CZY WYSTARCZY URANU DLA ELEKTROWNI JĄDROWYCH? Autor: Dr inŝ. Andrzej Strupczewski - Instytut Energii Atomowej, POLATOM, Swierk
|
|
- Radosław Sawicki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 CZY WYSTARCZY URANU DLA ELEKTROWNI JĄDROWYCH? Autor: Dr inŝ. Andrzej Strupczewski - Instytut Energii Atomowej, POLATOM, Swierk ( Energetyka Cieplna i Zawodowa nr 10/2009) Renesans energetyki jądrowej oznacza szybki wzrost mocy elektrowni i odpowiednio zwiększone zapotrzebowanie uranu. A nasze elektrownie jądrowe będą pracować przez 60 lat. Czy uranu dla nich wystarczy? Polska zamierza dołączyć do wielu innych krajów budujących elektrownie jądrowe. Po ostatnich wyborach w Niemczech zmieniła się sytuacja i w tym kraju, i obecnie w Unii Europejskiej ogromną większość stanowią kraje popierające rozwój energetyki jądrowej Francja, Wielka Brytania, Włochy, Niemcy, Szwecja i wiele innych. Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny, Indie i blisko 40 innych krajów popiera budowę elektrowni jądrowych. W sumie łączna moc pracujących obecnie elektrowni jądrowych to MWe, trwa budowa bloków o mocy MWe, a według oceny EDF do roku 2025 rozpocznie się budowa nowych bloków o mocy ponad MWe [1]. Oznacza to ogromny wzrost zapotrzebowania na moce produkcyjne niezbędne do budowy elektrowni, ale takŝe na uran. Przemysł jądrowy zdaje sobie z tego sprawę i zapowiada podjęcie działań, które pozwolą pokonać trudności w perspektywie następnych dwóch dekad. Trzeba będzie rozbudowywać istniejące kopalnie uranu, otwierać nowe i sięgać do coraz uboŝszej rudy uranowej. Ale co będzie w dalszej przyszłości? Zasoby uranu na świecie Zasoby uranu na świecie 24% 4% 2% 2% 2% 1%1% 6% 5% 6% 6% 17% 7% 7% 9% Australia Kazachstan Kanada USA RPA Namibia Brazylia Niger Rosja. Uzbekistan Ukraina Jordan Indie Chiny Inne Rys. 1. Podział zasobów uranu na świecie, [2] dane według OECD [3] 1
2 Elektrownie jądrowe, zbudowane przed laty okazały się tak odporne na procesy starzenia, Ŝe otrzymują zezwolenia na przedłuŝenie okresu eksploatacji do 60 lat. Nowe elektrownie z reaktorami III generacji, które będziemy budowali w Polsce juŝ od początku, są projektowane na okres pracy 60 lat, a w perspektywie moŝliwe jest przedłuŝenie tego okresu. To dobra wiadomość dla naszych dzieci, które będą cieszyć się tanim prądem ze zbudowanych przez nas elektrowni jądrowych przez długie, długie lata. Ale czy nie postawimy ich w trudnej sytuacji, gdzie będą wprawdzie elektrownie, ale nie będzie dla nich paliwa? Czy jakiś dostawca nie będzie ich szantaŝował wstrzymywaniem dostaw uranu? Na szczęście charakterystyka paliwa uranowego jest zasadniczo odmienna od charakterystyki występowania ropy naftowej czy gazu. Uran występuje w wielu krajach (rys. 1), przy czym są to państwa, które nie groŝą nam uŝyciem uranu jako broni strategicznej, tak jak to dzieje się z gazem i ropą. Ilości uranu zuŝywanego w elektrowni jądrowej są małe (rys. 2) do pracy nowoczesnej elektrowni z reaktorem o mocy 1000 MWe wystarcza 20 ton paliwa, a więc ilość, którą moŝna przywieźć jedną wielką cięŝarówką Rys. 2. Ilość paliwa dla EJ jest mała To nie węgiel, którego dla takiej elektrowni potrzeba 3 miliony ton rocznie. Uran moŝemy bez trudu kupić w Australii, Kanadzie czy Namibii i przywieźć statkiem do Polski po minimalnym koszcie. A, Ŝe ruda uranowa jest tania, koszt paliwa dla elektrowni jądrowej jest bardzo mały. Dla bloku 1000 MWe dostarczającego do sieci 8 TWh rocznie koszt samego paliwa wynosi około 45 mln euro, podczas gdy węgiel potrzebny do wytworzenia tej samej energii kosztowałby około 160 mln euro, a zezwolenia na emisję CO 2 przy cenie 40 euro/t CO 2 kosztowałyby dalsze 250 mln euro. Nawet doliczając do kosztu paliwa jądrowego koszt unieszkodliwiania odpadów promieniotwórczych i przyszłej likwidacji elektrowni jądrowej, otrzymamy koszty cyklu paliwowego dla elektrowni jądrowej na poziomie 56 mln euro a więc duŝo niŝsze od kosztów cyklu węglowego. Dlatego udział kosztów paliwowych w koszcie energii elektrycznej z elektrowni jądrowej to tylko około 15%. W tym większość stanowią koszty wzbogacania uranu i produkcji paliwa, natomiast koszt samego uranu naturalnego jest mały, około 5%. Nawet znaczny wzrost ceny uranu nie ma istotnego wpływu na koszty energii elektrycznej z cyklu jądrowego. Zasoby rudy uranowej na całym świecie są duŝe. Pomimo tego, Ŝe przez ostatnie dwudziestolecie cena uranu była bardzo niska i nakłady na eksploatację rudy były minimalne, znane obecnie zasoby rudy wystarczają na pokrycie zapotrzebowania przez okres dłuŝszy, niŝ dla innych paliw lub surowców wykorzystywanych przez człowieka. Zestawienie okresów czasu, na jaki starczy uranu przy obecnej technologii rekatorów energetycznych bez recyklingu oraz przy przyszłej technologii rektorów IV generacji z recyklingiem paliwa pokazano w tabeli 1. 2
3 Tabela 1. Okres w latach, na jaki wystarczy uranu przy obecnej mocy elektrowni jądrowych z uwzględnieniem róŝnych zasobów i technologii cyklu paliwowego [4]. Kategoria zasobów Reaktory LWR/ Obecny cykl otwarty. Prędkie reaktory powielające recykling uranu i aktynowców, wykorzystanie toru / cykl zamknięty. Zidentyfikowane Wszystkie konwencjonalne Konwencjonalne i niekonwencjonalne w tym fosforyty Zasobów rudy uranowej jest bardzo duŝo. Na rys. 3 widać zestawienie ilości uranu zawartej w rudzie o róŝnym stopniu zawartości U3O8. Widać, Ŝe przy przejściu do rudy o 10-krotnie niŝszej zawartości uranu, łączna ilość uranu w pokładach takiej rudy rośnie około razy. Np. łączna ilość uranu w rudzie ubogiej o zawartości od 0,01 do 0,02% U3O8 (czyli ppm) jest 20 razy większa niŝ w rudzie o zawartości uranu od 0,02% do 0,1% ( ppm) U3O8. Nie ma więc obawy, Ŝe zabraknie nam rudy uranowej w ogóle, natomiast powstaje pytanie, przy jakiej zawartości U3O8 jeszcze opłaci się ją wydobywać. 1.E+09 1.E+07 Szacowane zasoby uranu, mln ton 3.E+07 8.E+05 2.E+06 6.E+06 8.E+05 mln ton 1.E+05 1.E+03 8.E+011.E+02 2.E+03 2.E+04 2.E+04 1.E+01 2.E+00 2.E+00 2.E-01 1.E Zawartość uranu w rudzie, ppm Rys. 3. Zasoby uranu przy róŝnych zawartościach uranu w rudzie, (na rysunku podano dolne progi przedziałów, a więc dla przedziału ppm podano liczbę 100 ppm). Według [2], dane według pracy Deffeye&MacGregor [5] 3
