WYKRESY ŚWIECOWE FORMACJE ODWRÓCENIA

Transkrypt

1 WYKRESY ŚWIECOWE FORMACJE ODWRÓCENIA ŚWIECE JAPOŃSKIE Świece japońskie są jedną z najstarszych metod analizowania wykresów. Do Europy oraz Stanów Zjednoczonych dotarła dosyć późno, bo dopiero w latach 90. Obecnie wskazania świec to dla wielu profesjonalnych inwestorów podstawowy warsztat analityczny, który dosyć dobrze przyjął się także w Polsce. Do zbudowania świecy japońskiej potrzebne są cztery elementy: cena otwarcia z badanego okresu, cena zamknięcia z badanego okresu, najniższa cena z badanego okresu, najwyższa cena z badanego okresu. Świece japońskie, dzięki temu, że analizują przyczynę, a nie skutek, oferują możliwość szybkiej obserwacji psychologii krótkoterminowych działań na rynku. Nie należy absolutnie ignorować faktu, że emocje inwestorów - strach, chciwość i nadzieja - w bezpośredni sposób wpływają na kursy papierów wartościowych. Statystyka nie jest w stanie dokonać pomiaru psychologii rynku; do analizy zmian czynników psychologicznych musi zostać użyta pewna forma analizy technicznej. To właśnie świece japońskie odczytują zmiany w sposobie postrzegania wartości przez inwestorów. Znajduje to następnie odzwierciedlenie w ruchu kursów papierów wartościowych. Świece, będąc czymś więcej niż tylko metodą rozpoznawania formacji, pokazują współzależności pomiędzy kupującymi a sprzedającymi. Wykresy konstruowane za pomocą świec japońskich umożliwiają bezpośredni wgląd w rynki finansowe, co nie jest łatwe przy wykorzystaniu innych metod sporządzania wykresów. Działają one dobrze zarówno w przypadku papierów wartościowych, jak i towarów. Pokrewne techniki analizy technicznej, takie jak filtrowanie świec czy wykresy świecowe z uwzględnieniem obrotu, wzbogacą analizę o nowe możliwości. Formacja świecowa może zawierać jedną świecę lub kilka, rzadko jednak więcej niż pięć lub sześć. Większość formacji świecowych posiada swoje przeciwstawne odpowiedniki. Oznacza to, że każda formacja zapowiadająca wzrost posiada swoją odpowiedniczkę zapowiadającą spadek. Podstawową różnicą pomiędzy nimi jest ich relatywne umiejscowienie w krótkoterminowym trendzie rynku. Nazwy formacji zapowiadających spadek i wzrost mogą, choć nie jest to regułą, być takie same. Część formacji ma identyczną konstrukcję, lecz posiada różne nazwy. Każdy rysunek, przedstawiający daną formację, będą poprzedzały trzy niewielkie pionowe kreski. Mają one na celu jedynie przedstawienie aktualnego trendu na rynku i nie powinny być w żaden sposób wiązane z omawianą formacją. ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 1

