RAPORT KOŃCOWY. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie Instytucji Otoczenia Biznesu

Transkrypt

1 RAPORT KOŃCOWY Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie Instytucji Otoczenia Biznesu Poznań, sierpień 2013

2 BADANIE EWALUACYJNE PN.: WPŁYW WSPARCIA RPO WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA NA FUNKCJONOWANIE INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU Raport końcowy Zamawiający: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego al. Łukasza Cieplińskiego Rzeszów Wykonawca: Pracownia Badań i Doradztwa Re-Source Korczyński Sarapata sp.j. ul. Spławie Poznań 2

3 1. Spis treści 1. Spis treści 1. Spis treści Wykaz skrótów Streszczenie Metodologia badania Sektor otoczenia biznesu w województwie podkarpackim Charakterystyka wsparcia udzielonego w ramach Działania 1.2 RPO WP Ocena faktycznego i potencjalnego wpływu wsparcia w ramach działania 1.2 RPO WP na wzmocnienie regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu oraz oferowane przez nią usługi Problemy i bariery realizacji projektów w ramach Działania 1.2 RPO WP Poziom zadowolenia i oczekiwania przedsiębiorców wobec wsparcia ze strony instytucji otoczenia biznesu Problemy i potrzeby sektora otoczenia biznesu i potencjalne instrumenty wsparcia Rekomendacje. Propozycje działań wspierających podkarpackie IOB w przyszłym okresie finansowania Executive summary Research Methodology Business environment institutions sector in the Podkarpackie region Characteristics of support within the ROP PV Measure Evaluation of support within ROP PV Measure 1.2 actual and potential impact on strengthening business environment institutions regional network and its offered services Problems and barriers related to the implementation of Measure 1.2 ROP PV projects Companies satisfaction level and their expectations towards business environment institutions support Problems and needs of business environment institutions sector and potential support instruments Recommendations. Suggestions for actions supporting BEIs from Podkarpackie region in the next funding period Wprowadzenie Metodologia badania Desk Research Komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny (CATI) Indywidualne wywiady pogłębione (IDI i ITI) Zogniskowane wywiady grupowe (FGI)

4 6.5 Studium przypadku Badanie Mystery Client Analiza sieci społecznych Wywiad swobodny Benchmarking instrumentów wsparcia IOB Wyniki badania Charakterystyka sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim Podstawowe dane dotyczące instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Zakres oferty instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Zasięg prowadzonej działalności oraz odbiorcy usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Tendencje na rynku usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Jakość usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Wewnątrzsektorowa współpraca instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Współpraca instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego z sektorem badawczorozwojowym Charakterystyka wsparcia udzielonego w ramach Działania 1.2 RPO WP Podstawowe dane dotyczące dofinansowanych projektów Problemy na rozwiązanie których zorientowane były dofinansowane projekty Charakter i zakres działań podejmowanych w ramach dofinansowanych projektów Potencjalne i faktyczne powiązanie dofinansowanych projektów z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów Charakterystyka projektów, które nie otrzymały dofinansowania Ocena faktycznego i potencjalnego wpływu wsparcia w ramach Działania 1.2 RPO WP na wzmocnienie regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu oraz oferowane przez nią usługi Rzeczywiste i planowane efekty udzielonego wsparcia Charakterystyka usług wprowadzonych lub zmodyfikowanych (lub planowanych do wprowadzenia bądź modyfikacji) dzięki udzielonemu wsparciu Wpływ udzielonego wsparcia na kompetencje i konkurencyjność podkarpackich instytucji otoczenia biznesu Problemy i bariery realizacji projektów w ramach działania 1.2 RPO WP Czynniki utrudniające prawidłową i efektywną realizację projektów Przyczyny niskiego zainteresowania konkursami w ramach Działania 1.2 RPO WP na lata Poziom zadowolenia i oczekiwania przedsiębiorców wobec wsparcia ze strony instytucji otoczenia biznesu Korzystanie z usług instytucji otoczenia biznesu przez podkarpackie przedsiębiorstwa.103 4

5 7.5.2 Poziom zadowolenia podkarpackich przedsiębiorców z usług świadczonych przez sektor otoczenia biznesu Zapotrzebowanie podkarpackich przedsiębiorstw na usługi świadczone przez sektor otoczenia biznesu Problemy i potrzeby sektora otoczenia biznesu i potencjalne instrumenty wsparcia Identyfikacja głównych problemów i potrzeb sektora otoczenia biznesu Potencjalne instrumenty wsparcia dla instytucji otoczenia biznesu dostępne w poszczególnych programach operacyjnych Studia przypadku Przypadek Przypadek Przypadek Przypadek Przypadek Wnioski i rekomendacje Spisy ilustracji Spis wykresów Spis tabel Spis schematów

6 2. Wykaz skrótów ABKiIP PWSTE AIP UR ALTUM ARR MARR SA AWBW B+R BARR BEI BFE CATI COI CRR CRSE DKL EEN EPC EU FGI FKP FMCKiRG FWW GUS HORYZONTY IDI IK Stalowa Wola INNpuls INWENCJA IOB IPH IRSI IT ITI IZ JBR KlasterPro KrinTech KSI SIMIK Akademickie Biuro Karier z Inkubatorem Przedsiębiorczości Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości (Uniwersytet Rzeszowski) Towarzystwo ALTUM, Programy Społeczno-Gospodarcze Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A. Agencja Wsparcia Biznesu Wiejskiego Badania i Rozwój Bieszczadzka Agencja Rozwoju Regionalnego Business Environment Institution Bieszczadzkie Forum Europejskie Computer Assisted Telephone Interview (Komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny) Centrum Obsługi Inwestora Cech Rzemiosł Różnych w Jaśle Centrum Rozwoju Społeczno Ekonomicznego Dębicki Klub Biznesu Enterprise Europe Network (przy WSiZ) Ekwiwalent Pełnego Czasu Pracy European Union Focus Group Interview (Zogniskowany wywiad grupowy) Fundacja Karpacka Polska Fundacja Międzynarodowe Centrum Kształcenia i Rozwoju Gospodarczego Fundacja Wspomagania Wsi Główny Urząd Statystyczny Stowarzyszenie na rzecz Innowacyjności i Transferu Technologii HORYZONTY Individual In-Depth Interview (Indywidualny wywiad pogłębiony) Inkubator Technologiczny INNpuls Sp. z o.o. Fundacja Rozwoju Społeczno-Gospodarczego INWENCJA Innowator Otoczenia Biznesu Izba Przemysłowo - Handlowa w Rzeszowie Instytut Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Information Technology In-depth Telephone Interview (Pogłębiony Wywiad Telefoniczny) Instytucja Zarządzająca Jednostka Badawczo Rozwojowa KlasterPro.pl Krośnieński Inkubator Technologiczny Krajowy System Informatyczny System Informatyczny Monitoringu i Kontroli 6

7 KSU Krajowy System Usług LSR Leżajskie Stowarzyszenie Rozwoju MA Managing Authority MIG Małopolski Instytut Gospodarczy MMŚP Mikro, Małe i Średnie Przedsiębiorstwa MŚP Małe i Średnie Przedsiębiorstwa OECD Organization for Economic Cooperation and Development (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) OP Operational Programme OPiWPR Ośrodek Promowania i Wspierania Przedsiębiorczości Rolnej w Stalowej Woli PAE Podkarpacka Agencja Energetyczna PAKD Podkarpacka Agencja Konsultingowo Doradcza PARR SA Przemyska Agencja Rozwoju Regionalnego Spółka Akcyjna PFPK Podkarpacki Fundusz Poręczeń Kredytowych PIG Podkarpacka Izba Gospodarcza PIR Podkarpacka Izba Rolnicza PK Poręczenia kredytowe Sp. z o.o. Oddział w Łańcucie PKB Podkarpacki Klub Biznesu PO Program Operacyjny PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki POIIB Podkarpacka Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa PORP Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy POST FRDL Podkarpacki Ośrodek Samorządu Terytorialnego FRDL Pro Carpathia Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia "Pro Carpathia" R&D Research & Development RARR SA Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego Spółka Akcyjna RIG Przemyśl Regionalna Izba Gospodarcza w Przemyślu RIG Sanok Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku RIG Stalowa Wola Regionalna Izba Gospodarcza w Stalowej Woli ROP PV Regional Operational Programme for Podkarpackie Voivodeship for the years RPO WP Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata RSI Regionalna Strategia Innowacji SB-4 Stowarzyszenie B-4 SCWEiP Stowarzyszenie "Centrum Wspierania Edukacji i Przedsiębiorczości" SDL Stowarzyszenie Dolina Lotnicza SIP Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka SME Small and medium-sized enterprise TARR Tarnobrzeska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. UE Unia Europejska UFP Uniwersyteckie Forum Przedsiębiorczości 7

8 3. Streszczenie 3.1 METODOLOGIA BADANIA Niniejszy raport został przygotowany w ramach realizacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie Instytucji Otoczenia Biznesu. Badanie było realizowane przez Pracownię Badań i Doradztwa Re-Source Korczyński Sarapata sp.j. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Głównym celem badania była ocena wpływu wsparcia RPO WP na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu oraz na usługi świadczone przez tego typu instytucje w województwie podkarpackim. Obszary badawcze obejmowały następujące zagadnienia: Zbadanie potencjalnego wpływu wsparcia RPO WP na wzmocnienie regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu oraz oferowane przez nią usługi. Zidentyfikowanie poziomu zadowolenia i oczekiwań przedsiębiorstw wobec instytucji otoczenia biznesu wspartych w ramach RPO WP. Określenie problemów i barier utrudniających realizację projektów przez IOB w ramach Działania 1.2. Wskazanie dalszych działań, jakie powinny zostać podjęte przez IZ RPO WP oraz same IOB pod kątem spełniania zdiagnozowanych oczekiwań przedsiębiorców i rosnących wymagań prowadzania działalności gospodarczej. W ramach ewaluacji zastosowano następujące metody i techniki badawcze: analiza desk research obejmująca najważniejsze dokumenty związane z RPO WP oraz wyniki wcześniejszych badań ewaluacyjnych, komputerowo wspomagany wywiad telefoniczny CATI z: przedsiębiorcami korzystającymi z usług IOB (n=100), przedsiębiorcami niekorzystającymi z usług IOB (n=100), indywidualne wywiady pogłębione IDI i ITI z: przedstawicielami IZ (n=2), przedstawicielami IOB realizujących projekty w ramach Działania 1.2 RPO WP (n=19), przedstawicielami IOB nierealizujących projektów w ramach Działania 1.2 (n=20), zogniskowane wywiady grupowe (FGI): pierwszy z przedstawicielami IOB (n=7) oraz drugi z przedstawicielami IZ (n=2) i ekspertami (n=3), studia przypadków projektów będących przykładami tzw. dobrych praktyk (n=5), badanie Mystery Client realizowane w podkarpackich IOB (wariant osobisty n=5, wariant telefoniczny n=38, wariant owy n=38), analiza sieci społecznych (n=28), wywiady swobodne z przedstawicielami JBR (n=3), benchmarking instrumentów wsparcia IOB. 3.2 SEKTOR OTOCZENIA BIZNESU W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM 1. Jak wykazała analiza desk research najwięcej podkarpackich IOB funkcjonuje jako stowarzyszenia (prawie 1/3 podmiotów). Ponad połowa zidentyfikowanych instytucji mieści się w Rzeszowie. Jeżeli chodzi o lata, w których podkarpackie IOB rozpoczynały swoją działalność, to blisko 1/4 8

9 powstawała na początku lat 90-tych. Okres intensywnego przyrostu przypadł także na lata Zakres oferty usługowej świadczonej przez podkarpackie instytucje otoczenia biznesu jest bardzo szeroki. Najbardziej popularne są podstawowe usługi informacyjne i doradcze, związane z szeroko pojętą przedsiębiorczością i problemami z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ważnym punktem w ofercie są również szkolenia oraz pomoc w pozyskiwaniu funduszy unijnych. Do instytucji oferujących prawdziwie kompleksowe wsparcie należą Agencje Rozwoju Regionalnego oraz Regionalne Izby Gospodarcze. Drugą wyłaniającą się kategorią są IOB, których oferta jest bardziej wyspecjalizowana, a grupa potencjalnych odbiorców zawężona do konkretnych branż. Są to instytucje skupiające swoją działalność wokół branży lotniczej, IT, energetycznej, itp. Oferta usług o charakterze zaawansowanym (np. dot. innowacyjności) jest niewystarczająco rozwinięta. 3. Większość podkarpackich IOB adresuje swoją ofertę w sposób ogólny, tj. do przedsiębiorstw sektora MŚP z woj. podkarpackiego. Część podmiotów realizuje usługi także na pozostałym obszarze kraju, a w pojedynczych przypadkach również za granicą. Z uwagi na dużą różnorodność sposobów korzystania z oferty IOB nie można precyzyjnie określić liczby obsługiwanych przez te instytucje klientów. Podmioty te rzadko też prowadzą tego typu statystyki. 4. Do najbardziej poszukiwanych przez przedsiębiorców usług należy: wsparcie w zakresie pozyskiwania zewnętrznego finansowania, specjalistyczne doradztwo i szkolenia oraz bezpośrednie wsparcie finansowe. Coraz mniejszym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorców cieszą się przede wszystkim usługi informacyjne, doradcze i szkoleniowe o charakterze podstawowym. Zmiany w ofercie usługowej dokonywane są na bieżąco w zależności od zmieniającej się sytuacji i potrzeb przedsiębiorców. 5. Aby zbadać jakość usług świadczonych przez podkarpackie IOB przeprowadzono badanie Mystery Client (w wariancie osobistym, telefonicznym i owym). Najlepsze oceny uzyskały audyty osobiste, gorzej oceniono audyty telefoniczne. Audyty przeprowadzone drogą ową pokazały, że ten sposób kontaktu z klientem jest w badanych instytucjach najsłabiej rozwinięty (prawie 2/3 badanych instytucji w ogóle nie odpowiedziało na zapytanie). Dobrze oceniono wiedzę i kompetencje pracowników IOB w kwestii funduszy unijnych, jednak już w pozostałych tematach występowały poważne braki. Częstą reakcją na zadawane pytania było przekierowywanie klienta do innej instytucji. Subiektywne oceny audytora dotyczące m.in. uprzejmości i komunikatywności doradcy były w większości wysokie. Zakres informacji jakie udało się uzyskać w wyniku przeprowadzonych audytów, w odniesieniu do większości aspektów był szerszy w przypadku konsultacji prowadzonych z beneficjentami Działania 1.2 niż z instytucjami, które takich projektów nie realizowały. 6. W celu analizy procesów wewnątrzsektorowej współpracy podkarpackich IOB wykorzystana została Analiza Sieci Społecznych. Większość IOB w regionie tworzy spójną sieć, która nie posiada znamion dysfunkcjonalności. Zdecydowanymi liderami współpracy są Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A. oraz Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego. Najczęstszą formą podejmowanej współpracy jest wspólna realizacja przedsięwzięć. 7. Podkarpackie IOB współpracują również z sektorem badawczo-rozwojowym. Najczęstszymi formami tejże współpracy są: realizacja wspólnych przedsięwzięć, wzajemne świadczenie usług, kojarzenie świata nauki z biznesem. Problemem jest brak funkcjonalnych mechanizmów, które 9

10 ułatwiłyby tę kooperację. Jednostki naukowo-badawcze coraz częściej same przejmują zadania charakterystyczne dla IOB i wychodzą z inicjatywą w obszarze nawiązywania kontaktów z biznesem. Do głównych barier w działalności kooperacyjnej IOB i JBR należą: brak informacji i świadomości, że współpraca się opłaca oraz nadmierny rygoryzm i bariery proceduralne po stronie JBR. Wsparciem należy otoczyć przedsięwzięcia z zakresu bardziej zaawansowanych form wspólnego działania (klastry, centra transferu technologii) jak i te o charakterze zinstytucjonalizowanym, a nie doraźnym. 3.3 CHARAKTERYSTYKA WSPARCIA UDZIELONEGO W RAMACH DZIAŁANIA 1.2 RPO WP Projekty realizowane w ramach Działania 1.2 RPO zostały wybrane w trakcie dwóch konkursów. Pierwszy z nich odbył się w roku 2010, drugi w roku Złożono 48 wniosków, spośród których odrzucono 12. Do dofinansowania wybrano 33 projekty 1, realizowane przez 20 beneficjentów. W ramach pierwszego konkursu wytypowano 14 projektów, drugiego Miejscowością, w której siedzibę ma najwięcej realizatorów projektów (22) jest Rzeszów. 3 projekty realizowane były przez beneficjentów mających siedzibę w Sędziszowie Małopolskim, 2 w Stalowej Woli, Krośnie i Jaśle, 1 w Mielcu i Przemyślu. 2. Łączna wartość projektów wybranych do realizacji w roku 2010 wynosi ,58 zł. Ich dofinansowanie wyniosło ,16 zł, z czego ,15 to środki pochodzące z UE. Średnia wartość projektu wybranego do realizacji w pierwszym konkursie wynosi ,53 zł, jego dofinansowanie to ,59 zł, w tym ,80 stanowiły środki UE. Łączna wartość projektów wytypowanych do realizacji w ramach II konkursu, w roku 2012 wynosi ,67 zł. Dofinansowanie tych przedsięwzięć wyniosło ,45 zł, z czego ,21 to dotacja unijna. Średnia wartość projektu wynosi ,93 zł. Średnie dofinansowanie to ,76 zł, z czego ,70 zł stanowią środki UE. 3. Wśród najczęstszych powodów składania wniosków o dofinansowanie projektów wymienić należy: brak kompleksowego pakietu usług skierowanego do przedsiębiorców, brak niezbędnego wyposażenia, brak własnego lokalu lub jego zły stan techniczny oraz małą rozpoznawalność IOB. Schemat postępowania Beneficjentów w naborze polegał najczęściej na: wyremontowaniu budynku, zakupie środków trwałych oraz wprowadzeniu nowej usługi. Podczas II naboru były to natomiast następujące działania: zakup wyposażenia, wprowadzenie nowych usług oraz ich kampania promocyjna. Głównym celem realizowanych projektów było zwykle tworzenie korzystnych warunków rozwoju oraz wzrost konkurencyjności sektora MŚP w województwie podkarpackim poprzez zwiększenie dostępności do specjalistycznych usług. 4. IOB będące beneficjentami wsparcia w ramach Działania 1.2 RPO WP najczęściej wnioskowały o dofinansowanie działań mających na celu poprawę jakości istniejącej oferty usługowej, przygotowania i wdrożenia pakietu nowych usług. Drugim obszarem wsparcia, biorąc pod uwagę rodzaje działań podejmowanych w ramach wdrażanych projektów, są inwestycje niezbędne do właściwego funkcjonowania IOB lub sieci instytucji świadczących wyspecjalizowane usługi na rzecz przedsiębiorców - w szczególności usługi wprowadzania innowacji do sektora MŚP. Jednocześnie działania bezpośrednio związane z celem Działania 1.2 RPO WP, którym jest rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu, tj. działania związane z udziałem w lokalnych i regionalnych sieciach współpracy w ogóle nie były przedmiotem aplikowania przez projektodawców Działania 1.2 RPO WP. 1 Stan na

11 5. W ramach ewaluacji przeprowadzono również analizę dotyczącą potencjalnego i faktycznego powiązania dofinansowanych projektów z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów. Jako komplementarne w stosunku do samego Działania 1.2 wskazano jeszcze dwa inne instrumenty wsparcia w ramach RPO WP, a także szereg instrumentów z krajowych programów operacyjnych: Kapitał Ludzki, Innowacyjna Gospodarka, Rozwój Polski Wschodniej oraz wybrane Programy Współpracy Transgranicznej. Jeżeli chodzi o powiązanie projektów dofinansowanych w ramach Działania 1.2 z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów to większość podkarpackich IOB działa w logice projektowej opierając swoją działalność o środki finansowe pozyskiwane ze środków publicznych na realizację przedsięwzięć wpisujących się w przedmiot działalności danej instytucji. Projekt realizowany z Działania 1.2 z uwagi na jego specyfikę - skierowany na wzrost potencjału samej instytucji - był często warunkiem i katalizatorem realizacji kolejnych projektów. 6. Spośród 48 wniosków o dofinansowanie, złożonych w ramach dwóch konkursów Działania zostało odrzuconych. Dotyczyły one wprowadzenia nowych usług z zakresu doradztwa, informacji, finansów. 3.4 OCENA FAKTYCZNEGO I POTENCJALNEGO WPŁYWU WSPARCIA W RAMACH DZIAŁANIA 1.2 RPO WP NA WZMOCNIENIE REGIONALNEJ SIECI INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU ORAZ OFEROWANE PRZEZ NIĄ USŁUGI 1. Dokonanie pełnej oceny wpływu wsparcia w ramach Działania 1.2 na funkcjonowanie podkarpackich IOB, nie było do końca możliwe ze względu na niezakończenie większości projektów, bądź też zbyt krótki okres jaki minął od wprowadzenia do ich oferty nowych usług. Jeśli chodzi o postęp rzeczowy to udało się dotychczas zrealizować w 100% jeden z dwóch głównych wskaźników produktu, jakim jest Liczba przedsiębiorców przygotowanych do pozyskania zewnętrznego dofinansowania o charakterze udziałowym. Biorąc pod uwagę wskaźniki regionalne to w 100% zrealizowany został jeden z pięciu wskaźników Powierzchnia zmodernizowanych obiektów. Wszystkie trzy główne wskaźniki rezultatu zostały osiągnięte w 100%. Spośród czterech wskaźników regionalnych dwa przekroczyły wartość docelową, jeden jest jej równy, natomiast jednego nie udało się zrealizować. 2. Wg danych zawartych w biznesplanach Beneficjenci prognozowali, iż w rok po zakończeniu projektów liczba wyświadczonych usług dla przedsiębiorstw wzrośnie o 140% w stosunku do roku poprzedzającego (wzrost ten dot. szczególnie usług nietypowych, najmniejszy przewidywano natomiast w odniesieniu do podstawowego doradztwa). Wśród planowanych do wdrożenia usług nad zmodyfikowanymi zdecydowanie dominowały nowe usługi. Najczęściej były to szkolenia, a także doradztwo i rozwiązania informatyczne. 3. Analizując wpływ udzielonego wsparcia na kompetencje i konkurencyjność podkarpackich IOB wyróżniono m.in. następujące efekty: zwiększenie potencjału w zakresie świadczonych usług oraz poszerzenie oferty usług, poprawa wizerunku i wzrost rozpoznawalności instytucji, wzrost poziomu zatrudnienia w instytucji lub wzrost potencjału merytorycznego kadry, wdrażanie kolejnych, nieprzewidzianych w projekcie usług, wzrost pozycji konkurencyjnej instytucji, a także nabycie cennego doświadczenia. 11

12 3.5 PROBLEMY I BARIERY REALIZACJI PROJEKTÓW W RAMACH DZIAŁANIA 1.2 RPO WP Jeśli chodzi o czynniki utrudniające prawidłową i efektywną realizację projektów w ramach Działania 1.2 RPO WP to największe znaczenie okazały się mieć: opóźnienia, czas trwania procedur; nadmierny rygoryzm, skomplikowane procedury; niejasność procedur i wytycznych; niekorzystne warunki udzielanej pomocy (poziom dofinansowania, rodzaj wydatków kwalifikowalnych; zmiana reguł udzielania wsparcia w ramach drugiego naboru w stosunku do naboru pierwszego konieczność nagłej zmiany założeń projektu, rezygnacja z prac budowlanych; zmiana uwarunkowań zewnętrznych (kryzys gospodarczy); niewystarczający potencjał organizacyjny i finansowy; problemy we współpracy z IZ RPO WP ; problemy specyficzne dla określonego rodzaju działań projektowych (prace budowlane). 2. Główne zidentyfikowane w badaniu przyczyny niskiego zainteresowania konkursami w ramach Działania 1.2 RPO WP to: niewystarczający potencjał organizacyjny i finansowy potencjalnych Beneficjentów; nieadekwatny do potrzeb zakres wsparcia; niekorzystne warunki, duży stopień skomplikowania proceduralnego; skuteczność mechanizmów ograniczających możliwość aplikowania o wsparcie podmiotom niewiarygodnym oraz brak uzasadnienia dla realizacji projektu. 3.6 POZIOM ZADOWOLENIA I OCZEKIWANIA PRZEDSIĘBIORCÓW WOBEC WSPARCIA ZE STRONY INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU 1. Instytucją otoczenia biznesu, z usług której najczęściej korzystały podkarpackie przedsiębiorstwa, jest Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego. Spośród przedsiębiorstw korzystających z usług IOB prawie połowa była ich klientem 2 do 5 razy w ciągu ostatnich 3 lat. Są to zwykle młodsze firmy (powstałe w latach ), niż te niekorzystające z usług IOB (powstałe w latach ). Wielkość przychodów w obu kategoriach firm nie różni się istotnie pod względem statystycznym. Jeśli chodzi o branże badanych przedsiębiorstw, to wśród przedsiębiorstw korzystających z usług IOB znajduje się stosunkowo więcej firm prowadzących działalność w ramach sekcji C. Przetwórstwo przemysłowe, N. Działalność w zakresie usług administrowania, J. Informacja i komunikacja oraz P. Edukacja. Analiza statystyczna wykazała, iż przedsiębiorstwa korzystające z usług IOB pochodzą z istotnie pod względem statystycznym mniejszych miejscowości aniżeli podmioty niekorzystające z takich usług. Jeżeli chodzi natomiast o zasięg prowadzonej działalności to jest on w tym przypadku szerszy (najczęściej ogólnopolski). 2. Najpopularniejszą usługą IOB okazały się szkolenia, skorzystała z nich nieco ponad połowa badanych przedsiębiorstw. Popularne są też usługi informacyjne oraz udostępnianie infrastruktury. Najwyższe oceny uzyskały takie usługi jak: doradztwo w zakresie transferu technologii, doradztwo prawne i podatkowe oraz audyt technologiczny. Oceniono je najlepiej pod względem: dopasowania do potrzeb, przydatności w praktyce prowadzenia działalności gospodarczej, a także jako usługi o najwyższej jakości i wzbudzające najwyższy poziom zadowolenia klientów. Ocena poszczególnych aspektów świadczonych usług nie różni się istotnie w grupie beneficjentów Działania 1.2 i pozostałych IOB. Do najczęstszych oczekiwań przedsiębiorców należy usprawnienie działania przedsiębiorstwa oraz zwiększenie wiedzy i kompetencji kadry. Jeżeli chodzi o przedsiębiorstwa niekorzystające z usług IOB to ponad połowa z nich deklaruje brak potrzeb w tym zakresie. 12

