kostka? Gdzie ta 60 - To bardzo wa ne upewnij si, e zarówno słoik, jak i koêç sà dobrze oczyszczone.

Transkrypt

1 60 - Gdzie ta kostka? Głównym składnikiem kości jest wapń (dlatego twoja mama tak bardzo nalega, byś pił jogurt i mleko, które zawierają du o wapnia). Kości są bardzo wytrzymałe i twarde, ale co się stanie, kiedy zetkną się z pewnymi substancjami? krętką, niewielki słoik z za zwykły ocet, zaka. czysta kostka z kurc To bardzo wa ne upewnij si, e zarówno słoik, jak i koêç sà dobrze oczyszczone. Wlej ocet do słoika niemal do pełna, po czym włó do Êrodka kostk. Zakryj wieczko. Pozostaw słoik w bezpiecznym miejscu na tydzieƒ, w tym czasie wymieƒ ocet przynajmniej dwukrotnie. OCET TAK Czy należy zachować szczególne środki ostrożności i bezpieczeń- stwa przy tym eksperymencie? Czy potrzebny jest produkt lub narzędzie z laboratorium? Czy można wykonać ten eksperyment w domu? Czy wymagana jest pomoc NIE Kiedy po tygodniu wyjmiesz kostkę ze słoika, ze zdumieniem zauważysz, że przypomina bardziej plastelinę niż kość da się ją z łatwością wygiąć w palcach, stała się bardzo elastyczna. Przemiana kości w gumę w naszym eksperymencie spowodowana jest przez główny składnik octu kwas octowy, który po zetknięciu się z wapniem (głównym składnikiem kości) rozpoczyna reakcję chemiczną. W jej wyniku wewnątrz kości wydziela się octan wapnia. Substancja ta jest rozpuszczalna w wodzie, dzięki czemu przechodzi do cieczy i kradnie wapń z kości aż do momentu, kiedy pozbawi go jej niemal całkowicie.

2 61 - Masełko instant Mleko jest emulsją (mieszaniną), czyli zawiesiną tłuszczu w wodzie. Jeśli rozdzielisz obydwa składniki tej emulsji, to przy u yciu jednego z nich, konkretnie tłuszczu, będziesz w stanie stworzyć domową wersję jednego z głównych produktów pochodnych mleka masło. temperaturze gęsta śmietana w pokojowej, ywką, mały słoik z pokr łyżka stołowa, y, pół szklanki wod sito. UmieÊç w słoiku dwie ły ki stołowe Êmietany i zakr ç go. Mleko (wytwarza się z niego śmietanę, której użyłeś w tym eksperymencie) jest mieszanką tłuszczu i wody. Dlatego też, kiedy wstrząsasz śmietanę, krople tłuszczu poruszają się i zderzają ze sobą. Podczas tego procesu woda oddziela się od tłuszczu, tworząc żółte ziarenka, z których wyrabia się masło. Jeśli chciałbyś przywrócić mleku jego oryginalną formę, nie mógłbyś już tego uczynić kiedy zalałeś wodą zawiesinę tłuszczu w wodzie, zmieniła się ona w zawiesinę wody w tłuszczu. WstrzàÊnij słoikiem, trzymajàc go mi dzy palcem wskazujàcym a kciukiem, tak aby nie ogrzewaç go ciepłem własnego ciała. Nast pnie przelej zawartoêç słoika do sitka. Do resztek pozostałych na sitku dodaj pół szklanki wody. Twoje masło jest ju gotowe. Czy należy zachować szczególne TAK środki ostrożności i bezpieczeństwa przy tym eksper ymencie? Czy potrzebny jest pr odukt lub narzędzie z labor atorium? Czy można wykonać ten eksperyment w domu? NIE Czy wymagana jest po moc

3 62 - Bąbelkujące bąbelki Zapewne zdarzyło ci się zaobserwować, e kiedy pijesz napój gazowany przez słomkę, przylegają do niej bąbelki. Te stworzone z dwutlenku węgla bąbelki są w dodatku bardzo ruchliwe. Dowiedz się, dlaczego. duży słoik, ocet, ona, soda oczyszcz barwnik, nowe kulki naftali ia moli). (do zwalczan Napełnij słoik wodà. OCET BARWNIK Dodaj dwie ły eczki sody i trzy ły eczki octu. OCET Zauwa, jak ciecz zaczyna buzowaç. Czy należy zachować szczególne środki ostrożności i bezpieczeństwa przy tym eksperymencie? Czy potrzebny jest produkt lub narzędzie z laboratorium? Czy można wykonać ten eksperyment w domu? Czy wymagana jest pomoc TAK NIE Dodaj kilka kropli barwnika. BARWNIK