4 Czy wystarczy nam energii na wydobycie uranu z ubogiej rudy? Jak pisałem powyŝej, cena uranu naturalnego stanowi tylko mały ułamek ceny energii elektrycznej z elektrowni jądrowej. Dlatego moŝna planować wydobywanie rudy nawet z pokładów bardzo ubogich w uran. Ale w miarę upływu czasu i przy przejściu do wydobywania coraz uboŝszej rudy uranowej nie tylko cena uranu wzrośnie, ale zwiększy się teŝ nakład potrzebnej energii na usunięcie nadkładu, oddzielenie skały płonnej i ekstrakcję uranu z coraz uboŝszej rudy. Przeciwnicy energetyki jądrowej twierdzą, Ŝe energia ta będzie rosła gwałtownie przy przechodzeniu do coraz uboŝszych pokładów rudy, tak Ŝe w pewnym momencie będzie ona większa niŝ energia uzyskiwana docelowo z tego uranu w reaktorze energetycznym. W szczególności dwaj autorzy pracujący na zlecenie organizacji antynuklearnych, Storm van Leeuven i Smith, których w dalszym tekście będę oznaczał skrótem SLS, twierdzą, Ŝe przy zawartości uranu w rudzie poniŝej 0,013% U3O8 nie moŝna otrzymać energii uŝytecznej netto z cyklu jądrowego, przy czym wielkość ta nie zaleŝy od technologii ani warunków miejscowych wydobycia rudy [6 ]. Przemysł jądrowy i naukowcy z róŝnych krajów, tak obiektywnych jak Szwajcaria [7] czy Australia [8], wielokrotnie wykazywali, Ŝe to twierdzenie panów SLS jest błędne. Mimo to, przeciwnicy budowy elektrowni jądrowych przytaczają je wciąŝ na nowo. Wobec tego, Ŝe posiadanie wystarczających zasobów paliwa jest kluczowym wymaganiem przy podejmowaniu programu budowy elektrowni jądrowych, Instytut Energii Atomowej POLATOM podjął analizę sytuacji i określił bilans energetyczny cyklu jądrowego. Wyniki tej analizy przedstawię krótko poniŝej. Energia otrzymywana z elektrowni jądrowych Dla określenia energii otrzymywanej z elektrowni jądrowych przyjmę bardzo pesymistyczne załoŝenia, Ŝe średni współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej wynosi tylko 0,82 (chociaŝ średnia dla elektrowni jądrowych w USA wynosi obecnie powyŝej 0,91), a z tony paliwa uzyskujemy megawatodni energii termicznej, (MWd), chociaŝ dopuszczalne obecnie wypalenie paliwa przekracza MWd/t. Przy takich załoŝeniach, reaktor o mocy 1000 MWe produkuje rocznie 7,2 terawatogodzin (TWh) i zuŝywa rocznie tony uranu naturalnego. Przeliczając TWh na dŝule, otrzymamy energię elektryczną na tonę uranu naturalnego równą 159,3 TJ(el)/t(Unat). Wobec tego, Ŝe w bilansach energetycznych występuje energia cieplna (TJ(t) i energia elektryczna TJ(el), a do uzyskania 1 TJ(el) trzeba zuŝyć średnio 3 TJ(t), przyjęto zasadę, Ŝe w razie sumowania mnoŝy się energię elektryczną przez 3 i sumuje się ją z energią cieplną. Produkcję energii elektrycznej z EJ będziemy więc mnoŝyć przez 3 i podawać ją w jednostkach energii cieplnej. RównowaŜna energia cieplna produkowana przez elektrownię jądrową wynosi więc 478 TJ(t)/t (Unat). Energia potrzebna na wydobycie i oczyszczenie uranu Jak wykazano w analizie ilości energii potrzebnej na pozyskanie tlenku uranu [9], przy wykorzystywaniu obecnie dostępnego uranu, wkład energetyczny związany z wydobyciem i oczyszczeniem rudy oraz późniejszą rekultywacją kopalni jest mały. Przyjmując za reprezentatywną 4
5 kopalnię Ranger, w której wydobywana jest ruda uranowa o zawartości 0,234 % U 3 O 8, otrzymano potrzebną energię równą 0.79 TJ(t)/t(U) tzn. 0,16% energii uzyskiwanej z 1 tony uranu naturalnego równej 478 TJ(t)/t(U) [2]. Aby uwzględnić oczekiwane wydobywanie uranu z rud ubogich, wprowadzę do bilansu równieŝ liczby odpowiadające nakładowi energii na wydobycie i oczyszczenie rudy uranowej bardzo ubogiej, o średniej zawartości U 3 O 8 równej %. Jest to wartość, przy której zdaniem przeciwników energetyki jądrowej nie moŝna w ogóle uzyskać dodatniego bilansu energetycznego w cyklu uranowym, bo rzekomo leŝy ona za progiem odpowiadającym urwisku energetycznemu to jest gwałtownemu wzrostowi energii potrzebnej na pozyskanie uranu. SLS twierdzą, Ŝe...nie moŝna osiągnąć wytwarzania energii netto z uranu przy zawartości uranu w rudzie od 0,02 do 0,01% U3O8. Limit ten nie zaleŝy od stanu technologii ani od załoŝeń, na jakich oparta jest analiza [10] Niestety, dyskusje na temat energetyki jądrowej są często zdominowane przez poglądy dyskutantów, nie dbających o fakty i cytujących liczby, jakie im się wydają poŝądane. Aby jednak osądzić jak jest naprawdę, trzeba zaznajomić się z rzeczywistymi liczbami. Dlatego, choć kopalnie uranu są daleko od Polski, podam poniŝej szczegółowe dane dla kopalni Trekkopje w Namibii, która rozpoczęła pracę w 2008 roku. Bilans energetyczny tej kopalni sporządzono dla akcjonariuszy i jego rzetelność sprawdzały niezaleŝne organizacje. Średnia zawartość U 3 O 8 w rudzie w Trekkopje wynosi %. Według SLS wydobycie takiej rudy przynosić ma ujemny bilans energii a więc oczywiście i straty finansowe. Jak jest naprawdę? Wydobycie rudy z kopalni Trekkopje wyniesie ton dziennie. Średni stosunek nadkładu do rudy wynosi 0.3:1. W skali rocznej wydobycie rudy wyniesie 36 mln ton, a nakładu dodatkowo 11 mln ton. Próg separacji rudy od odpadów ustalono na % a więc trzy razy niŝej niŝ wynosi próg urwiska postulowanego przez SLS. Do kopalni dostarczana będzie woda w ilości 20 milionów m 3 rocznie, co pozwala na przemywanie pokruszonej rudy w tempie 2083 m 3 /h przy pełnej wysokości stosu skruszonej rudy wynoszącej 9 m. Po przeprowadzeniu operacji wymywania tlenku uranu uzyskuje się 16 ton U 3 O 8 dziennie [11]. Jakie są potrzeby energetyczne? Tabela 2. Zestawienie potrzebnej energii elektrycznej w kopalni Trekkopje [11] Odsalanie wody morskiej Stacja pomp przesyłania wody Pompy zbiornika wodnego Stałe zasilanie kopalni Razem 10 MVA 6 MVA 2,5 MVA 15 MVA 33.5 MVA Zakład odsalania wody morskiej nie tylko dostarcza wodę dla kopalni, ale takŝe dostarcza dodatkowo 25 mln m 3 wody dla okolicznych mieszkańców. W toku publicznej dyskusji tych liczb przedstawiciel Namwater oświadczył [12], Ŝe zakłady odsalania wody morskiej produkujące 6 milionów ton wody słodkiej rocznie oraz pompy tłoczące tę wodę będą potrzebować mocy zainstalowanej 4,3 MWe. W ocenie potrzeb energetycznych projektu Trekkopje podano z zapasem moc równą 10 MWe. Wielkość ta będzie więc przyjęta jako podstawa do moich rozwaŝań. Łączne lokalne zuŝycie energii elektrycznej zgodnie z tabelą 2 wyniesie: 5