13 3. Najbardziej odczuwalnymi problemami podkarpackich przedsiębiorców są kwestie finansowoinwestycyjne oraz trudności związane z marketingiem. Stąd też zapotrzebowanie na określone formy wsparcia dotyczy najczęściej wsparcia finansowego/ inwestycyjnego/ dotacji. Relatywnie często wskazywano również na potrzebę doradztwa oraz zapotrzebowanie na szkolenia. 3.7 PROBLEMY I POTRZEBY SEKTORA OTOCZENIA BIZNESU I POTENCJALNE INSTRUMENTY WSPARCIA 1. Główne aktualne problemy i potrzeby sektora otoczenia biznesu wymagające ewentualnej interwencji to: problemy finansowe organizacji i brak płynności finansowej; brak wykwalifikowanych pracowników, przygotowanych do pracy w specyfice sektora otoczenia biznesu; problemy kadrowe wynikające z niewystarczającego zaplecza finansowego; ograniczona dostępność użytecznego wsparcia szkoleniowego adresowanego do IOB; brak integracji i koordynacji funkcjonowania sektora otoczenia biznesu oraz podmiotowego podejścia do IOB ze strony administracji regionalnej; problemy lokalowe; problemy prawno administracyjno - proceduralne; konkurencja ze strony innych podmiotów (także spoza sektora otoczenia biznesu); kryzys gospodarczy i wynikająca z tego pasywność przedsiębiorstw w korzystaniu z usług IOB. 2. Jeżeli chodzi o instrumenty wsparcia skierowane do instytucji otoczenia biznesu i nastawione na ich rozwój, to pojawiły się one we wszystkich 16 Regionalnych Programach Operacyjnych. W każdym z RPO jest przynajmniej jedno, a często nawet 2 lub 3 takie Działania. Poza tym tematyka wsparcia IOB jest również obecna w krajowych programach operacyjnych. Zdecydowanie największe znaczenie mają tu Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka oraz Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Istotne są również: PO Rozwój Polski Wschodniej, Program Region Morza Bałtyckiego, Program dla Europy Środkowej oraz poszczególne Programy Współpracy Transgranicznej. Generalnie, podejmowane działania mają podwyższać standard i rozszerzać ofertę usług świadczonych dla przedsiębiorstw, co z kolei ma się przyczynić do wzmocnienia ich potencjału i rozwoju społeczno-gospodarczego danego regionu. Typy projektów, jakie mogą być realizowane są bardzo różnorodne - zarówno o charakterze twardym (infrastruktura, wyposażenie), jak i miękkim (rozwój kompetencji). Znaczna część projektów dot. budowania sieci powiązań pomiędzy samymi instytucjami, a także pomiędzy IOB a przedsiębiorcami. Wiele z nich oscyluje także wokół tematu transferu wiedzy i innowacji. 3. Jeżeli chodzi o przyszły okres finansowania, to dokumentem charakteryzującym kształt przyszłego wsparcia na poziomie regionalnym jest Wstępny projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata Zgodnie z jego zapisami instrumentami skierowanymi do IOB są przede wszystkim Działania 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, lecz IOB mogą mieć również duże znaczenie jako realizatorzy projektów z Działań 7.1 oraz 7.3. Najważniejszym z punktu widzenia zwiększenia potencjału IOB jest Działanie 1.2 Wsparcie instytucji otoczenia biznesu. W jego ramach możliwa będzie realizacja projektów polegających na: tworzeniu powiązań kooperacyjnych w ramach klastrów oraz opracowaniu i realizacji programów współpracy klastrowej; wsparciu przedsiębiorstw w kwestii wprowadzenia na rynek nowych produktów; rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości oraz ośrodków wspierających przedsiębiorczość akademicką; świadczeniu usług doradczych i szkoleniowych dla podmiotów zarządzających parkami przemysłowymi oraz instytucjami o podobnym charakterze. 13

14 3.8 REKOMENDACJE. PROPOZYCJE DZIAŁAŃ WSPIERAJĄCYCH PODKARPACKIE IOB W PRZYSZŁYM OKRESIE FINANSOWANIA 1. W przyszłym okresie finansowania szczególny nacisk powinien być położony na wspomaganie procesu świadczenia przez IOB tych usług, które zgodnie z tendencjami występującymi na rynku tego rodzaju usług ocenić należy jako obecnie najistotniejsze lub rozwojowe. 2. W przyszłym okresie należy w odniesieniu do projektów o charakterze konkursowym, adresowanych do IOB (bez względu na ich ostatecznie ustalony zakres) w sposób szczególny premiować przedsięwzięcia o charakterze partnerskim. 3. W przyszłym okresie należy w sposób szczególny wspomagać proces nawiązywania i utrzymywania współpracy pomiędzy instytucjami otoczenia biznesu a jednostkami naukowobadawczymi 4. Planując katalog kryteriów wyboru projektów realizowanych przez IOB w przyszłym okresie finansowania należy zmodyfikować lub wyeliminować część obecnie obowiązujących kryteriów, które nie pełnią swojej funkcji w sposób należyty jako instrument kierunkowania wsparcia. 5. W przyszłym okresie finansowania wsparcie dla IOB oferowane w ramach RPO WP powinno przebiegać na dwóch poziomach: uproszczone wsparcie oferowane w ramach projektu systemowego UMWP dotyczące świadczenia określonych usług specjalistycznych; projekty konkursowe dotyczące uruchamiania lub utrzymania zinstytucjonalizowanych form wsparcia dla firm. 6. Celowe jest podjęcie na szczeblu regionalnym skoordynowanych działań promujących sektor IOB, wskazujących dobre praktyki (przykłady sukcesów firm, które skorzystały ze wsparcia IOB) oraz stworzenie instrumentów skutecznego informowania firm o ofercie IOB. 7. Należy dążyć do zapewnienia jak największej dostępności (tj. dostępności na poziomie lokalnym) podstawowych usług doradczych i informacyjnych świadczonych bezpłatnie na rzecz przedsiębiorstw. 8. Wykorzystując zasadę dwufunduszowości w przyszłym okresie finansowania należy wprowadzić możliwość korzystania przez IOB ze wsparcia dotyczącego szkolenia pracowników instytucji w zakresie odnoszącym się do działalności prowadzonej przez IOB. Należy w tym przypadku rozważyć: (a) realizację projektu systemowego zorientowanego na przeprowadzenie otwartych szkoleń z zakresu kompetencji kluczowych dla pracowników IOB, (b) wprowadzenie bonów szkoleniowych dla pracowników IOB, którzy potrzebują specjalistycznego wsparcia szkoleniowego w wąskich dziedzinach tematycznych (co ogranicza zasadność realizacji całego poświęconego im projektu szkoleniowego). 9. W celu rozwiązania zdiagnozowanego problemu braku partnerskiego podejścia samorządu województwa do IOB oraz ograniczonej podmiotowości tego sektora niezbędne jest podjęcie różnego rodzaju działań i co ważne mających charakter długofalowy. Zalecane jest jednak uwzględnienie w katalogu działań podejmowanych przez UMWP w obszarze wspierania przedsiębiorczości w przyszłym okresie finansowania przedsięwzięcia zorientowanego na: integrację sektora otoczenia biznesu, uruchomienie systematycznych mechanizmów konsultacji, promocję całego sektora otoczenia biznesu, stworzenie platformy internetowej zawierającej szczegółową i aktualną informację o ofercie IOB i ukierunkowującą przedsiębiorców na konkretne instytucje mogące im pomóc. 14

15 4. Executive summary 4. Executive summary 4.1 RESEARCH METHODOLOGY The following report was prepared as part of the evaluation study titled: "The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions". The evaluation was conducted by Pracownia Badań i Doradztwa Re-Source Korczyński Sarapata sp.j. at the request of the Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship. The main objective of the study was to evaluate the impact of ROP PV for on the functioning of the business environment institutions (BEIs) and on the services provided by such institutions in Podkarpackie region. The research areas include the following issues: Studying on the potential impact of ROP PV support on strengthening the regional network of business environment institutions and services offered by them. Identifying companies satisfaction level and their expectations towards business environment institutions supported within the ROP PV. Defining problems and barriers which hinder BEIs projects implementation within Measure 1.2. Indication of further actions which need to be taken by the ROP PV MA and the BEI IOB in order to comply identified companies expectations and growing requirements in the field of economic activity. The following research methods and techniques were used within the evaluation: Desk research analysis of key documents related to the ROP PV and the results of previous evaluation studies, Computer Assisted Telephone Interview with two categories of entrepreneurs: users of the BEIs services (n=100), non-users of the BEIs services (n=100); Individual In-depth Interviews and In-depth Telephone Interviews with: representatives of ROP PV MA (n=2), representatives of the BEIs implementing projects within Measure 1.2 of ROP PV (n=19), representatives of the BEIs which do not implement projects within Measure 1.2 (n=20), Focus Group Interviews (FGI): first group was consisted of the BEIs representatives (n=7), second group was consisted of ROP PV MA representatives (n=2) and experts (n=3), Case studies of projects which are good practices examples (n=5), Mystery Client survey conducted in the BEIs from Podkarpackie region (personal contact n=5, phone contact n=38, contact n=38), Social Network Analysis (n=28), Free-Form Interview with representatives of R&D institutions (n=3), Benchmarking of BEIs support instruments. 4.2 BUSINESS ENVIRONMENT INSTITUTIONS SECTOR IN THE PODKARPACKIE REGION 1. The desk research analysis shows that most of BEIs operates as an association (almost one third of organizations). More than half of the identified institutions is located in Rzeszów. With regard to the year in which the BEIs began their activities an almost one fourth was established in the early 90's. The intensive growth of BEIs number in Podkarpackie region might be observed in the period

16 2. The scope of services provided by business environment institutions is very wide. The most popular kind are basic information and advisory services related to the entrepreneurship and economic activity. An important part in BEIs offer are also both: training and assistance in obtaining EU funds. The institutions offering a truly comprehensive support are Regional Development Agencies and Regional Chambers of Commerce. Another BEIs category are institutions which offer is more specialized, and a group of potential clients restricted to specific groups. These institutions focus their activities around such industries as the airline industry, IT, energy, etc. The offer of more advanced services (eg related to the field of innovation) is not sufficiently developed. 3. Most of the BEIs offers theirs services to the whole SMEs sector in the Podkarpackie region. Some entities also provide services in other regions of Poland and in individual cases even abroad. Due to the wide variety of ways in which companies use BEIs services one can not precisely determine the number of clients supported by these institutions. Besides, business environment institutions rarely gather statistics related to this issue. 4. The following BEIs services are most desired by companies: assistance in obtaining external funding, expert advisory and training, and direct financial support. The demand decreases in the relation to basic information, advisory and training services. Changes in services offer are made by BEIs on a regular basis, depending on the changing situation and needs of entrepreneurs. 5. In order to examine the quality of services provided by the BEIs in Podkarpackie region Mystery Client survey was conducted (using personal, telephone and ways of communication). The highest rates relate to personal audits, in the telephone audits the rates were lower. Audits carried out by an proved that this method of contact with the customers is the leastdeveloped in surveyed institutions (almost two thirds of surveyed BEIs did not respond to an e- mail). Knowledge and skills of BEIs employees in relation to EU funds was well-rated, but in other fields serious shortcomings were observed. a common response to the questions was "redirecting" the client to another institution. Subjective rates on advisors politeness and communications skills were mostly high. The scope of the information that was achieved as a result of the audit was wider in relation to consultations with the beneficiaries of ROP PV Measure 1.2 than with institutions that do not implement such projects and it applies to the most of the questions. 6. In order to analyze the process of internal cooperation of BEIs from Podkarpackie region Social Network Analysis was conducted. Most of the institutions in the region creates a cohesive network with no symptoms of dysfunctionality. Regional leaders in the field of cooperation are: Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A. and Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego. The most common form of cooperation is implementation of joint projects. 7. The BEIs from Podkarpackie region also cooperate with research and development sector. The most common forms of this collaboration are: implementation of joint projects, the mutual provision of services and bringing science and business together. The problem is the lack of efficient mechanisms to facilitate such cooperation. Some of the R&D institutions take over the tasks specific for BEIs and they initiate contacts with business sector. The main barriers in relation to the BEIs and R&D institutions cooperation include: lack of information and awareness of cooperation profitability, excessive rigidity and procedural barriers on the side of R&D sector. The support should be offered to the projects related to more advanced forms of collective 16

17 action (clusters, technology transfer centers), as well as those of an institutionalized, rather than ad hoc character. 4.3 CHARACTERISTICS OF SUPPORT WITHIN THE ROP PV MEASURE The projects within the ROP PV Measure 1.2 were selected in two calls for applications. The first one took place in 2010, second in applications were submitted, of which 12 were rejected. 33 projects (of 20 Beneficiaries) were selected. In the first call for proposals 14 projects were selected, in the second 19. Most of Beneficiaries (22) are located in Rzeszów. 3 projects are implemented by Beneficiaries located in Sędziszów Małopolski, 2 in Stalowa Wola, Krośno, Jasło and 1 in Mielec and Przemyśl. 2. The total value of the projects selected for implementation in 2010 is ,58 zł. The subsidy amount was ,16 zł, of which ,15 zł from EU funds. The average value of a project selected for implementation in the first call for proposals is ,53 zł, the subsidy amount is ,59 zł, including ,80 zł from EU funds. The total value of projects selected for implementation in the second call for proposals (in 2012) is ,67 zł. Funding of these projects amounted to ,45 zł, of which ,21 zł from EU funds. The average value of the project selected for implementation in the second call for proposals is ,93 zł, the average subsidy amount is ,76 zł, of which ,70 zł are EU funds. 3. Among the most common reasons for applying for projects funding are: lack of a comprehensive package of services for entrepreneurs, lack of needed equipment, lack of own estate (for institution headquarters) or its poor condition, low BEIs recognizability. In first call for proposals Beneficiaries were focused on: renovation of the building, purchase of fixed assets and development of new services. In second call for proposals the following actions were planned: purchase of equipment, development of new services and their promotional campaign. Usually, the main objective of the projects was creation of favorable conditions for development and competitiveness increase of the SME sector in Podkarpackie region by increasing access to specialized services. 4. BEIs which are Measure 1.2 Beneficiaries usually requested for funding actions aimed on present services quality improvement or preparation and implementation of the package of new services. Taking into account the types of activities undertaken within the projects, the second field of support are investments which are necessary for the proper functioning of the BEIs or network of institutions providing specialized services to businesses (in particular related to innovation development in the SMEs sector). At the same time, actions directly related to the objective of ROP PV Measure 1.2, which is the development of a network of BEIs, such as activities related to participation in local and regional networks of cooperation were not subject of application within ROP PV Measure 1.2 at all. 5. The analysis related to potential and actual connection of funded projects with other projects implemented by the beneficiaries was also conducted within the evaluation study. As complementary to the Measure 1.2 two other support instruments within ROP PV were indicated, as well as a number of instruments within national operational programmes: Human Capital Operational Programme, Innovative Economy Operational Programme, Development of Eastern Poland Operational Programme and selected The European Territorial Cooperation Operational Programmes. Regarding the relationship between projects funded within Measure 17

18 1.2 and other projects undertaken by the Beneficiaries, the majority of BEIs from Podkarpackie region operate in project logic which means that their activities are based on public funds raised for conducting projects coherent with the core business of the institution. The project within the Measure 1.2 due to its focusing on improving the capacity of the institution was a common condition and a catalyst for the implementation of future projects applications of the 48 submitted within two Measure 1.2 calls of applications were rejected. They were related to the development of new services in the field of advisory, information and finance. 4.4 EVALUATION OF SUPPORT WITHIN ROP PV MEASURE 1.2 ACTUAL AND POTENTIAL IMPACT ON STRENGTHENING BUSINESS ENVIRONMENT INSTITUTIONS REGIONAL NETWORK AND ITS OFFERED SERVICES 1. A full assessment of support within the Measure 1.2 impact on the functioning of the BEIs from Podkarpackie region was not possible due to the non-completion of most of the projects because of the fact that not enough time has passed since new services development within BEIs. In terms of physical progress, one of two key output indicators was achieved in 100%, it is: Number of businesses prepared to obtain external financing in the form of equity participation. Taking regional indicators into account, one of the five indicators was achieved in 100% "Area of modernized facilities. All three main outcome indicators were achieved in 100%. Of the four regional indicators the target value of two was exceeded, one is equal to target value, and one has not been achieved yet. 2. According to data contained in the business plans Beneficiaries predicted that in the year after the completion of the projects the number of services provided to enterprises would increase 140% in relation to the preceding year (the increase refers mainly to non-standard services, the least is expected in relation to basic advisory services). Among the services planned for the implementation new services strongly dominated over modified ones (most of them were training, as well as advisory and informatics solutions). 3. Analyzing the impact of provided support on competence and competitiveness of the BEIs from Podkarpackie region the following effects were identified: increase of the potential in offering services, expand of offered services range, image improvement and increase of institution recognizability, institution employment and staff potential growth, implementation of new, services (which were not planned within the project), increase of the competitive position of the institution, as well as the gaining of valuable experience. 4.5 PROBLEMS AND BARRIERS RELATED TO THE IMPLEMENTATION OF MEASURE 1.2 ROP PV PROJECTS 1. The following issues were identifies as most significant factors hindering the proper and effective implementation of projects within ROP PV Measure 1.2: delays and duration of the procedures; excessive rigidity and complicated procedures; unclear procedures and guidelines; disadvantageous support conditions (level of funding, the type of eligible expenditures, changing the rules of support offered within the first call for proposals in comparison the second one the need for sudden changes in the project assumptions, the abandonment of the construction work as the part of the project; change of external conditions (economic crisis); insufficient organizational and financial capacity; problems in cooperation 18

19 with the ROP PV MA;, problems specific to a particular type of project activities (construction work). 2. The following issues were identified as main reasons of ROP PV Measure 1.2 call for proposals low interest: insufficient organizational and financial capacity of potential Beneficiaries; range of support inadequate to the needs of BEIs; disadvantageous conditions; a high level of procedural complexity; the effectiveness of the mechanisms limiting the possibility of applying for untrustworthy organizations; no reason for the project implementation. 4.6 COMPANIES SATISFACTION LEVEL AND THEIR EXPECTATIONS TOWARDS BUSINESS ENVIRONMENT INSTITUTIONS SUPPORT 1. Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego is the business environment institution from which services companies from Podkarpackie region use most often. Among the companies using the BEIs services nearly half declared that they had used these services 2 to 5 times in the last three years. The BEIs client are usually younger companies (established in the period ) than BEIs services non-users (established between 1991 and 2000). The amount of revenue in the two types of firms is not significantly different in statistical terms. Among the companies using the BEIs support there are relatively more companies which operate in the following sections: C. Manufacturing, N. Administrative and support service activities, J. Information and communication and P. Education. Statistical analysis showed that companies using the BEIs services come with smaller cities in comparison with non-users (and this difference is statistically significant) and in terms of business scope of business, it is wider (mostly nationwide). 2. The most popular BEIs service is training, more than half of the surveyed companies declare using mentioned service. Information services and infrastructure are also popular. The following services were highest rated: technology transfer advisory, legal and tax advisory and audit technology. They were highest rated in terms of: fitting to the needs and usability in business practice. Also, they were rated as services of the highest quality and high level of customer satisfaction. Evaluation of the different aspects of the services identifies no significant difference between Measure 1.2 Beneficiaries and the rest of BEIs. The most common expectations of entrepreneurs which refer to the BEIs services are: performance of the company improvement and knowledge and staff competence growth. As for companies not using the BEIs services more than half of them declare no needs in this aspect. 3. Companies from Podkarpackie region experience problem mainly in relation to financial, investment and marketing issues. It results in high demand for financial and investment support / subsidies. Need for advisory and training also indicated relatively often. 4.7 PROBLEMS AND NEEDS OF BUSINESS ENVIRONMENT INSTITUTIONS SECTOR AND POTENTIAL SUPPORT INSTRUMENTS 1. The main current problems and needs of business environment instituions for potential intervention include: financial problems and a lack of financial liquidity; lack of high-skilled workers prepared to work in the specificity of business environment institutions; human resources problems resulted from insufficient financial resources and limited availability of useful training support addressed to the BEIs; lack of both: sector integration/coordination and 19

20 the regional administration partnership approach to the BEIs; premises problems; legal, administrative and procedural problems; competition from other entities (including nonbusiness environment institutions); economic crisis and the enterprises passivity in using BEIs services. 2. Support instruments focused on business environment institutions and their development might be found in all 16 Regional Operational Programmes. In each ROP is at least one, and often two or three Measures dedicated to BEIs. In addition, BEIs support instruments are also present in the Operational Programmes on the national level. As the most important in this aspect the following OPs should be mentioned: Innovative Economy Operational Programme and Human Capital Operational Programme. The other important Programmes offering support for BEIs are: Development of Eastern Poland Operational Programme, The Baltic Sea Region Programme, Central Europe Programme and the various European Territorial Cooperation Programmes. Generally, support within the above mentioned Programmes is focused on raising services standards and expanding the range of services provided to businesses, which in turn should contribute to enhance their potential and socio-economic development of the region. Types of projects that can be implemented are very diverse and include both: hard (infrastructure, equipment) and soft (skills development) types. a large part of the projects refers to building network between the institutions themselves and between BEIs and entrepreneurs. Many of them are related to the theme of knowledge and innovation transfer. 3. Key document designing BEIs support in the next programming period on the regional level is draft version oft Regional Operational Programme for Podkarpackie Voivodeship for years According to its provisions BEIs support instruments are present within the following Measures: 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, but BEIs might be also Beneficiaries within the Measures: 7.1 and 7.3. In terms of increasing the BEIs most important is Measure 1.2 Business support institutions support. Within this Measure, it will be possible to implement projects involving following actions: building cooperative relations within clusters and the development and implementation of cluster cooperation programs; supporting businesses in the new products market launching; development of business incubators and academic entrepreneurship support centers; advisory and training services for industrial parks and similar institutions operators. 4.8 RECOMMENDATIONS. SUGGESTIONS FOR ACTIONS SUPPORTING BEIS FROM PODKARPACKIE REGION IN THE NEXT FUNDING PERIOD 1. In the next funding period, one should focus on supporting the process of these services provision by the BEIs, which are most either important or promising according to the trends occurring in the market. 2. In the next funding period partnership projects should be strongly rewarded (it refers to projects supported in the competition procedure regardless of their final range). 3. In the next funding the process of establishing and maintaining cooperation between business environment institutions and research & development institutions should be strongly supported. 4. In the process of planning a list of criteria for BEIs projects selection for the next funding period some of the current criteria should be modified or eliminated. It refers mainly to criteria which do not perform their function as an instrument directing support in a proper way. 20

21 5. In the next funding period support for the BEIs within the ROP PV should be offered on two levels: a simplified support related to certain expert services offered within Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship systemic project for the provision of certain professional services; projects within the call for proposals procedure related to establishing or maintaining institutional forms of business support. 6. It is recommended to undertake coordinated regional actions focusing on BEIs promotion and good practices identification (examples of companies which successful companies which benefited from the BEIs support) along with the creation of effective instruments to inform companies about BEIs offer. 7. The maximum availability (i.e. availability on the local level) of basic advisory and information services which are provided free of charge to businesses should be ensured. 8. In the next funding period joining funds from different sources (e.g. European Social Fund and European Regional Development Fund) would be established. In these circumstances, BEIs should be allowed to use support for their employees training in the fields related to BEIs activities. Therefore, one should consider: (a) systemic project which includes open training on key competences for BEIs employees, (b) establishment of training vouchers for BEIs employees who need specialized training support in certain themes (which limits the reasonableness of the separate project which refers to such themes). 9. In order to solve diagnosed problem which is the lack of provincial government partnership approach to the BEIs and the limited subjectivity of the sector it is necessary to undertake various and most importantly long-term activities. It is recommended to include following actions in the catalogue of actions undertaken by the Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship in the area of business environment sector support in the next funding period: the integration of business environment institutions, launching systematic consultation mechanisms, business environment institutions sector promotion, development of a web-based platform containing a detailed and current information about the BEIs offer and directing business to specific institutions which can help them. 21

22 CELE SZCZEGÓŁOWE V WPŁYW WSPARCIA RPO WOJ. PODKARPACKIEGO NA LATA NA FUNKCJONOWANIE INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU 5. Wprowadzenie Niniejszy raport został przygotowany przez Pracownię Badań i Doradztwa Re-Source Korczyński Sarapata sp. j. W ramach prowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego badania pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie Instytucji Otoczenia Biznesu. Poniżej przedstawiono cel główny, który odnosi się do podejmowanej w badaniu problematyki oraz odpowiadające mu cele szczegółowe: Schemat 1. Cele przeprowadzonego badania ewaluacyjnego CEL GŁÓWNY BADANIA: OCENA WPŁYWU WSPARCIA RPO WP NA LATA NA FUNKCJONOWANIE INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU ORAZ NA USŁUGI ŚWIADCZONE PRZEZ TEGO TYPU INSTYTUCJE W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM. 1) 2) 3) Zbadanie potencjalnego wpływu wsparcia RPO WP na wzmocnienie regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu oraz oferowane przez nią usługi. Zidentyfikowanie poziomu zadowolenia i oczekiwania przedsiębiorstw wobec instytucji otoczenia biznesu wspartych w ramach RPO WP. Określenie problemów i barier utrudniających realizację projektów przez IOB w ramach Działania 1.2 4) Wskazanie dalszych działań, jakie powinny zostać podjęte przez IZ RPO WP oraz same IOB pod kątem spełniania zdiagnozowanych oczekiwań przedsiębiorców i rosnących wymagań prowadzania działalności gospodarczej. Zakres przedmiotowy: projekty dofinansowane w ramach RPO WP, oś i Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka Działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu. Zakres podmiotowy: beneficjenci/wnioskodawcy projektów RPO WP, przedsiębiorcy: zarówno korzystający z usług IOB, jak również ci, którzy nie skorzystali jak dotąd z żadnych form wsparcia oferowanych przez tego typu instytucje (próba zerowa), instytucje otoczenia biznesu, które nie skorzystały ze wsparcia w ramach RPO WP. Zakres czasowy: dla projektów realizowanych w ramach RPO WP oraz rekomendacje dla przyszłego okresu programowania. Badanie zostało przeprowadzone z uwzględnieniem następujących kryteriów ewaluacyjnych: Trafność planowanych celów interwencji w odniesieniu do potrzeb i problemów IOB, Skuteczność realizacji zakładanych celów projektów w odniesieniu do rzeczywistych efektów ich realizacji, 22

23 Efektywność projektów w stosunku do poniesionych nakładów/kosztów/zasobów, Użyteczność wsparcia w kontekście zaspokajania potrzeb grup docelowych, Trwałość (przewidywalna) projektów w perspektywie długookresowej. Raport otwierają: spis treści, wykaz skrótów, oraz streszczenie w wersji polskoi anglojęzycznej. W dalszej części raportu przedstawione zostały następujące elementy: Metodologia badania Wyniki badania obejmujące następujące bloki tematyczne: charakterystyka sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim; charakterystyka wsparcia udzielonego w ramach Działania 1.2 RPO WP ; ocena faktycznego i potencjalnego wpływu wsparcia w ramach działania 1.2 RPO WP na wzmocnienie regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu oraz oferowane przez nią usługi; problemy i bariery realizacji projektów w ramach działania 1.2 RPO WP ; poziom zadowolenia i oczekiwania przedsiębiorców wobec wsparcia ze strony instytucji otoczenia biznesu; problemy i potrzeby sektora otoczenia biznesu i potencjalne instrumenty wsparcia Studia przypadku Wnioski i rekomendacje (propozycje działań wspierających podkarpackie IOB w przyszłym okresie finansowania) Spisy ilustracji. W formie odrębnych dokumentów do raportu załączono: Załącznik nr 1 Tabela zawierająca charakterystykę podkarpackich instytucji otoczenia biznesu Załącznik nr 2 Tabela zawierająca charakterystykę wsparcia dostępnego dla instytucji otoczenia biznesu w pozostałych programach operacyjnych Załącznik nr 3 Transkrypcje wywiadów jakościowych. Pozostałe produkty badania przekazane Zamawiającemu to: bazy wynikowe z badań ilościowych, nagrania audio wywiadów jakościowych oraz prezentacja multimedialna zawierająca najważniejsze wyniki przeprowadzonego badania. 23

24 6. Metodologia badania W niniejszej części raportu przedstawiona została metodologia przeprowadzonego badania z uwzględnieniem technik, metod oraz pytań badawczych. 6.1 DESK RESEARCH W ramach analizy danych zastanych zastosowany został dobór celowy, polegający na włączeniu w zakres analiz wszystkich danych i dokumentów, które mogły okazać się przydatne z perspektywy celu badania. W ramach niniejszego projektu badawczego przeanalizowane zostały następujące dane i dokumenty: Wykaz projektów objętych niniejszym badaniem ewaluacyjnym wraz z danymi kontaktowymi osób odpowiedzialnych za realizację projektu, Dokumentacja projektów RPO WP realizowanych w ramach osi priorytetowej i Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu (wnioski o dofinansowanie oraz najbardziej aktualne wersje wniosków o płatność), Dane z systemu KSI SIMIK dotyczące projektów objętych niniejszą ewaluacją (w tym dane dotyczące postępu finansowego i rzeczowego ewaluowanych projektów), Dokumentacja konkursowa, udostępniona w ramach 1.2 Instytucje otoczenia biznesu, Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata Aktualizacja 2010r., Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata oraz Szczegółowy Opis Priorytetów RPO WP, Aktualizacja 2012r., Założenia do aktualizacji strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata , Rzeszów 2012r., Powiązane z przedmiotowym zakresem badania Wytyczne i Rozporządzenia Rady, Parlamentu (WE) oraz Komisji Europejskiej, Powiązane z przedmiotowym zakresem badania Wytyczne i Rozporządzenia Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (m.in. Rozporządzenie z dnia 20 maja 2009r. W sprawie udzielenia pomocy na wzmocnienie potencjału instytucji otoczenia biznesu w ramach regionalnych programów operacyjnych, poz. 719), Strategia Rozwoju Kraju 2020, Krajowy Program Reform na rzecz realizacji Strategii Europa 2020", Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączaniu społecznemu, Krajowa Strategia rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, Badanie ewaluacyjne z RPO WP pn. Rola instrumentów inżynierii finansowej w zaspokajaniu potrzeb finansowych przedsiębiorstw w województwie podkarpackim, 2011r., Badanie ewaluacyjne z PO KL Rozwój umiejętności i szkolenia w MŚP. Analiza subregionu sosnowieckiego, Polska, OECD 2010, Instytucje otoczenia biznesu, W. Burdecka, PARP 2004r., Sprawozdania, dane monitoringowe dotyczące realizacji Programu, Materiały statystyczne GUS, Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, Banku Światowego oraz inne materiały i opracowania. 24