4 63 Kiedy płyn nabierze koloru, dodaj kulki naftalinowe. Zauwa, e na poczàtku kulki opadajà na dno, po czym podnoszà si ku powierzchni. Kiedy ju dotrà na powierzchni niespodzianka! Znowu opadajà na dno i tak dalej. JeÊli chcesz, aby przemieszczały si szybciej, wystarczy, e dodasz octu lub sody.» Kwas i zasada Taniec naftalinowych kulek zawdzięczamy reakcji chemicznej pomiędzy kwasem i zasadą. Ocet jest kwasem, a soda to zasada. Kiedy substancje te reagują ze sobą, wytwarzają się bąbelki dwutlenku węgla, które akumulują się na dowolnych powierzchniach czy to na ściance słoika, czy na słomce, przez którą pijesz.» Do góry i w dół Bąbelki z dwutlenku węgl a działają jak mini silniczk i kulek z naftaliny. Poniew aż kulki są lekkie, nie potrzeba za dużo siły, aby wypchnąć je na powierzchnię. Kiedy już ta m docierają, bąbelki pękają i kulki ponownie opadają na dno. Bąbelki znowu oblepiają znajdujące się na dnie kulki i tak dalej.

5 wo 64 - da Mieszam się, czy się nie mieszam Pewnie nieraz słyszałeś, kiedy ktoś mówił o jakichś osobach, e są niczym woda i ogień, przez co nale y rozumieć, e są swoimi przeciwieństwami i nie za dobrze się dogadują. W wielu krajach mówi się o ludziach, e są niczym woda i oliwa, co znaczy, e nie tylko kiepsko się dogadują i nie znajdują wspólnych tematów, ale są sobie obojętni i nie wchodzą ze sobą w kontakt. Ten eksperyment poka e ci, dlaczego porównuje się tych ludzi do wody i oliwy. ętką, trzy słoiki z zakr woda,, miarka do cieczy dź olej roślinny, oliwa z oliwek bą alkohol etylowy czki), (może być z apte czyń. płyn do mycia na Do słoika nalej ok. 100 ml wody (u yj miarki). Delikatnie pochyl słoik i wlej tyle samo oliwy. Czy należy zachować szczególne środki ostrożności i bezpieczeństwa przy tym eksperymencie? TAK NIE Czy potrzebny jest produkt lub narzędzie z laboratorium? Czy można wykonać ten eksperyment w domu? Czy wymagana jest pomoc Znowu pochyl słoik i dolej identycznej iloêci alkoholu. oliwa

6 65 Potwórz te same działania z wszystkimi słoikami, a do ostatniego dodaj jeszcze kilka kropli płynu do mycia naczyƒ. Alkohol» Oliwa» Woda» Zakr ç dobrze słoiki i energicznie wstrzàênij drugim i trzecim z nich. Na razie nie ruszaj pierwszego słoika, który napełniłeê. Odstaw słoiki w tej samej kolejnoêci, w jakiej stały poprzednio. Obserwuj, co dzieje si w Êrodku. W pierwszym słoiku wszystkie trzy warstwy sà od siebie dobrze oddzielone nie mieszajà si. W drugim słoiku po zamieszaniu wydaje si, e substancje si wymieszały, ale po upływie kilku godzin wrócà do poprzedniego stanu. W trzecim słoiku substancje zmieszały si i nie powrócà do poprzedniego stanu.» Kluczem jest gęstość Dlaczego niektóre ciecze mieszają się ze sobą, podczas gdy inne nie? To ze względu na różne gęstości tych substancji: najcięższym (i najgęstszym) płynem jest woda, następnie oliwa i olej, najlżejszym i najrzadszym płynem jest alkohol.» Czym są emulsje i zawiesiny Pewne substancje posiad ają chemiczne pozwalające im własności na tworzenie emulsji, to jest m dwóch lub więcej płynów (j ieszanek ak i olej), które zachowują ws woda ze swoje własności - nie łącz lkie ą sobą, a jedynie mieszają, się ze tw jednorodną substancję. W orząc ty eksperymencie wykorzystu m je emulgator, jakim jest płyn my naczyń, którego cząstecz do mycia ki molekuły oliwy, nie pozwal otaczają aj ponownie się ze sobą połą ąc im czyć.