6 33.5 MVA x 360 dni/a x 24 h/d x 3600 s/h = 1040 TJ(el)/a Szacowane zuŝycie paliwa do silników diesla dla prac wyrobiskowych i transportu z odkrywki wynosi około 0.3 litra na tonę wydobytej skały. Przy pełnej produkcji równej 100,000 ton dziennie, potrzeba będzie około 30,000 litrów paliwa do silników diesla, co daje zapotrzebowanie roczne w wysokości ton/a. Wartość kaloryczna paliwa diesla wynosi 43 MJ/kg, tak Ŝe wkład energetyczny całego paliwa do silników wynosi 408 TJ(t)/a. Na jednostkę masy uranu potrzeba więc paliwa o energii 408 TJ(t)/a / 4884 t(u)/a = 0,084 TJ(t)/t(U) Ilość potrzebnych materiałów wybuchowych wynosi 0.30 kg/t(u). Przyjmując wielkość energii zawartej w tych materiałach zgodnie z danymi SLS [13] jako 0,071 TJ/t otrzymujemy całkowitą energię zawartą w materiałach wybuchowych dostarczanych do kopalni 0,2 TJ(t)/t(U). Według projektu Trekkopje, ilość chemikaliów potrzebnych do wymywania uranu ze stosu wynosi około Węglan sodu kg/t rudy Dwuwęglan sodu 1.5 kg/t rudy. Przy zawartości 0.013% U 3 O 8 w rudzie, energia chemikaliów na 1 tonę tlenku uranu wyniesie 0,872 TJ(t)/t(U). Rocznie potrzeba więc chemikaliów zawierających energię TJ(t)/a. W sumie pełny wkład energii potrzebnej do wydobywania i oczyszczania uranu w Trekkopje wynosi rocznie Elektryczność + paliwo diesla + materiały wybuchowe + chemikalia = 1040 TJ/a (el) + ( ) TJ(t)/a, a przy uŝyciu współczynnika przeliczeniowego 3 dla otrzymania energii cieplnej z energii elektrycznej, pełny wkład energii to 8792 TJ(t)/a Energia potrzebna na tonę uranu wyniesie więc 8792 TJ(t)/a / 4884 t(u)/y = 1.8 TJ(t)/t(U) Jeśli przyjmiemy, Ŝe nakład energii elektrycznej i cieplnej na rekultywację kopalni będzie równy nakładowi energii elektrycznej na utrzymanie kopalni w ruchu i energii w paliwie do silników diesla potrzebnym na przewiezienie składy płonnej z powrotem do kopalni, to otrzymamy dodatkową energię potrzebną na rekultywację w wysokości 0,7 TJ(t)/t(U). Razem cała energia na jednostkę masy uranu potrzebna na wydobycie, oczyszczenie uranu i rekultywację kopalni wyniesie 2,5 TJ(t)/t(U) 6
7 A więc stosunek energii potrzebnej do wydobycia i oczyszczenia uranu i rekultywacji kopalni przy średniej jego zawartości w rudzie 0,0126% do energii uzyskiwanej w EJ wyniesie w kopalni Trekkopje 2,5/478 = 0,52%. Innymi słowy, energia otrzymywana z rozszczepienia uranu jest 190 razy większa od energii potrzebnej na jego wydobycie i oczyszczenie, łącznie z rekultywacją kopalni! Natomiast według zaleŝności podawanych przez SLS na samo wydobycie i oczyszczenie rudy potrzeba 29,3 TJ/(U), a łącznie z rekultywacją kopalni potrzeba będzie TJ(t)/tU. Sprawdźmy, czy SLS mają rację. Gdyby uzyskanie jednej tony U 3 O 8 z rudy ubogiej (0,013% U3O8) rzeczywiście wymagało 29,3 TJ/t(U), to przy wydajności kopalni Trekkopje, której roczne wydobycie uranu wynosi 4884 t(u)/rok, trzeba byłoby zuŝyć energię 29,3 TJ(t)/t(U) x 4884 t(u) = 143 PJ(t). Ale całe zuŝycie energii elektrycznej w Namibii ze wszystkimi kopalniami uranu i innych minerałów wynosi 9.97 PJ [14], a całkowite zuŝycie energii elektrycznej i cieplnej (ropa naftowa i jej przetwory) na cały kraj = 59,7 PJ(t) [14] Postulowane przez SLS zuŝycie energii dla jednej kopalni uranu jest więc 2,5-krotnie większe niŝ rzeczywiste zuŝycie energii dla całego kraju! A w tym kraju są przecieŝ i inne kopalnie uranu, np. Rossing, o większej mocy produkcyjnej. Zresztą przemysł wydobywczy uranu daje tylko około 12% dochodu narodowego Namibii. Oczywiste jest, Ŝe tak wielkie zuŝycie energii w kopalni Trekkopje byłoby niemoŝliwe do ukrycia i zresztą byłoby fizyczną niemoŝliwością. Porównanie graficzne twierdzeń SLS z rzeczywistością pokazano na rys. 4. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe SLS podawali wielkość potrzebnej energii jako sumę energii cieplnej i elektrycznej dodawanej bezpośrednio bez uwzględnienia, Ŝe energia elektryczna jest zwykle mnoŝona przez 3 by uzyskać równowaŝną energię cieplną. Natomiast wielkość energii dla kopalni Trekkopje obliczona przez autora i pokazana na rysunku 4 jako Dane realne uwzględnia wszystkie rodzaje energii i przelicznik E= E(t) + 3 E(el). Mimo to, wynosi ona 2,48 TJ/tU i jest 50 razy niŝsza od liczb podawanych przez SLS. Kopalnia Trekkopje nie jest bynajmniej wyjątkiem, w przypadku innych kopalni np. Rossing twierdzenia SLS są równieŝ dalekie od rzeczywistości. Mimo to, są one bezkrytycznie powtarzane. Hałaśliwej propagandzie fundacji Greenpeace wcale nie przeszkadza fakt, Ŝe kopalnie wydobywające uran z rudy bardzo ubogiej są bardzo opłacalne i finansowo, i energetycznie. Twierdzenie, Ŝe z rudy ubogiej nie moŝna otrzymać energii netto jest wciąŝ na nowo głoszone. Sprawa ta jest waŝna dla Polski, która ma zasoby ubogiej rudy uranowej. RównieŜ istotne jest dla nas, czy moŝemy otrzymywać uran jako produkt uboczny przy wydobyciu miedzi. 7
8 Porownanie twierdzen SLS z danymi realnymi % 154 TJt/tU Energia TJ/tU Suma energii cieplnej i elektrycznej wg twierdzen SLS Wg SLS 5.00 Razem Rekultywacja Wydobycie i oczyszczenie uranu Dane dla kopalni Trekkopje Razem z rekultywacja 2,4 TJt/tU Wydobycie i oczyszczenie 1.76 TJ/tU przy G = 0,0126% Krzywe wg SLS Zawartosc U3O8 w rudzie, G% 0.01 SLS Ch.D 98.7 TJt/tU 55.4 TJ/tu Dane realne Razem 2,4 TJ/tU XWyd + ocz 1,76 TJt/tU Rys. 4. Zapotrzebowania na energię dla wydobycia uranu z rudy ubogiej jest dziesiątki razy niŝsze od danych według twierdzeń SLS. Produkcja uranu jako produktu ubocznego Wobec tego, Ŝe znaczna część uranu jest produkowana jako produkt uboczny w kopalniach wydobywających inne minerały, a w przyszłości oczekujemy wydobywania uranu ze złóŝ fosfatu, warto zaznajomić się teŝ z informacjami podawanymi w deklaracjach wpływu na środowisko dla EJ Torness i EJ Forsmark odnośnie kosztów energetycznych wydobywania uranu w kopalni Olympic Dam. W kopalni Olympic Dam w Południowej Australii wykorzystuje się rudę o niskiej zawartości uranu (0.05% wagowych). Szczegółowy i zweryfikowany przez niezaleŝny audyt opis wpływu kopalni Olympic Dam na środowisko jest dostępny w internecie [15]. Podane jest takŝe krótkie zestawienie wkładów energetycznych [16]. Ze względu na znaczenie tych danych dla Polski,. podamy je poniŝej. Zasoby kopalni obejmują 374 miliony ton rudy zawierającej 2,1 % Cu, od 0,04% do 0.07% U 3 O 8 [17] i 8
9 91,700 uncji złota. Kopalnia zuŝywa dziennie 30 tys. m 3 wody [18], przesyłanej rurociągami ze źródeł wody artezyjskiej oddalonych o 200 km. Wydobycie roczne wynosi 2104 tys ton miedzi i 3963 tony uranu, ponadto złoto i srebro. Dzięki zainstalowaniu dwóch kolumn pulsacyjnych współczynnik uzysku uranu z roztworu podniesiono z 90% do 97%. Dane te wykazują, Ŝe kopalnia Olympic Dam dostarcza dostatecznie duŝo uranu, by utrzymać w ruchu 24 EJ o mocy 1000 MWe kaŝda, wytwarzające łącznie 620 PJ(t). Cała energia zuŝywana rocznie przez kopalnię jest równowaŝna 0,22 GWlat = 6.8 PJ. Zysk energetyczny jest ponad 90-krotny. Ale koszty energetyczne kopalni Olympic Dam obejmują takŝe energię potrzebną do wydobycia i wytopu ogromnych ilości miedzi, stanowiącej główny produkt kopalni. Gdyby przyjąć z wielkim zawyŝeniem, Ŝe cała energia jest zuŝywana tylko na uzyskanie uranu, to nakłady energii wyniosłyby 6.8 PJ/3963 t(u) = 1.71 TJ(t)/t(U). W rzeczywistości, w kopalni Olympic Dam uran uzyskuje się jako produkt uboczny, a głównym produktem wydobycia jest miedź. Raport ISA (2006) [19] cytuje wyniki własnych obliczeń kopalni Olympic Dam opartych na podziale strumieni energii, według których potrzeba GJ energii na kaŝdą tonę rudy uranowej, którą kompletnie przetwarzamy (od wydobycia do produktu finalnego). Odpowiada to energii 0.012/0.7/0.848 = 20 GJ/tU = 0.02 TJ/tU dla rudy uranowej o zawartości uranu 0.07% (zidentyfikowane rezerwy rudy), lub TJ/tU dla rudy o zawartości 0.04% U (całkowite zasoby). Natomiast zastosowanie wzoru podanego w pracy SLS [6, rozdz. 