25 6.2 KOMPUTEROWO WSPOMAGANY WYWIAD TELEFONICZNY (CATI) Technika wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo (CATI) została wykorzystana do przeprowadzenia badania wśród: przedsiębiorców korzystających z usług IOB (n=100) przedsiębiorców niekorzystających z usług IOB (n=100) Zgodnie z założeniami zrealizowano łącznie 200 wywiadów. Badanie prowadzono w okresie Ze względu na cele wdrażanej interwencji ograniczono badaną grupę do sektora MMŚP czyli Mikro-, Małych i Średnich przedsiębiorstw. Zastosowano dobór losowowarstwowy, nieproporcjonalny pod względem klas wielkości przedsiębiorstw. W związku z tym w obu grupach przebadane zostały przedsiębiorstwa o następującej strukturze: Mikroprzedsiębiorstwa 60%, Małe przedsiębiorstwa 25%, Średnie przedsiębiorstwa 15%. Zastosowany wariant doboru próby skłonił Wykonawcę do przeprowadzenia ważenia obserwacji, którego celem było zapewnienie reprezentatywności wyników badania pod względem wielkości przedsiębiorstwa. Skutkiem przeprowadzonego ważenia jest stosowanie zaokrągleń w liczebnościach n pod wykresami. W związku z tym proste sumowanie liczebności w kategoriach może nie skutkować otrzymaniem wartości n obecnej dla wyników ogółem. 6.3 INDYWIDUALNE WYWIADY POGŁĘBIONE (IDI I ITI) W ramach niniejszego projektu badawczego technika indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI i ITI) zastosowana została w badaniu: przedstawicieli IZ (n=2), przedstawicieli IOB realizujących projekty w ramach Działania 1.2 RPO WP (n=19), przedstawicieli IOB nierealizujących projektów w ramach Działania 1.2 (n=20). W przypadku przedstawicieli IZ przeprowadzony został dobór celowy. Zgodnie z zapisami SOPZ, do udziału w wywiadzie zaproszono pracownika Departamentu Wspierania Przedsiębiorczości oraz pracownika Departamentu Rozwoju Regionalnego. Jednocześnie, Wykonawca dobierał osoby mające szeroką wiedzę i doświadczenie w kontekście wsparcia oraz sytuacji IOB w regionie. Zgodnie z założeniami przeprowadzono 2 wywiady z IZ. W przypadku wywiadów z IOB zgodnie z założeniem Zamawiającego zastosowany został dobór zupełny, co oznacza, że wywiady prowadzono ze wszystkimi IOB, które realizowały projekty w ramach Działania 1.2 RPO WP. Zgodnie z założeniami zawartymi w Raporcie Metodologicznym w przypadku 5 beneficjentów, którzy rozpoczęli realizację projektów w ostatnich miesiącach wywiady przeprowadzono drogą telefoniczną 2. Łącznie przeprowadzono 19 wywiadów 3. Wywiady osobiste odbyły się w dniach Wywiady telefoniczne przeprowadzono z przedstawicielami IOB nierealizujących projektów w ramach Działania 1.2. Zrealizowano je ze wszystkimi IOB, z którymi było to możliwe w okresie 2 Wywiad telefoniczny został przeprowadzony również w przypadku dwóch beneficjentów, którzy z powodu nieobecności w terminie badania nie mogli udzielić informacji osobiście. 3 Pomimo wielu podejmowanych prób (także z zaangażowaniem Urzędu Marszałkowskiego Woj. Podkarpackiego) z jednym spośród wszystkich 20 beneficjentów nie udało się przeprowadzić wywiadu przed końcem terminu badania. Pomimo poinformowania przedstawiciela tej instytucji o obowiązku wzięcia udziału w badaniu wynikającym z zapisów umowy o dofinansowanie oraz stosowania różnych form dotarcia, a także zaoferowania możliwości udzielenia odpowiedzi na sformułowane pytania drogą ową, ostatecznie pozyskanie informacji od tego beneficjenta okazało się niemożliwe. 25

26 realizacji badania. Wykonawca dołożył wszelkich starań, tj. wielokrotnie podejmował próby kontaktu, informował o badaniu za pośrednictwem poczty , przekładał termin badania zgodnie z oczekiwaniami respondentów. Planowane było przeprowadzenie 25 wywiadów, lecz w toku zwiadu badawczego zidentyfikowano 23 IOB nierealizujące projektów, aktualnie funkcjonujące na terenie województwa podkarpackiego 4. Z powodu braku możliwości nawiązania kontaktu z 3 instytucjami ostatecznie zrealizowano 20 wywiadów ITI. 6.4 ZOGNISKOWANE WYWIADY GRUPOWE (FGI) Wykonawca zdecydował się na przeprowadzenie dwóch wywiadów FGI, aby rozdzielić uczestników dyskusji z ramienia IOB od przedstawicieli IZ, zapobiegając w ten sposób ograniczeniu otwartości wypowiedzi uczestników. W pierwszym wywiadzie wzięli udział wyłącznie przedstawiciele IOB (zarówno realizujący projekty w ramach Działania 1.2, jak i nierealizujący tego rodzaju przedsięwzięć), natomiast do drugiego zaproszeni zostali przedstawiciele IZ oraz eksperci (pracownicy naukowi podkarpackich uczelni wyższych). W obu wywiadach zastosowany został dobór celowy. W przypadku IZ oraz ekspertów polegał on na zaproszeniu do wywiadu osób z relatywnie szeroką wiedzą i doświadczeniem w kontekście problematyki. Natomiast w doborze IOB wykonawca dążył do zapewnienia tzw. reprezentatywności typologicznej, która osiągnięta została poprzez zaproszenie przedstawicieli zróżnicowanych instytucji. W FGI z przedstawicielami IOB wzięło udział 7 przedstawicieli tychże instytucji oraz moderator dyskusji. W drugim FGI wzięło udział również 7 osób 3 ekspertów, 2 przedstawicieli IZ oraz 2 członków zespołu badawczego Wykonawcy. Pierwsza z dyskusji odbyła się , natomiast druga STUDIUM PRZYPADKU W ramach studium przypadku zastosowany został dobór celowy. Zakwalifikowano tu projekty charakteryzujące się wysoką skalą wpływu projektu na IOB. Na podstawie odpowiedzi udzielanych przez beneficjentów w wywiadach IDI oraz zapisów wniosków o dofinansowanie wybrano najbardziej optymalne projekty. W Raporcie metodologicznym założono opracowanie 2 studiów przypadku, jednak z powodu niewielu projektów zakończonych spośród których możliwy był wybór najbardziej odpowiednich, Wykonawca zdecydował o przygotowaniu ich w większej liczbie. Ostatecznie zgodnie z wcześniejszymi założeniami zrealizowano 2 studia przypadków projektów faktycznie i formalnie zakończonych oraz 3 studia przypadków projektów, które nie zostały jeszcze zakończone, ale na poziomie założeń są bardzo wartościowe i interesujące (opracowanie dotyczy 4 beneficjentów, ponieważ jeden z nich realizował 2 omawiane projekty). 6.6 BADANIE MYSTERY CLIENT W ramach badania Mystery Client obecne są trzy jego warianty: telefoniczny, poczty elektronicznej oraz osobisty. W przypadku dwóch pierwszych wariantów zastosowano dobór zupełny polegający na przeprowadzeniu audytów we wszystkich podkarpackich IOB, które świadczą usługi zewnętrzne dla podmiotów lub osób poszukujących określonego rodzaju informacji związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W wyniku weryfikacji dokonanej w trakcie badania ustalono ze jest to 38 4 W stosunku do założeń przyjętych w raporcie metodologicznym z badania wyłączono 2 instytucje ze względu na fakt nieprowadzenia działalności lub zmiany profilu danego podmiotu (tj. zakończenia świadczenia usług na rzecz przedsiębiorstw). 26

27 IOB 5. W przypadku natomiast wariantu osobistego, zgodnie z założeniami zrealizowano 5 audytów w wybranych instytucjach. 6.7 ANALIZA SIECI SPOŁECZNYCH Zgodnie z założeniami raportu metodologicznego analizie poddano kwestionariusze współpracy uzupełniane przez beneficjentów oraz przedstawicieli IOB nierealizujących projektów. Pomimo wielu prób podejmowanych przez Wykonawcę w celu zmobilizowania respondentów do zwrotu wypełnionych kwestionariuszy, nie otrzymano wszystkich danych przed upływem terminu badania. Analizie poddano 28 kwestionariuszy (spośród 39 rozesłanych do respondentów), przy czym jeden kwestionariusz zawierał informację o braku jakiejkolwiek wewnątrzsektorowej współpracy. Dodatkowo należy wspomnieć, iż jeden z kwestionariuszy wpłynął po zakończeniu analizy, przez co nie został uwzględniony w badaniu. 6.8 WYWIAD SWOBODNY W przypadku wywiadu swobodnego z przedstawicielami JBR zastosowano dobór celowy, dzięki czemu możliwe było zebranie zróżnicowanych opinii zapewniając wysoką rzetelność badania. Wywiady przeprowadzono z przedstawicielami następujących podmiotów: Uniwersytet Rzeszowski, Politechnika Rzeszowska, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Respondentami były osoby zajmujące się kwestią współpracy ich jednostki macierzystej z przedsiębiorstwami. Przeprowadzono 3 telefoniczne wywiady swobodne. 6.9 BENCHMARKING INSTRUMENTÓW WSPARCIA IOB W przypadku benchmarkingu zastosowany został dobór celowy. Do analizy włączono te instrumenty wsparcia, które posiadały następujący zestaw cech: instrumenty skierowane do IOB i zorientowane na ich rozwój, bezpośredni charakter wsparcia (dofinansowane projekty realizowane są przez IOB). 5 Jedna z instytucji zmieniła profil działalności i od kilku lat nie świadczy już usług dla przedsiębiorstw, druga natomiast okazała się być komórką w ramach szerszej struktury- instytucji obecnej już na liście. 27

28 7. Wyniki badania 7.1 CHARAKTERYSTYKA SEKTORA OTOCZENIA BIZNESU W WOJ. PODKARPACKIM W niniejszym podrozdziale przedstawiono pogłębioną charakterystykę sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim, która uwzględnia takie aspekty jak: typy funkcjonujących w regionie IOB, zakres oferty sektora otoczenia biznesu, zasięg działalności prowadzonej przez podkarpackie IOB, odbiorcy usług świadczonych przez sektor otoczenia biznesu, tendencje na rynku usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu, jakość usług świadczonych przez IOB oraz, wewnątrzi międzysektorowa współpraca instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Podstawowe dane dotyczące instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego W ramach prowadzonego badania dokonano analizy desk research, która obejmowała między innymi charakterystykę podkarpackich instytucji otoczenia biznesu. Pod uwagę zostały wzięte takie aspekty jak: forma organizacyjno-prawna instytucji, miejscowość, w której znajduje się jej siedziba, rok założenia, zakres oferty usług świadczonych dla przedsiębiorców, jak również zasięg działania i adresaci prowadzonej działalności. Niniejsza część raportu stanowi zbiorczą analizę pozyskanych informacji. Wykres 1. Forma organizacyjno-prawna podkarpackich IOB Stowarzyszenie 32,6% Spółka z o.o. Izba -organizacja samorządu gospodarczego / zawodowego Spółka akcyjna Fundacja 18,6% 14,0% 11,6% 11,6% Jednostka organizacyjna samorządu rolniczego / zawodowego Jednostka organizacyjna uczelni Cech rzemieślniczy 2,3% 4,7% 4,7% Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy desk research, n=43 0% 10% 20% 30% 40% Jak widać na powyższym wykresie niemal jedna trzecia spośród podkarpackich IOB to stowarzyszenia. Jest to najliczniej występująca kategoria. Prawie 20% spośród zidentyfikowanych instytucji stanowią spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Izby organizacje samorządu gospodarczego lub zawodowego stanowią 14% całego zbioru. Udział spółek akcyjnych oraz fundacji jest taki sam i wynosi 11,6%. Niespełna 5% podkarpackich instytucji otoczenia biznesu to jednostki organizacyjne samorządu rolniczego lub zawodowego. Taki sam odsetek przypadł jednostkom organizacyjnym uczelni. Najmniej liczną kategorią formy organizacyjno-prawnej są cechy rzemieślnicze, których udział stanowi tylko 2,3%. 28

29 Choć forma prawna instytucji otoczenia biznesu nie warunkuje w sposób jednoznaczny i bezwarunkowy potencjału danego podmiotu, podkreślić należy, że pośrednio jest ona powiązana z jego zapleczem finansowym. W przypadku stowarzyszeń siłą rzeczy będziemy mieć do czynienia z oparciem finansowania działalności o środki zewnętrzne pozyskiwane na potrzeby realizacji konkretnych przedsięwzięć projektowych. W odniesieniu do organizacji samorządu gospodarczego lub zawodowego istnieje z kolei możliwość zasilania finansowego organizacji poprzez składki członkowskie (choć ich udział w ogólnym budżecie organizacji niekiedy nie będzie znaczący). Co się natomiast tyczy podmiotów działających w formie spółek, to w zależności od ich specyfiki mogą one w większym stopniu pozyskiwać środki finansowe poprzez proces świadczenia usług klientom zewnętrznym, bądź też mogą liczyć na wsparcie finansowe ze strony swoich udziałowców, którymi często są jednostki administracji samorządowej (dotyczy to przede wszystkim agencji rozwoju regionalnego działających w formie spółek), które jest szczególnie istotne w okresie oczekiwania na transfer pozyskanych środków grantowych. Uwzględniając powyższe, stwierdzić należy, że dominująca forma prawna podkarpackich IOB sugeruje, iż znaczna część podmiotów sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim może w prowadzonej działalności natrafiać na trudności w finansowaniu prowadzonej działalności 6. Wykres 2. Siedziby podkarpackich IOB Rzeszów Stalowa Wola Jasło Krosno Przemyśl Sanok Boguchwała Jarosław Lesko Leżajsk Mielec Sędziszów Małopolski Tarnobrzeg Ustrzyki Dolne 7,0% 4,7% 4,7% 4,7% 4,7% 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% 55,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie desk research, n=43 0% 20% 40% 60% Powyższy wykres obrazuje jak bardzo podkarpackie instytucje otoczenia biznesu skoncentrowane są terytorialnie. Jako miejsce siedziby zdecydowanie dominuje Rzeszów. Mieści się tu ponad połowa (55,8%) wszystkich zidentyfikowanych podmiotów. Wśród pozostałych miast wyróżnia się Stalowa Wola, w której funkcjonuje 7% spośród analizowanych instytucji. W pozostałych wymienionych lokalizacjach umiejscowiona jest zwykle jedna, maksymalnie dwie, instytucje wspierające przedsiębiorców. 6 Kwestia ta zostanie ostatecznie zweryfikowana i omówiona w części poświęconej problemom i potrzebom podkarpackich instytucji otoczenia biznesu. 29

30 Generalnie, mówić możemy o bardzo silnej koncentracji sektora otoczenia biznesu, przy jednoczesnym ujawnieniu się peryferyjności niektórych obszarów województwa jeśli chodzi o liczbę zlokalizowanych tam IOB. Z jednej strony, jest to naturalna konsekwencja skupiania się instytucji otoczenia biznesu w głównym ośrodku miejskim województwa. Z drugiej zaś, podkreślić należy, iż nie jest niezbędne dążenie do znaczącego zwiększania liczby podkarpackich IOB i zapewnienia równowagi w ich terytorialnym rozmieszczeniu. Tym bardziej, że jak zwrócono uwagę w trakcie sesji fokusowej z ekspertami i przedstawicielami IZ RPO WP jednym z największych atutów sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim jest jego liczebność i różnorodność ich oferty usługowej. Istotniejsze wydaje się natomiast zapewnienie na szczeblu lokalnym dostępności podstawowych usług informacyjno-doradczych, w przypadku których lokalizacja podmiotu świadczącego daną usługę ma kluczowe znaczenie (w przypadku usług bardziej specjalistycznych czy pomocy finansowej dystans pomiędzy przedsiębiorstwem a instytucją otoczenia biznesu ma mniejsze znaczenie, kluczowa jest sama możliwość skorzystania z zaawansowanej usługi). Wykres 3. Rok rozpoczęcia działalności przez podkarpackie IOB 30% 25,6% 25,6% 20% 14,0% 18,6% 16,3% 10% 0% i później Źródło: opracowanie własne na podstawie desk research, n=43 Ponad jedna czwarta podkarpackich IOB powstała w pierwszej połowie lat 90-tych. Do najstarszych instytucji należą: Izba Przemysłowo-Handlowa w Rzeszowie (1990 r.), Mielecka Agencja Rozwoju Regionalnego i Ośrodek Promowania i Wspierania Przedsiębiorczości Rolnej (1991 r.), a także Małopolski Instytut Gospodarczy (1992 r.). W kolejnych pięciu latach powstało wyraźnie mniej nowych instytucji (14,0%). Lata charakteryzował ponowny wzrost, natomiast w kolejnych okresach obserwowano spadek liczby nowopowstałych podmiotów, co należałoby wiązać ze stopniowym pojawianiem się w tym okresie możliwości zewnętrznego finansowania tworzenia i funkcjonowania organizacji pozarządowych, w tym reprezentujących sektor otoczenia biznesu. Do najmłodszych instytucji, które rozpoczęły swoją działalność nie wcześniej niż w 2010 roku, należą: Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości przy Uniwersytecie Rzeszowskim oraz Podkarpacki Ośrodek Samorządu Terytorialnego FRDL (2010 r.), Inkubator Technologiczny w Stalowej Woli, Spółka KlasterPro.pl (2011 r.), Innowator Otoczenia Biznesu oraz Agencja Wsparcia Biznesu Wiejskiego (2012 r.). 30

31 7.1.2 Zakres oferty instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Analizując ofertę usług świadczonych przez podkarpackie IOB można zauważyć pewne prawidłowości. Większość instytucji oferuje różnorodne usługi, o mniej lub bardziej kompleksowym charakterze, które oscylują wokół problemów szeroko pojętej przedsiębiorczości i dotyczą wyzwań związanych z bieżącym prowadzeniem działalności gospodarczej. Zdecydowanie najczęstszą pozycją w ofercie są usługi informacyjne i ogólne usługi doradcze. Ich adresatami są zarówno osoby bezrobotne chcące założyć własną działalność gospodarczą, jak i przedsiębiorcy. Kilka instytucji prowadzi Punkty Konsultacyjne w ramach KSU. Do najczęściej świadczonych usług należy doradztwo w zakresie prowadzenia działalności, wsparcie w zakresie pozyskiwania środków z funduszy unijnych, doradztwo inwestycyjne, opracowywanie i wdrażanie biznesplanów. Bardzo ważną pozycją są także szkolenia. Ich tematyka jest różnorodna, zależy od profilu danej instytucji oraz aktualnego zapotrzebowania ze strony odbiorców na konkretne kompetencje. Do najczęściej oferowanych szkoleń o charakterze ogólnym także w formule projektowej opartej o finansowanie ze środków wspólnotowych należą szkolenia językowe, informatyczne oraz szkolenia miękkie. Należy tu wspomnieć, iż część instytucji, chociaż teoretycznie oferuje szeroki wachlarz usług informacyjno-doradczych, to koncentruje swoją działalność niemal wyłącznie na wsparciu dotyczącym pozyskiwania środków w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych. Istotną kategorię stanowią jednak również IOB, których oferta jest faktycznie kompleksowa. Trzeba tu wymienić szczególnie Agencje Rozwoju Regionalnego: Rzeszowską, Przemyską, Mielecką, Tarnobrzeską i Bieszczadzką. Na szczególną uwagę, jeśli chodzi o zakres oferowanych usług i ich kompleksowość, zasługuje Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego (RARR). W ramach tejże instytucji funkcjonuje kilka podmiotów oferujących różnorodne usługi. W strukturach agencji mieści się m.in. Centrum Projektowe MiastoProjekt, oferujące wykonanie projektów budowlanych, przygotowanie kosztorysów i studiów wykonalności inwestycji. Można tam skorzystać również z konsultacji techniczno-ekonomicznych i technologicznych. Usługi doradcze świadczy Centrum Rozwoju Przedsiębiorczości, oferując doradztwo w zakresie finansów, zarządzania, marketingu, zasobów ludzkich i źródeł finansowania działalności gospodarczej. Centrum Transferu Technologii udziela porad w zakresie dostępnych źródeł finansowania działalności innowacyjnej, prowadzi konsultacje związane z prawami własności intelektualnej i zajmuje się kojarzeniem partnerów do współpracy technologicznej. Centrum Informacji i Szkoleń prowadzi szkolenia dla przedsiębiorców, firm, samorządów z zakresu dostępności funduszy strukturalnych, przedsiębiorczości i marketingu. Wymienione jednostki świadczą również usługi informacyjne (konferencje, seminaria, spotkania), jak i proinnowacyjne. Przy Ośrodku Zarządzania Finansami znajduje się Punkt Konsultacyjny, który udziela bezpłatnych informacji dla małych i średnich przedsiębiorstw dotyczących m.in.: administracyjno-prawnych aspektów wykonywania działalności gospodarczej, zarządzania przedsiębiorstwem, programów pomocowych finansowanych z budżetu państwa i funduszy UE, oferty kredytów bankowych i funduszy pożyczkowych, firm leasingowych, funduszy poręczeń kredytowych. W ramach samej Agencji funkcjonuje również fundusz pożyczkowy dla małych przedsiębiorstw województwa podkarpackiego. Udzielane pożyczki mogą sięgać maksymalnie 25 tys. euro, a ich oprocentowanie jest niższe od bankowego. Podobnie rozbudowaną ofertą może się również pochwalić Mielecka Agencja Rozwoju Regionalnego (MARR). Poza Punktem Konsultacyjnym, bogatym zakresem szkoleń tematycznych i rozbudowaną działalnością inicjującą i wspierającą rozwój ekonomiczny regionu, Agencja oferuje również audyty technologiczne, konieczne do skutecznego planowania dalszego rozwoju podkarpackich firm. MARR jest również założycielem jednego 31

32 z pierwszych w Polsce Inkubatora Nowych Technologii IN-Tech. Prowadzi także Fundusz Pożyczkowy, udzielając pożyczek ze środków UE oraz budżetu państwa. Wśród instytucji wyróżniających się kompleksowością świadczonych usług należy również wymienić Małopolski Instytut Gospodarczy w Rzeszowie i Regionalne Izby Gospodarcze w Stalowej Woli i Sanoku. Oferta tychże instytucji skierowana jest do osób chcących otworzyć własną działalność gospodarczą jak i do przedsiębiorców. Większość IOB skupia się zdecydowanie na wspieraniu firm z sektora MŚP. Wśród odbiorców usług znajdują się także organy administracji publicznej, jednostki naukowe, a także organizacje pozarządowe. Drugą kategorią wyłaniającą się podczas analizy podkarpackich instytucji otoczenia biznesu są podmioty, których oferta usługowa jest zawężona zarówno tematycznie, jak i pod względem typów adresatów. Profil ich działalności jest zwykle bardziej specjalistyczny i skupia się na świadczeniu usług dopasowanych do specyfiki potrzeb konkretnych odbiorców. Do tego typu instytucji należy zaliczyć np. Podkarpacką Izbę Rolniczą (kierującą swoją ofertę do rolników i mieszkańców wsi), Podkarpacką Okręgową Izbę Inżynierów Budownictwa (zrzeszającą inżynierów z branży budowlanej, oferującą wsparcie w zakresie pozyskiwania środków z funduszy unijnych oraz specjalistyczne szkolenia techniczne), Dolinę Lotniczą (wspierająca przemysł lotniczy oraz rozwój badań w zakresie lotnictwa), Inkubator Technologiczny (oferujący wsparcie dla innowacyjnych firm). Do bardziej wyspecjalizowanych instytucji należy również zaliczyć Podkarpacką Agencję Energetyczną, oferująca doradztwo i szkolenia z zakresu efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii i jej racjonalnego wykorzystania. Instytucja przeprowadza również audyty energetyczne oraz wspiera przedsiębiorców w składaniu wniosków o dofinansowanie projektów, mających na celu ograniczenie zużycia energii oraz pełniejsze korzystanie z jej odnawialnych źródeł. Wskazując na IOB o bardziej branżowym charakterze można wymienić również: Instytut Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego czy Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka (działające w branży IT i telekomunikacyjnej). Misją Stowarzyszenia jest tworzenie i rozwój Podkarpackiego Klastra Informatycznego. Jednym z głównych celów jest natomiast integracja środowiska podkarpackich przedsiębiorców branży telekomunikacyjnej, telefonicznej i informatycznej. W ofercie instytucji znajduje się specjalistyczne oprogramowanie i aplikacje mające na celu wspierać przedsiębiorstwa w ich codziennej działalności. Na arenie podkarpackich IOB istotną rolę pełni również Podkarpacki Fundusz Poręczeń Kredytowych. Celem jego działalności jest ułatwienia dostępu mikro, małym i średnim przedsiębiorcom z województwa podkarpackiego do finansowania dłużnego, przeznaczonego na podejmowanie i rozwój działalności gospodarczej. Poręczenie Funduszu służy zabezpieczaniu kredytów i pożyczek przeznaczonych na finansowanie działalności gospodarczej, udzielanych przez instytucje finansowe współpracujące z Funduszem. Generalnie więc, analiza profilu oferty podkarpackich IOB wskazuje na dużą różnorodność świadczonych przez nich usług, przy jednoczesnym ujawnianiu się w przypadku części podmiotów branżowej specjalizacji. Z drugiej strony, wyraźnie dominuje oferta o charakterze podstawowym, tj. usługi informacyjne, ogólne usługi doradcze, usługi szkoleniowe, ew. oferowanie różnych instrumentów pomocy finansowej. W mniejszym zakresie mamy do czynienia z oferowaniem usług o charakterze zaawansowanym, w tym dotyczących sfery rozwijania innowacyjności sektora przedsiębiorstw. Na ten problem zwrócono także uwagę w trakcie sesji fokusowej z ekspertami oraz przedstawicielami IZ RPO WP Korzystnie w tym kontekście ocenić należy fakt, iż na ten aspekt wzmacniania potencjału sektora przedsiębiorstw zostanie położony szczególny nacisk w przyszłym okresie finansowania. Zaakcentowanie tej kwestii na szczeblu wspólnotowym powinno z kolei zapewnić odpowiednie środki finansowane pozwalające stworzyć odpowiednie mechanizmy 32