2 Formacje świecowe odwrócenia trendu Młot i wisielec W sytuacji, gdy rynek znajduje się w trendzie spadkowym, a wśród inwestorów dominuje nastawienie negatywne, otwarcie następuje na pewnym poziomie, po czym kurs gwałtownie spada. Jednakże ma miejsce osłabienie wyprzedaży i kurs powraca do maksymalnej ceny osiągniętej w czasie danej sesji lub w jej pobliżu. Nieudana próba kontynuacji trendu spadkowego w znacznym stopniu zmniejsza negatywne nastawienie rynku, a większość inwestorów posiadających pozycje krótkie znajdzie się w kłopotliwej sytuacji. Jeśli kurs zamknięcia znajduje się powyżej kursu otwarcia, powodując utworzenie się świecy w kolorze białym, sytuacja staje się jeszcze bardziej korzystna dla byków. Potwierdzeniem tej formacji będzie otwarcie na wyższym poziomie podczas kolejnej sesji, wraz z jeszcze wyższym zamknięciem. W czasie tworzenia się formacji wisielca rynek uważany jest za rynek byka, gdyż od pewnego czasu trwa trend wzrostowy. Aby formacja wisielca mogła się ukształtować, kurs w czasie trwania sesji musi znacznie spaść z poziomu otwarcia, a następnie powrócić i zamknąć się w pobliżu maksymalnych wartości. Powoduje to utworzenie się długiego dolnego cienia, który wskazuje, że na rynku może rozpocząć się wyprzedaż. Jeśli podczas kolejnej sesji rynek otwiera się na niższym poziomie, może okazać się, że na rynku jest wielu inwestorów posiadających pozycje długie, którzy będą szukali okazji do sprzedaży. Potwierdzeniem spadkowej wymowy formacji wisielca może być czarny kolor korpusu oraz otwarcie na niższym poziomie podczas kolejnej sesji. Objęcie Formacja objęcia składa się z dwóch świec, posiadających korpusy w odmiennych kolorach. Korpus świecy występującej jako druga całkowicie obejmuje korpus świecy z dnia poprzedniego. W przypadku tej formacji cienie nie są brane pod uwagę. Nosi ona także nazwę formacji pochłonięcia, gdyż całkowicie pochłania świecę utworzoną podczas poprzedniej sesji. Gdy formacja ta wystąpi w pobliżu szczytu lub po prostu w trendzie wzrostowym, wskazuje na zmianę nastawienia rynku w kierunku sprzedaży. Formacja ta zarejestrowana w trendzie wzrostowym, nosi nazwę formacji ostatniego objęcia. Pierwsza ze świec, utworzona w formacji objęcia, posiada niewielki korpus, podczas gdy druga ma wysoki korpus własny. Ponieważ druga utworzona świeca jest o wiele bardziej wymowna, odzwierciedla ona możliwość zakończenia dotychczasowego trendu. Jeśli formacja objęcia o wymowie spadkowej pojawia się po długotrwałym wzroście, znacznie zwiększa ona prawdopodobieństwo, że większość byków zajęła już pozycje długie na rynku. W tym przypadku może nie wystarczyć nawet ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 2

3 duży kapitał, aby utrzymać trwający trend wzrostowy. Formacja objęcia jest bardzo podobna do klasycznej sesji wyprzedaży. Podobnie jak w formacji objęcia, kursy na takiej sesji będą znajdować się zarówno powyżej, jak i poniżej zasięgu zmian cen z sesji poprzedniej, a zamknięcie nastąpi w kierunku nowego trendu. Harami, Krzyż Harami i Harami niskiej / wysokiej ceny Formacja harami składa się z wysokiej świecy oraz następującej po niej świecy niskiej. To właśnie różne wielkości korpusów tych świec czynią z harami tak ważną formację. Należy zwrócić uwagę, że świece typu doji, gdzie kurs otwarcia i zamknięcia są sobie równe, ilustrują sesje niezdecydowania. Dlatego też niskie świece występujące po świecach wysokich również są odzwierciedleniem okresu niezdecydowania. Im większe panuje niezdecydowanie i niepewność, tym większe jest prawdopodobieństwo, że kierunek trendu ulegnie zmianie. W przypadku gdy świecą, która tworzy się jako druga, jest doji, formacja otrzymuje nazwę krzyża harami, gdzie krzyż reprezentowany jest właśnie przez świecę typu doji. Krzyż harami jest mocniejszą formacją odwrócenia niż typowa formacja harami. Harami wzrostowe Od pewnego czasu mamy na rynku do czynienia z trendem spadkowym. Tworzy się wysoka czarna świeca przy średnim poziomie obrotów, która umacnia spadkowe nastawienie rynku. W czasie kolejnej sesji otwarcie następuje na wyższym poziomie, co zaskakuje zadowolone z siebie niedźwiedzie, a wiele pozycji krótkich zostaje błyskawicznie pokrytych, powodując dalszy wzrost kursu. Wzrost kursu jest ograniczany przez spóźnialskich inwestorów, którzy wykorzystują sytuację do dokonania krótkiej sprzedaży, czego nie zdążyli zrobić poprzednim razem. Wolumen obrotów na tej sesji przekracza ich poziom z dnia poprzedniego, co sugeruje masowe pokrywanie pozycji krótkich. ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 3