2] dałoby dla rudy miękkiej lub twardej o zawartości 0.07% U 3 O 8 intensywność energii odpowiednio 4.4 TJ/tU lub 10.6 TJ/tU. Przy rudzie 0.04% intensywność energii wyniosłaby odpowiednio dla miękkiej i twardej rudy 8.2 GJ/kgU i 19.5 GJ/kgU. Jak widać, w przypadku Olympic Dam wzory podane przez SLS prowadzą do wyników wielokrotnie wyŝszych niŝ dane rzeczywiste. Przy uŝyciu wzorów podanych przez SLS otrzymuje się ilość energii potrzebną do uzyskania uranu z kopalni Olympic Dam produkującej około 4000 ton uranu rocznie równą produkcji dwóch elektrowni o mocy 1000 MWe pracujących przez cały rok. Jest to więcej, niŝ cała energia produkowana w Południowej Australii i około 10 razy więcej niŝ cała energia rzeczywiście zmierzona przez kopalnię. Nakłady energii w kopalni Olympic Dam są sumą energii potrzebnej do wydobycia wszystkich minerałów, a więc nie tylko uranu, ale i miedzi, złota i innych. Jest to więc górna granica energii, jaką moŝna przypisać wydobyciu uranu. Tak więc moŝna stwierdzić, Ŝe nakłady energetyczne nawet przy bardzo ubogiej rudzie uranowej dają 50-krotny zysk energetyczny. Ruda o zawartości uranu poniŝej 0,01% U 3 O 8 nadaje się do wykorzystania nawet zakładając nierealistycznie, Ŝe w ciągu 50 lat nie nastąpi Ŝaden postęp techniczny w metodach wydobycia i oczyszczania rudy. Wniosek: bilans energetyczny cyklu jądrowego jest bardzo korzystny, a wydobycie uranu z rudy ubogiej jest i będzie opłacalne. Twierdzenia organizacji antynuklearnych o rzekomo groŝącym braku uranu są sprzeczne z rzeczywistością. Opierają się one na stosowaniu przestarzałych danych i uproszczonych wzorach 9
10 obarchzonych zasadniczymi błędami. Krytykę i wyjaśnienie błędów w tych ocenach przedstawił w końcu 2008 roku prof. Prasser [20], a wcześniej zwracali na nie uwagę inni naukowcy [7, 8] i sam autor tego artykułu [21]. Przy zastosowaniu poprawnych współczynników i wzorów okazuje się, Ŝe ani brak uranu ani bilans energetyczny przy wydobyciu i oczyszczeniu rudy nie będą problemem dla energetyki jądrowej w przewidywalnej przyszłości. W Polsce mamy teŝ zasoby ubogiej rudy uranowej, o zawartości U3O8 w granicach od 0,023 % w Wambierzycach do 0,11 % w Okrzeszynie, w niecce Wałbrzyskiej. W Polsce takŝe moŝliwy jest odzysk uranu występującego jako domieszka do pokładów miedzi w rejonie Lubin-Sieroszowice. Zawartość uranu w rudzie wynosi tam ~ 60 ppm, przy zawartości miedzi 2%. Całkowite zasoby rudy to 2400 mln ton, miedzi 48 mln ton, a uranu ton. Stanowi to ekwiwalent ~ 900 GWe-lat, które moŝna uzyskać z tych zasobów w elektrowniach jądrowych, przy wkładzie energii mniejszym niŝ 5% energii uzyskiwanej w tych elektrowniach. Dodatkową zaletą byłaby redukcja radioaktywności w odpadach z oczyszczania miedzi. Obecna roczna produkcja w zagłębiu Lubin Sieroszowice wynosi ~ ton Cu, a ilość uranu zrzucana na hałdy to ~ t/a. Stanowi to rocznie ekwiwalent paliwa dla 10 elektrowni jądrowych, o łącznej mocy MWe [22]. W skali całej Polski łączne zasoby rozpoznane i prawdopodobne to około ton uranu naturalnego, a więc dość dla kaŝdego przewidywalnego programu nuklearnego w naszym kraju. W chwili obecnej, wydobycie tego uranu byłoby nieopłacalne, bo tańszy uran moŝemy kupić z wielu krajów, np. z Australii, Kanady czy Namibii, ale w dyskusji aspektów strategicznych warto zdawać sobie sprawę, Ŝe Polska moŝe mieć własny uran. Literatura [1] EDF Budowa pierwszego reaktora EPR we Francji we Flamanville, EDF dossier prasowe, luty [2] Strupczewski A. Program rozwoju energetyki jądrowej w Polsce a zaopatrzenie w paliwa rozszczepialne z zasobów krajowych, XXIII Konferencja Zagadnienia surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Dylematy polskiej polityki energetycznej, Zakopane, [3] Uranium 2005: Resources, Production and Demand, OECD/IAEA, NEA No 6098, Paris [4] IAEA 2008: Climate change and nuclear power 2008, Vienna, International Atomic Energy Agency, p. 29. [5] Deffeyes & MacGregor, 1980 World Uranium resources Scientific American, Vol 242, No. 1, January 1980, pp
11 [6] Storm van Leeuwen J. W. and Smith P., Nuclear Power: the Energy Balance. Updates Retrieved from [7] Dones R., Critical note on the estimation by Storm van Leeuwen J. W. and Smith P. of the energy uses and corresponding CO2 emissions from the complete nuclear energy chain, PSI, [8] Sevior M., Sevior M., [9] World Nuclear Association: Energy analysis of power systems. Information Paper 11, London, UK, 2006, [10] J. W. Storm van Leeuwen, Energy from Uranium, Report of Oxford Research Group, July [11] Turgis Consulting (Pty) Ltd: Report of the Environmental and Social Impact Assessment, Trekkopje Uranium Project, Erongo Region, Draft for Public Review November 2007, Namibia. [12] Trekkopje, chapter 11, App A4. [13] Storm van Leeuwen J. W., Nuclear power the energy balance, Uranium, October [14] Nambia Energy Consumption [15] [16] [17] [18] [19] The University of Sidney, Life-Cycle Energy Balance and Greenhouse Gas Emissions of Nuclear Energy in Australia, Nov [20] Prasser H. M., Are the sources of uranium big enough for the nuclear energy industry? In: NUCLEAR ENERGY IN POLAND: Opportunity or necessity? Oct , 2008, Warszawa, Poland. [21] Strupczewski A., Energetyka jądrowa na ile wystarczy uranu? Seminarium Sekcji Energetyki Jądrowej SEP Warszawa, 12 luty [22] Uranium 2007: Resources, Production and Demand, A Joint Report by the OECD Nuclear Energy Agency and the International Atomic Energy Agency OECD, Paris, 2008, cytowane w pracy (Sevior M, 11
Do dyskusji. Uranu wystarczy dla polskich elektrowni jądrowych. Prof. dr inż. A. Strupczewski Narodowe Centrum Badań Jądrowych
Do dyskusji Uranu wystarczy dla polskich elektrowni jądrowych Prof. dr inż. A. Strupczewski Narodowe Centrum Badań Jądrowych Plany rozwoju energetyki jądrowej w Polsce Postulat: zbudować 2 EJ po 3 000
Bardziej szczegółowoGospodarka wypalonym paliwem jądrowym analiza opcji dla energetyki jądrowej w Polsce
Gospodarka wypalonym paliwem jądrowym analiza opcji dla energetyki jądrowej w Polsce Stefan Chwaszczewski Program energetyki jądrowej w Polsce: Zainstalowana moc: 6 000 MWe; Współczynnik wykorzystania
Bardziej szczegółowoEnergia jądrowa jako element zrównoważonego rozwoju naszej cywilizacji
Konferencja ENERGIA I CZYSTE TECHNOLOGIE Politechnika Warszawska, 12 marca 2009 roku Energia jądrowa jako element zrównoważonego rozwoju naszej cywilizacji Doc. dr inż. A. Strupczewski Stowarzyszenie Ekologów
Bardziej szczegółowoEnergetyka Jądrowa. Wykład 10 5 maja 2015. Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.