33 i instrumenty wsparcia dla sektora otoczenia biznesu, którego rola we wspieraniu innowacyjności firm jest potencjalnie bardzo duża Zasięg prowadzonej działalności oraz odbiorcy usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Zasięg prowadzonej przez instytucje otoczenia biznesu działalności analizowano dwutorowo. Z jednej strony przeprowadzono analizę informacji zawartych na stronach internetowych podkarpackich IOB. W oparciu o informacje pozyskane tą drogą stwierdzić należy, że zdecydowana większość badanych instytucji adresuje swoją ofertę w sposób ogólny, tj. do sektora przedsiębiorstw z woj. podkarpackiego. Jednocześnie jednak, z informacji zamieszczonych w witrynach internetowych części podkarpackich IOB wynika, że ich oferta nie jest ograniczona wyłącznie do firm z Podkarpacia, w pojedynczych przypadkach informacje zawarte na stronach internetowych sugerowały także prowadzenie działalności o zasięgu międzynarodowym. Generalnie, wnioskowanie o zasięgu prowadzonej działalności wyłącznie w oparciu o zasoby stron WWW podkarpackich IOB okazało się utrudnione, gdyż niejednokrotnie tego rodzaju informacje nie były przez podmioty sektora otoczenia biznesu prezentowane lub też przedstawiano je w sposób bardzo ogólny. Uwzględniając powyższe, kwestię zasięgu prowadzonej działalności wprowadzono także do wywiadów jakościowych prowadzonych z poszczególnymi IOB. Uzyskane w ten sposób informacje potwierdziły dominację takiego modelu prowadzenia działalności usługowej, w którym jej zasięg obejmuje cały region, przy czym niewykluczane jest także świadczenie usług dla firm spoza woj. podkarpackiego: Z Podkarpacia i z całej Polski. Ale z przewagą Podkarpacia. (IDI_Benef) My mamy też Centrum Obsługi Inwestora, więc tutaj do tego Centrum trafiają firmy z całej Polski, a wręcz z całego świata można powiedzieć. i inwestorzy zainteresowani inwestowaniem w województwie podkarpackim. W większości są to firmy z województwa podkarpackiego, ale zdarzają się też rzeczywiście z Polski, a nawet spoza Polski. (IDI_Benef) My działamy na terenie całego województwa aktualnie. a nawet paru województw, głównie to są województwa podkarpackie, świętokrzyskie i małopolskie. Raz też mieliśmy projekt na terenie woj. podlaskiego, a z komercyjnymi usługami to już działamy w całej Polsce. (IDI_Benef) Są też spoza, ale najwięcej jest z Podkarpacia, bo to jest oczywiste, że najłatwiej jest lokalnie spotkać się, kontaktować itd. Natomiast są to nie tylko firmy z Podkarpacia. (IDI_Benef) W zasadzie województwo podkarpackie, ale mamy też klientów z ościennych. (ITI_IOB) Jest to zasięg regionalny, teren województwa podkarpackiego. Są też firmy spoza tego obszaru: Warszawy, Wrocławia. Największe skupisko to firmy z miasta Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego. (ITI_IOB) Polska południowa i południowo-wschodnia. Szerzej niż województwo podkarpackie. (ITI_IOB) Ale są też i firmy spoza Podkarpacia. Współpracujemy z firmami spoza Podkarpacia, czyli zasięg ogólnopolski. Współpracujemy też z zagranicą, czyli świadczyliśmy też usługi dla firm z zagranicy. (ITI_IOB) 33

34 Zdarzały się jednak także, relatywnie częściej wśród podmiotów nierealizujących projektów w ramach Działania 1.2 RPO WP , przypadki deklarowania faktu ograniczania prowadzonej działalności do najbliższej okolicy, w której operuje dana instytucja: Z Podkarpacia i z całej Polski. Ale z przewagą Podkarpacia. (IDI_Benef) Znaczy generalnie to jest zasięg województwa, bo to są różne tutaj miasta, ale no przeważająca liczba przedsiębiorstw jest jednak z terenu Rzeszowa. (IDI_Benef) To jest północno-zachodnie Podkarpacie. Z 5 powiatów. (ITI_IOB) My obecnie tak działamy, że większość przedsiębiorców mamy z terenu miasta Rzeszowa, powiatu rzeszowskiego, łańcuckiego, strzyżowskiego, ropczycko-sędziszowskiego. (ITI_IOB) Rzeszów, Stalowa Wola, Tarnobrzeg. (ITI_IOB) Powiat bieszczadzki, powiat leski i powiat sanocki. (ITI_IOB) Powiat i sąsiednie. Trafiają się goście zewnętrzni. (ITI_IOB) To generalnie są 4 powiaty: bieszczadzki, leski, sanocki, krośnieński i powiat miasta Krosna. (ITI_IOB) Podobnie w przypadku określenia charakteru klientów, dla których podkarpackie IOB świadczą swoje usługi, mamy do czynienia z bardzo różnorodnym obrazem wyłaniającym się z wypowiedzi przedstawicieli badanych instytucji. Dwie podstawowe grupy odbiorców świadczonych usług to: przedsiębiorstwa oraz osoby planujące założenie własnej działalności gospodarczej. Warto zwrócić uwagę, że w odniesieniu do pierwszej z wymienionych grup wśród odbiorców wsparcia oferowanego przez sektor otoczenia biznesu na Podkarpaciu dominują mikro- i małe przedsiębiorstwa: Mikro i małe. (IDI_Benef) Powiedziałabym, że małe i mikro. Głównie. (IDI_Benef) U nas generalnie na Podkarpaciu to w zasadzie około 97, nawet do 99 procent, to są właśnie mikroi małe przedsiębiorstwa. Tak, że no to one są generalnie podmiotami zainteresowanymi działalnością, jaką możemy świadczyć. (IDI_Benef) Mikro i małe. Wyjątkowo rzadko się zdarzają średnie, a duże to też są jakieś pojedyncze. (ITI_IOB) Jeżeli chodzi o wielkość, to będą to głównie firmy mikro i małe, bo raczej średnich czy dużych tutaj nie obsługujemy. (ITI_IOB) Głównie małe i średnie, ale też i duże przedsiębiorstwa też, czyli tu nie mamy zróżnicowania. (ITI_IOB) Za zidentyfikowany stan rzeczy wydaje się odpowiadać nie tyle większa skłonność najmniejszych przedsiębiorstw do korzystania ze wsparcia oferowanego przez sektor otoczenia biznesu, ile raczej obiektywna dominacja ilościowa mikro- i małych firm w populacji, tak podkarpackich, jak i wszystkich przedsiębiorstw działających w Polsce. Jednocześnie należy pamiętać, że większe podmioty gospodarcze mają jednocześnie szersze możliwości korzystania z usług informacyjnych, 34

35 szkoleniowych i doradczych na rynku komercyjnym, a tym samym mniejsza będzie ich aktywność jako potencjalnych klientów IOB, które mają charakter instytucji non-profit 7. W związku z powyższym, dokonując ewentualnego kierunkowania usług świadczonych przez IOB należy mieć na względzie, iż usługi te w największym stopniu adresowane będą do sektora mikroi małych przedsiębiorstw, a tym samym muszą być dostosowane do ich specyfiki oraz potencjału. Oznacza to też, iż pomimo wspomagania procesu świadczenia przez sektor otoczenia biznesu usług o najbardziej zaawansowanym charakterze, istotne jest także zapewnienie dostępności usług bardziej podstawowych, bo zapotrzebowanie na nie może pozostawać wśród najmniejszych firm relatywnie duże. W niewielkim stopniu podkarpackie IOB pozycjonują swoje usługi ze względu na kryterium branży reprezentowanej przez firmy, na rzecz których świadczą swoje usługi. Dominuje model, w ramach którego odbiorcami wsparcia są przedsiębiorstwa o bardzo zróżnicowanym profilu branżowym: Natomiast jeżeli chodzi o branżę to tutaj jest dosyć duży przekrój tych firm. Ciężko powiedzieć, ale głównie są to różnego rodzaju usługi. (ITI_IOB) Różne, bardzo szeroko. Przede wszystkim firmy przemysłowe z rejonu Stalowej Woli. (ITI_IOB) Przekrój jest bardzo szeroki. Ciężko powiedzieć, że jest to firma o profilu takim, czy takim, z tego względu, że zdarzają się firmy typu zakłady drzewne, tartaki a zdarzają się duże zakłady produkcyjne jak Pektowin. Tak więc przekrój jest przeróżny. (IDI_Benef) Występują oczywiście przypadki instytucji, które bądź specjalizują się w świadczeniu określonego rodzaju usług dla firm z konkretnych branż, bądź wręcz zrzeszają wyłącznie przedsiębiorstwa lub osoby reprezentujące dany rodzaj działalności, stanowią one wśród podkarpackich IOB zdecydowaną mniejszość. Tym samym nie można mówić o sytuacji ograniczonej dostępności wsparcia ze strony IOB w odniesieniu do przedsiębiorstw niemających swoich branżowych instytucji sektora otoczenia biznesu. Ostatni, podjęty w badaniu, aspekt dotyczący charakterystyki odbiorców usług świadczonych przez IOB odnosi się do skali prowadzonej działalności usługowej mierzonej liczbą obsługiwanych klientów. Z przeprowadzonych z badanymi instytucjami wywiadów wynika, iż generalnie bardzo trudno jest w sposób precyzyjny określić tę liczbę. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż klienci IOB korzystają z ich oferty w bardzo różnorodny sposób. Niekiedy jest to świadczenie indywidualnych usług na rzecz konkretnej firmy (i wtedy możliwe jest bardzo dokładne określenie liczby klientów danej instytucji), innym razem z pomocy IOB przedsiębiorstwa korzystają poprzez nieformalne zapytania czy wręcz poszukując określonego rodzaju informacji na stronie internetowej IOB (wtedy najczęściej możliwe jest jedynie szacowanie podmiotów, które mogą być traktowane jako firmy korzystające z usług świadczonych przez instytucję otoczenia biznesu 8 ). Poza tym IOB, które nie są do tego zobowiązane np. poprzez fakt członkostwa w określonych strukturach sieciowych lub ze względu na świadczenie 7 Nie oznacza to oczywiście, że IOB nie świadczą usług o charakterze płatnym, gdyż większość z nich prowadzi także działalność zarobkową, jednak z wypowiedzi badanych instytucji sektora otoczenia biznesu wynika, że zdecydowanej większości klientów oferują one wsparcie bezpłatne (co częściowo wynika z faktu świadczenia usług dla firm w ramach realizowanych przez IOB projektów dofinansowanych ze środków publicznych). 8 Choć zdarzają się też takie instytucje, które monitorują również ruch na swoich stronach internetowych w celu określenia tych tematów, które cieszą się największym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorstw. 35

36 usług akredytowanych, raczej nie prowadzą dokładnych i systematycznych statystyk dotyczących liczby obsługiwanych klientów: Trudno to jednoznacznie określić, dlatego że gdyby przyjąć stan na dziś, gdyby przyjąć ilość porad, ilość pobrań materiałów ze stron internetowych, gdyby przyjąć globalne liczby, które przez obsługę klienta rozumiemy, również dotarcie do materiałów które my przygotowujemy, to by były setki podmiotów, które z tego korzystają. Natomiast jeśli mówi Pani o takim doradztwie, które kończy się wystawieniem faktury to w ubiegłym roku było to 9 faktur. To jest instytucja społeczna, to nie jest instytucja komercyjna nastawiona na zysk, tylko stowarzyszenie. (IDI_Benef) Nie jest to tak strasznie dużo, ale powiedziałabym średnio miesięcznie to pewnie kilka przedsiębiorstw, nie więcej. (IDI_Benef) Średnio miesięcznie, to ciężko powiedzieć, bo tutaj jest sezonowość. Jeżeli są ogłoszone jakieś nabory z zakresu efektywności energetycznej, czy też termomodernizacji budynków, to tych usług jest więcej. Są okresy związane z ogłoszonymi naborami wniosków czy też z udzielaniem dofinansowania. o statystykach jest ciężko mówić, bo musiałbym policzyć wszystkie umowy i policzyć, przekalkulować jak to średnio wychodzi na miesiąc. (IDI_Benef) Trudno powiedzieć ilu miesięcznie ich obsługujemy. 30? 20? To zależy, bo w tym roku wydaliśmy kilkanaście milionów na pożyczki. To zależy jakie są potrzeby, jaki projekt realizujemy. Robiliśmy zestawienie wzrostu klientów pod ten pierwszy projekt, który został zakończony w tamtym roku. Wystąpił tam wzrost chyba dwukrotny w stosunku chyba do (IDI_Benef) Wie Pani co, różnie się to nasila, kiedyś to było nawet w dziesiątkach albo setkach, bo jak projekt szedł to było dużo, ale gdzieś tak średnio 80 powiedzmy. (ITI_IOB) Ciężko to tak przeliczyć w miesiącach. To zależy, co w danym okresie proponujemy. Jeżeli jest to projekt skierowany do przedsiębiorców, to ta kwota przekracza nawet 100 przedsiębiorstw miesięcznie. Jeżeli nie prowadzimy żadnego projektu szkoleniowego, to z działalności podstawowej korzysta średnio 20 firm miesięcznie. Ciężko to doprecyzować, ponieważ to zależy od tego, co w danej sytuacji robimy i jakie mamy projekty, unijne między innymi. (ITI_IOB) Przeciętnie to jest bardzo trudny wskaźnik, bo tutaj są różne sprawy, różni przedsiębiorcy zwracają się z różnymi kwestiami i problem jest tego typu, że trudno powiedzieć czy czyjś telefon, czy zapytanie mailowe liczyć, czy liczyć wspólny projekt (ITI_IOB) My prowadzimy punkt konsultacyjny. Tam są usługi informacyjne i tam jest około stu na miesiąc osób, które przychodzą do takiego punktu, z czego 40% jest przedsiębiorców. i to są usługi informacyjne. Natomiast inna sprawa to są usługi doradcze i usług doradczych robimy 10 w miesiącu. (ITI_IOB) Możemy mieć jednego przedsiębiorcę na dzień, możemy mieć dwóch na miesiąc, możemy mieć 10. Także tutaj na to pytanie nie odpowiem. (ITI_IOB) Przeciętnie, ja myślę że ok. 25. (ITI_IOB) Około To zależy. (ITI_IOB) Około 20. (ITI_IOB) Jak wynika z powyższych wypowiedzi, szacowana liczba klientów obsługiwanych miesięcznie przez badane instytucje oscyluje wokół kilkudziesięciu, przy czym częściej jest to poniżej 50 podmiotów, które skorzystały ze wsparcia danej instytucji. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt swego rodzaju 36

37 sezonowości wpływającej na liczbę firm obsługiwanych przez podkarpackie IOB. Jest ona powiązana z harmonogramami konkursów dotacyjnych adresowanych do firm lub też kalendarzem projektów realizowanych na rzecz przedsiębiorstw przez sektor otoczenia biznesu. W momencie, gdy trwają nabory wniosków większość IOB odnotowuje wzrost liczby obsługiwanych klientów (zarówno w zakresie udzielania ogólnych informacji o trwających konkursach i warunkach naboru, jak i w odniesieniu do wsparcia przy przygotowywaniu dokumentacji aplikacyjnej). Z drugiej strony, gdy sama instytucja realizuje określony projekt, w którym przewiduje wsparcie dla przedsiębiorstw, to w momencie prowadzenia działań projektowych również liczba klientów instytucji wzrasta. W zależności od rodzaju oferowanego wsparcia wzrost ten jest mniej lub bardziej skokowy (w przypadku projektów szkoleniowych liczba obsłużonych klientów będzie znacząco większa niż w przypadku zindywidualizowanego doradztwa). Bez względu na to, czy powyższa sezonowość dotyczy usług płatnych, czy też realizowanych w oparciu o środki grantowe, można ją traktować jako czynnik potencjalnie zakłócający szczególnie w przypadku mniejszych organizacji, bez odpowiedniego zaplecza finansowego płynność finansową danego podmiotu, a tym samym zagrażający ciągłości prowadzonej działalności Tendencje na rynku usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Z punktu widzenia ewentualnego projektowania instrumentów wsparcia adresowanych do instytucji otoczenia biznesu i zorientowanych na stworzenie przez nie takiej oferty usługowej, która będzie w sposób optymalny dostosowana do potrzeb przedsiębiorstw oraz procesów zachodzących w gospodarce regionalnej, krajowej i globalnej, istotne jest nie tylko monitorowanie usług obecnie oferowanych przez IOB, ale także identyfikacja zmian w aktualnym i przyszłym zapotrzebowaniu na określonego rodzaju usługi. Kwestia ta została także podjęta w badaniu, zarówno w ramach wywiadów indywidualnych, jak i podczas sesji fokusowych. Jeśli chodzi o usługi, na które w chwili obecnej dostrzegalne jest największe zapotrzebowanie w sektorze przedsiębiorstw (spośród usług świadczonych przez badane IOB) lub, na które popyt zauważalnie wzrasta, to zwrócono uwagę przede wszystkim na: wsparcie związane z pozyskiwaniem zewnętrznego finansowania: Można powiedzieć, że usługi doradcze związane z pozyskaniem dofinansowania są zdecydowanie najbardziej liczne. (IDI_Benef) Generalnie jak są na przykład jakieś nabory wniosków, no to świadczymy po prostu takie wsparcie doradcze przede wszystkim. (IDI_Benef) Przede wszystkim usługa informacyjna. To znaczy u nas przede wszystkim zaczyna się, to znaczy może nie przede wszystkim, większość na pewno zaczyna się od podstawowej, to znaczy przychodzi przedsiębiorca i coś go interesuje. Najczęściej jest to jakieś dofinansowanie, jakieś konkursy. Więc zawsze udzielamy jakby pierwsze usługi informacyjne, jakie konkursy są, do czego by się mógł kwalifikować, co mogło by go interesować ( ) Często też razem jakby w pakiecie już od razu wszystkiego udzielamy na temat konkretnego, na przykład, jakiegoś naboru, wniosków, konkretnego projektu. (IDI_Benef) Tak, głównie jest zainteresowanie pozyskiwaniem środków i jak wykorzystać te okazje, które dają fundusze unijne. Taki chyba pierwszy najważniejszy punkt tych usług, które są. (ITI_IOB) 9 Kwestia ta zostanie szczegółowa omówiona w części raportu poświęconej problemom i potrzebom podkarpackich instytucji otoczenia biznesu. 37

38 Generalnie usługi związane z opracowywaniem dokumentów aplikacyjnych cieszą się większym zainteresowaniem. Na tym się skupiamy, bo wszystko, co oferujemy jest związane głównie ze staraniem się o płatności unijne. (ITI_IOB) Informacje o możliwości uzyskania wsparcia finansowego lub doradczego, to jest najczęstsze. ( )Kolejną rzeczą jest przygotowywanie różnych dokumentów związanych z finansami, czyli albo biznesplanem, albo ekonomicznym planem operacji. Generalnie mówimy o prognozach finansowych. (ITI_IOB) Znaczy tak, jeżeli chodzi o informacje czy usługi doradcze to tak z pozyskiwaniem środków na rozwój działalności czy na utworzenie działalności. To wszystko to, co się z tym wiąże. (ITI_IOB) Proszę pani podstawowy trend to dzisiaj jest taki pomoc w przygotowywaniu wniosków unijnych w celu uzyskania środków unijnych i to jest w zasadzie wszędzie. (ITI_IOB) Jeżeli są nabory wniosków o Dotacje, to wtedy przedsiębiorcy dopytują. Są zainteresowani, nie wiem, uzyskaniem takiej dotacji i tym kto np. może przygotować mu wniosek o taką pomoc, przygotowanie biznesplanu. Czy np. są ogłoszone dotacje dla osób, które uruchamiają działalność gospodarczą to wtedy no to zainteresowanie jest większe. (ITI_IOB) doradztwo i szkolenia specjalistyczne: Największym zainteresowaniem cieszy się doradztwo z zakresu efektywności energetycznej i termomodernizacji budynków. Niekoniecznie wnioski, są to audyty energetyczne, audyty efektywności ekologicznej. (IDI_Benef) Specjalistyczne szkolenia i specjalistyczne usługi, które teraz zaczniemy świadczyć, np. szkolenie dla branży lotniczej, takie wąskobranżowe. (IDI_Benef) Teraz realizujemy, jesteśmy w trakcie, szkolenia dla firm branży motoryzacyjnej czy chociażby branży hotelarskiej. i to są już takie projekty, w których są konkretne szkolenia, już można powiedzieć dedykowane, szkolenia w danej branży, czyli konkretnie jakieś techniki sprzedaży, techniki naprawy określoną metodą. Czyli tu są już specjalistyczne szkolenia. Tego typu. (ITI_IOB) Następna rzecz to są kwestie związane z finansami przedsiębiorstwa, pewne analizy, które się prowadzi. (ITI_IOB) Natomiast muszę powiedzieć, że dużo wyraźniej jest taka tendencja, że przedsiębiorcy są zainteresowani takim wsparciem trochę bardziej specjalistycznym. (IDI_Benef) Ja myślę, że w nowej perspektywie finansowej to będą na topie usługi doradcze w zakresie efektywności energetycznej i audytów energetycznych. (FGI_IOB) Na pewno pozostaną te stare rzeczy, czyli doradztwo i szkolenia. Tylko że nie takie ogólne, czyli nie będziemy szkolić kolejny raz z jakichś prostych rzeczy, bo tego jest za dużo. Firmy mają oczekiwania, szkolenia ze szczególnych jakichś technologii, gdzie przeważnie na rynku nawet trudno takie szkolenie znaleźć. (FGI_IOB) zróżnicowane formy bezpośredniego wsparcia finansowego: Największym zainteresowaniem przedsiębiorców cieszą się dotacje czyli środki bezzwrotne. (IDI_Benef) Przede wszystkim, ok. 90%, to są można powiedzieć formy finansowania zewnętrznego. Można by podzielić na finansowanie zewnętrzne związane bezpośrednio z działalnością takie jak dotacje dotacje na założenie działalności, dotowanie funkcjonującej już działalności plus związane z innymi formami, jak przykładowo subsydiowane zatrudnienie, staże, praktyki zawodowe, takie formy dofinansowania miejsc pracy (IDI_Benef) Kredyty obrotowe i wzrosło zapotrzebowanie na poręczanie wadiów, leasingów czy innych zobowiązań niż kredyt i pożyczka. (ITI_IOB) 38

39 Po pierwsze potrzeba jest powołania funduszy pożyczkowych, venture capital itd. dla swojej branży, dla nas. Kierowanych przez fachowców, przez seniorów tej branży, takich co mają firmy po 10 po 20 lat, którzy mają doświadczenie i będą wspierali młodych, żeby ten próg wejścia był jak najniższy. ( ) Najlepiej, żeby do tego było jakieś zewnętrzne finansowanie, czyli jeżeli uda nam się kiedyś na to pozyskać fundusze unijne, bo wtedy ułatwi to działalność. To taka potrzeba. (FGI_IOB) Dotacje dla przedsiębiorców, no dotacje zawsze się cieszyły zainteresowaniem u nas też tak jest. Czyli krótko mówiąc największym zainteresowaniem przedsiębiorców cieszą się dotacje, czyli środki bezzwrotne. (IDI_Benef) wsparcie w zakresie rozwoju innowacyjnego: Innowacyjność Tak trochę jak fundusze się pojawiają, bo to trochę wymusza. Zaczyna się robić popularne wsparcie innowacyjne, wszystko co jest z tym związane. (ITI_IOB) Cała ta koniunktura jest nakręcana przez fundusze unijne. Jeśli jest konkurs, to też przedsiębiorcy zwracają się z prośbą o opinie o innowacyjności pod różne konkursy, pod różne wdrażane nowe technologie i to też jakby za naszym pośrednictwem się dzieje. No można powiedzieć, że jest to mocno skorelowane z ogłaszanymi konkursami. (ITI_IOB) wsparcie infrastrukturalne uzyskanie przestrzeni do prowadzenia działalności gospodarczej: Przychodzą po konkretną, twardą ofertę albo w inkubatorze nowych technologii, czyli powierzchnia produkcyjno-biurowa, albo interesują się założeniem, rozwinięciem własnej działalności na nowo zakupionych terenach w parku przemysłowym. (IDI_Benef) organizowanie grup zakupowych: Grupy zakupowe odnośnie dostawy energii elektrycznej, zmiany dostawcy energii elektrycznej przez właśnie grupy zakupowe. (FGI_IOB) wsparcie działalności eksportowej: Następna rzecz to jest wsparcie eksportu. ( ) A, że jest to potrzebne, to jest wynik naszego rozmawiania z przedsiębiorcami. Oni już widzą, że taki kierunek ma sens, że ma sens dla nich wychodzenie. (FGI_IOB) wsparcie kooperacji z sektorem badawczo-rozwojowym: Następna duża grupa rzeczy to jest współpraca ze szkolnictwem wyższym, którą zaczęliśmy, szczególnie w zakresie wspólnych prac badawczo-rozwojowych, które się zaczęły. Coś już robimy w tym kierunku, ale to są pierwsze sójki za morze, a tutaj należy doprowadzić do tego, żeby to było jakieś takie ustrukturyzowane. No i oczywiście cały czas networking i dyskusje technologiczne, wymiana wiedzy, bo to jest coś, co firmy oczekują. (FGI_IOB) Podsumowując zidentyfikowany powyżej katalog tendencji kształtujących w chwili obecnej lub najbliższej przyszłości rynek usług świadczonych przez IOB zauważyć należy, iż wyłaniają się trzy główne obszary najbardziej poszukiwanego przez przedsiębiorców wsparcia: (1) wsparcie w zakresie pozyskiwania zewnętrznego finansowania, (2) specjalistyczne doradztwo i szkolenia, (3) bezpośrednie wsparcie finansowe. Należy jednak nadmienić, że jeśli chodzi o pierwszą kategorię usług (która przez IOB postrzegana jest jako ciesząca się największym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorstw), to w pewnym stopniu stanowi ona rezultat obowiązujących aktualnie możliwości i procedur 39

40 pozyskiwania wsparcia finansowego ze środków publicznych (głównie zaś ze środków wspólnotowych) instytucje otoczenia biznesu wypełniają tutaj, wraz z komercyjnymi podmiotami lukę kompetencyjną sektora przedsiębiorstw związaną z pozyskiwaniem wsparcia finansowego. Ewentualne uproszczenie procedur w tym zakresie lub zmiana sposobu udzielania rzeczonego wsparcia mogłoby diametralnie zmienić zidentyfikowaną tendencję na rynku usług oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu. W związku z tym za priorytetowe i perspektywiczne uznać należy przede wszystkim dwie kategorie usług świadczonych przez IOB na rzecz przedsiębiorstw: specjalistyczne usługi o charakterze doradczo-szkoleniowym (dedykowane specyficznym potrzebom określonych branż czy wręcz konkretnych przedsiębiorstw) oraz różnego rodzaju instrumenty wsparcia. Poza identyfikacją tych usług, na których jest obecnie (lub będzie w najbliższej przyszłości) największe zapotrzebowanie, przedstawicieli IOB poproszono także o wskazanie tych kategorii usług, na które popyt można określić jako wyraźnie słabnący. Jak się okazuje, coraz mniejszym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorców cieszą się przede wszystkim usługi informacyjne, doradcze i szkoleniowe o charakterze podstawowym: Zauważamy, że jednak coraz mniej przedsiębiorców przychodzi po usługi informacyjne. To też jest związane z tym o czym mówiliśmy, że np. chociażby przez to, że można sobie to wszystko znaleźć w Internecie. Część na pewno osób, która coś tam sobie przeczyta i już wie: to mnie zupełnie nie interesuje, bo się do tego nie nadaję, więc na ten nabór wniosków już nie przychodzę. (IDI_Benef) Szkolenia na wymarciu. Każdy ma tego już przesyt. Jeżeli się szuka szkoleń to podniesienia kwalifikacji, a na te zwykłe, takie miękkie, przedsiębiorcy nie chcą wysyłać pracowników. Bo to strata czasu. Raczej samokształcenie, e-learningowe niż takie wyjazdowe. Szkolenia mamy bardzo sporadycznie, chyba że ściśle związane z jakimś projektem, gdzie jest wymóg, że musi być szkolenie i doradztwo. (IDI_Benef) No chyba takim malejącym obszarem są usługi szkoleniowe, bo to jest już tak z opinii przedsiębiorców po prostu przesyt... Bo jest dużo na rynku właśnie też z funduszy unijnych różnych szkoleń, konferencji. (ITI_IOB) Powyższe wypowiedzi dotyczące kategorii usług, na które zapotrzebowanie ze strony przedsiębiorstw maleje potwierdzają wcześniejszy wniosek wśród firm wzrasta popyt na wsparcie coraz bardziej zaawansowane, specjalistyczne i sprofilowane pod kątem specyficznych problemów konkretnego przedsiębiorstwa. Innymi słowy, oferowanie usług bardziej podstawowych w najbliższych latach będzie napotykać na coraz większy problem braku podmiotów zainteresowanych skorzystaniem z tego rodzaju pomocy. Wydaje się, że w mniejszym stopniu ów problem dotyczyć będzie usług informacyjnych, które choć mają charakter podstawowy, to jednak korzystanie z nich nie wymaga tak dużego zaangażowania ze strony firmy jak to ma miejsce w przypadku szkoleń i doradztwa (konieczność oddelegowania pracownika, relatywnie długi okres świadczenia usługi itp.). Biorąc pod uwagę, zidentyfikowane w oparciu o wskazania przedstawicieli IOB, tendencje na rynku usług świadczonych przez sektor otoczenia biznesu należy zestawić je z aktywnością podkarpackich IOB na polu dostosowywania swojej oferty usługowej do rzeczonych tendencji. Poniżej przedstawiono wypowiedzi uczestników badania jakościowego, odnoszące się do działań ich 40