4 Potwierdzenie odwrócenia na trzeciej sesji dostarczy potrzebnego dowodu na to, że nastąpiła zmiana kierunku trendu. Harami spadkowe Trwa trend wzrostowy, który zostaje potwierdzony utworzeniem się wysokiej białej świecy oraz dużym wolumenem obrotów. W czasie kolejnej sesji otwarcie następuje po niższym kursie i nie zmienia się w sposób znaczący przez całą sesję. Zamknięcie ma miejsce na nieco niższym poziomie, lecz ciągle wewnątrz korpusu świecy utworzonej w dniu poprzednim. W obliczu tak gwałtownego załamania się trendu inwestorzy krótkoterminowi powinni zastanowić się nad siłą rynku, szczególnie gdy wolumen obrotów jest niewielki. Jednoznacznie wskazuje to, iż trend może niedługo zmienić kierunek. Potwierdzeniem będzie niższy poziom zamknięcia kolejnej, trzeciej sesji. Odwrócony młot i spadająca gwiazda Odwrócony młot jest formacją odwracającą trend spadkowy. Podobnie jak formacja pokrewna - młot, pojawia się on w trendzie spadkowym i sugeruje możliwość zmiany kierunku trendu. Tak jak w przypadku większości formacji składających się z jednej lub dwóch świec, ważne jest uzyskanie potwierdzenia, w tym wypadku potwierdzenia wzrostu. Może się ono pojawić na przykład w postaci otwarcia kolejnej sesji powyżej korpusu odwróconego młota. Ponieważ zamknięcie miało miejsce w pobliżu kursu minimalnego, a tymczasem kurs wzrósł do poziomu znacznie wyższego, potwierdzenie staje się niezwykle ważne. Spadająca gwiazda jest formacją składającą się z pojedynczej świecy, wskazującej na możliwość zakończenia trendu wzrostowego. Nie jest to jednak mocny sygnał odwrócenia. Formacja spadającej gwiazdy wygląda dokładnie tak samo jak formacja odwróconego młota. Różnicą jest oczywiście to, że spadająca gwiazda występuje w trendzie wzrostowym. Ponieważ zamknięcie nastąpiło w pobliżu kursu minimalnego z danej sesji, próba kontynuacji wzrostów całkowicie nie powiodła się. Korpus spadającej gwiazdy oddzielony jest luką cenową od korpusu świecy utworzonej w dniu poprzednim. Oznacza to, że spadająca gwiazda może być uważana za formację składającą się z dwóch świec, gdyż świeca utworzona w poprzednim dniu także musi być brana pod uwagę ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 4

5 Przenikanie Formacja przenikania, jest zdecydowanym przeciwieństwem formacji zasłony ciemnej chmury (przedstawiona poniżej). Formacja ta występuje w trendzie spadkowym rynku i składa się z dwóch świec. Pierwsza ze świec ma kolor czarny i podtrzymuje trend spadkowy, świeca druga natomiast posiada wysoki biały korpus, w którym otwarcie następuje na poziomie nowego minimum, ale zamknięcie ma miejsce powyżej połowy korpusu świecy utworzonej w dniu poprzednim. Zasłona ciemnej chmury Zasłona ciemnej chmury jest formacją odwrócenia hossy i stanowi przeciwieństwo formacji przenikania. Ponieważ formacja ta występuje tylko w trendzie wzrostowym, pierwsza świeca ma wysoki biały korpus, który odzwierciedla kierunek trendu. Otwarcie kolejnego dnia następuje powyżej maksimum białej świecy z dnia poprzedniego. Jest to jeden z nielicznych przypadków, kiedy maksimum czy minimum są wykorzystywane przy definiowaniu formacji świecowych. Spadek kursu w ciągu całego dnia powoduje, że zamknięcie następuje poniżej połowy wysokiej białej świecy. Ta formacja odwracająca trend, podobnie jak przeciwna do niej formacja przenikania, ma znaczący wpływ na zachowanie graczy, gdyż pomimo wyższego otwarcia zamknięcie następuje na znacznie niższym poziomie. Gwiazda Doji Formacja gwiazdy doji stanowi ostrzeżenie, że prawdopodobna jest zmiana kierunku trendu. Formacja ta składa się ze świecy o wysokim korpusie, który powinien odzwierciedlać bieżący trend. W trendzie spadkowym korpus powinien mieć kolor czarny, w trendzie wzrostowym kolor biały. Podczas kolejnej sesji tworzy się luka cenowa w kierunku bieżącego trendu rynku, a zamknięcie następuje na ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 5

