKA 4101-07-04/2013 P/13/151 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

LKA 4101-07-04/2013 P/13/151 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE LKA 4101-07-04/2013 P/13/151 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli Jednostka przeprowadzająca kontrolę P/13/151 Zapewnienie prawa do jednakowego wynagradzania

Bardziej szczegółowo

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA W PROJEKTOWANIU I UTRZYMANIU KOMINÓW W ŚWIETLE PRZEPISÓW USTAWY PRAWO BUDOWLANE

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA W PROJEKTOWANIU I UTRZYMANIU KOMINÓW W ŚWIETLE PRZEPISÓW USTAWY PRAWO BUDOWLANE ZASADY BEZPIECZEŃSTWA W PROJEKTOWANIU I UTRZYMANIU KOMINÓW W ŚWIETLE PRZEPISÓW USTAWY PRAWO BUDOWLANE art. 62 ust.1 ustawy Prawo budowlane stanowi: Obiekty powinny być w czasie ich użytkowania poddawane

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI MC-2810 CYFROWY SYSTEM GŁOŚNIKOWY 5.1 KANAŁÓW DO KINA DOMOWEGO

INSTRUKCJA OBSŁUGI MC-2810 CYFROWY SYSTEM GŁOŚNIKOWY 5.1 KANAŁÓW DO KINA DOMOWEGO MC-2810 CYFROWY SYSTEM GŁOŚNIKOWY 5.1 KANAŁÓW DO KINA DOMOWEGO GRATULUJEMY UDANEGO ZAKUPU ZESTAWU GŁOŚNIKOWEGO MC-2810 Z AKTYWNYM SUBWOOFEREM I GŁOŚNIKAMI SATELITARNYMI. ZESTAW ZOSTAŁ STARANNIE ZAPROJEKTOWANY

Bardziej szczegółowo

PL 205289 B1 20.09.2004 BUP 19/04. Sosna Edward,Bielsko-Biała,PL 31.03.2010 WUP 03/10 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 205289

PL 205289 B1 20.09.2004 BUP 19/04. Sosna Edward,Bielsko-Biała,PL 31.03.2010 WUP 03/10 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 205289 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 205289 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 359196 (51) Int.Cl. B62D 63/06 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 17.03.2003

Bardziej szczegółowo

Rozdział 6. Pakowanie plecaka. 6.1 Postawienie problemu

Rozdział 6. Pakowanie plecaka. 6.1 Postawienie problemu Rozdział 6 Pakowanie plecaka 6.1 Postawienie problemu Jak zauważyliśmy, szyfry oparte na rachunku macierzowym nie są przerażająco trudne do złamania. Zdecydowanie trudniejszy jest kryptosystem oparty na

Bardziej szczegółowo

Grupa bezpieczeństwa kotła KSG / KSG mini

Grupa bezpieczeństwa kotła KSG / KSG mini Grupa bezpieczeństwa kotła KSG / KSG mini Instrukcja obsługi i montażu 77 938: Grupa bezpieczeństwa kotła KSG 77 623: Grupa bezpieczeństwa kotła KSG mini AFRISO sp. z o.o. Szałsza, ul. Kościelna 7, 42-677

Bardziej szczegółowo

Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu

Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu 1 P/08/139 LWR 41022-1/2008 Pan Wrocław, dnia 5 5 września 2008r. Waldemar Szuchta Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Fabryczna we Wrocławiu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII dysleksja PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII Instrukcja dla zdającego (poziom rozszerzony) Czas pracy 120 minut 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron. Ewentualny brak

Bardziej szczegółowo

Praca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna?

Praca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna? Dolnośląski Wojewódzki Urząd pracy radzi: Praca za granicą. Emerytura polska czy zagraniczna? Często pojawia się pytanie, jaki wpływ na emeryturę ma praca za granicą. Wiele osób, które pracowały w różnych

Bardziej szczegółowo

TYTUŁ IPS P przyrząd do badania imisji wg nowej metody pomiaru

TYTUŁ IPS P przyrząd do badania imisji wg nowej metody pomiaru KAMIKA Instruments PUBLIKACJE TYTUŁ IPS P przyrząd do badania imisji wg nowej metody pomiaru AUTORZY Dorota Kamińska, Stanisław Kamiński, KAMIKA Instruments DZIEDZINA Ochrona atmosfery, ochrona środowiska

Bardziej szczegółowo

Spis treści. I. Wstęp... 11. II. Chemiczna analiza wody i ścieków... 12

Spis treści. I. Wstęp... 11. II. Chemiczna analiza wody i ścieków... 12 Spis treści I. Wstęp... 11 II. Chemiczna analiza wody i ścieków... 12 1. Zasadowość... 12 1.1. Wprowadzenie... 12 1.2. Oznaczanie zasadowości ogólnej metodą miareczkową wobec wskaźnika metylooranżu...

Bardziej szczegółowo

Komentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009

Komentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009 Strona 1 z 14 Strona 2 z 14 Strona 3 z 14 Strona 4 z 14 Strona 5 z 14 Strona 6 z 14 Uwagi ogólne Egzamin praktyczny w zawodzie technik dróg i mostów kolejowych zdawały wyłącznie osoby w wieku wskazującym

Bardziej szczegółowo

TEORETYCZNE PODSTAWY PROCESU ROZMRAŻANIA JAKOŚĆ I TRWAŁOŚĆ PRODUKTÓW ROZMROŻONYCH

TEORETYCZNE PODSTAWY PROCESU ROZMRAŻANIA JAKOŚĆ I TRWAŁOŚĆ PRODUKTÓW ROZMROŻONYCH TEORETYCZNE PODSTAWY PROCESU ROZMRAŻANIA JAKOŚĆ I TRWAŁOŚĆ PRODUKTÓW ROZMROŻONYCH Opracowała: Katarzyna Wyżykowska SiUChKl, Wydział Mechaniczny Politechniki Gdańskiej GDAŃSK, 2009 SPIS TREŚCI ROZMRAŻANIE....

Bardziej szczegółowo

SPRZĄTACZKA pracownik gospodarczy

SPRZĄTACZKA pracownik gospodarczy Szkolenie wstępne InstruktaŜ stanowiskowy SPRZĄTACZKA pracownik gospodarczy pod red. Bogdana Rączkowskiego Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia

Bardziej szczegółowo

Bazy danych. Andrzej Łachwa, UJ, 2013 andrzej.lachwa@uj.edu.pl www.uj.edu.pl/web/zpgk/materialy 9/15

Bazy danych. Andrzej Łachwa, UJ, 2013 andrzej.lachwa@uj.edu.pl www.uj.edu.pl/web/zpgk/materialy 9/15 Bazy danych Andrzej Łachwa, UJ, 2013 andrzej.lachwa@uj.edu.pl www.uj.edu.pl/web/zpgk/materialy 9/15 Przechowywanie danych Wykorzystanie systemu plików, dostępu do plików za pośrednictwem systemu operacyjnego

Bardziej szczegółowo