Energetyka Jądrowa Wykład 10 5 maja 2015 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Reaktor ATMEA 1 Reaktor ten będzie oferowany przez spółkę
Bardziej szczegółowo3. Rezerwy i zasoby kopalnych surowców energetycznych
3. Rezerwy i zasoby kopalnych surowców energetycznych Soliński J.: Światowe rezerwy surowców energetycznych na podstawie przeglądu przedstawionego podczas 18. Kongresu Energetycznego. Energetyka, nr 2,
Bardziej szczegółowoCYKL PALIWOWY: OTWARTY CZY ZAMKNIĘTY CZY TO WYSTARCZY?
CYKL PALIWOWY: OTWARTY CZY ZAMKNIĘTY CZY TO WYSTARCZY? Stefan Chwaszczewski Instytut Energii Atomowej POLATOM W obecnie eksploatowanych reaktorach energetycznych, w procesach rozszczepienia jądrowego wykorzystywane
Bardziej szczegółowoZa 12 lat w Polsce zabraknie prądu. Arkadiusz Droździel
Za 12 lat w Polsce zabraknie prądu Arkadiusz Droździel Po 2020 roku zapotrzebowanie na energię elektryczną przekroczy jej produkcję, a juŝ około 2030 roku Polska będzie zmuszona do importu 30 proc. potrzebnej
Bardziej szczegółowoA wydawałoby się, że podstawą są wiatraki... Niemcy idą "w słońce"
A wydawałoby się, że podstawą są wiatraki... Niemcy idą "w słońce" Autor: Jacek Balcewicz ("Energia Gigawat" - nr 10-11/2014) Niemcy są uważane za trzecią gospodarkę świata i pierwszą gospodarkę Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoEnergetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego
Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na
Bardziej szczegółowoW niedługim czasie polski rząd będzie musiał podjąć
Uran jako szansa na zmniejszenie zależności od dostaw innych surowców energetycznych Marcin Tatarzyński W niedługim czasie polski rząd będzie musiał podjąć strategiczną decyzję w sprawie ewentualnej budowy
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE 2015. Konferencja: WĘGIEL TANIA ENERGIA I MIEJSCA PRACY.
Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego KATOWICE 2015 Konferencja: WĘGIEL TANIA ENERGIA I MIEJSCA PRACY Wprowadzenie Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa Produkcja
Bardziej szczegółowoKoszty energetyki jądrowej
Energetyka jądrowa i odnawialne źródła energii w świetle zrównoważonego rozwoju Koszty energetyki jądrowej Dr inż. A. Strupczewski Wiceprezes Stowarzyszenia Ekologów na Rzecz Energii Nuklearnej SEREN Warszawa,
Bardziej szczegółowoCzym fascynuje, a czym niepokoi energetyka jądrowa?
Czym fascynuje, a czym niepokoi energetyka jądrowa? Kohabitacja. Rola gazu w rozwoju gospodarki niskoemisyjnej Ludwik Pieńkowski Środowiskowe Laboratorium CięŜkich Jonów Uniwersytet Warszawski Fascynacja
Bardziej szczegółowoPRODUKCJA I ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJACH AMERYKI. Kasia Potrykus Klasa II Gdynia 2014r.
PRODUKCJA I ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJACH AMERYKI. Kasia Potrykus Klasa II Gdynia 2014r. Ameryka Północna http://www.travelplanet.pl/przewodnik/ameryka-polnocna-i-srodkowa/ Ameryka Południowa
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY INWESTYCYJNE SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH
ZYGMUNT MACIEJEWSKI Prof. Politechniki Radomskiej POTRZEBY INWESTYCYJNE SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH Warszawa 31 marca 2010 r. KRAJOWA SIEĆ PRZESYŁOWA DŁUGOŚCI LINII NAPOWIETRZNYCH: 750 kv 114 km; 400 kv
Bardziej szczegółowoPolski węgiel dla potrzeb gospodarki w Polsce
Polski węgiel dla potrzeb gospodarki w Polsce Zmiany w miksie energetycznym Unii Europejskiej Unia Europejska 1990 stałe paliwa 2017 paliwo jądrowe 26% 20% paliwo jądrowe 31% stałe paliwa 39% Unia Europejska
Bardziej szczegółowoProdukcja bioetanolu w Polsce i na świecie stan obecny i przyszłość
Produkcja bioetanolu w Polsce i na świecie stan obecny i przyszłość Gorzelnie rolnicze w Polsce w zdecydowanej większości nastawione są na produkcję spirytusu surowego na potrzeby przemysłu paliwowego.
Bardziej szczegółowoWPŁYW ENERGETYKI JĄDROWEJ NA BILANS ENERGETYCZNY I JEJ ROLA W REDUKCJI EMISJI CO 2. Andrzej Strupczewski Instytut Energii Atomowej, POLATOM
WPŁYW ENERGETYKI JĄDROWEJ NA BILANS ENERGETYCZNY I JEJ ROLA W REDUKCJI EMISJI CO 2 Andrzej Strupczewski Instytut Energii Atomowej, POLATOM 1. ZAŁOśENIA METODOLOGICZNE - ANALIZA W CAŁYM CYKLU śycia 1.1.
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
27.12.217 Polska energetyka 25 4 scenariusze Andrzej Rubczyński Cel analizy Ekonomiczne, społeczne i środowiskowe skutki realizacji 4 różnych scenariuszy rozwoju polskiej energetyki. Wpływ na bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoŁukasz Kuźniarski Instytut Energii Atomowej POLATOM
ENERGETYKA JĄDROWA W SIECI STRONY INTERNETOWE INSTYTUTU ENERGII ATOMOWEJ POLATOM Łukasz Kuźniarski Instytut Energii Atomowej POLATOM 1. ENERGETYKA JĄDROWA PYTANIA I ODPOWIEDZI (PODSTRONA SERWISU INTERNETOWEGO
Bardziej szczegółowoCzy moŝna ograniczyć emisję CO2? Autor: Krzysztof Bratek Kraków 2008.12.11 Aktualizacja na 16.12.2008
Czy moŝna ograniczyć emisję CO2? Autor: Krzysztof Bratek Kraków 2008.12.11 Aktualizacja na 16.12.2008 1 Energia, a CO2 Zapotrzebowanie na energie na świecie wzrasta w tempie ok. 1,8%/rok; czemu towarzyszy
Bardziej szczegółowoZapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r.
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Zapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r. Ogólnopolska Konferencja
Bardziej szczegółowoPROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ
PROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ Kraje dynamicznie rozwijające produkcję kraje Azji Południowo-wschodniej : Chiny, Indonezja, Indie, Wietnam,. Kraje o niewielkim wzroście i o stabilnej produkcji USA, RPA,
Bardziej szczegółowoEnergetyka Jądrowa. Wykład 9 9 maja Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów
Energetyka Jądrowa Wykład 9 9 maja 2017 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Reaktor ATMEA 1 Reaktor ten będzie oferowany przez spółkę
Bardziej szczegółowoPROGRAM POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ - DLACZEGO NIE!
PROGRAM POLSKIEJ ENERGETYKI JĄDROWEJ - DLACZEGO NIE! Dorota SMAKULSKA, Emilia BALANT Politechnika Wrocławska Wielu z nas zapewne słyszy o nim pierwszy, zastanawia się co to jest i jak wpłynie na życie
Bardziej szczegółowoEnergia chińskiego smoka. Próba zdefiniowania chińskiej polityki energetycznej. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW
Energia chińskiego smoka. Próba zdefiniowania chińskiej polityki energetycznej. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW Definiowanie polityki Polityka (z gr. poly mnogość, różnorodność; gr. polis państwo-miasto;
Bardziej szczegółowoCo należy wiedzieć o energetyce jądrowej
Co należy wiedzieć o energetyce jądrowej Autor: prof. dr hab. Anna Marzec ( Czysta Energia nr 7-8/2011) Na świecie produkuje się energię jądrową w 442 instalacjach działających w 30 krajach 1. Ich sumaryczna
Bardziej szczegółowoGdy skończą się kopaliny nie będziemy mieć wyboru... Energia z wody
Gdy skończą się kopaliny nie będziemy mieć wyboru... Energia z wody Autor: Marek Łukasz Michalski, Politechnika Krakowska ( Energia Gigawat nr 8/2006) W XX wieku zaludnienie naszej planety wzrosło trzykrotnie,
Bardziej szczegółowoAnaliza systemowa gospodarki energetycznej Polski
Analiza systemowa gospodarki energetycznej Polski System (gr. σύστηµα systema rzecz złoŝona) - jakikolwiek obiekt fizyczny lub abstrakcyjny, w którym moŝna wyróŝnić jakieś wzajemnie powiązane dla obserwatora
Bardziej szczegółowoScenariusz zaopatrzenia Polski w czyste nośniki energii w perspektywie długookresowej
Scenariusz zaopatrzenia Polski w czyste nośniki energii w perspektywie długookresowej Wprowadzenie i prezentacja wyników do dalszej dyskusji Grzegorz Wiśniewski Instytut Energetyki Odnawialnej (EC BREC
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
Warszawa 2017.09.22 Polska energetyka 2050 4 scenariusze Andrzej Rubczyński Zakres i cel analizy Polska energetyka 2050. 4 scenariusze. Scenariusz węglowy Scenariusz zdywersyfikowany z energią jądrową
Bardziej szczegółowoSystem handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Polski, Czech i Niemiec
System handlu emisjami a dywersyfikacja źródeł energii jako wyzwanie dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Porównanie strategii i doświadczeń Polski, Czech i Niemiec mgr Łukasz Nadolny Uniwersytet
Bardziej szczegółowoDo dyskusji. Czy potrafimy unieszkodliwiać odpady radioaktywne? Prof. dr inż. A. Strupczewski Narodowe Centrum Badań Jądrowych
Do dyskusji Czy potrafimy unieszkodliwiać odpady radioaktywne? Prof. dr inż. A. Strupczewski Narodowe Centrum Badań Jądrowych A.Strupczewski@cyf.gov.pl Układ barier izolujących paliwo wypalone w szwedzkim
Bardziej szczegółowoZużycie Biomasy w Energetyce. Stan obecny i perspektywy
Zużycie Biomasy w Energetyce Stan obecny i perspektywy Plan prezentacji Produkcja odnawialnej energii elektrycznej w Polsce. Produkcja odnawialnej energii elektrycznej w energetyce zawodowej i przemysłowej.