41 macierzystych instytucji w zakresie wprowadzania nowych usług dla przedsiębiorstw i dostosowywania oferty do zmieniających się uwarunkowań gospodarczych: zróżnicowane formy bezpośredniego wsparcia finansowego: My w tej chwili rozpoczęliśmy realizację takiego pilotażowego programu pożyczek dla osób, które chcą uruchomić działalność gospodarczą, to są pożyczki na start. Czyli to jest taki pilotaż i można powiedzieć, że to jest nowa usługa. (IDI_Benef) Właśnie chcemy wejść w nowe produkty, czyli wadia, faktoring, jeżeli byłaby taka możliwość. Chcemy jak gdyby całą gamę poszerzyć, więcej niż pożyczka i kredyt. (ITI_IOB) Ten obiekt z założenia ma być bankiem, takim uczciwym parabankiem. Nie takim lichwiarskim, tylko uczciwym. ( ) z prowizją 1%, z czytelnymi, jasnymi zasadami gry. Z warunkami, gdzie jest okres karencji w spłacie kapitału przez te pół roku, no bo rozumiemy, że ktoś potrzebuje pieniądze dzisiaj i musi mieć taki okres na uruchomienie swojej działalności. ( ) Tak więc to jest kolejny taki obszar, którym na pewno się chcemy zająć. No i kwestia kolejnego obszaru to jest wspieranie tych wszystkich osób, które myślą o uruchomieniu własnej działalności gospodarczej. Bo ja uważam, że ten schemat dotacji powinien być zobowiązaniem państwa, czyli takim miejscem, gdzie interwencja publiczna następuje.. (IDI_Benef) analizy i doradztwo specjalistyczne: Teraz poszerzamy ofertę o badania społeczne, znowu też nieodpłatne. ( ) Aczkolwiek planujemy również badania bardziej produktowe, jednakże to w przyszłości. (IDI_Benef) Szukamy i chcemy wejść jakby, staramy się czy będziemy się starać świadczyć usługi, których do tej pory nie mieliśmy w ofercie. Czyli jakieś badania rynku powiedzmy, jakieś bardziej rozbudowane analizy rynku, jakieś badania marketingowe, ale to też tak jak mówię, bo my cały czas coś takiego robiliśmy tylko w takim podstawowym, wystarczającym przedsiębiorcy, jeżeli nie potrzebuje bardzo skomplikowanych badań no to zawsze byliśmy w stanie coś tam zrobić. Aczkolwiek teraz chcemy rozbudować ten segment. Tu jeszcze planujemy na pewno, nie wiadomo jak nam to wyjdzie, ale na pewno zwiększyć liczbę szkoleń dla przedsiębiorców. (IDI_Benef) Teraz idziemy raczej w stronę takich twardych projektów, czyli np. pisanie projektów inwestycyjnych, studium wykonalności. Plus audyty chcemy przeprowadzać, już zaczęliśmy audyty technologiczne. To jest jedna z usług i jeszcze jest to tak trochę niezrozumiałe, ale też audyty ekologiczne, na temat źródeł energii itd. Chcemy to rozszerzać. (IDI_Benef) Jeśli chodzi o plany związane z wprowadzeniem nowych usług, to w szczególności instytucja nastawiona jest na poszerzanie swojej oferty usługowej w dwóch obszarach: outsourcing zatrudnienia oraz zaawansowane analizy finansowe (częściowo tego rodzaju usługi świadczone są na styku usług badań marketingowych oraz doradztwa inwestycyjnego, ale planowane jest wprowadzenie odrębnych i zaawansowanych usług tego typu). (IDI_Benef) inne usługi: Jeśli chodzi o plany rozwoju działalności i ewentualnego wprowadzania nowych elementów do oferty instytucji, to w chwili obecnej skupiają się one przede wszystkim na stworzeniu Centrum Transferu Technologii. Byłoby to miejsce, w którym potencjalni nabywcy (inwestorzy) mogliby w sposób pogłębiony pozyskać informacje o niskoenergetycznych technologiach i materiałach, dokonać ich 41

42 zakupu oraz nawiązać kontakt ze specjalistami z dziedziny inżynierii, którzy mogliby stanowić wsparcie na etapie projektowania i realizacji inwestycji o charakterze niskoenergetycznym. (IDI_Benef) Bo chcemy się rozwijać w dwóch kierunkach. Jakby niezwiązanych z funduszami unijnymi to jest mianowicie produkt regionalny i odnawialne źródła energii. W tym kierunku będą szły działania spółki. (IDI_Benef) Dodatkowe nowe usługi, które wprowadzamy, a których nie stosowaliśmy do tej pory to np. grupy zakupowe dla większej ilości odbiorców. Do tej pory stosowaliśmy zmianę dostawcy dla odbiorców komercyjnych. Teraz wprowadzamy taką usługę grup zakupowych, czyli więcej odbiorców w jednej grupie, gdzie można te ceny uzyskać dużo lepsze czy chociażby usługę opracowania audytu efektywności ekologicznej, który nie był do tej pory stosowany, bo nie było takiej potrzeby. (IDI_Benef) Targi też robiliśmy, przerwaliśmy i planujemy powrót, więc to też jakaś nowość będzie, takie targi na poziomie lokalnym. (ITI_IOB) W ramach kolejnego projektu, który realizujemy, będzie taka usługa, będziemy starali się wypromować produkty regionalne, lokalne z branży rzemiosła i żywności, i przez 18 miesięcy będzie to za darmo. Jesteśmy na etapie wdrażania tych działań, jest dosyć duże zainteresowanie, ludzie dzwonią, pytają się. (ITI_IOB) Biorąc pod uwagę kategorie usług jakie wprowadziły lub planują wprowadzić do swojej oferty badane IOB można zauważyć, że ich aktywność w tym obszarze pozostaje spójna z panującymi na rynku usług wspierających sektor przedsiębiorczości tendencjami. Dominuje poszerzanie oferty usługowej o instrumenty finansowe oraz wsparcie w zakresie różnego rodzaju analiz i doradztwa specjalistycznego. Z drugiej strony podkarpackie IOB szukają swoistych nisz rynkowych wprowadzając do swojej oferty także mniej popularne usługi, ale precyzyjnie dostosowane do potrzeb i oczekiwań określonych grup docelowych. Co więcej, niektóre podmioty sektora otoczenia biznesu świadomie wycofują się ze świadczenia najpopularniejszych usług uznając, że rynek jest już w tym obszarze nasycony, a konkurencja bardzo duża: Proszę panią, kiedyś to powiedzmy sobie i szkolenia, i te usługi typu biznesplany, i pożyczki też. Natomiast teraz to wszystko osłabło. Pożyczki właściwie od 5 lat to jest słabe zainteresowanie... sytuacja gospodarcza. Inne usługi też znacznie mniej ze względu na pojawienie się ogromnej ilości różnego typu stowarzyszeń, fundacji, które zostały uruchomione przez ludzi pracujących w samorządach po to tylko, żeby wykorzystywać środki unijne. W związku z tym jest tutaj dużo, dużo trudniej. (ITI_IOB) Trudno powiedzieć, że się jednoznacznie wycofaliśmy. Na ogół nie świadczymy usług w rodzaju pomocy w sporządzaniu wniosków unijnych czy podstawowych, elementarnych rzeczy. Raczej bardziej zaawansowane usługi. (IDI_Benef) Bez względu na to jakiego rodzaju decyzje w zakresie modyfikacji swojej oferty usługowej podejmują badane IOB, zdecydowanie pozytywnie ocenić należy fakt, iż większość instytucji rozumie potrzebę 42

43 ciągłego monitorowania popytu na określone formy wsparcia i dostosowywania swojej oferty do zmieniających się potrzeb firm: Firma tego typu no nie może polegać na stałym katalogu usług. Cały czas musi też dopasowywać te usługi do tego zmieniającego się profilu, który jest w otoczeniu. (IDI_Benef) Dopracowujemy pewnego rodzaju ekosystem dla startup'ów, bo tak to się nazywa. Ten ekosystem ulega modernizacji, by doprowadzić go do ideału. Zmiany w tym obszarze jak najbardziej są. (ITI_IOB) Oczywiście, zmienia się otoczenie, więc wprowadzamy zmiany. Zmiana oferty. Analizujemy potrzeby i dostosowujemy naszą ofertę do potrzeb klientów, aktualnych. To się zmienia w czasie. (ITI_IOB) Praktycznie robi się to na bieżąco, ponieważ analizuje się wykonane usługi, mamy ocenę wykonania tych usług. Jeżeli są zastrzeżenia to są zmieniane sposoby realizacji czy też nawet i osoby, które je realizują, bo czasem jest to problem osobowy. (ITI_IOB) My cały czas się staramy analizować rynek naszych klientów dostosowywać nasze usługi do ich potrzeb, tym bardziej, że tak jesteśmy w KSU, we współpracy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, która również stara się prowadzić badania i projekty pilotażowe tak, żeby dostosować ofertę do potrzeb klientów. My również takie projekty realizujemy we współpracy chociażby z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości. Te nowe usługi staramy się dla naszych klientów wdrażać. (ITI_IOB) Tego rodzaju podejście świadczy nie tylko o względnie dobrej orientacji w logice funkcjonowania na rynku usług dla sektora przedsiębiorstw, ale także stanowi dobrą podstawę do skutecznego kierunkowania profilu usług IOB za pomocą ich dofinansowywania na poziomie regionalnym. Deklaracje te oznaczą bowiem, iż podkarpackie IOB są otwarte na zmienność rynkowego zapotrzebowania, choć jednocześnie potrzebują odpowiednich zasobów do tego, by podejmować odpowiednie działania dostosowujące. Tym bardziej, że jak wskazują poniższe wypowiedzi dostępność zewnętrznych źródeł finansowania prowadzonej przez sektor otoczenia biznesu działalności w dużej mierze warunkuje kierunki profilowania swojej oferty przez IOB: Ja myślę, że ta przyszłość też będzie w dużym stopniu nakreślona w zależności od tego, na co będą środki rozdawane. (FGI_IOB) Jeżeli jeszcze chcielibyśmy jakiś zakres usług wprowadzać, no to też musielibyśmy zainwestować w jakiegoś specjalistę, czy jakieś dodatkowe stanowisko pracy. No i w związku z tym jest problem z pozyskaniem funduszy na utrzymanie tego stanowiska pracy zanim tak naprawdę zacznie samo na siebie zarabiać. (ITI_IOB) Uwzględniając zidentyfikowane i opisane w niniejszej części raportu tendencje na rynku usług świadczonych przez IOB, a także działania podejmowane w odniesieniu do nich przez podkarpacki sektor otoczenia biznesu stwierdzić należy, iż w najbliższych latach szczególny nacisk winien być położony na rozwijanie usług wsparcia w dwóch obszarach: wsparcia finansowego (w różnych wariantach i z wykorzystaniem różnych instrumentów) oraz specjalistycznego wsparcia o charakterze 43

44 doradczo-szkoleniowo-analitycznym. Biorąc z kolei pod uwagę, że dostrzegalny jest wśród IOB spadek zainteresowania firm najbardziej podstawowymi formami wsparcia szkoleniowo-doradczego oraz fakt, iż część instytucji sama ze względu na dostrzegalny brak popytu wygasza tę część swojej dotychczasowej działalności, za tym bardziej niecelowe należałoby uznać wspieranie w przyszłym okresie finansowania świadczenia właśnie tego rodzaju usług. Rekomendacja 1. W przyszłym okresie finansowania szczególny nacisk powinien być położony na wspomaganie procesu świadczenia przez IOB tych usług, które zgodnie z tendencjami występującymi na rynku tego rodzaju usług ocenić należy jako obecnie najistotniejsze lub rozwojowe. W szczególności będą to: usługi związane z bezpośrednim wsparciem finansowym przedsiębiorstw oraz zaawansowane i specjalistyczne wsparcie merytoryczne, świadczone w formule doradczej i szkoleniowej. Jednocześnie konieczne jest wdrożenie takich mechanizmów, które nie tylko dadzą podkarpackim instytucjom możliwość świadczenia wspomnianych usług, ale skutecznie zwiększą liczbę podmiotów oferujących rzeczone usługi Jakość usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Jedną z technik wykorzystanych podczas niniejszej ewaluacji było badanie Mystery Client. Jest to technika oceny rzeczywistego poziomu jakości obsługi klienta metodą utajnionej (ukrytej) obserwacji, prowadzonej w warunkach naturalnych, przez przeszkolonego ankietera podającego się za klienta. Na potrzeby badania przeprowadzono trzy warianty Mystery Client: kontakt osobisty, telefoniczny oraz za pośrednictwem poczty . Przedmiotem oceny odpowiednio przeszkolonego audytora była m.in. kwestia dostępności danej instytucji, jakości obsługi, poziom merytorycznego przygotowania konsultanta, a także jego zaangażowanie podczas świadczonej usługi. Ocena prowadzonego doradztwa przebiegała w ujęciu obiektywnym (występowanie wybranych czynności, zachowań) oraz subiektywnym (odczucia audytora). Poniżej zaprezentowano zbiorcze wyniki analizy Mystery Client w podziale na formy kontaktu, a także porównano wybrane aspekty oceny audytów prowadzonych z beneficjentami oraz z instytucjami, które nie realizowały projektów w ramach Działania 1.2 RPO WP Analizę uzupełniono również o aspekt jakościowy bazując na dodatkowych uwagach i komentarzach audytora, który rejestrował je na bieżąco podczas i zaraz po zakończeniu audytu. Pierwszym z aspektów podlegających ocenie jest skuteczność prób nawiązania kontaktu z daną instytucją. Najlepsze wyniki uzyskano tu w przypadku wariantu osobistego. Jednak należy zaznaczyć, że na etapie doboru kierowano się informacjami zawartymi na stronach internetowych badanych instytucji. Próba uzyskania porady została podjęta w tych IOB, które w ramach swojej działalności prowadzą Punkt Konsultacyjny. Audytor przyszedł do wyznaczonego punktu w godzinach jego funkcjonowania i we wszystkich pięciu przypadkach został przyjęty w celu udzielenia porady. W związku z tym skuteczność prób kontaktu w audycie osobistym wyniosła 100%. Poniższe wykresy odnoszą się natomiast do skuteczności prób kontaktu w przypadku wariantu telefonicznego oraz owego. 44

45 Wykres 4. Skuteczność prób kontaktu wykonana w audycie telefonicznym 80% 68,4% 60% 40% 20% 15,8% 10,5% 5,3% 0% udało się nawiązać połączenie za pierwszym razem udało się nawiązać udało się nawiązać połączenie za drugim razem połęczenie za trzecim razem nie udało się nawiązać połączenia Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; n=38 W ponad 2/3 przypadków połączenie telefoniczne udało się nawiązać podczas pierwszej wykonanej próby. W przypadku 15% badanych instytucji rozmową zakończyła się druga podjęta próba. Do co dziesiątej IOB audytor dodzwonił się dopiero za trzecim razem, natomiast w przypadku 5% badanych jednostek, pomimo wielu prób podejmowanych w przeciągu kilku kolejnych dni, w ogóle nie udało się nawiązać połączenia. Podsumowując, przy maksymalnie trzech próbach nawiązania kontaktu telefonicznego przez audytora, udało się porozmawiać z niemal 95% wyznaczonych do badania instytucji. Można ocenić to jako bardzo dobry rezultat, gdyż jak wynikało z prowadzonego równolegle badania ITI duża część pracowników IOB w terminie badania była nieobecna w pracy z powodu urlopów wakacyjnych. Nie wpłynęło to jednak znacząco negatywnie na możliwość konsultacji. Wykres 5. Skuteczność kontaktu w audycie za pomocą poczty 39,5% trafił do instytucji i właściwej osoby / komórki 60,5% brak możliwości weryfikacji poprawności - brak odpowiedzi Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; n=38 W przypadku kontaktu za pośrednictwem poczty skuteczność nie była już tak wysoka jak w kontakcie telefonicznym. Aż 60% badanych instytucji nie odpowiedziało na wysłane zapytanie, chociaż czas oczekiwania audytora był stosunkowo długi, gdyż wynosił dwa tygodnie. Odpowiedzi uzyskano, więc od niecałych 40% podmiotów. 45

46 Wykres 6. Przebieg kontaktu w audycie telefonicznym 100% 80% 94,7% 73,7% 84,2% 60% 40% 20% 0% Udało się uzyskać połączenie z instytucją Udało się uzyskać połączenie z komórką organizacyjną zajmującą się udzielaniem informacji przedsiębiorcom Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; n=38 Udało się uzyskać połączenie z osobą zajmującą się udzielaniem informacji przedsiębiorcom Powyższy wykres przedstawia przebieg kontaktu w audycie telefonicznym. Niemal w 95% audytorowi udało się uzyskać połączenie z badaną instytucją. W przypadku 73,7% IOB audytor uzyskał połączenie z komórką organizacyjną zajmującą się udzielaniem informacji przedsiębiorcom. Jednak połączenie z osobą bezpośrednio zajmującą się udzielaniem informacji udawało się częściej, bo w przypadku niemal 85% instytucji. Wynika to z faktu, iż w badanych podmiotach nie zawsze wyróżniona była odrębna komórka zajmująca się wyłącznie świadczeniem usług informacyjnych dla przedsiębiorców. Wykres 7. Skuteczność kontaktu w poszczególnych formach audytu 100% 100,0% 80% 60% 40% 52,6% 42,1% 28,9% 60,5% 20% 0% 5,3% 10,5% audyt osobisty audyt telefoniczny audyt za pomocą poczty Udana porada Brak porady Całkowity brak odpowiedzi Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; audyt osobisty n=5, audyt za pomocą poczty n=38, audyt telefoniczny n=38 Powyższy wykres przedstawia skuteczność kontaktu w poszczególnych formach audytu. W przypadku 100% osobistych wizyt audytora w siedzibie badanej instytucji doszło do udanej porady, co oznacza, że konsultacja doszła do skutku, a konsultant udzielił informacji o jakie zapytano. Jak już wspomniano wcześniej do osobistego wariantu badania wybrane zostały te instytucje, które prowadzą Punkt Konsultacyjny, w związku z czym ryzyko nieuzyskania porady zostało zminimalizowane. Gorzej kształtują się już wyniki w przypadku pozostałych form kontaktu. Audytor kontaktujący się z badaną instytucją telefonicznie w nieco ponad połowie przypadków uzyskał odpowiedzi na zadane pytania. W 42,1% instytucji nie udzielono mu informacji, których poszukiwał. Osoby reprezentujące daną IOB 46

47 informowały, iż nie zajmują się tego typu poradnictwem. Najsłabsze wyniki uzyskał owy wariant badania. Tutaj zaledwie 28,9% instytucji udzieliło udanej porady. W 10,5% przypadków poinformowano audytora, że instytucja tego typu informacji nie przekazuje. Większość, bo aż 60,5% instytucji w ogóle nie odpowiedziało na wysłane zapytanie. Wykres 8. Czas oczekiwania na realizację usługi 100% 94,4% 80% 60% 40% 20% 40,0% 40,0% 20,0% 5,6% 33,3% 46,7% 20,0% 0% od razu po wejściu po chwili (30 sek - 1 minuta) powyżej 5 minut i w ogóle do 20 sek sek. odpowiedź uzyskano tego samego dnia odpowiedź uzyskano następnego dnia odpowiedź uzyskano w późniejszym terminie audyt osobisty audyt telefoczny audyt za pomocą poczty Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; audyt osobisty n=5, audyt za pomocą poczty n=15, audyt telefoniczny n=36; z analizy wyłączono audyty, które zakończyły się całkowitym brakiem odpowiedzi Powyższy wykres obrazuje czas oczekiwania na realizację usługi doradczej w poszczególnych formach kontaktu. W przypadku audytu osobistego, porada dwukrotnie rozpoczęła się zaraz po wejściu, dwukrotnie po chwili oczekiwania nie dłuższej niż 1 minuta, a raz audytor zmuszony był czekać powyżej 5 minut na rozpoczęcie konsultacji (łącznie przeprowadzono 5 osobistych Mystery Client). Jeżeli chodzi o audyt telefoniczny to w znacznej większości przypadków (94,4%) czas oczekiwania na rozmowę nie był dłuższy niż 20 sekund. W przypadku wariantu owego, kiedy wzięto pod uwagę jedynie instytucje, które odpowiedziały na zapytanie, 1/3 z nich udzieliła odpowiedzi tego samego dnia, prawie połowa odpisała w dniu następnym, a w przypadku pozostałych 20% czas oczekiwania wyniósł powyżej dwóch dni. Należy zaznaczyć, że jeśli już dana instytucja odpowiadała to zwykle robiła to w krótkim czasie. 47

48 Wykres 9. Ocena miejsca audytu osobistego W instytucji jest czysto i schludnie (czysta i uporządkowana podłoga i ściany brak śmieci, błota, piasku). 4,20 W budynku łatwo było znaleźć pomieszczenie, w którym świadczone są usługi informacyjne. Pomieszczenie, w którym świadczone są usługi informacyjne było wyraźnie oznaczone. Stanowisko doradcy jest uporządkowane (brak porozrzucanych dokumentów, artykułów spożywczych itp.). Rozmowa prowadzona jest w warunkach zapewniających dyskrecję. 3,60 3,60 3,60 3,50 Materiały informacyjne były dostępne dla klientów instytucji i istniała możliwość samodzielnego ich przejrzenia. Pojemniki i stojaki na materiały informacyjne były zapełnione i zawierały dostateczną ilość materiałów. 2,60 2, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; n=5; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza całkowitą brak zgody audytora z danym stwierdzeniem, a 5 całkowitą zgodę Powyższy wykres obrazuje poszczególne aspekty oceny miejsca, w którym odbywała się porada w wariancie osobistym. Audytor dokonywał oceny na 5-stopniowej skali. Najwyższą ocenę, bo 4,20 audytor przyznał badanym instytucjom za czystość i schludność. Łatwość znalezienia pomieszczenia, w którym świadczone są usługi informacyjne uzyskała średnią ocenę 3,60. Taką samą ocenę uzyskał również aspekt dotyczący wyraźnego oznaczenia poszukiwanego pomieszczenia oraz stopień uporządkowania stanowiska doradcy. Niewiele słabiej oceniono warunki rozmowy pod kątem zapewnienia dyskrecji podczas porady (3,50). Do gorzej postrzeganych aspektów należy dostępność materiałów informacyjnych przeznaczonych do samodzielnego przeglądania z inicjatywy klienta (2,80) oraz poziom zapełnienia przez foldery i ulotki informacyjne wyznaczonych do tego stojaków (2,60). Cennym źródłem wiedzy na temat miejsca, w którym odbywała się porada, są dodatkowe uwagi audytora. Dwukrotnie pojawiła się w nich kwestia nadmiernego zatłoczenia pomieszczenia. W jednym niewielkim pokoju znajdowało się kilka odrębnych stanowisk. Warunki te nie zapewniały dyskrecji i utrudniały skupienie podczas audytu. 48

49 Wykres 10. Obiektywna ocena doradcy Uzyskano odpowiedź na wszystkie pytania zadane doradcy Doradca w celu udzielenia odpowiedzi na zadane pytania konsultował się z innymi pracownikami IOB. (tylko osobisty i tel.) Doradca w celu udzielenia odpowiedzi musiał sprawdzić określone dane w innych źródłach (tylko osobisty i tel.) 33,3% 33,3% 20,0% 8,3% 5,6% 60,0% 60,0% Doradca wskazywał na dodatkowe źródła informacji, z których warto skorzystać 52,8% 60,0% 80,0% Doradca zadawał dodatkowe pytania diagnozujące problem. 6,7% 20,0% 52,8% Doradca zapraszał do ponownego kontaktu Doradca wskazywał alternatywne możliwości pozyskania dofinansowania 40,0% 30,6% 26,7% 36,1% 40,0% 100,0% Doradca przerwał rozmowę i poprosił o kontakt później ze względu na konieczność załatwienia innej sprawy (tylko osobisty i tel.) 5,6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% audyt osobisty audyt telefoniczny audyt za pomocą poczty Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; audyt osobisty n=5, audyt za pomocą poczty n=15, audyt telefoniczny n=36; z analizy wyłączono audyty, które zakończyły się całkowitym brakiem odpowiedzi Powyższy wykres stanowi zbiorczą ocenę poszczególnych aspektów porady w formie obiektywnej deklaracji o występowaniu, bądź braku pewnych zachowań i zdarzeń, w przypadku wszystkich trzech typów kontaktu. Niemal we wszystkich aspektach najwyższe wyniki uzyskała porada udzielana podczas audytu osobistego. Jedynie w przypadku zadawania dodatkowych pytań diagnozujących problem audyt osobisty uzyskał słabszą ocenę od telefonicznego, jednak nadal lepszą od wariantu owego. Poza tym, uzyskanie odpowiedzi na wszystkie pytania zadane doradcy miało miejsce w 60% audytach osobistych, 1/3 porad telefonicznych i 1/3 porad owych. W przypadku 20% audytów telefonicznych i ok. 8% telefonicznych doradca w celu udzielenia informacji konsultował się z innymi pracownikami IOB. W 60% audytów osobistych doradca musiał też sprawdzić określone dane w innych źródłach, a nie podawał ich z pamięci. Stosunkowo często zdarzało się, iż podczas porady konsultant wskazywał na dodatkowe źródła, z których warto byłoby skorzystać. Sytuacja taka miała miejsce w 80% audytów osobistych, 60% owych i w ponad połowie telefonicznych. Jeżeli zaś chodzi o zaproszenie do ponownego kontaktu, to miało ono miejsce w przypadku 40% porad osobistych, ok. 30% telefonicznych i ok. 27% konsultacji mailowych. Aspekt dotyczący wskazywania przez doradcę alternatywnych możliwości pozyskania dofinansowania wystąpił w przypadku wszystkich osobistych audytów, 36% telefonicznych i 40% porad uzyskanych drogą mailową. Sytuacja, w której doradca przerwał rozmowę i poprosił o późniejszy kontakt ze względu na konieczność załatwienia jakiejś innej sprawy, wystąpiła tylko w przypadku wariantu telefonicznego i było to zaledwie 5,6% przypadków. 49