6 poziomie kursu otwarcia. To zahamowanie dotychczasowego trendu staje się bezpośrednią przyczyną niepokoju wśród inwestorów. Okno doji Formacja okna doji stanowi układ, zwiększający prawdopodobieństwo odwrócenia trendu wzrostowego. Formacja ta składa się z trzech świec, z tym, że kluczowa jest środkowa szpulka doji poprzedzona spadkową luką poniżej wcześniejszego białego korpusu. Spadkowa luka występuje również poniżej wspomnianej szpulki doji i poprzedza czarny korpus potwierdzający zmianę tendencji na spadkową. Gwiazda poranna i gwiazda wieczorna Gwiazda poranna jest formacją odwrócenia bessy. Jej nazwa wskazuje, że przewiduje ona możliwość pojawienia się wyższych cen. Składa się z wysokiej czarnej świecy, po której pojawia się luka spadkowa oraz świeca o niewielkim korpusie. Trzecia świeca ma biały korpus, który zachodzi na czarny korpus świecy pierwszej. Optymalna formacja gwiazdy porannej będzie posiadała lukę cenową zarówno przed, jak i po środkowej świecy (gwieździe) formacji. Formacją o przeciwnej do gwiazdy porannej wymowie jest formacja gwiazdy wieczornej. Ponieważ gwiazda wieczorna jest formacją zapowiadającą spadek, występuje ona w trendzie wzrostowym. Pierwsza świeca ma wysoki biały korpus, po którym pojawia się gwiazda. Należy zwrócić uwagę, że korpus gwiazdy jest oddzielony luką cenową od korpusu poprzedniej świecy. Niewielki korpus świecy w postaci gwiazdy jest pierwszym znakiem pojawienia się niezdecydowania na rynku. Trzecia świeca pojawia się na niższym poziomie, po luce cenowej, co kończy kształtowanie się tej formacji. Podobnie jak gwiazda poranna, formacja gwiazdy wieczornej powinna posiadać luki cenowe pomiędzy korpusami pierwszej i drugiej świecy oraz pomiędzy korpusami świecy drugiej i trzeciej. ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 6

7 Gwiazda poranna doji i gwiazda wieczorna doji Na rynku trwa trend spadkowy, w którym tworzy się wysoka czarna świeca, po której pojawia się gwiazda doji. Podobnie jak w przypadku klasycznej formacji gwiazdy porannej, trzecia świeca całkowicie potwierdza dokonane odwrócenie kierunku trendu. Ten przypadek formacji gwiazdy porannej, gwiazda poranna doji, ilustruje znaczącą zmianę trendu. Dlatego też formacja ta jest uznawana za silniejszą odmianę klasycznej formacji gwiazdy porannej. Pojawienie się w trendzie wzrostowym gwiazdy doji wraz z następującą po niej wysoką czarną świecą, której zamknięcie następuje głęboko w korpusie pierwszej, białej świecy, potwierdza odwrócenie z poziomu szczytu. W klasycznej formacji gwiazdy wieczornej, gwiazdą jest świeca o niewielkim korpusie, podczas gdy w formacji gwiazdy wieczornej doji pojawia się doji. Właśnie z powodu występowania doji formacja gwiazdy wieczornej doji uważana jest za mocniejszą. Formacja gwiazdy wieczornej doji nosi także nazwę krzyża południa. Porzucone dziecko Kolejną formacją zapowiadającą odwrócenie trendu, podobną w swojej konstrukcji do reszty rodziny formacji gwiazdy porannej i gwiazdy wieczornej, jest formacja porzuconego dziecka. Formacja ta ma prawie taki sam wygląd jak formacje gwiazdy porannej i wieczornej doji, z jednym tylko ważnym wyjątkiem. W przypadku formacji porzuconego dziecka zapowiadającej wzrost, cienie w świecy doji muszą być oddzielone luką spadkową od minimalnych wartości zarówno pierwszej świecy, jak i trzeciej. Odwrotna zasada znajduje zastosowanie w przypadku formacji porzuconego dziecka zapowiadającej spadek, gdzie świeca doji musi być całkowicie (uwzględniając cienie) oddzielona w górę od poprzedzającej ją i następującej po niej świecy. Formacja porzuconego dziecka występuje bardzo rzadko. ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 7