Bardziej szczegółowoPolska energetyka scenariusze
Warszawa 10.10.2017 Polska energetyka 2050 4 scenariusze Dr Joanna Maćkowiak Pandera O nas Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej,
Bardziej szczegółowoKoszt budowy i eksploatacji elektrowni i elektrociepłowni wykorzystujących biomasę
Koszt budowy i eksploatacji elektrowni i elektrociepłowni wykorzystujących biomasę Autor: Marek Łukasz Michalski, Politechnika Krakowska ( Energia Gigawat grudzień 26) Światowe zasoby biomasy są obecnie
Bardziej szczegółowoRynek surowców strategicznych w Unii Europejskiej na przykładzie węgla kamiennego.
Rynek surowców strategicznych w Unii Europejskiej na przykładzie węgla kamiennego. dr Tomasz Heryszek Uniwersytet Śląski w Katowicach Wiceprezes Zarządu ds. Handlowych WĘGLOKOKS S.A. Unia Europejska (EU-28)
Bardziej szczegółowoPrawda o transformacji energetycznej w Niemczech Energiewende
Dr inż. Andrzej Strupczewski, prof. NCBJ 12.09.2018 Prawda o transformacji energetycznej w Niemczech Energiewende https://www.cire.pl/item,168580,13,0,0,0,0,0,prawda-o-transformacji-energetycznej-w-niemczechenergiewende.html
Bardziej szczegółowoDobre praktyki w ciepłownicze. Wnioski dla Polski
Warszawa 2019.01.23 Dobre praktyki w ciepłownicze. Wnioski dla Polski Andrzej Rubczyński Projekt Czyste ciepło Cel: Transformacja obszaru zaopatrzenia w ciepło poprawa jakości powietrza i ochrona klimatu
Bardziej szczegółowo1. Stan istniejący. Rys. nr 1 - agregat firmy VIESSMAN typ FG 114
1. Stan istniejący. Obecnie na terenie Oczyszczalni ścieków w Żywcu pracują dwa agregaty prądotwórcze tj. agregat firmy VIESSMAN typ FG 114 o mocy znamionowej 114 kw energii elektrycznej i 186 kw energii
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO 2013 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I BARDZO DOBRE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH
Bogdanka, 20 marca 2014 KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO 2013 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I BARDZO DOBRE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH Grupa Kapitałowa Lubelskiego Węgla BOGDANKA,
Bardziej szczegółowoKONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA NA RYNKU SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA NA RYNKU SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH Dr inż. LEON KURCZABINSKI Katowice, czerwiec, 2013 POZYCJA WĘGLA NA KRAJOWYM RYNKU ENERGII WĘGIEL = NIEZALEŻNO NOŚC ENERGETYCZNA ZALEŻNO
Bardziej szczegółowoEnergetyka Jądrowa. źródło: Wszystko o energetyce jądrowej, AREVA
Energetyka Jądrowa Wykład 5 28 marca 2017 źródło: Wszystko o energetyce jądrowej, AREVA Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Kiedy efektywne
Bardziej szczegółowoRozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce perspektywy i ocena wpływu na lokalną gospodarkę
Rozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce perspektywy i ocena wpływu na lokalną gospodarkę 27 lutego 207 r. POUFNE I PRAWNIE ZASTRZEŻONE Korzystanie bez zgody zabronione McKinsey jest największą firmą
Bardziej szczegółowoWPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH
Górnictwo i Geoinżynieria Rok 35 Zeszyt 3 2011 Andrzej Patrycy* WPŁYW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ŹRÓDŁACH OPALANYCH WĘGLEM BRUNATNYM NA STABILIZACJĘ CENY ENERGII DLA ODBIORCÓW KOŃCOWYCH 1. Węgiel
Bardziej szczegółowoZagadnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej
Zagadnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej Stabilizacja sieci - bezpieczeństwo energetyczne metropolii - debata Redakcja Polityki, ul. Słupecka 6, Warszawa 29.09.2011r. 2 Zagadnienia bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoBudowa EJ dźwignią rozwoju polskiego przemysłu
Dr inż. Andrzej Strupczewski, prof. nadzw. NCBJ Budowa EJ dźwignią rozwoju polskiego przemysłu Zorganizowana przez Ministerstwo Energii konferencja Promieniujemy na całą gospodarkę Polski przemysł dla
Bardziej szczegółowoBudujemy wartość i bezpieczną przyszłość Gospodarka ubocznymi produktami spalania w PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A.
Budujemy wartość i bezpieczną przyszłość Gospodarka ubocznymi produktami spalania w PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna Struktura organizacyjna
Bardziej szczegółowoZielona Energia czyli Rola nauki w rozwiązywaniu zagrożeń cywilizacyjnych
Zielona Energia czyli Rola nauki w rozwiązywaniu zagrożeń cywilizacyjnych Największe zagrożenia dla naszej cywilizacji: 1) Deficyt energii (elektrycznej) 2) Brak czystej wody 3) Brak żywności 4) Jakość
Bardziej szczegółowoWpływ energetyki wiatrowej na gospodarkę piec powodów dla których warto inwestować w energetykę wiatrową
Wpływ energetyki wiatrowej na gospodarkę piec powodów dla których warto inwestować w energetykę wiatrową Prezentacja Ernst & Young oraz Tundra Advisory Wstęp Zapomnijmy na chwile o efekcie ekologicznym,
Bardziej szczegółowoFortum koncern wspierający realizację lokalnej, zrównowaŝonej polityki energetycznej.
Fortum koncern wspierający realizację lokalnej, zrównowaŝonej polityki energetycznej. Fortum wiodący partner energetyczny działa w 12 krajach, głównie na obszarze krajów skandynawskich, nadbałtyckich,
Bardziej szczegółowoŚwiatowe rezerwy surowców energetycznych. Autor: Dr Jan Soliński. ( Energetyka luty 2008)
Światowe rezerwy surowców energetycznych Autor: Dr Jan Soliński ( Energetyka luty 2008) WaŜnym elementem działalności Światowej Rady Energetycznej (ŚRE) są przeglądy i oceny światowych rezerw surowców
Bardziej szczegółowoElektroenergetyka polska Stan po trzech kwartałach - wyniki i wyzwania 1)
Elektroenergetyka polska 2007. Stan po trzech kwartałach - wyniki i wyzwania 1) Autor: Herbert Leopold Gabryś ( Energetyka grudzień 2007) Znamienny dla podmiotów gospodarczych polskiej elektroenergetyki
Bardziej szczegółowoCzłowiek energia środowisko. Zrównoważona przyszłość Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej finansowanego ze środków
Janina Kawałczewska Zadanie realizowane w ramach projektu: Człowiek energia środowisko. Zrównoważona przyszłość Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo energetyczne Europy w perspektywie globalnej
Akademia Finansów Polskie Towarzystwo Współpracy z Klubem Rzymskim Bezpieczeństwo energetyczne Europy w perspektywie globalnej dr Konrad Prandecki kprand@interia.pl Plan wystąpienia Znaczenie energii we
Bardziej szczegółowoEnergetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa
Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa Wykład 10-11.XII.2018 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/ Energetyka Jądrowa 11.XII.2018
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE
PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA GAZU ZIEMNEGO DO PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Paweł Bućko Konferencja Rynek Gazu 2015, Nałęczów, 22-24 czerwca 2015 r. Plan prezentacji KATEDRA ELEKTROENERGETYKI Stan
Bardziej szczegółowoStrategia Energetyczna KGHM do roku 2030 Rada Naukowo-Przemysłowa INSTYTUT AUTOSTRADA TECHNOLOGII I INNOWACJI
Strategia Energetyczna KGHM do roku 2030 Rada Naukowo-Przemysłowa INSTYTUT AUTOSTRADA TECHNOLOGII I INNOWACJI Maciej Majchrowicz Centrum Analiz Strategicznych i Bazy Zasobowej 15 lipca, Wrocław Agenda
Bardziej szczegółowoFOTOOGNIWA SŁONECZNE. Rys. 1 Moduł fotowoltaiczny cienkowarstwowy CIS firmy Sulfurcell typu STP SCG 50 HV (Powierzchnia ok.