50 Jak wynika z dodatkowych uwag audytora, będących wynikiem osobistego Mystery Client, podczas porady zdarzały się też nieprawidłowości. Konsultanci podawali czasem nieprawdziwe informacje, nie zawsze też dysponowali pełną wiedzą w tematach, o które pytano. Dobrze oceniono wiedzę i kompetencje pracowników IOB w kwestii funduszy unijnych, jednak już w pozostałych tematach występowały poważne braki. Częstą sytuacją było wskazywanie innych źródeł informacji i zachęcanie do samodzielnego poszukiwania. Wśród dodatkowych uwag, które pojawiły się podczas oceny telefonicznego wariantu badania powtarzała się informacja o częstym przekierowywaniu audytora. Konsultant nie podejmował się odpowiadać na pytania, niekiedy nawet gdy dotyczyły one bardzo podstawowej wiedzy z zakresu przedsiębiorczości. Audytorzy odsyłani byli do innych instytucji, albo stron internetowych 10. Kilkakrotnie pojawiała się ze strony konsultanta informacja, iż dana IOB zajmuje się głównie wsparciem w pisaniu wniosków o fundusze unijne i nie udziela innych porad. Wykres 11. Subiektywna ocena doradcy Doradca był uprzejmy w trakcie całego kontaktu Doradca był komunikatywny, przekazywał informacje w sposób jasny i zrozumiały. Odpowiedzi doradcy były konkretne. 4,80 4,28 4,60 4,40 4,11 4,27 4,00 3,89 3,93 Doradca sprawiał wrażenie, jakby dążył do jak najszybszego zakończenia rozmowy. (tylko dla osobistego i telefonicznego) 1,40 2,22 Doradca dysponował dużą wiedzą na temat instrumentów pozyskiwania kapitału. Doradca przekazywał informacje w sposób przystępny, bez używania formalnych lub skomplikowanych zwrotów i terminów. 3,60 3,48 3,67 4,20 3,86 4,73 Doradca był zaangażowany w wyjaśnienie wszelkich wątpliwości. 2,93 4,00 3, audyt osobisty audyt telefoniczny audyt za pomocą poczty Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; audyt osobisty n=5, audyt za pomocą poczty n=15, audyt telefoniczny n=36; z analizy wyłączono audyty, które zakończyły się całkowitym brakiem odpowiedzi Powyższy wykres przedstawia subiektywną ocenę doradcy dotycząca różnych aspektów przeprowadzonych audytów. Pierwszy z nich to poziom uprzejmości konsultanta w trakcie całego kontaktu. Uzyskane oceny są generalnie bardzo wysokie od 4,28 w kontakcie telefonicznym, poprzez 4,60 w kontakcie owym aż po 4,80 podczas audytu osobistego. Komunikatywność 10 Kwestia przekierowywania przedsiębiorców do innych instytucji pojawiła się także w badaniu jakościowym, gdzie większość IOB zwracała uwagę na to, iż stara się nie pozostawiać bez jakiejkolwiek pomocy tych klientów, którzy poszukują podmiotu świadczącego usługę, której dana IOB akurat nie ma w swojej ofercie. W tego rodzaju przypadkach najczęściej stosowanym wariantem pomocy jest właśnie wskazanie odpowiedniej instytucji świadczącej dany rodzaj usług. Jak jednak pokazują wyniki badania Mystery Client, tego rodzaju podejście może być niekiedy nadużywane i niekorzystnie wpływać na dostępność wsparcia ze strony IOB. 50

51 i jasność przekazywanych informacji również została oceniona wysoko (4,40- wariant osobisty, 4,27 owy i 4,11 telefoniczny). Nieco słabsze, choć nadal oscylujące wokół średniej równej 4 były oceny dotyczące konkretności odpowiedzi doradcy. Poszczególne warianty kontaktu nie różnicowały tu wyraźnie przyznanych ocen. Średnia ocen dla stwierdzenia, iż doradca sprawiał wrażenie jakby dążył do jak najszybszego zakończenia rozmowy była generalnie niska, a więc audytor nie zgadzał się z powyższą opinią. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku kontaktu telefonicznego ocena była bliższa stwierdzeniu raczej się nie zgadzam niż zdecydowanie się nie zgadzam, tak jak było to w przypadku osobistego wariantu badania. Ostatni z ocenianych aspektów to zaangażowanie doradcy w wyjaśnienie wszystkich wątpliwości. Najlepiej wypadł tu wariant osobisty (ocena 4,00), nieco słabiej telefoniczny (3,61), najgorzej zaś audyt owy (2,93). Wiadomości, które audytor otrzymywał za pośrednictwem poczty owej, często zawierały zdawkowe odpowiedzi, brak zaangażowania konsultanta był tu mocno odczuwalny. Podczas konsultacji osobistej, jak i telefonicznej pojawiały się niestety również nieprofesjonalne zachowania doradców. Należało do nich używanie niecenzuralnych określeń, spożywanie posiłków przez pracowników IOB dzielących pokój z konsultantem czy niezbyt uprzejme zachowania i komentarze. Podczas audytów telefonicznych natomiast często zdarzały się sytuacje, w której pracownik instytucji wyrażał zaskoczenie zadanym pytaniem. Niezależnie od tego, ogólna zbiorcza ocena subiektywnych odczuć audytora jest pozytywna. Większość rozmówców była uprzejma i komunikatywna, kilkakrotnie zdarzyła się sytuacja, że konsultant sam oddzwaniał do audytora, aby uzupełnić udzieloną poradę o dodatkowe informacje. Wykres 12. Zakres uzyskanych informacji Poinformowano, że instytucja nie zajmuje się tego rodzaju pomocą. 26,7% 58,3% Uzyskano informacje o różnych sposobach pozyskania kapitału. Uzyskano informacje o innych instytucjach pomagających w pozyskaniu kapitału. 38,9% 26,7% 36,1% 33,3% 80,0% 80,0% Uzyskano poradę, jakiego rodzaju działania należy podjąć w staraniach o pozyskaniu kapitału. 20,0% 36,1% 100,0% Zaproszono do siedziby instytucji na bardziej szczegółowe konsultacje. 40,0% 25,0% 13,3% Przekazano, iż żeby skutecznie starać się o pozyskanie środków finansowych należy przygotować odpowiednią dokumentację 6,7% 22,2% 100,0% Zaoferowano pomoc w przygotowaniu dokumentacji niezbędnej do starania się o pozyskanie środków finansowych 19,4% 13,3% 40,0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% audyt osobisty audyt telefoniczny audyt za pomocą poczty Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client; audyt osobisty n=5, audyt za pomocą poczty n=15, audyt telefoniczny n=36; z analizy wyłączono audyty, które zakończyły się całkowitym brakiem odpowiedzi 51

52 Kolejny wykres dotyczy zakresu uzyskanych informacji. Sytuacja, w której poinformowano audytora, iż instytucja nie zajmuje się tego rodzaju pomocą wystąpiła w przypadku prawie 60% audytów telefonicznych oraz w przypadku ponad ¼ zapytań wysyłanych za pośrednictwem poczty . Kolejne trzy aspekty oceny dotyczą uzyskania informacji o: rożnych sposobach pozyskania kapitału, innych instytucjach pomagających w pozyskaniu kapitału, działaniach jakie należy podjąć w staraniach o pozyskanie kapitału. W wymienionych aspektach ocena poszczególnych typów porady wygląda podobnie. Najwyższe wyniki uzyskał audyt osobisty (kolejno 80%, 80%, 100%), znacznie słabsze oceny charakteryzują audyt telefoniczny (kolejno 38,9%, 36,1%, 36,1%) a najgorzej oceniono audyt owy (kolejno 26,7%, 33,3%, 20%). Zaproszenie do siedziby instytucji w celu uzyskania bardziej szczegółowych konsultacji sytuacji pojawiło się w przypadku 40% porad osobistych, 25% telefonicznych i zaledwie 13,3% audytów owych. Bardzo istotne różnice w zależności od formy kontaktu pojawiły sie także w przypadku występowania sytuacji, w której konsultant informuje, iż aby starać się o pozyskanie środków finansowych należy przygotować odpowiednią dokumentację. Chociaż sytuacja taka miała miejsce we wszystkich audytach osobistych, to już znacznie rzadziej występowała w przypadku wariantu telefonicznego (22,2%) i owego (6,7%). Jeżeli chodzi o zaoferowanie przez konsultanta pomocy w przygotowaniu dokumentacji niezbędnej do starania się o pozyskanie środków finansowych, to znów najlepiej wypadł audyt osobisty (40%), słabiej telefoniczny (19,4%) a najgorzej owy (13,3%). Dysproporcje nie były tu jednak aż tak wysokie. Analizując powyższy wykres należy pamiętać, iż jak już wspomniano audyty osobiste prowadzone były w instytucjach, które prowadzą Punkty Konsultacyjne, a więc posiadają wyróżnioną komórkę specjalizującą się w doradztwie i usługach informacyjnych dla przedsiębiorców. Konsultanci podczas rozmów telefonicznych często informowali natomiast, iż prowadzona przez daną instytucję działalność jest ściśle sprofilowana i nie czują się oni merytorycznie przygotowani do udzielenia podstawowej porady z zakresu wsparcia przedsiębiorczości (pomimo takich informacji zawartych na stronach internetowych lub w statutach danych instytucji). W poniższej części analizy zaprezentowane zostały dwa wykresy dotyczące rozróżnienia na audyty prowadzone wśród beneficjentów Działania 1.2 oraz wśród IOB, które nie realizowały projektów. Wykres 13. Skuteczność kontaktu w podziale na beneficjentów oraz IOB nierealizujące projektów 60% 50% 48,8% 40% 30% 40,0% 27,5% 22,0% 32,5% 29,3% beneficjent 20% 10% IOB nierealizująca projektów 0% Udana porada Brak porady Całkowity brak odpowiedzi Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client - audyty z IOB nierealizującymi projektów n=41, audyty z beneficjentami n=40 52

53 Powyższy wykres obrazuje skuteczność kontaktu podczas prowadzonych audytów. W przypadku niemal połowy audytów wykonanych wśród IOB nierealizujących projektów porada była udana, w 22% nie uzyskano poszukiwanych informacji, natomiast w niemal 30% audytów w ogóle nie uzyskano odpowiedzi (nie udało się nawiązać połączenia albo nie otrzymano odpowiedzi na zapytanie owe). Jeżeli zaś chodzi o beneficjentów, to 40% audytów zrealizowanych w tej grupie instytucji zakończyło się udaną poradą, w przypadku 27,5% odpowiedzią na prośbę o poradę była odmowna, a niemal 30% audytów nie doczekano się w ogóle odpowiedzi. Według przeprowadzonej analizy różnice pomiędzy obiema analizowanymi grupami są na tyle małe, że nie można mówić tu o istotności statystycznej 11. Wykres 14. Zakres uzyskanych informacji w podziale na audyty wśród beneficjentów oraz wśród IOB nierealizujących projekty 0% 10% 20% 30% 40% 50% Poinformowano, że instytucja nie zajmuje się tego rodzaju pomocą. 44,4% 44,8% Uzyskano informacje o różnych sposobach pozyskania kapitału. 31,0% 48,1% Uzyskano informacje o innych instytucjach pomagających w pozyskaniu kapitału. 40,7% 37,9% Uzyskano poradę, jakiego rodzaju działania należy podjąć w staraniach o pozyskaniu kapitału. 37,0% 37,9% Zaproszono do siedziby instytucji na bardziej szczegółowe konsultacje. 17,2% 29,6% Przekazano, iż żeby skutecznie starać się o pozyskanie środków finansowych należy przygotować odpowiednią dokumentację (opis przedsięwzięcia, biznesplan). 20,7% 29,6% Zaoferowano pomoc w przygotowaniu dokumentacji niezbędnej do starania się o pozyskanie środków finansowych 6,9% 33,3% beneficjent IOB nierealizujące projektów Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania Mystery Client audyty z IOB nierealizującymi projektów n=29, audyty z beneficjentami n=27; z analizy wykluczono audyty, w których nie udało się nawiązać kontaktu. Powyższy wykres obrazuje zakres uzyskanych informacji, w podziale na audyty przeprowadzone wśród beneficjentów Działania 1.2 RPO WP oraz wśród instytucji otoczenia biznesu, które takich projektów nie realizowały. Jeżeli chodzi o częstotliwość występowania sytuacji, w której instytucja poinformowała iż nie zajmuje się tego rodzaju pomocą, to w obu typach podmiotów było to ok. 45% przypadków. W przypadku niemal połowy audytów realizowanych z beneficjentami uzyskano 11 Chi-kwadrat Pearsona = 0,672 α=0,715 p=0,05 53

54 informacje o różnych sposobach pozyskania kapitału, natomiast takich audytów wśród IOB nierealizujących projektów było 31%. Uzyskanie informacji o innych instytucjach pomagających w pozyskaniu kapitału miało miejsce w przypadku ok. 41% audytów z beneficjentami i ok. 38% audytów z pozostałymi instytucjami. Uzyskanie informacji o innych instytucjach pomagających w pozyskaniu kapitału jak i uzyskanie porady, dotyczącej działań, które należy podjąć w staraniach o kapitał, w przypadku audytów w obu typach instytucji było na podobnym poziomie (ok. 40%). W przypadku niemal 1/3 audytów w instytucjach będących beneficjentami omawianego Działania konsultant zaprosił audytora do siedziby instytucji na bardziej szczegółowe konsultacje. Sytuacja taka miała miejsce tylko w 17,2% audytów z IOB nierealizującymi projektów. Podczas prawie 30% audytów u beneficjentów konsultant poinformował, o konieczności przygotowania odpowiedniej dokumentacji w celu starania się o środki finansowe. Sytuacja taka miała miejsce tylko w jednym na pięć audytów w drugiej grupie podmiotów. Wyraźne różnice widać również w przypadku częstotliwości występowania sytuacji, w której konsultant oferował pomoc w przygotowaniu dokumentacji niezbędnej do starania się o pozyskanie środków finansowych. Miało to miejsce w przypadku 1/3 audytów prowadzonych w instytucjach, które realizowały projekty z Działania 1.2, natomiast w przypadku audytów z podmiotami niebędącymi beneficjentami było to tylko 6,9%. Generalnie więc, należy przyznać, iż zakres informacji jakie udało się uzyskać w wyniku przeprowadzonych audytów, w odniesieniu do większości aspektów był większy w przypadku konsultacji prowadzonych z beneficjentami Działania 1.2 niż z instytucjami, które takich projektów nie realizowały Wewnątrzsektorowa współpraca instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego Jednym z warunków skutecznej działalności sektora IOB jest występowanie współpracy pomiędzy działającymi podmiotami. Występowanie relacji pomiędzy instytucjami z jednej strony prowadzi do osiągnięcia efektu synergii lecz również pozwala na głębsze wzajemne poznanie się przedstawicieli IOB, co pozwala, np. na skuteczniejsze kierowanie interesantów do instytucji współpracujących jeżeli dana IOB nie świadczy pożądanej usługi. W celu analizy procesów współpracy wykorzystana została Analiza Sieci Społecznych (ang. Social Network Analysis). SNA skupia się na analizie struktury powiązań pomiędzy podmiotami, w niewielkim stopniu brane są pod uwagę cechy indywidualne analizowanych podmiotów. Charakterystycznym elementem analizy sieci są grafy przedstawiające strukturę powiązań za pomocą węzłów (ang. vertex) i krawędzi (ang. edge). W przypadku niniejszej analizy węzły na rysunku przedstawiane są jako koła i kwadraty, i oznaczają IOB prowadzące współpracę, natomiast krawędzie reprezentowane są przez linie łączące węzły i oznaczają, iż jedna lub obie instytucje połączone krawędzią zadeklarowały prowadzenie współpracy. Liczba uwzględnionych węzłów w danym grafie została opisana pod każdym z nich jako v, natomiast liczba krawędzi jako e. Znaczenie kolorów i kształtów węzłów i krawędzi przedstawiono na legendzie obecnej przy każdym grafie. Pierwotne założenia analizy zakładały wzięcie pod uwagę kierunku relacji współpracy, stąd w kwestionariuszu współpracy pyt. o inicjatora współpracy, jednak ze względu na relatywnie szeroki udział odpowiedzi nie wiem / nie pamiętam konieczna była rezygnacja z tego założenia. Założenia 12 Trudno oczywiście stwierdzić jaki wpływ na to zróżnicowanie miała realizacja ewaluowanych projektów (tym bardziej, że efekty projektów w aspekcie świadczenia usług mogą być jeszcze w wielu przypadkach niedostrzegalne). Częściowo na pewno zidentyfikowane różnice w jakości obsługi są po prostu wypadkową różnic w potencjałach (kadrowym, merytorycznym, organizacyjnym) obu kategorii IOB, które to różnice skutkowały także, odpowiednio: aplikowaniem o wsparcie w ramach Działania 1.2 RPO WP lub pasywnością aplikacyjną. 54

55 teoretyczne analizy sieci zakładają, iż analizowana sieć musi w całości składać się z relacji skierowanych (tzw. graf skierowany) lub w całości z relacji niezakładających ukierunkowania (tzw. graf nieskierowany). Wykorzystanie grafu skierowanego wymagałoby wyłączenia z analizy wszystkich relacji, w przypadku których odpowiedziano nie wiem / trudno powiedzieć, co znacząco zubożyłoby obraz współpracy. W związku z tym wszystkie relacje ujmowane są jako nieskierowane. Analiza sieci przeprowadzona została na podstawie 28 kwestionariuszy współpracy, które ujawniły współpracę pomiędzy 42 IOB z czego 2 instytucje pochodziły spoza listy obecnej w kwestionariuszu, która posiadała 45 pozycji, co oznacza, iż 5 z analizowanych instytucji wg posiadanych danych nie prowadziło współpracy. Cztery z nich nie przekazało wypełnionych ankiet, wobec tego możliwe jest, iż współpraca występowała, jednak biorąc pod uwagę, iż żadna inna instytucja nie wskazała na współpracę z nimi, szansa na to nie jest wysoka. Wstępne analizy eksploracyjne wykazały wysokie zagęszczenie relacji współpracy, co znacząco utrudniało właściwą wizualizację sieci współpracy oraz jej późniejszą interpretację. Dlatego zdecydowano o wyłączeniu z analizy 9 instytucji, które współpracowały najrzadziej w ogóle, lub prawie w ogóle nie deklarowały współpracy oraz bardzo rzadko 1-2 razy były wskazywane jako współpracownik innych IOB. Dzięki wspomnianemu wyłączeniu umożliwiona została przejrzysta wizualizacja oraz właściwa interpretacja wyników przy niewielkich stratach poznawczych ze względu na bardzo małe znaczenie wyłączonych instytucji w sieci współpracy. Na pierwszym z analizowanych grafów przedstawione zostały relacje współpracy w ogóle, natomiast na kolejnych wzięto pod uwagę relacje współpracy o specyficznym przedmiocie. Schemat 2. Sieć współpracy pomiędzy podkarpackimi IOB LEGENDA: IOB nierealizujące projektów IOB realizujące projekty współpraca okazjonalna współpraca okresowa współpraca stała Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy współpracy w ramach ITI oraz IDI; v=33 e=194; wielkość kół i kwadratów obrazuje liczbę relacji współpracy, które łączą instytucję z innymi podmiotami (wsp. Degree Centrality) 55

56 Z powyższego grafu jednoznacznie wynika, iż mamy do czynienia z wysoką złożonością relacji pomiędzy analizowanymi podmiotami oraz ich zagęszczeniem. Świadczą o tym również statystyki strukturalne analizowanej sieci, najdłuższy dystans pomiędzy dowolnymi dwiema instytucjami wynosi 3 relacje / krawędzie, a średni 1,72 13 krawędzi. Oznacza to, iż jeżeli dowolna z analizowanych instytucji przekazałaby swoim wszystkim współpracownikom informację z prośbą o przekazanie jej dalej znów wszystkim to po trzecim takim przekazaniu o tej informacji na pewno wiedziałyby wszystkie analizowane instytucje. Ze względu na średnią odległość bliską 2, przeciętnie udałoby się rozpowszechnić tę informację już po drugim przekazaniu. Analizowana sieć posiada relatywnie dużą gęstość 14, obecne relacje stanowią 27,3% wszystkich możliwych do wykorzystania tj. w stosunku do liczby relacji obecnych w sytuacji, gdyby każda instytucja współpracowałaby z każdą pozostałą instytucją. Wskazane dane pozytywnie świadczą o analizowanej sieci współpracy, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę, iż IOB często dzieli duży dystans przestrzenny. Mimo, iż jak wspomniano wcześniej część podkarpackich IOB nie angażuje się we współpracę bądź prowadzi ją w ograniczonym stopniu, to te wchodzące w zakres analiz i stanowiące większość IOB w regionie tworzą spójną sieć, która nie posiada znamion dysfunkcjonalności takich jak np. podział na subsieci czy tworzenie się swego rodzaju klik tylko luźno ze sobą powiązanych. Instytucje należące do sieci współpracy posiadają zróżnicowane pozycje, zdecydowanymi liderami współpracy są Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A., która prowadzi współpracę z 27 IOB oraz Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego, którą łączy 26 unikalnych relacji. Na kolejnym miejscu znajdują się: Podkarpacka Izba Gospodarcza oraz Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku, które współpracują z 16 IOB. Warto również zwrócić uwagę, iż IOB realizujące projekty przeciętnie prowadzą współpracę z większą liczbą instytucji aniżeli instytucje nierealizujące projektów, beneficjenci prowadzą współpracę przeciętnie z 10,9 instytucji a pozostałe IOB przeciętnie z 7,3 podmiotami. Nie należy jednak wyciągać wniosku o wpływie projektu na współpracę wewnątrzsektorową. Bardziej prawdopodobnym powodem tego zróżnicowania jest relatywnie wysoki potencjał niektórych beneficjentów, który był czynnikiem sprzyjającym nawiązywaniu współpracy również przed realizacją projektów. Jeśli chodzi o formę współpracy, to żadna z nich nie dominowała w sposób znaczący. Największa część analizowanych relacji miała charakter stały 77 na 194, następnie 59 stanowiły relacje współpracy okresowej, nieco mniej 47 było relacji współpracy okazjonalnej. Na kolejnym grafie przedstawiono sieć współpracy polegającej na konsultacjach i wymianie doświadczeń. W tego typu relacje zaangażowanych jest 31 na 33 analizowane instytucje. 13 Maximum Geodestic Distance=3; Average Geodestic Distance=1, Graph Density=0,

57 Schemat 3. Sieć współpracy na zasadzie konsultacji i wymiany doświadczeń wśród podkarpackich IOB LEGENDA: IOB nierealizujące projektów IOB realizujące projekty współpraca okazjonalna współpraca okresowa współpraca stała Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy współpracy w ramach ITI oraz IDI; v=31 e=80; wielkość kół i kwadratów obrazuje wielkość kół i kwadratów obrazuje liczbę relacji współpracy, które łączą instytucję i innymi podmiotami (wsp. Degree Centrality) W przypadku współpracy o najmniej formalnym charakterze, opartej na konsultacjach oraz wymianie doświadczeń powstały graf nie posiada tak wysokiej gęstości. W sieci współpracy występuje tylko 15,3% możliwych relacji. Ponadto najdłuższy dystans pomiędzy dowolnymi dwiema instytucjami wynosi 6 relacji, a średni to 2,39 krawędzi. Wskazane dane świadczą o mniejszej spójności sieci niż było to w przypadku sieci współpracy o dowolnym charakterze, jednak należy wziąć pod uwagę, iż analizowana sieć zawiera tylko część relacji zawartych w grafie dot. Współpracy ogółem. Również w przypadku konsultacji i wymiany doświadczeń wysoką pozycję w sieci zajmuje Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego, jest ona, z 14 relacjami, liderem współpracy w tym zakresie. Na drugim miejscu pod tym względem, znalazła się Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku, która prowadziła przedmiotową współpracę z 11 IOB. W przypadku konsultacji i wymiany doświadczeń beneficjenci tylko nieznacznie częściej prowadzą współpracę aniżeli IOB nierealizujące projektów. Realizatorzy projektów prowadzili współpracę z przeciętnie 4,84 organizacji, a IOB nierealizujące projektów z 4,39 podmiotu. Na kolejnym grafie zobrazowano współpracę opartą na relacjach kontrahenckich tj. polegających na zlecaniu usług innym IOB lub świadczeniu usług na ich rzecz. W tego typu współpracy brały udział 29 na 33 analizowane IOB. 57

58 Schemat 4. Sieć współpracy na zasadzie relacji kontrahenckich (zlecania / świadczenia usług) wśród podkarpackich IOB LEGENDA: IOB nierealizujące projektów IOB realizujące projekty współpraca okazjonalna współpraca okresowa współpraca stała Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy współpracy w ramach ITI oraz IDI; v=29 e=58; wielkość kół i kwadratów obrazuje stopień centralności pozycji instytucji w sieci (na podstawie wsp. Betweenness Centrality) Sieć współpracy dot. zlecania i świadczenia usług posiada nieco mniejszą gęstość aniżeli zaobserwowana w przypadku konsultacji. Krawędzie widoczne na schemacie stanowią 12,6% relacji, które mogłyby wystąpić w przypadku współpracy każdej IOB z każdą. Najdłuższa droga pomiędzy dwiema instytucjami liczy 5 relacji, a przeciętna odległość pomiędzy dwiema instytucjami jest bardzo podobna jak w przypadku współpracy na zasadzie konsultacji, wynosi ona 2,36 relacji. Mimo nieco mniej gęstej sieci współpracy zachowany został na zbliżonym poziomie dystans pomiędzy instytucjami. Niekwestionowanym liderem współpracy o charakterze kontrahenckim jest Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A., która zleca lub świadczy usługi dla 18 IOB w regionie, kolejna pod tym względem Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego prowadzi współpracę z 7 instytucjami. IOB realizujące projekty prowadziły w tym wypadku współpracę przeciętnie z 4,54, a z kolei instytucje nierealizujące projekty nieco mniej, bo przeciętnie z 2,69 instytucji. W analizowanej sieci można zauważyć grupę 6 instytucji usytuowanych z lewej strony grafu, która przy usunięciu 3 relacji współpracy, tworzyłaby odrębną sieć. Są one ze sobą silniej powiązane, aniżeli z resztą sieci współpracy. Do grupy tej należą: Podkarpacki Klub Biznesu, Fundacja Karpacka Polska, Podkarpacka Izba Gospodarcza, Bieszczadzkie Forum Europejskie, Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku oraz Podkarpacka Agencja Konsultingowo Doradcza Sp. z o. o. Wspomniana subgrupa stanowi zbiór podmiotów pozostających w relacjach kontrahenckich o często stałym charakterze. Nie należy jednak w zjawisku tym upatrywać negatywnych konotacji. 58

59 Ostatni z analizowanych grafów dotyczy współpracy na zasadzie wspólnej realizacji projektów. W tego typu relacje zaangażowane były 32 na 33 analizowane instytucje. Schemat 5. Sieć współpracy na zasadzie wspólnej realizacji przedsięwzięć LEGENDA: IOB nierealizujące projektów IOB realizujące projekty współpraca okazjonalna współpraca okresowa współpraca stała Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy współpracy w ramach ITI oraz IDI; v=32 e=95; wielkość kół i kwadratów obrazuje wielkość kół i kwadratów obrazuje liczbę relacji współpracy, które łączą instytucję i innymi podmiotami (wsp. Degree Centrality) Spośród trzech analizowanych grafów dot. Współpracy o konkretnym przedmiocie, ten przedstawiający współpracę na zasadzie wspólnej realizacji przedsięwzięć ma największą gęstość. Przedstawione relacje stanowią 15,7% krawędzi, które mogłyby wystąpić w przypadku prowadzenia współpracy przez wszystkie IOB ze wszystkimi pozostałymi instytucjami. Najdłuższa droga pomiędzy dwiema organizacjami wynosi 4 relacje, z kolei przeciętna odległość pomiędzy dwoma podmiotami wynosi 2,14 krawędzi. Przedstawione dane wskazują, iż sieć współpracy na zasadzie wspólnej realizacji projektów jest najbardziej gęsta i spójna. Świadczy to pozytywnie o współpracy w sektorze IOB ogółem, ponieważ wspólna realizacja przedsięwzięć wymaga największego zaangażowania spośród analizowanych przedmiotów współpracy, częstych kontaktów i może generować efekt synergii w konkretnych przedsięwzięciach. Z drugiej strony należy zauważyć, że choć w przypadku instrumentu wsparcia dedykowanego na szczeblu regionalnym instytucjom otoczenia biznesu (Działanie 1.2 RPO WP ) występowała możliwość realizacji projektów partnerskich 15, to jednak w żadnym z projektów nie mieliśmy do czynienia z konsorcjalną formułą projektu. Tak, jak 15 Co więcej, w ramach systemu kryteriów wyboru projektów premiowano przedsięwzięcia realizowane w formule partnerskiej. 59