8 Trzy gwiazdy Formacja trzech gwiazd jest również układem zapowiadającym zmianę trendu. i w swojej konstrukcji jest podobna do poprzednich formacji gwiazdy porannej i gwiazdy wieczornej. Układ trzech gwiazd stanowią wyłącznie korpusy doji. Zatem zmiany kursu odbywają się wyłącznie przy pomocy luk cenowych. Układ zapowiadający odwrócenie trendu na wzrostowy stanowią trzy świece przypominające literę V, a środkowy korpus doji stanowi nisko położona lokalna wyspa odwrotu. W przypadku formacji zapowiadającej odwrócenie trendu na spadkowy, układ przypomina odwróconą literę V, a środkowy korpus doji stanowi wysoko położona lokalna wyspa odwrotu. Dwa kruki powyżej luki cenowej Formacja dwóch kruków powyżej luki cenowej występuje tylko w trendzie wzrostowym. Podobnie jak większość formacji odwrócenia hossy, rozpoczyna się ona świecą o białym korpusie. Luka cenowa zawarta w nazwie tej formacji to luka pomiędzy nie tylko pierwszą a drugą świecą, lecz także pomiędzy świecą pierwszą a trzecią. Korpusy świecy drugiej i trzeciej mają kolor czarny, stąd więc pochodzi nazwa dwa kruki". Otwarcie trzeciej świecy (drugiej świecy czarnej) powinno nastąpić na wyższym poziomie, a zamknięcie na niższym, niż miało to miejsce w przypadku świecy drugiej. Pomimo że zamknięcie trzeciej świecy następuje na niższym poziomie niż w przypadku drugiej świecy, nadal zachowana jest luka cenowa powyżej świecy pierwszej. Upraszczając, druga czarna świeca obejmuje pierwszą czarną świecę. Spotkanie Formacja spotkania hossy tworzy się zazwyczaj w czasie trwania trendu spadkowego. Pierwsza świeca w tej formacji posiada wysoki czarny korpus. Kolejna sesja otwiera się na zdecydowanie niższym poziomie i sugeruje kontynuację trendu spadkowego. Formacja spotkania hossy jest w swojej ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 8

9 konstrukcji podobna do mającej wzrostowy charakter formacji przenikania. Jedyną różnicę stanowi wielkość odbicia podczas drugiej sesji. W przypadku formacji spotkania wzrost osiąga tylko poziom zamknięcia poprzedniej sesji, podczas gdy w przypadku formacji przenikania druga świeca przekracza poziom środka korpusu świecy pierwszej. Formacja spotkania hossy nie jest tak istotna jak formacja przenikania. Ponadto nie należy jej mylić z formacją kontynuacji pod szyją. Niemal dokładnie odwrotne zależności występują w przypadku formacji spotkania bessy i pokrewnej jej formacji zasłony ciemnej chmury. W formacji spotkania bessy otwarcie następuje na nowym, maksymalnym poziomie, a zamknięcie na poziomie kursu zamknięcia sesji poprzedniej, podczas gdy w przypadku formacji zasłony ciemnej chmury zamknięcie ma miejsce poniżej środka korpusu poprzednio utworzonej świecy. Zatrzymanie Świece tworzące formację zatrzymania nie mają cienia po stronie kursu otwarcia. Formacja zatrzymania bessy składa się z białej świecy otwarcia, która pojawia się w trendzie spadkowym. Otwarcie następuje na poziomie ceny minimalnej w danym dniu. Następnie kurs w znacznym stopniu wzrasta i zamknięcie ma miejsce na wyższym poziomie, lecz niekoniecznie na poziomie kursu maksymalnego z tej sesji. Formacja zatrzymania hossy składa się z czarnej świecy marubozu otwarcia, która pojawia się w trendzie wzrostowym. Podobnie i tutaj, otwarcie następuje na nowym maksymalnym poziomie, kurs następnie spada i zamknięcie ma miejsce w pobliżu wartości minimalnych z danej sesji. Dłuższe korpusy świec występujących w formacjach zatrzymania będą stawiały większy opór trendowi, któremu się przeciwstawiają. Formacje zatrzymania, podobnie jak większość formacji składających się z pojedynczych świec, tracą swoje znaczenie, jeśli w pobliżu występuje większa ich liczba. Potrójne dno rzeki Potrójne dno rzeki jest w pewnym stopniu podobne do gwiazdy porannej. Znajdujemy się w trendzie spadkowym, w którym tworzy się wysoka czarna świeca. Otwarcie kolejnej sesji następuje na wyższym poziomie. Następnie kurs spada aż do nowego poziomu minimalnego, lecz zamknięcie ma miejsce w pobliżu wartości maksymalnych, co powoduje utworzenie się niewielkiego czarnego korpusu. Otwarcie kolejnej sesji następuje na niższym poziomie, lecz nie niższym niż minimum cenowe z sesji poprzedniej. Trzecia świeca posiada niewielki biały korpus, którego zamknięcie następuje poniżej poziomu zamknięcia drugiej świecy. Formacja potrójnego dna rzeki występuje niezwykle rzadko. ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 9

10 ZBIORCZE ZESTAWIENIE FORMACJI ODWRÓCENIA TRENDU W opracowaniu wykorzystano materiały z książki : Wykresy świecowe - Gregory L. Morris ZESPÓŁ REKOMENDACJI I ANALIZ GIEŁDOWYCH DEPARTAMENT KLIENTÓW DETALICZNYCH 10