FOTOOGNIWA SŁONECZNE Nasz ośrodek wyposaŝony jest w dwa typy fotoogniw fotowoltaicznych moduł fotowoltaiczny monokrystaliczny firmy Suntech Power typu STP 180S 24/AC (przedstawiony na Rys. 1) oraz moduł
Bardziej szczegółowoPerspektywy energetyki jądrowej j Polsce Procesy inwestycyjne Tomasz Jackowski Departament Energetyki Ministerstwo Gospodarki
Perspektywy energetyki jądrowej j w Polsce Procesy inwestycyjne 18.09.2008 Tomasz Jackowski Departament Energetyki Ministerstwo Gospodarki T. J., Min.Gosp., 18 września 2008 1 35000 30000 25000 20000 15000
Bardziej szczegółowoPrzedsięwzięcia rozwojowe Elektrowni Rybnik S.A. 21 listopad 2008
Przedsięwzięcia rozwojowe Elektrowni Rybnik S.A. 21 listopad 2008 Grupa EDF EDF na świecie Brazylia Chiny Wybrzeże Kości Słoniowej Japonia Laos Mali Maroko Południowa Afryka Tajlandia Zjednoczone Emiraty
Bardziej szczegółowo04. Bilans potrzeb grzewczych
W-551.04 1 /7 04. Bilans potrzeb grzewczych W-551.04 2 /7 Spis treści: 4.1 Bilans potrzeb grzewczych i sposobu ich pokrycia... 3 4.2 Struktura paliwowa pokrycia potrzeb cieplnych... 4 4.3 Gęstość cieplna
Bardziej szczegółowoPROGRAM ROZWOJU ENERGETYKI W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM DO ROKU 2025
PROGRAM ROZWOJU ENERGETYKI W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM DO ROKU 2025 z uwzględnieniem źródeł odnawialnych Poznań,, 22.05.2012 2012-05-31 1 Dokumenty Strategiczne Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego (obowiązuje
Bardziej szczegółowoMechanizmy rynkowe Rynek Mocy Rozwiązanie dla Polski Polski Komitet Światowej Rady Energetycznej Warszawa, r
Mechanizmy rynkowe 1 Rynek Mocy Rozwiązanie dla Polski Polski Komitet Światowej Rady Energetycznej Warszawa, 29.10.2014r W. Łyżwa, B. Olek, M. Wierzbowski, W. Mielczarski Instytut Elektroenergetyki, Politechnika
Bardziej szczegółowoSiedziba: Wiedeń Organ naczelny: Konferencja OPEC Organ wykonawczy: Rada Gubernatorów i Komisja Ekonomiczna oraz Sekretariat
Kartel umowa państw posiadających decydujący wpływ w tej samej lub podobnej branży, mająca na celu kontrolę nad rynkiem i jego regulację (ceny, podaży, popytu). Nie jest to oddzielna instytucja. OPEC (Organization
Bardziej szczegółowoKOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI
KOGENERACJA ENERGII CIEPLNEJ I ELEKTRYCZNEJ W INSTALACJACH ŚREDNIEJ WIELKOŚCI Autor: Opiekun referatu: Hankus Marcin dr inŝ. T. Pająk Kogeneracja czyli wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu
Bardziej szczegółowoPrognoza kosztów energii elektrycznej w perspektywie 2030 i opłacalność inwestycji w paliwa kopalne i w OZE
Debata Scenariusz cen energii elektrycznej do 2030 roku - wpływ wzrostu cen i taryf energii elektrycznej na opłacalność inwestycji w OZE Targi RE-energy Expo, Warszawa, 11 października 2018 roku Prognoza
Bardziej szczegółowoODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII. Filip Żwawiak
ODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Filip Żwawiak WARTO WIEDZIEĆ 1. Co to jest energetyka? 2. Jakie są konwencjonalne (nieodnawialne) źródła energii? 3. Jak dzielimy alternatywne (odnawialne ) źródła
Bardziej szczegółowoAdam Narkiewicz Makroekonomia I. Temat 1: Rachunek dochodu narodowego. Ruch okręŝny jest podstawowym modelem działania gospodarki:
Adam Narkiewicz Makroekonomia I Temat 1: Rachunek dochodu narodowego Ruch okręŝny jest podstawowym modelem działania gospodarki: Wewnętrzny pierścień to strumień realny, zewnętrzny to strumień pienięŝny.
Bardziej szczegółowoRozdział 05. Uwarunkowania rozwoju miasta
ZZAAŁŁO śśeenniiaa DDO PPLLAANNUU ZZAAO PPAATTRRZZEENNIIAA W CCIIEEPPŁŁO,,, EENNEERRGIIĘĘ EELLEEKTTRRYYCCZZNNĄĄ II PPAALLIIWAA GAAZZOWEE GMIINNYY SSTTRRZZEELLCCEE OPPOLLSSKIIEE Rozdział 05 Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoJózef Myrczek, Justyna Partyka Bank Spółdzielczy w Katowicach, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej
Józef Myrczek, Justyna Partyka Bank Spółdzielczy w Katowicach, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Analiza wraŝliwości Banków Spółdzielczych na dokapitalizowanie w kontekście wzrostu akcji
Bardziej szczegółowoŚWIAT ENERGETYCZNE WEKTORY ROZWOJU
ŚWIAT ENERGETYCZNE WEKTORY ROZWOJU Autor: Mirosław Gorczyca ( Rynek Energii nr 3/2012) Słowa kluczowe: produkcja i zużycie energii, nośniki energii, regionalne aspekty zużycia energii Streszczenie. Przedstawiono
Bardziej szczegółowoKonsumpcja ropy naftowej per capita w 2015 r. [tony]
ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Konsumpcja ropy naftowej per capita w [tony] 0 0,75 0,75 1,5 1,5 2,25 2,25 3,0 > 3,0 66 ROPA: poszukiwania, wydobycie, sprzedaż Główne kierunki handlu ropą naftową
Bardziej szczegółowoDlaczego warto liczyć pieniądze
Przyświeca nam idea podnoszenia znaczenia Polski i Europy Środkowo-Wschodniej we współczesnym świecie. PEP 2040 - Komentarz Dlaczego warto liczyć pieniądze w energetyce? DOBRZE JUŻ BYŁO Pakiet Zimowy Nowe
Bardziej szczegółowoUwolnij energię z odpadów!
Uwolnij energię z odpadów! Energia-z-Odpadów: Co na wejściu? Co na wyjściu? Energia-z-Odpadów a legislacja europejska 26.11.2009 POLEKO, Poznań dr inŝ. Artur Salamon, ESWET 1 O nas: ESWET (European Suppliers
Bardziej szczegółowoWSPÓŁCZESNE TECHNOLOGIE JĄDROWE W ENERGETYCE 1
Współczesne technologie jądrowe w energetyce 73 WSPÓŁCZESNE TECHNOLOGIE JĄDROWE W ENERGETYCE 1 prof dr hab inż Jacek Marecki / Politechnika Gdańska 1 WPROWADZENIE Do awangardowych dziedzin nauki i techniki,
Bardziej szczegółowoPRIORYTETY ENERGETYCZNE W PROGRAMIE OPERACYJNYM INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO
PRIORYTETY ENERGETYCZNE W PROGRAMIE OPERACYJNYM INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO Strategia Działania dotyczące energetyki są zgodne z załoŝeniami odnowionej Strategii Lizbońskiej UE i Narodowej Strategii Spójności
Bardziej szczegółowoElement budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej Kogeneracji na ziemi elbląskiej
Mgr inŝ. Witold Płatek Stowarzyszenie NiezaleŜnych Wytwórców Energii Skojarzonej / Centrum Elektroniki Stosowanej CES Sp. z o.o. Element budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej
Bardziej szczegółowoWykład 7. Odpady promieniotwórcze (część 1) Opracowała E. Megiel, Wydział Chemii UW
Wykład 7 Odpady promieniotwórcze (część 1) Opracowała E. Megiel, Wydział Chemii UW Definicja i podział odpadów promieniotwórczych Odpadem promieniotwórczym określamy niepotrzebny, zużyty materiał, który
Bardziej szczegółowoCykl paliwowy cd. Reakcja rozszczepienia Zjawisko rozszczepienia (własności) Jądrowy cykl paliwowy cd.