60 w przypadku konkursu z 2010 roku, w którym realizowano głównie przedsięwzięcia infrastrukturalne samodzielne, prowadzenie projektu wydaje się sytuacją naturalną, o tyle w przypadku przedsięwzięć z 2012 roku, gdzie, np. dofinansowywano projekty zorientowane na promocję oferty IOB, łączenie potencjałów różnych instytucji byłoby jak najbardziej wskazane. Najaktywniejszym współrealizatorem projektów jest Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A., która realizowała wspólne przedsięwzięcia z 17 instytucjami, na drugim miejscu pod tym względem znalazła się Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego, która prowadziła współpracę w tym względzie z 14 organizacjami. Warto także zwrócić uwagę na wysoką pozycję Centrum Transferu Innowacji i Przedsiębiorczości w ramach Enterprise Europe Network (EEN), podmiot ten jest szczególnie aktywny we wspólnej realizacji projektów, w stosunku do aktywności we współpracy na innych polach. Generalnie rzecz ujmując, realizatorzy projektów prowadzą współpracę z większą liczbą podmiotów aniżeli IOB nierealizujące projektów. Dotyczący współpracy wewnątrzsektorowej obraz wyłaniający z analizy sieci społecznych uzupełnić należy o spostrzeżenia płynące z badania jakościowego. Generalnie stwierdzić należy, iż mamy tu do czynienia z występowaniem dwojakiego rodzaju relacji czy wręcz swoistym napięciem pomiędzy konkurowaniem a kooperacją: W pewnym sensie to jesteśmy konkurentami ale w pewnym sensie też są to jakieś działania uzupełniające i możemy wspólnie działać. (IDI_Benef) Z jednej strony, podmioty współtworzące sektor otoczenia biznesu w sposób obiektywny ze sobą konkurują i chodzi tu przede wszystkim o rywalizację na dwóch polach: pozyskiwania środków finansowych w formule konkursowej oraz przyciągania klientów zainteresowanych usługami świadczonymi przez IOB. W takiej sytuacji trudno oczekiwać działań ściśle kooperacyjnych, choć na pewno można tworzyć zachęty, które będą zwiększać prawdopodobieństwo współpracy także w tym obszarze (np. poprzez premiowanie projektów partnerskich realizowanych wspólnie przez IOB). Z drugiej strony, reguły panujące w ramach sektora otoczenia biznesu nie są tożsame z regułami komercyjnymi czy wolnorynkowymi. i to zarówno z tego względu, iż sektor ten tworzony jest przez podmioty prowadzące działalność non-profit, jak i z racji znaczącego oparcia prowadzonej w jego ramach działalności o środki publiczne. Dodatkowo, zauważyć należy, iż istnieją takie pola aktywności, w których wspólna aktywność jest jak najbardziej wskazana i może wręcz kreować efekt synergii. Zresztą niektóre IOB zaczynają już myśleć w takiej kooperacyjnej logice, nawet jeśli chodzi o obszary, które wydaje się cechować silna konkurencyjność: My, jako stowarzyszenie, braliśmy aktywny udział w modyfikacji Strategii Rozwoju Województwa i tam w panelu dla IOB współpracowaliśmy z czołowymi podkarpackimi instytucjami i stwierdziliśmy, że gdyby była taka możliwość będziemy starać się razem, w powiązaniu, w jakiejś sieci aplikować po prostu o kolejne dotacje czy fundusze. Czyli nie będziemy tak naprawdę sobie konkurencją, ale bardziej na zasadzie takiego klastra IOB, może jeszcze trochę nieformalnego. (IDI_Benef) 60

61 Warto też podkreślić, iż w grupie instytucji o największym potencjale zdarzają się i takie podmioty, które dostrzegają sens i potrzebę we wzmacnianiu możliwości i kompetencji mniejszych jednostek (z którymi później będą najprawdopodobniej konkurować), mając świadomość, iż ostatecznie na ogólnym wzroście potencjału całego sektora otoczenia biznesu zyskają wszystkie organizacje: Np. realizacja wspólnych projektów, czyli my podnosząc konkurencyjność, zdobywając pewien potencjał mogliśmy zaoferować innym instytucjom ten potencjał i one były zainteresowane współpracą z nami. Realizacja wspólnych projektów. Realizacja usług na rzecz tych podmiotów, korzystanie z usług tych. (IDI_Benef) Takie podejście, które określić możemy mianem mentoringowego, a które polega na podejmowaniu wspólnych działań przez instytucje o ugruntowanej pozycji i dużym doświadczeniu oraz IOB, które są w początkowej fazie swojego rozwoju może być również premiowane na etapie wyboru do dofinansowania projektów wspieranych w ramach RPO WP Rekomendacja 2. W przyszłym okresie należy w odniesieniu do projektów o charakterze konkursowym adresowanych do IOB (bez względu na ich ostatecznie ustalony zakres) w sposób szczególny premiować przedsięwzięcia o charakterze partnerskim (zwiększenie wagi punktowej kryterium dotyczącego partnerskiego charakteru projektu). W ramach partnerstw wewnątrzsektorowych szczególnie preferowane powinny być partnerstwa mentoringowe, w ramach których doświadczony podmiot włącza do partnerstwa projektowego instytucję o mniejszym doświadczeniu i potencjale Współpraca instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego z sektorem badawczorozwojowym W poprzednim podrozdziale omówiona została kwestia wewnątrzsektorowej współpracy instytucji otoczenia biznesu. Uwzględniając jednak rolę tego sektora w całym systemie gospodarczym zwrócić należy uwagę także na współpracę IOB z innymi kategoriami partnerów. Jedną z takich kategorii są jednostki badawczo-rozwojowe, dla których zgodnie z przedstawionym poniżej schematem instytucje otoczenia biznesu mogą pełnić rolę jednostki pośredniczącej w relacjach z przedsiębiorstwami zainteresowanymi transferem wiedzy i technologii. 61

62 Schemat 6. Rola instytucji otoczenia biznesu w procesie innowacyjnym, z uwzględnieniem poszczególnych kategorii interesariuszy, w tym: jednostek badawczo-rozwojowych SAMORZĄD TERYTORIALNY INSTYTUCJA OTOCZENIA BIZNESU JEDNOSTKA BADAWCZO-ROZWOJOWA PRZEDSIĘBIORSTWO $ INSTYTUCJA FINANSOWA Źródło: opracowanie własne W badaniu uwzględniono dwie perspektywy dotyczące współpracy na linii IOB-JBR, tj. reprezentantów sektora otoczenia biznesu oraz (w ramach przeprowadzonych wywiadów swobodnych) przedstawicieli działających w regionie jednostek naukowych. Poniżej przywołane wypowiedzi wskazują na funkcjonujące wśród podkarpackich IOB różne warianty kooperacji z jednostkami naukowo-badawczymi: realizacja wspólnych przedsięwzięć lub współuczestnictwo w określonych strukturach: Bardzo blisko współpracujemy. Jesteśmy ponadto w kilku klastrach, gdzie klastry skupiają w swoim członkostwie jednostki badawczo rozwojowe czy jednostki naukowe. (IDI_Benef) Współpraca polega między innymi na tym, że współpracujemy z instytucjami naukowymi w zakresie np. tworzenia projektów badawczo-rozwojowych, opracowywania projektów badawczorozwojowych. (IDI_Benef) No to tutaj ewentualnie z tą Politechniką Rzeszowską tak jako ośrodek badawczy, że po prostu czasem jakieś wspólne projekty przygotowujemy czy wspólnie się ubiegamy o jakieś granty. Na tej zasadzie, że Politechnika zabezpiecza jakby ekspertów, laboratorium a my mamy taką właśnie otoczkę organizacyjną, administracyjną typu: przygotowanie wniosków i potem prowadzenie, rozliczanie. No na takiej zasadzie. No, ale to też różny jest efekt, bo nie zawsze się uzyskuje, no, ale takie próby przygotowania wspólnych projektów się pojawiają. (ITI_IOB) Współpracujemy. Nasza współpraca najbliższa to jest z RARR-em i tutaj współpracujemy. Tutaj współpraca jest taka, powiedziałabym, prawie na bieżąco. Zarówno uczestniczymy we wspólnych projektach, jak też w innych działaniach, nie tylko w ramach projektów realizowanych, ale w innych działaniach tutaj na naszym terenie. (JBR) wzajemne świadczenie usług: To jest przede wszystkim przygotowywanie różnego typu analiz, raportów, badań dotyczących zarówno małych, średnich firm jak i zagadnień dotyczących tego, co ostatnio robiliśmy np. inwestycji zagranicznych, aktywności eksportowej przedsiębiorstw Podkarpacia czy jakiejś polityki klastrowej 62

63 w Polsce wschodniej. (ITI_IOB) Współpraca polega na zakupie usług w jednostkach naukowo-badawczych związanych, np. z opiniami o technologiach. Jednostki naukowo-badawcze również u nas kupują usługi związane z jakimiś analizami praw własności intelektualnej i z analizami finansowymi. Czyli i wspólna realizacja projektów, ale też zakup usług naszych na rzecz jednostek i odwrotnie, i to jest mniej więcej to. (IDI_Benef) Tak. Mamy współpracę i to właśnie od niej było kiedyś to zlecenie, potem jeszcze jakieś ze dwie ekspertyzy. Oni też tam chyba specjalnie za dużo nie mają, ale taką współpracę lekką z nimi mamy. (JBR) kojarzenie jednostek naukowo-badawczych z przedsiębiorcami: Głównym partnerem jest w tym przypadku Politechnika Rzeszowska, z którą współpraca przebiega głównie na dwóch płaszczyznach: (1) w przypadku firm planujących współpracę z JBR kierowania firm zainteresowanych współpracą z jednostkami naukowo-badawczymi do odpowiednich jednostek, (2) w przypadku firm nieplanujących pierwotnie współpracy z JBR, a zgłaszających się do IOB z określonym problemem wskazywania możliwości skorzystania z usług JBR jako sposobu na rozwiązanie występującego w firmie problemu/deficytu. (IDI_Benef) My w ramach swoich usług, no i też tej dobrej współpracy z jednostkami naukowo-badawczymi kontaktujemy albo już w całości pośredniczymy w takiej współpracy pomiędzy przedsiębiorcą a jednostką naukowo-badawczą. (IDI_Benef) Zdarza się, że przychodzą przedsiębiorcy, którzy chcieliby nawiązać lepszą współpracę z jednostkami badawczo-rozwojowymi. Często pośredniczymy w kontaktach partnerskich publiczno-prywatnych, czy kontaktach przedsiębiorca-uczelnia, jednostka badawczo- rozwojowa. (IDI_Benef) Czynnikiem, który w sposób istotny wpływa na relacje pomiędzy instytucjami otoczenia biznesu a jednostkami naukowo-badawczymi jest bez wątpienia fakt braku funkcjonalnych mechanizmów, które umożliwiałyby lub ułatwiały tego rodzaju kooperację, co z kolei pośrednio wynika z generalnego deficytu zinstytucjonalizowanych mechanizmów współpracy na linii biznes-nauka: W polskiej rzeczywistości, z tego co ja obserwuję, to współpraca między przemysłem, biznesem a nauką jest źle prowadzona albo jej nie ma wcale i to trudno powiedzieć czy przedsiębiorcy przychodzą, czy naukowcy przychodzą, bo ani jedni, ani drudzy nie bardzo czy chcą, czy potrafią, czy nie ma mechanizmów współpracy. ( ) My budujemy tereny, na których powstają przedsiębiorstwa, fabryki a równocześnie budujemy laboratoria i to ma być to namacalna współpraca przemysłu z nauką i nauki z przemysłem na odwrót. Czyli żeby przedsiębiorca miał miejsce, w którym będzie mógł zlecić badania, które będą jemu służyły, a z drugiej strony naukowcy nie robili badań do szuflady, tylko pod konkretne przedsięwzięcia. Czyli tzw. komercjalizacja badań naukowych. (IDI_Benef) Na brak rzeczonych mechanizmów współpracy składa się m.in. odmienność logik w funkcjonowaniu IOB oraz jednostek naukowo-badawczych, która z kolei skutkuje trudnościami w sformułowaniu założeń i przebiegu wzajemnej kooperacji. Dlatego też pozytywnie ocenić należy działania 63

64 podejmowane przez instytucje naukowo-badawcze, których celem jest tworzenie w ramach uczelni/instytutów infrastruktury wspomagającej kooperację z przedsiębiorstwami: My dopiero z tą ofertą taką wychodzimy. Mamy stronę, UCTT niedawno utworzone jest (JBR) W tej chwili, od niedawna, bo Centrum Innowacji Transferu Technologii, które powstało na uczelni i które ma zajmować się właśnie m. in. Współpracą z przedsiębiorcami. Jest to młode centrum, bo powstało praktycznie dopiero w tym roku, więc kilka miesięcy działa. Do tej pory odbywało się to przez inne jednostki uczelniane, więc to było trochę rozproszone. W tej chwili będzie to troszeczkę inaczej wyglądało, bo już te działania będą jakoś w ramach Centrum ze sobą powiązane. (JBR) Co więcej, można wskazać nawet przykłady takich działań jednostek naukowo-badawczych, w ramach których nie tylko wyodrębniają one w swojej strukturze jednostki odpowiedzialne za kreowanie i wzmacnianie kooperacji z sektorem przedsiębiorstw, ale wręcz przejmują a przynajmniej próbują to robić zadania charakterystyczne dla instytucji otoczenia biznesu: No my też chcielibyśmy mieć inkubator przedsiębiorczości, bo takiego, póki co, nie mamy, mamy taki bardziej wirtualny w zasadzie. Pomagamy, ale nie mamy takiej bazy, nie mamy obiektu. Będziemy może aplikować, jest taka możliwość. Bardzo by nam się przydał, że tak powiem, inkubator, bo on jest dla studentów, którzy mają pomysły. W każdym razie się z nimi spotykamy tu na uczelni, robimy zebrania, pomagamy, inkubujemy, ale żeby praktycznie już tak prowadzić firmę nie ma u nas za bardzo gdzie. (JBR) Z powyższej oraz wcześniejszych wypowiedzi wynika, że oprócz tradycyjnej roli jaką jednostki badawczo-rozwojowe mogą pełnić w obszarze gospodarki, podejmują one również działania typowe raczej dla sektora otoczenia biznesu. Innymi słowy, same podejmują aktywność dotyczącą nawiązywania współpracy z przedsiębiorstwami, starają się tworzyć własne instytucje odpowiedzialne za relacje z sektorem przedsiębiorstw itp. Świadczy to pozytywnie o podejściu jednostek naukowo-badawczych do funkcjonowania w realiach gospodarczych, ale jednocześnie wymagać może redefinicji roli instytucji otoczenia biznesu i działań im dedykowanych, może się bowiem okazać, iż ich funkcja jako swoistego spinacza świata nauki i biznesu nie jest już tak istotna, a przynajmniej nie jest jedynym wariantem funkcjonowania IOB w triadzie: biznes-nauka-otoczenie biznesu: To raczej bezpośrednio jest realizowane, bo to za bardzo nie ma sensu. ( ) To przedsiębiorcy, ci którzy rzeczywiście potrzebują tego, to są głównie zorientowani na Politechnikę Rzeszowską i sami bezpośrednio [się kontaktują] tym bardziej, że często są absolwentami. (ITI_IOB) Wydaje mi się, że po prostu przedsiębiorcy już na tyle się nauczyli, że po prostu idą bezpośrednio do uczelni. Też mamy takie sygnały, ponieważ no współpracujemy też z pracownikami naukowymi uczelni, ( ) i to już jest właściwie kontakt na linii przedsiębiorca-uczelnia, a bez pośrednictwa naszego. (IDI_Benef) 64

65 Skoro więc instytucje otoczenia biznesu mogą być postrzegane nie tylko jako ogniwo służące kojarzeniu partnerów ze świata biznesu i nauki, ale także jako podmioty mogące realizować inne i bardziej zaawansowane zadania, należałoby je w większym stopniu zachęcać do budowania ściślejszych relacji z jednostkami naukowymi na Podkarpaciu. Chodzi tu zarówno o przedsięwzięcia o mniejszym horyzoncie czasowym (projekty), jak i wspólne tworzenie i prowadzenie wspólnych inicjatyw (inkubatory, park naukowo-technologiczne, klastry), w których partnerstwo IOB-JBR z punktu widzenia specyfiki tychże podmiotów ocenić można jako optymalne. Nie można jednak wspomnieć o problemach i barierach, które występują na etapie planowania lub podejmowania działalności kooperacyjnej: brak należytej informacji oraz świadomości, że międzysektorowa współpraca jest opłacalna: Chciałbym, żeby o nas nie zapominali. Żeby mieli naszą ofertę ( ) tylko żeby mieli cały czas na wierzchu, wiedzieli, że w razie czego na Uniwersytecie można zrobić wszystko od cepa do nanotechnologii. (JBR) Większa aktywność z ich stron i myślę, że to wystarczy wtedy. (JBR) nadmierny rygoryzm i bariery proceduralne po stronie instytucji naukowo-badawczych: Tą trudnością to przede wszystkim jest sformalizowany proces decyzyjny, ( ) Wszelkie działania muszą być nadzorowane, akceptowane przez komórkę główną rektoratu. Ale to już jest wariant, z którym ciężko walczyć, nie do przejścia. Tak samo jest ze współpracą biznesu z uczelniami. (ITI_IOB) Ostatni ze wskazanych problemów sprawia, że niejednokrotnie instytucje otoczenia biznesu poszukując partnera dla siebie lub swoich klientów właśnie wśród jednostek naukowo-badawczych nie decydują się na formalne zawiązywanie współpracy z jednostką uczelnianą, lecz raczej wykorzystują prywatną sieć kontaktów i współpracują z poszczególnymi naukowcami: Tzn. tutaj współpraca jest taka jakby luźna. Raczej z osobami. (IDI_Benef) Tak, prawa autorskie. Koszty. Jak to rozliczać? Za co płacić i co jest czyje. Kończy się na tym, że jak potrzebuję ludzi to ich na umowę zlecenie, czy jakieś tam umowy o dzieło zatrudniam. Jeśli uczelnia nie wyklucza takiej współpracy to robimy to legalnie. i tyle. Ja to nazywam współpracą z uczelnią, ale ja nie współpracuję z uczelnią, ale z osobami z uczelni. Jak próbowaliśmy oficjalnie współpracować z uczelnią, jedną z uczelni... to powiedzieli nam: OK, to będzie za darmo... ( ) Jak zaczęliśmy chcieć to robić to powiedzieli, że to kosztuje tyle a tyle. No są problemy. (IDI_Benef) To jest współpraca na zasadach bardziej koleżeńskich... czyli, że ja mam kontakt w Politechnice Lubelskiej czy w Uniwersytecie Białostockim i my się po prostu znamy i jeśli oni coś robią albo my, to się dogadujemy. To są generalnie dobre historie ale na zasadzie powiązań czy też kontaktów towarzyskich, to znaczy osobistych, że znamy się od 20 lat czy od 10 coś razem kiedyś robiliśmy i znowu robimy to. (ITI_IOB) Powyższy model nie powinien być traktowany, co do zasady, jako patologiczny, świadczy on raczej o tym, że wzajemne relacje kooperacyjne (tak pomiędzy jednostkami naukowymi a IOB, jak i pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorstwami) znajdują się jeszcze we wczesnym stadium kooperacyjnym, a jednocześnie, że w sferze naukowej nie istnieją precyzyjne uregulowania dotyczące 65

66 transferu wiedzy, technologii i ochrony własności intelektualnej. Problemem jest natomiast to, że przy współpracy ograniczającej się do partnerów w postaci pracowników jednostek naukowych relatywnie wysokie jest ryzyko jej doraźności i nietrwałości. Poza tym w przypadku niektórych form kooperacji współpraca ograniczająca się tylko do pracowników jednostki naukowej jest zdecydowanie niewystarczająca (lub oznaczałaby działanie w swoistej szarej strefie, gdzie pracownik placówki badawczej wykorzystuje w sposób nieuprawniony jej infrastrukturę do realizacji prywatnych zleceń): Usługi, które my wykonujemy czy proponujemy to nie jest wykonanie zlecenia, gdzie przyjdzie pracownik i zrobi opracowanie czy audyt, tylko to wymaga sprzętu i opinii jednostek, choćby badanie innowacyjności czy procesów technologicznych, technicznych. Mieliśmy kiedyś klienta, który miał pomysł, miał patenty, ale nie miał zrobionych badań. Wtedy osoba fizyczna nic nie pomoże, niestety. Oczywiście, formalności tak wyglądają jak Pani mówi, ale to jest wszystko do zrealizowania. Przedsiębiorcy są z kolei przyzwyczajeni do innego działania, bardzo szybkiego typu: umowa, faktura i tyle, natomiast rzeczywistość jest troszeczkę inna. (IDI_Benef) Uwzględniając powyższe, stwierdzić należy, że w ramach konstruowania w przyszłym okresie finansowania wsparcia dla sektora otoczenia biznesu należy przewidzieć także takie jego formy, które zorientowane będą na wspomaganie procesu kooperacji IOB z jednostkami naukowo-badawczymi. Chodziłoby tu jednak nie tylko o przygotowanie instytucji otoczenia biznesu do skutecznego kojarzenia podmiotów komercyjnych i naukowych, ale także wspieranie tworzenia bardziej zaawansowanych form wspólnego działania (klastry, centra transferu technologii) i co ważne mających charakter zinstytucjonalizowany, a nie doraźny. Rekomendacja 3. W przyszłym okresie należy w sposób szczególny wspomagać proces nawiązywania i utrzymywania współpracy pomiędzy instytucjami otoczenia biznesu a jednostkami naukowobadawczymi. Działania wspomagające powinny w tym przypadku przebiegać dwutorowo. Z jednej strony, należy za pomocą kryteriów podmiotowych premiować międzysektorowe przedsięwzięcia partnerskie realizowane wspólnie przez IOB i podmioty naukowe. Z drugiej zaś, należy poprzez kryteria przedmiotowe kierunkować wsparcie na przedsięwzięcia dotyczące tworzenia zinstytucjonalizowanych mechanizmów transferu wiedzy i technologii, w które zaangażowane byłyby oba ww. typy podmiotów (klastry, centra transferu technologii itp.). Poza tym, warto w działaniach integrujących sektor otoczenia biznesu oraz koordynujących, np. jego promocję uwzględniać także podmioty reprezentujące sferę nauki, by zapewnić systematyczną wymianę informacji pomiędzy IOB a JBR. 7.2 CHARAKTERYSTYKA WSPARCIA UDZIELONEGO W RAMACH DZIAŁANIA 1.2 RPO WP W niniejszej części raportu dokonano opisu wsparcia udzielonego w ramach Działania 1.2 RPO WP z uwzględnieniem takich aspektów jak: podstawowe parametry opisujące projekty i ich realizatorów, problemy na rozwiązanie których zorientowane były dofinansowane projekty, charakter i zakres działań podejmowanych w ramach realizowanych projektów, potencjalne i faktyczne powiązanie dofinansowanych projektów z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów, charakterystyka projektów nierekomendowanych do uzyskania dofinansowania. 66

67 7.2.1 Podstawowe dane dotyczące dofinansowanych projektów W niniejszej części przedstawiona została charakterystyka projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO będących przedmiotem badania ewaluacyjnego. Projekty realizowane w ramach Działania 1.2 RPO zostały wybrane w trakcie dwóch konkursów. Pierwszy z nich odbył się w roku 2010, drugi w roku Złożono 48 wniosków, spośród których odrzucono 12. Do dofinansowania wybrano 33 projekty, realizowane przez 20 beneficjentów. W ramach pierwszego konkursu wytypowano 14 projektów, drugiego Wykres 15. Struktura projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO ze względu na okres realizacji projektu konkurs I - rok 2010 konkurs II - rok 2012 ogółem do 6 miesięcy 7-12 miesięcy miesięcy miesiące 25 i więcej miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (07-13), stan na r., n=33 Na powyższym wykresie przedstawiona została struktura projektów ze względu na czas ich realizacji, obliczony jako różnica między datami ich rozpoczęcia oraz zakończenia. Najwięcej 12 projektów było realizowanych w okresie od 19 do 24 miesięcy. Wykonanie 7 z nich trwało od 13 do 18 miesięcy. Po 5 projektów realizowano w okresach 7 12 miesięcy oraz do pół roku. Powyżej 2 lat trwała realizacja 4 projektów. Ilość projektów zatwierdzonych do realizacji w roku 2012 jest w każdym z przedziałów czasowych większa od projektów wybranych w roku Jednak pamiętać należy, że jest to wynikiem ich większej ilości wśród ogólnej liczby projektów. 67

68 Wykres 16. Struktura projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO ze względu na form prawna beneficjenta fundacja samorząd gospodarczy i zawodowy spółka akcyjna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością stowarzyszenie Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (07-13), stan na r., n=20 6 Wykres przedstawiony powyżej zawiera informacje dotyczące struktury projektów ze względu na formę prawną beneficjenta. Najliczniej reprezentowaną wśród realizatorów projektów formą prawną jest stowarzyszenie 9 organizacji. Następnie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 6. Wśród nich dominują mikro przedsiębiorstwa (5). Tylko jedno przedsiębiorstwo zostało określone jako duże. Najrzadziej w gronie realizatorów projektów występują beneficjenci prowadzący działalność organizacyjną w formie fundacji oraz samorządu gospodarczego i zawodowego. Wykres 17. Realizatorzy projektów w ramach Działania 1.2 według miejscowości będących ich siedzibą Jasło Krosno Mielec Przemyśl Rzeszów Sędziszów Małopolski 3 2 Stalowa Wola Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (07-13), stan na r., n=33 Miejscowością, w której siedzibę ma najwięcej realizatorów projektów (22), jest Rzeszów. 3 projekty realizowane były przez beneficjentów mających siedzibę w Sędziszowie Małopolskim, 2 w Stalowej Woli, Krośnie i Jaśle, 1 w Mielcu i Przemyślu. 68

69 Wykres 18. Średnie wartości projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO zł zł zł zł zł zł zł zł 0 zł konkurs I - rok 2010 konkurs II - rok 2012 ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (07-13), stan na r., n=33 Łączna wartość wszystkich projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO to ,05 zł. Ich dofinansowanie wyniosło ,65 zł, z czego ,34 zł to środki pochodzące z UE. Wartość najdroższego projektu wyniosła zł, dofinansowanie zł w tym ,25 zł to dotacja UE. Był to projekt wybrany w pierwszym konkursie, w roku Dotyczył wybudowania sali szkoleniowo-biznesowej oraz adaptacji budynku już istniejącego. Według danych KSI SIMIK realizacja projektu trwała 25 miesięcy. Najmniej kosztowny projekt dotyczył wprowadzenia usługi internetowych szkoleń on-line. Jest to także projekt złożony na konkurs w roku Jego wartość wyniosła ,81 zł. Został on dofinansowany kwotą ,30 zł, z czego ,65 zł pochodziło z funduszy UE. Realizacja projektu trwała 6 miesięcy. Średnia wartość realizowanego projektu to ,09 zł. Średnie dofinansowanie do jednego projektu wyniosło ,72 zł, z czego ,71 zł to średnie dofinansowanie ze środków UE. Łączna wartość projektów wybranych do realizacji w roku 2010 wynosi ,58 zł. Ich dofinansowanie wyniosło ,16 zł, z czego ,15 to środki pochodzące z UE. Średnia wartość projektu wybranego do realizacji w pierwszym konkursie wynosi ,53 zł, jego dofinansowanie to ,59 zł, w tym ,80 zł stanowiły środki UE. Łączna wartość projektów wytypowanych do realizacji w ramach II konkursu, w roku 2012 wynosi ,67 zł. Dofinansowanie tych przedsięwzięć wyniosło ,45 zł, z czego ,21 zł to dotacja unijna. Średnia wartość projektu wynosi ,93 zł. Średnie dofinansowanie to ,76 zł, z czego ,70 zł stanowią środki UE. 69

70 Wykres 19. Średnia wartość projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO ze względu na formę prawną beneficjenta zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł 0 zł Fundacja Samorząd gospodarczy i zawodowy Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (07-13), stan na r., n=33 Spółka akcyjna stowarzyszenie Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Największe projekty (mierzone ich wartością) realizowane są przez beneficjentów, prowadzących działalność organizacyjną w formie spółki akcyjnej - średnia wartość projektu wynosi zł. Realizatorzy projektów prowadzący działalność w formie stowarzyszenia wdrażają projekty o średniej wartości zł. Natomiast średnia wartość projektów realizowanych przez osoby posiadające firmy w formie samorządu gospodarczego i zawodowego wynosi zł. Najmniej kosztowne projekty realizowane są przez beneficjentów prowadzących działalność w formie fundacji średnio: zł oraz spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością średnio: zł. Wykres 20. Wartość projektów a okres ich realizacji zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł 0 zł do 6 miesięcy 7-12 miesięcy miesięcy miesiące 25 i więcej miesięcy Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (07-13), stan na r., n=33 Największą ilością środków dysponują beneficjenci, którzy realizują projekty przez 25 i więcej miesięcy. Cechują się one największą średnią wartością, która wynosi zł. Projekty, których czas wykonywania wynosi 7 12 miesięcy, miesięcy oraz miesiące pochłaniają 70