7 66 - Gumowe jajko Ocet jest podstawowym składnikiem sosu vinegret, który nadaje sałatkom i innym potrawom tak charakterystyczny smak i zapach. Jednak sam ocet ma te inne bardzo ciekawe własności, z naukowego punktu widzenia. Czy wiedziałeś, e ocet potrafi zmieniać skład chemiczny niektórych substancji? BĘC! jajko, szczypce (do cukru, a), do lodu albo do grill duży słoik, ocet, ręcznik papierowy. BĘC! Bardzo ostro nie, u ywajàc szczypiec, włó jajko do słoika. OCET Nast pnie wlej do niego ocet, a całkowicie zakryje jajko. Zauwa, e w wyniku kontaktu z octem na skorupce jajka pojawiły si bàbelki. OCET

8 67 Pozostaw jajko w occie przez pi ç dni, codziennie odnotowujàc dostrze one zmiany. Dzień 1... data:... Jak wygląda jajko? Po upływie pi ciu dni wyjmij jajko szczypcami z octu.... Dzień 3 Czy wymagana jest pomoc Jak wygląda jajko? Dzień 2 Czy można wykonać ten eksperyment w domu? data:... data:... Jak wygląda jajko?... Dzień 4 data:... Jak wygląda jajko?... Dzień 5 NIE TAK Czy należy zachować szczególne środki ostrożności i bezpieczeń- stwa przy tym eksperymencie? Czy potrzebny jest produkt lub narzędzie z laboratorium? data:... Jak wygląda jajko?... Połó jajko na r czniku papierowym. Sprawdê, jak si zmieniło: znikn ła całkowicie skorupka, jajko zwi kszyło obj toêç i wydaje si byç zrobione z gumy! Kiedy zalejesz jajko octem, doświadczy ono bardzo ciekawych i ważnych przemian chemicznych.to co się dzieje, wygląda mniej więcej tak: ocet rozpuszcza skorupkę zawierającą wapń i uwalnia gaz, który obserwujemy w formie bąbelków na początku procesu. Po rozpuszczeniu się skorupki, reszta jajka zmienia się powoli, aż do uzyskania formy, którą możesz zaobserwować po jego wyjęciu z octu.

9 68 - Lodówko-ręcznik Woda ogrzana dowolnym źródłem ciepła zaczyna parować. Wytwarzana w ten sposób para mo e mieć wiele zastosowań, na przykład podczas upalnych dni spędzanych na pla y. woda, a, niewielka miednic a lub puszka schłodzona butelkgo napoju, twojego ulubione ręcznik. Zarówno mokry ręcznik, jak i miednica działają jak lodówka. Promienie słoneczne, padając bezpośrednio na ręcznik, zmieniają w parę wodną zarówno wodę, która wsiąkła w ręcznik jak i tę znajdującą się w miednicy. W konsekwencji tego podwójnego parowania wokół puszki czy butelki wytwarza się duża wilgotność, która pozwala jej utrzymać temperaturę. Czy należy zachować szczególne TAK środki ostrożności i bezpieczeństwa przy tym eksper ymencie? Czy potrzebny jest pr odukt lub narzędzie z labor atorium? Czy można wykonać ten eksperyment w domu? NIE Czy wymagana jest po moc Napełnij miednic wodà do połowy jej wysokoêci, a nast pnie umieêç w niej puszk lub butelk z napojem. Zamocz r cznik w wodzie i zakryj nim miednic, uprzednio sprawdzajàc temperatur napoju. Wystaw swojà konstrukcj na słoƒce i po min sprawdê, jaka jest temperatura napoju pozostał schłodzony!