Reakcja rozszczepienia Zjawisko rozszczepienia (własności) Rozkład mas fragmentów rozszczepienia Cykl paliwowy cd. (14 MeV) (eksploatacja paliwa) & Aspekty bezpieczeństwa jądrowego 239 Pu Widmo mas fragmentów
Bardziej szczegółowoProgram polskiej energetyki jądrowej
Program polskiej energetyki jądrowej Autor: Władysław Mielczarski 1 ( Energetyka Cieplna i Zawodowa - 10/2010) W dniu 16 sierpnia 2010 pełnomocnik rządu RP ds. polskiej energetyki jądrowej opublikowała
Bardziej szczegółowoEnergetyka rozproszona w drodze do niskoemisyjnej Polski. Szanse i bariery. Debata online, Warszawa, 28 maja 2014 r.
Energetyka rozproszona w drodze do niskoemisyjnej Polski. Szanse i bariery Debata online, Warszawa, 28 maja 2014 r. Mariusz Wójcik Fundacja na rzecz Zrównoważonej Energetyki Debata ekspercka 28.05.2014
Bardziej szczegółowoKONFERENCJA PRASOWA GDAŃSK, 27 LISTOPADA 2015 R.
KONFERENCJA PRASOWA GDAŃSK, 27 LISTOPADA 2015 R. Projekt pod nazwą System gospodarki odpadami dla metropolii trójmiejskiej współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach
Bardziej szczegółowoBezkrytycznie podchodząc do tej tabeli, możemy stwierdzić, że węgiel jest najtańszym paliwem, ale nie jest to do końca prawdą.
Taryfa dla ciepła Popatrzmy na tabelkę poniżej. Przedstawiam w niej ceny energii przeliczone na 1GJ różnych paliw. Metodyka jest tu prosta; musimy znać cenę danej jednostki paliwa (tona, kg, litr, m3)
Bardziej szczegółowoW jakim stopniu emerytura zastąpi pensję?
13.06.2014 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: Artur Szeremeta Specjalista ds. współpracy z mediami tel. 509 509 536 szeremeta@sedlak.pl W jakim stopniu emerytura zastąpi pensję?
Bardziej szczegółowoLW BOGDANKA S.A. DLA POTRZEB ENERGETYKI W POLSCE - DZIŚ I JUTRO NA MIARĘ WYZWAŃ ELEKTROENERGETYKI W POLSCE
LW BOGDANKA S.A. DLA POTRZEB ENERGETYKI W POLSCE - DZIŚ I JUTRO NA MIARĘ WYZWAŃ ELEKTROENERGETYKI W POLSCE Produkcja węgla na świecie ogółem w 2018 r. wzrosła o 1,9% porównując z 2017 r. 2 wydobycie 7
Bardziej szczegółowoInnowacyjne technologie a energetyka rozproszona.
Innowacyjne technologie a energetyka rozproszona. - omówienie wpływu nowych technologii energetycznych na środowisko i na bezpieczeństwo energetyczne gminy. Mgr inż. Artur Pawelec Seminarium w Suchej Beskidzkiej
Bardziej szczegółowoCzy to już kryzys roku 2013? Stan i kierunki rozwoju elektroenergetyki w Brazylii
MACIEJ M. SOKOŁOWSKI WPIA UW K a t o w i c e 2 6. 0 3. 2 0 1 3 r. Czy to już kryzys roku 2013? Stan i kierunki rozwoju elektroenergetyki w Brazylii MIX ENERGETYCZNY W produkcji energii elektrycznej dominują
Bardziej szczegółowoDr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne
Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 1 Podziały i klasyfikacje elektrowni Moc elektrowni pojęcia podstawowe 2 Energia elektryczna szczególnie wygodny i rozpowszechniony nośnik energii Łatwość
Bardziej szczegółowoDYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU. Prof. dr hab. Maciej Nowicki
DYLEMATY POLSKIEJ ENERGETYKI W XXI WIEKU Prof. dr hab. Maciej Nowicki 1 POLSKI SYSTEM ENERGETYCZNY NA ROZDROŻU 40% mocy w elektrowniach ma więcej niż 40 lat - konieczność ich wyłączenia z eksploatacji
Bardziej szczegółowoProgram polskiej energetyki jądrowej
2 Podstawa prawna do przygotowania Programu PEJ Ustawa z dnia 29 lipca 2000 r. Prawo atomowe art. 108a pkt 1 Minister właściwy do spraw gospodarki opracowuje projekty planów i strategii w zakresie rozwoju
Bardziej szczegółowoZałącznik 1: Wybrane założenia liczbowe do obliczeń modelowych
RAPORT 2030 Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzenia europejskiej strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości
Bardziej szczegółowoCZY MOŻE ZABRAKNĄĆ URANU DLA ENERGETYKI JĄDROWEJ?
JACEK T. KANIEWSKI CZY MOŻE ZABRAKNĄĆ URANU DLA ENERGETYKI JĄDROWEJ? Wstęp Materiałem jądrowym stosowanym powszechnie w paliwie reaktorowym jest obecnie uran. Zawiera on izotop U-235, który jest łatwo
Bardziej szczegółowoEfektywność Energetyczna. w świetle Ustawy z dn
Efektywność Energetyczna w świetle Ustawy z dn. 15.04.2011 Dz. U. Nr 94, Poz. 551 2 HBS/ Energy Solutions 2012-03-12 CENERG 2012 Krajowy cel w zakresie oszczędności Oszczędność energii finalnej do 2016
Bardziej szczegółowoDebata: www.kgo.agh.edu.pl. Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Aktualna sytuacja na międzynarodowych rynkach węgla kamiennego
Kraków, 11 czerwca 212 Debata: Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Aktualna sytuacja na międzynarodowych rynkach węgla kamiennego Prof. dr hab. inż. Wiesław Blaschke dr inż. Zbigniew Grudziński
Bardziej szczegółowoElektrownia jądrowa w Polsce bezpieczna i opłacalna Renata PALECKA, Krzysztof PAJĄK Politechnika Wrocławska
Elektrownia jądrowa w Polsce bezpieczna i opłacalna Renata PALECKA, Krzysztof PAJĄK Politechnika Wrocławska Unijne standardy Polska ma jeden z najniższych w Europie wskaźników zużycia energii elektrycznej
Bardziej szczegółowoStrategia rozwoju systemów wytwórczych PKE S.A. w ramach Grupy TAURON w perspektywie roku 2020
Strategia rozwoju systemów wytwórczych PKE S.A. w ramach Grupy TAURON w perspektywie roku 2020 Henryk TYMOWSKI Wiceprezes Zarządu PKE S.A. Dyrektor ds. Rozwoju Eugeniusz BIAŁOŃ Dyrektor Projektów Budowy
Bardziej szczegółowoEnergia z Bałtyku dla Polski pytań na dobry początek
5 pytań na dobry początek Warszawa, 28 luty 218 r. 1 5 pytań na dobry początek 1. Czy Polska potrzebuje nowych mocy? 2. Jakich źródeł energii potrzebuje Polska? 3. Jakie technologie wytwarzania energii
Bardziej szczegółowoBUDOWA NOWEGO SKŁADOWISKA POWIERZCHNIOWEGO ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH
Tomasz Nowacki Zastępca Dyrektora Departamentu Energii Jądrowej KRAJOWY PLAN POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI PROMIENIOTWÓRCZYMI I WYPALONYM PALIWEM JĄDROWYM BUDOWA NOWEGO SKŁADOWISKA POWIERZCHNIOWEGO ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWICZNE WYKORZYSTANIE WĘGLA W TECHNOLOGII CHEMICZNEJ
PERSPEKTYWICZNE WYKORZYSTANIE WĘGLA W TECHNOLOGII CHEMICZNEJ SEMINARIUM STAN I PERSPEKTYWY ROZWOJU PRZEMYSŁU U CHEMICZNEGO W POLSCE Marek Ściążko WARSZAWA 15 MAJA 2012 1/23 STRATEGIA działalno alności
Bardziej szczegółowo