10 69 - Dlaczego niektóre obiekty rdzewieją? Będą ci potr zeb szklanka, woda, sól, metalowa temperó wka, plastikowa temperówka. Nie wszystkie przedmioty rdzewieją w ten sam sposób. Magnez i cynk na przykład stawiają dzielnie opór i nie poddają się temu procesowi. Natomiast elazo w połączeniu z tlenem w procesie utleniania, tworzy rudawą rdzę. Napełnij szklank wodà i dosyp kilka ły ek soli. TAK Czy należy zachować szczególne zeń środki ostrożności i bezpiec stwa przy tym eksperymencie? Czy potrzebny jest produkt lub narzędzie z laboratorium? Czy można wykonać ten eksperyment w domu? Czy wymagana jest pomoc NIE Skoro oba ostrza wykonano z tego samego materiału, to jak to możliwe, że jedno z nich zardzewiało, a drugie nie? Powodem takiego stanu rzeczy jest metoda produkcji temperówki metalowej. W procesie tym używa się między innymi magnezu, który ma właściwości ochronne, np. przed utlenianiem, czyli korozją, która jest główną przyczyną niszczenia metalu. Identyczne działanie ma cynk, którego ze względu na tę własność używa się przy budowie statków aby chronić kadłub przed rdzewieniem. Do przygotowanej mieszanki wrzuç obydwie temperówki. Pozostaw je w szklance przez kilka dni. Po tym czasie zauwa ysz, e ostrze plastikowej temperówki zardzewiało, a metalowa temperówka nie zardzewiała wcale.

11 70 - Cukrowe kryształy Woda zale nie od temperatury jest w stanie rozpuścić mniej lub więcej substancji w niej rozpuszczalnych, np. cukru czy soli. Im gorętsza woda, tym więcej substancji mo na w niej rozpuścić. Woda eliminuje nadmiar substancji rozpuszczonej w wy szej temperaturze w dość widowiskowy sposób tworzą się kryształy. Czy należy zachować szczególne TAK środki ostrożności i bezpieczeństwa przy tym eksperymencie? Czy potrzebny jest produkt lub narzędzie z laboratorium? CUKIER Dokładnie mieszajàc, dosypuj cukru a do momentu, w którym przestanie si on ju rozpuszczaç w wodzie. CUKIER Czy można wykonać ten eksperyment w domu? Czy wymagana jest pomoc inacz do papieru, gorąca woda, sp ołówek, filiżanka, gruba bawełniana cukier, nić. łyżeczka do herbaty, szklanka, NIE Nalej do fili anki goràcej wody z kranu (lub podgrzej całoêç w mikrofalówce). Uwa aj, aby si nie oparzyç! Przelej roztwór do szklanki.

12 71 Jeden z koƒców nici przywià do ołówka, do drugiego natomiast dobrze przywià spinacz do papieru. Połó ołówek na szklance, tak aby dobrze napi ta nitka znalazła si całkowicie w roztworze. 24 Na koniec odstaw szklank w chłodne miejsce i pozostaw jà tam na co najmniej 24 godziny. Po upływie tego czasu wyjmij nitk i przyjrzyj si, czy uformowały si na niej kryształy cukru.» Zwróć uwagę, że: - cukier jest substancją rozpuszczalną w wodzie, tak więc jego molekuły mieszają się z molekułami wody, - jeśli dodasz więcej cukru, roztwór się nasyci, pomiędzy molekułami wody nie będzie już więcej miejsca, więc cukier opadnie na dno, -kiedy podgrzejesz wodę, zwiększy się dystans pomiędzy jej molekułami, co pozwoli na rozpuszczenie w niej większej ilości cukru, - jednak kiedy woda ponownie się ochłodzi, jej molekuły znów zbliżą się do siebie, będzie między nimi mniej miejsca dla molekuł cukru, w związku z czym nadmiar cukru będzie musiał opuścić roztwór, krystalizując się na nitce. Ten eksperyment pokazał ci bardzo interesującą reakcję chemiczną, która wytworzyła się wewnątrz szklanki gorąca woda zaabsorbowała dużą ilość cukru (substancji rozpuszczalnej), w związku z czym roztwór się nasycił. Jednak kiedy się schłodził, okazało się, że woda nie może już pomieścić identycznej ilości cukru. Co się wówczas stało? Nadmiar cukru odseparował się od wody i osadził się w formie kryształów.