71 średnio ponad milion zł. Najmniejsze są projekty wdrażane do 6 miesięcy. Ich średnia wartość to zł Problemy na rozwiązanie których zorientowane były dofinansowane projekty Wśród najczęstszych powodów składania wniosków wymienić można brak kompleksowego pakietu usług skierowanego do przedsiębiorców województwa podkarpackiego, brak niezbędnego do funkcjonowania instytucji wyposażenia, brak własnego lokalu lub jego zły stan techniczny oraz małą rozpoznawalność IOB. Podczas gdy ze względu na specyfikę i cel Działania 1.2 RPO WP poprawa jakości świadczonych usług i zmodyfikowanie usług już istniejących dominują zarówno w roku 2010, jak i 2012, tak pozostałe z wymienionych wyżej przyczyn występowały w różnej ilości ze względu na edycję konkursu. Specyfika i edycji (rok 2010) polegała na możliwości wnioskowania o zakup i modernizację lokalu będącego siedzibą Beneficjenta. W związku z tym, drugim głównie wskazywanym problemem był zły stan techniczny budynków oraz deficyt wyposażenia lokum. Beneficjenci wskazywali także na chęć poprawienia konkurencyjności IOB. Wśród złożonych wniosków daje się zauważyć schemat postępowania Beneficjentów, polegający na: wyremontowaniu budynku, zakupie środków trwałych oraz wprowadzeniu nowej usługi. Schemat postępowania Wnioskodawców w roku 2012 kształtuje się inaczej. Po pierwsze zakup wyposażenia, następnie wprowadzenie nowych usług oraz ich kampania promocyjna. Dominującymi przyczynami realizacji projektów w drugim etapie były zatem: brak odpowiednich środków trwałych oraz brak rozpoznawalności danej instytucji. Przezwyciężenie tych trudności miało na celu zwiększenie konkurencyjności Beneficjentów na rynku. Jednostkowo wskazywanymi problemami były w roku 2010 sezonowość świadczonych usług oraz w roku 2012 brak współpracy między IOB. Sezonowość wynika, zdaniem Beneficjenta deklarującego występowanie tego problemu, ze świadczenia usług w oparciu o wykorzystanie środków unijnych, co z kolei nie gwarantuje ciągłości i systematyczności finansowania. W związku z tym, po zrealizowaniu projektów pojawia się czas oczekiwania na kolejny okres programowania oraz luka w dostarczaniu odbiorcom usług. Zapobieganie temu zjawisku ma polegać na wypełnieniu niedoboru innymi usługami, co zapewni wsparcie sektora MŚP w rozwoju. Natomiast brak współpracy między IOB skutkuje, według Beneficjenta, zbyt małą ilością wyspecjalizowanych usług oraz trudnością w dostępie do nich. Instytucje są rozproszone, a poziom i zakres oferowanych przez nie świadczeń znacząco się różni. W konsekwencji, innowacyjny rozwój sektora przedsiębiorstw, a tym samym całego regionu, jest utrudniony. Aby zapobiec temu zjawisku należy rozwinąć współpracę z innymi IOB poprzez zaangażowanie w realizację projektu partnerów społecznych. Jakkolwiek przyczyny wdrażania projektów różnią się od siebie (wskazywane na etapie aplikowania o wsparcie, w części diagnostycznej opisu projektu), głównym celem ich wszystkich jest tworzenie korzystnych warunków rozwoju oraz wzrost konkurencyjności sektora MŚP w województwie podkarpackim poprzez zwiększenie dostępności do specjalistycznych usług (przy czym osiągnięcie tego celu było już przez IOB planowane w zróżnicowany sposób - co jest przedmiotem analizy w kolejnym podrozdziale, który poświęcony jest charakterowi i zakresowi działań podejmowanych w ramach dofinansowanych projektów). 71

72 7.2.3 Charakter i zakres działań podejmowanych w ramach dofinansowanych projektów Analiza działań podejmowanych w realizowanych i zrealizowanych projektach pozwala na wskazanie obszarów, na jakie została skierowana interwencja w ramach Działania 1.2 RPO WP. IOB będące beneficjentami wsparcia w ramach Działania 1.2 RPO WP najczęściej wnioskowały o dofinansowanie działań mających na celu poprawę jakości istniejącej oferty usługowej, przygotowania i wdrożenia pakietu nowych usług Ponad 45% (45,4) działań podejmowanych w projektach dotyczy ww. obszaru wsparcia. Drugim obszarem wsparcia biorąc pod uwagę rodzaje działań podejmowanych w ramach wdrażanych projektów są inwestycje niezbędne do właściwego funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu lub sieci instytucji świadczących wyspecjalizowane usługi na rzecz przedsiębiorców, a w szczególności wprowadzania innowacji do sektora MŚP. 34,9% działań projektowych było wspieranych w tym właśnie obszarze. Promocja instytucji otoczenia biznesu oraz sieci instytucji otoczenia biznesu, kampanii promocyjnych i działań informacyjnych była trzecim pod względem częstości występowania rodzajem wspieranych działań projektowych (19,7%). Jednocześnie działania bezpośrednio związane z celem Działania 1.2 RPO WP, którym jest rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu, tj. działania związane z udziałem w lokalnych i regionalnych sieciach współpracy w ogóle nie były przedmiotem aplikowania przez IOB będące projektodawcami Działania 1.2 RPO WP. Tym samym nie były one wspierane w żadnej z dwóch edycji konkursu mających miejsce w bieżącym okresie programowania. Należy jednak zwrócić uwagę na zmianę struktury obszarów interwencji w ramach poszczególnych konkursów. Strukturę wspieranych działań projektowych ze względu na typ obszaru interwencji w latach 2010 oraz 2012 przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 1. Rodzaje wspieranych działań projektowych RODZAJ WSPIERANYCH DZIAŁAŃ Poprawa jakości istniejącej oferty usługowej, przygotowania i wdrożenia pakietu nowych usług Inwestycje niezbędne do właściwego funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu lub sieci instytucji świadczących wyspecjalizowane usługi na rzecz przedsiębiorców, a w szczególności wprowadzania innowacji do sektora MŚP Promocja instytucji otoczenia biznesu oraz sieci instytucji otoczenia biznesu, kampanii promocyjnych i działań informacyjnych Projekty wyłonione w 2010 Projekty wyłonione w 2012 Ogółem 36,4% 50,4% 45,4% 60,6% 20,5% 34,9% 3,0% 29,1% 19,7% Udział w lokalnych i regionalnych sieciach współpracy 0,0% 0,0% 0,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie, n=33, w tym konkurs 2010=14, 2012=19 W projektach wyłonionych w i edycji konkursu (w 2010 roku) wspierano przede wszystkim inwestycje niezbędne do właściwego funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu (w 60,6%), dopiero w drugiej kolejności (36,4%) wspierano działania zmierzające do poprawy jakości istniejącej oferty usługowej, przygotowania i wdrożenia pakietu nowych usług. Działania związane z promocją IOB wspierano w stopniu marginalnym (3%). 72

73 W przypadku II edycji konkursu (2012) struktura działań, o wsparcie których aplikowały IOB będące beneficjentami Działania 1.2 RPO WP, uległa zmianie. Na pierwszy plan wysunęły się działania zmierzające do poprawy jakości istniejącej oferty usługowej, przygotowania i wdrożenia pakietu nowych usług (50,4%), działania o charakterze inwestycyjnych stanowiły już tylko jedną piątą cześć dofinansowanych działań (20,5%). Większego znaczenia nabrały działania promocyjne stanowiły one 29,1% działań w projektach wyłonionych do dofinansowania w 2012 roku. Analizie poddano także typy (rodzaje) projektów, jakie były wspierane w ramach Działania 1.2 RP WP ogółem oraz w poszczególnych edycjach konkursu, które wnioskodawcy wskazywali w polu A4 wniosku o dofinansowanie. Tabela 2. Typy projektów, które uzyskały dofinansowanie TYP PROJEKTU Projekty wyłonione w 2010 Projekty wyłonione w 2012 Ogółem roboty budowlane 35,7% 6,1% 19,7% usługi 17,9% 39,4% 29,5% dostawy 46,4% 54,5% 50,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie, n=33, w tym konkurs 2010=14, 2012=19, Suma w kolumnach przekracza 100%, gdyż Wnioskodawca mógł zaznaczyć więcej niż 1 typ projektu. Prawie co piąty projekt zakwalifikowany do dofinansowania w ramach Działania 1.2 RPO WP polegał na prowadzeniu robót budowlanych (19,7%). Blisko 30% projektów miało charakter usługowy (29,5%). Połowa projektów (50,8%) została zakwalifikowana do kategorii dostawy. W okresie ponad dwukrotnie zwiększył się udział projektów polegających na zakupie usług, a blisko 6-krotnie spadł udział projektów zakładających prowadzenie robót budowlanych. o ponad 8 punktów procentowych wzrósł także udział projektów zawierających w swoim zakresie rzeczowym dostawy. Powyższe wnioski potwierdzają także wyniki analizy tematów priorytetowych, w jakich składane były projekty w ramach Działania 1.2 RPO WP. Całość interwencji w ramach Działania 1.2 RPO WP została skierowana na 5-ty temat priorytetowy, tj. usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw. Żaden ze złożonych projektów (zarówno odrzuconych, jak i zakwalifikowanych do dofinansowania) nie przewidywał realizacji projektu w temacie 03 Transfer technologii i udoskonalenie sieci współpracy miedzy MSP, między MSP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju instytucjami na poziomie szkolnictwa pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami naukowymi i technologicznymi Potencjalne i faktyczne powiązanie dofinansowanych projektów z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów Poniżej przedstawiono analizę dotyczącą potencjalnego i faktycznego powiązania dofinansowanych projektów z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów. Komplementarność potencjalną scharakteryzowano poprzez wskazanie instrumentów wsparcia dostępnych dla podkarpackich IOB w ramach poszczególnych programów operacyjnych. Z kolei faktyczne powiązania zidentyfikowano w oparciu o dane pozyskane w ramach badania jakościowego realizowanego wśród Beneficjentów. 73

74 WPŁYW WSPARCIA RPO WOJ. PODKARPACKIEGO NA LATA NA FUNKCJONOWANIE INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU Komplementarność wsparcia oferowanego w ramach Działania 1.2 RPO WP z innymi instrumentami wsparcia dostępnymi dla podkarpackich IOB Instytucje otoczenia biznesu, które prowadzą swoją działalność w województwie podkarpackim mogą ubiegać się o szereg zróżnicowanych form wsparcia w ramach funkcjonujących Programów Operacyjnych. Poniżej zamieszczono te, które uznane zostały za komplementarne względem omawianego Działania 1.2 RPO WP. W celu opracowania niniejszego zestawienia posłużono się definicją komplementarności stworzoną przez zespół roboczy ds. koordynacji i komplementarności, powołany w 2008 roku w ramach KK NSRO na lata Definicja ta ma najwyższy stopień ogólności - obowiązuje w odniesieniu do wszystkich programów operacyjnych. Jej treść jest następująca: Komplementarność polityk, strategii, programów, działań, projektów to ich dopełnianie się prowadzące do realizacji określonego celu16. Ważnym aspektem jest zakwalifikowanie do przedsięwzięć komplementarnych tylko takich, które wspólnie służą realizacji jakiegoś celu, a cel ten musi być określony. Ten element definicji wyklucza z zakresu przedsięwzięć komplementarnych takie, które związane są ze sobą jedynie przypadkowo. Poza Działaniem 1.2, będącym przedmiotem niniejszego badania, w samym Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Podkarpackiego na lata widnieje jeszcze kilka form wsparcia, których beneficjentami mogą być również IOB. Jako komplementarne w stosunku do tegoż Działania należy wymienić: Działanie 1.1 Wsparcie kapitałowe przedsiębiorczości Celem jest tu wsparcie rozwoju istniejących przedsiębiorstw poprzez zwiększenie dostępności do zewnętrznych źródeł finansowania. Działanie realizowane jest m.in. poprzez projekty należące do Schematu a - Wsparcie kapitałowe funduszy, których realizatorami mogą być m.in. IOB prowadzące działalność w ww. zakresie. Projekty sprowadzają się do wsparcia kapitałowego funduszy poręczeniowych i pożyczkowych oraz innych instrumentów finansowego wsparcia przedsiębiorstw. Działanie 1.3 Regionalny System Innowacji Celem jest stworzenie warunków do rozwoju gospodarczego i wzrostu potencjału innowacyjnego w regionie oraz transferu wiedzy. W ramach działania wsparcie uzyskują w szczególności przedsięwzięcia z zakresu regionalnej i lokalnej infrastruktury wsparcia innowacji oraz tworzenia i rozwoju procesów innowacyjnych w gospodarce regionu. Preferowane są przedsięwzięcia przyczyniające się do rozwoju Doliny Lotniczej, jak również wykazujące spójność z założeniami RSI Województwa Podkarpackiego na lata Działanie realizowane jest m.in. poprzez: wspieranie tworzenia nowych lub rozwoju istniejących parków naukowo technologicznych, parków przemysłowych, inkubatorów technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości akademickiej, centrów innowacji, centrów transferu wiedzy, innowacyjnych klastrów przemysłowych, laboratoriów świadczących usługi innowacyjne dla przedsiębiorstw itp., wsparcie inwestycyjne na rozbudowę lub tworzenie zaplecza badawczo-rozwojowego w zakresie przedsięwzięć zgodnych z RSI, 16 Uchwała Nr 64 KK NSRO na lata z dnia 22 marca 2012 r. W sprawie przyjęcia definicji komplementarności", DKS/KK/(2012)64/U. 74

75 budowania sieci komunikacji między gospodarką i nauką w regionie, wsparcie tworzenia nowych lub rozwoju istniejących sieci instytucji świadczących specjalistyczne usługi proinnowacyjne i systemów informacji dotyczących innowacyjnych potrzeb i ofert przedsiębiorców, wsparcie przedsięwzięć polegających na tworzeniu bazy służącej kształceniu praktycznemu w zakresie nowoczesnych technologii. Poza RPO WP należy wyróżnić także inne Programy, które w zakresie swoich działań zawierają przedsięwzięcia adresowane do instytucji otoczenia biznesu i można uznać je za komplementarne względem omawianego Działania 1.2 RPO WP, a są to: Program Operacyjny Kapitał Ludzki: Poddziałanie Poprawa jakości usług świadczonych przez instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności - projekty systemowe Stanowi ono część Działania 2.2 Wsparcie dla systemu adaptacyjności kadr. Drugim elementem było Poddziałanie Poprawa jakości świadczonych usług szkoleniowych, jednak od 1 stycznia 2012 roku realizacja tego Poddziałania nie jest kontynuowana. Celem ogólnym realizowanych projektów jest zwiększenie dostępności i poprawa jakości usług świadczonych na rzecz przedsiębiorców oraz osób rozpoczynających działalność gospodarczą przez instytucje otoczenia biznesu. Powyższy cel ma zostać osiągnięty poprzez realizację projektów w zakresie wsparcia i rozwoju instytucji, świadczących usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, w tym udzielających wsparcia finansowego oraz ich sieci (np. sieci KSU), m.in. poprzez: koordynację działań instytucji w celu zapewnienia systemowej współpracy i wymiany doświadczeń, rozwój i upowszechnienie standardów organizacyjnych instytucji świadczących usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i udzielających wsparcia finansowego (w tym monitoring usług), rozwój i upowszechnianie standardów świadczonych przez te instytucje usług, w tym dla wypracowanych nowych pakietów usług oraz dofinansowanie pilotażowego wdrożenia tych usług, podnoszenie kwalifikacji i umiejętności pracowników tych instytucji (konsultantów), nadzór nad procesem certyfikacji, wypracowanie oraz realizację wspólnej strategii promocyjno-informacyjnej w zakresie upowszechniania dostępnej oferty wystandaryzowanych usług, wsparcia tworzenia i rozwoju ogólnopolskiej sieci instytucji świadczących kompleksowe usługi (one-stop shop) dla przedsiębiorców i osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Poddziałanie Wsparcie dla IOB Jest ono częścią Działania 3.3 Tworzenie systemu ułatwiającego inwestowanie w MSP, którego celem jest aktywizacja rynku inwestorów prywatnych poprzez tworzenie dogodnych warunków inicjowania współpracy inwestorów z przedsiębiorcami poszukującymi środków finansowych na realizację innowacyjnych przedsięwzięć. Działanie ma również na celu wsparcie sieci inwestorów i zwiększenie 75

76 świadomości przedsiębiorców o korzyściach i usługach oferowanych przez takie sieci. Wsparcie uzyskają także projekty mające na celu tworzenie platform kojarzących inwestorów z przedsiębiorcami poszukującymi finansowania oraz wymianę doświadczeń inwestorów. Zakłada się, że dzięki realizacji działania wzrośnie liczba inwestycji dokonywanych przez inwestorów (głównie aniołów biznesu) w innowacyjne projekty. Poddziałanie polega na wsparciu projektów w zakresie: zwiększania świadomości w obszarze usług i korzyści oferowanych przez sieci inwestorów prywatnych, w tym sieci aniołów biznesu, poprzez działania informacyjne i promocyjne (skierowane do potencjalnych lub obecnych inwestorów i przedsiębiorców); nawiązywania współpracy pomiędzy działającymi sieciami inwestorów prywatnych, w tym sieciami aniołów biznesu a m.in. inkubatorami przedsiębiorczości, jak również pomiędzy sieciami a funduszami kapitału podwyższonego ryzyka; powstawania nowych i rozwoju istniejących sieci inwestorów prywatnych, w tym sieci aniołów biznesu; organizacji, rozwoju i utrzymania platform wymiany doświadczeń w zakresie potencjalnych inwestycji, przeznaczonych dla potencjalnych i obecnych inwestorów (w tym konferencje, seminaria, warsztaty); tworzenia platform służących kojarzeniu inwestorów z przedsiębiorcami poszukującymi zewnętrznych źródeł finansowania o charakterze udziałowym; programów szkoleniowych, seminariów dla prywatnych inwestorów w tym dla nowych aniołów biznesu, w zakresie dokonywania inwestycji w spółki przedsiębiorców, w szczególności inwestycji o charakterze udziałowym. Działanie 5.1 Wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym Jego celem jest wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw poprzez wsparcie rozwoju powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami oraz pomiędzy przedsiębiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu, w tym jednostkami naukowymi. W ramach wspierania powiązań kooperacyjnych we wczesnej fazie rozwoju wsparcie uzyskują projekty mające na celu stworzenie wspólnej strategii rozwoju obejmujące, np. zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, szkolenia ogólne i specjalistyczne, zakup usług doradczych oraz koszty osobowe i administracyjne. W ramach wspierania rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym wsparcie uzyskują projekty dotyczące rozwoju powiązań kooperacyjnych obejmujące: dokonania inwestycji, badania przemysłowe lub prace rozwojowe, koszty osobowe i administracyjne, zakup usług doradczych, szkolenia specjalistyczne związane z przedmiotem działalności powiązania kooperacyjnego oraz z zakresu zarządzania powiązaniem kooperacyjnym, koszty związane ze współpracą międzynarodową. Działanie 5.2 Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym Celem jest ułatwienie przedsiębiorcom na terenie całego kraju dostępu do kompleksowych, wysokiej jakości usług biznesowych, niezbędnych z punktu widzenia prowadzenia działalności innowacyjnej. W ramach działania zaplanowane było wzmocnienie sieci IOB poprzez: promowanie 76

77 współpracy w ramach sieci, wymiany doświadczeń, wspólną obsługę klientów oraz rozwój oferty usług o charakterze proinnowacyjnym. Wzmocnienie sieci instytucji otoczenia biznesu pozwoli na podniesienie jakości oferty skierowanej do przedsiębiorców. Przyczyni się tym samym do zapewnienia usług o odpowiednio wysokim poziomie dostępnych na terenie całego kraju. Wśród przykładowych typów projektów znalazły się: Dofinansowanie przygotowania i rozwoju pakietu usług o charakterze proinnowacyjnym (składającego się z usług doradczych, szkoleniowych i informacyjnych) służących podniesieniu innowacyjności przedsiębiorstw działających na terenie Polski. Zapewnienie dostępu przedsiębiorców do usług proinnowacyjnych poprzez dofinansowanie kosztów świadczenia wybranych usług dla przedsiębiorców oraz wspólnych przedsięwzięć podejmowanych przez instytucje skupione w sieciach. Dofinansowanie funkcjonowania jednostki koordynującej działalność sieci (o charakterze sekretariatu sieci). Dofinansowanie budowy i rozwoju systemu informatycznego obejmującego informacje o innowacjach obsługującego jednostkę koordynującą działalność sieci, m.in. źródła innowacji, przedsięwzięcia innowacyjne na różnych etapach rozwoju: projekty badawcze, prace B+R, prototypy etc., lista podmiotów zaangażowanych w działalność innowacyjną m.in. uczelnie, jednostki badawczo-rozwojowe, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii, przedsiębiorcy powiązania kooperacyjne. Działanie 5.3 Wspieranie ośrodków innowacyjności Działanie polega na wspieraniu powstawania oraz rozwoju ośrodków zlokalizowanych na obszarach o wysokim potencjale rozwoju. Wsparcie dla w/w ośrodków ma zapewnić dostęp do kompleksowych usług zarówno przedsiębiorcom dążącym do wprowadzenia nowych rozwiązań, jak również naukowcom pragnącym rozpocząć działalność gospodarczą. Wsparcie powstawania i rozwoju parków naukowo-technologicznych ma na celu stworzenie korzystnych warunków do rozwoju przedsiębiorstw z obszarów nowych technologii działających w oparciu o nowoczesne rozwiązania. Wśród przykładowych typów projektów znalazły się: doradztwo w zakresie przygotowania strategii rozwoju ośrodka; promocja wynikająca z przyjętej strategii (prowadzenie baz danych, coaching, kojarzenie partnerów, wyszukiwanie projektów do wsparcia, szacowanie kosztów wdrożenia danego projektu do produkcji); inwestycje w zakresie rozbudowy lub modernizacji istniejącej infrastruktury technicznej (np. budowa lub rozbudowa budynków, doprowadzenie lub rozbudowa sieci technicznych i mediów, zakup specjalistycznego wyposażenia, sprzętu biurowego); działania w zakresie promocji usług instytucji proinnowacyjnego otoczenia biznesu w środowisku lokalnym, regionalnym i międzynarodowym, przede wszystkim poprzez przygotowanie materiałów audiowizualnych i prezentacji w mediach, organizację seminariów i konferencji. 77

78 Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Działanie 1.4 Promocja i współpraca Celem komponentu promocja jest wzrost zainteresowania ofertą gospodarczą Polski Wschodniej. Poniżej wymieniono przykładowe rodzaje projektów, które mogą być realizowane w ramach Działania. W obszarze stworzenia sieci współpracy centrów obsługi inwestorów (COI) projekty, w których uczestniczą COI reprezentujące wszystkie województwa Polski Wschodniej: tworzenie i obsługa wspólnych baz danych, portali, stron internetowych dotyczących oferty sieci COI; pozyskiwanie danych i przygotowywanie wspólnych ofert inwestycyjnych; opracowanie, wykonanie i dystrybucja wspólnych katalogów zawierających oferty inwestycyjne wszystkich członków sieci; organizacja spotkań, w szczególności grup roboczych odpowiedzialnych za tworzenie ponadregionalnej sieci centrów obsługi inwestorów, seminariów, konferencji dotyczących prezentacji oferty, wzrostu innowacyjności świadczonych usług, wymiany doświadczeń w zakresie obsługi inwestora. Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Słowacka Obszarem wsparcia programu jest pogranicze polsko-słowackie. Wśród należących do niego jednostek terytorialnych znalazły się podregion krośnieńsko - przemyski oraz powiat rzeszowski wraz z powiatem grodzkim Rzeszów. Dzięki temu podkarpackie instytucje otoczenia biznesu mogą być beneficjentami wsparcia oferowanego w ramach poniżej opisanego działania. Temat 3. Projekty sieciowe (w ramach Osi priorytetowej II. Rozwój gospodarczy) Głównym celem Priorytetu II jest promowanie polsko-słowackiej współpracy partnerskiej dla zrównoważonego społeczno-gospodarczego, środowiskowego i kulturalnego rozwoju terenów przygranicznych Polski i Republiki Słowackiej. Jeżeli zaś chodzi o sam temat 3 to podejmowane działania mają formę sieci współpracy nawiązywanej pomiędzy współpracującymi ze sobą instytucjami, zarówno po stronie polskiej, jak i słowackiej. Sieci konkretyzują dotychczasową współpracę instytucji, która prowadzona była już od dłuższego czasu, jednak formalnie nie istniały w przeszłości instrumenty finansowe wspierające kooperację w takiej formie. W ramach tematu zawiązywane są sieci tematyczne, które dotyczą m.in. Współpracy gospodarczej, edukacyjnej i kulturalnej. Sieci koncentrują się także na poprawie potencjału obszaru pogranicza w obszarze badań i rozwoju oraz innowacji. Zatem, w ramach tematu 3 wspierana jest współpraca pomiędzy uniwersytetami, instytutami naukowymi, instytutami badawczymi, instytucjami środowiska biznesu i organizacjami przedsiębiorców. Sieci umożliwiają wymianę informacji, lepszą współpracę i tworzenie nowych instytucjonalnych struktur współpracy transgranicznej. Rezultatem podejmowanych działań powinno być tworzenie nowych rozwiązań, strategii i polityk. Na indykatywnej liście działań znalazły się m.in.: 78

79 Wspieranie rozwoju sieci współpracy gospodarczej i społecznej, skoncentrowanej na ściśle określonych tematach i realizowanej na obszarze programu. Rozwój transgranicznej współpracy pomiędzy instytucjami biznesowymi, badań i rozwoju. Wspieranie transgranicznego rozwoju działań podejmowanych przez klastry przemysłowe. Program Współpracy Transgranicznej Polska- Białoruś- Ukraina Obszar Programu obejmuje główne regiony wsparcia oraz regiony przyległe z pogranicza Polski, Białorusi i Ukrainy. Na terenie Polski są to jednostki administracyjne położone także w obrębie województwa podkarpackiego, a mianowicie: podregion krośnieńsko-przemyski (główny region wsparcia) i podregion rzeszowsko-tarnobrzeski (region przyległy). Jako komplementarne uznane zostało jedno z Działań Priorytetu 1. Wzrost konkurencyjności obszaru przygranicznego, a mianowicie: Działanie 1.1 Lepsze warunki dla przedsiębiorczości Celem jest tu poprawa warunków rozwoju biznesu. Wśród przedsięwzięć indykatywnych znalazły się: Wspólne inicjatywy struktur pośredniczących we wsparciu dla MŚP (agencji rozwoju, fundacji biznesowych, izb handlowych i przemysłowych, izb rzemieślniczych, parków technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości itp.) skierowane na poprawę absorpcji innowacji i wzrost kompetencji w sektorze biznesu; Wspólne inicjatywy skierowane na wzmocnienie sieci kooperacji między MŚP w obszarze objętym programem; Wspólne inicjatywy promujące i wspierające współpracę miedzy biznesem a instytucjami badawczymi/ naukowymi i wzmacniające sieci badawcze, w kierunku ich lepszych powiązań z przedsiębiorstwami oraz lokalnymi i regionalnymi władzami. W ramach Działania realizowane są m.in. projekty oferujące seminaria oraz wizyty studyjne dla instytucji otoczenia biznesu. Pośrednio ma się to przyczyniać do poprawy warunków rozwoju biznesu i kooperacji MŚP z, i za pośrednictwem IOB. Program Operacyjny w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej Europa Środkowa W Programie dla Europy Środkowej uczestniczy 8 państw, będących członkami UE. Część z nich tylko w zakresie fragmentu terytorium, a inne, m.in. Polska, w zakresie obszaru całego państwa. Jako komplementarny względem omawianego Działania 1.2 RPO WP uznany został: Priorytet I. Wspieranie innowacyjności na obszarze Europy Środkowej (ze szczególnym uwzględnieniem obszaru interwencji P1.1 Poprawa ramowych warunków dla innowacji). Celem Priorytetu jest poprawa klimatu dla innowacji we wszystkich regionach i umożliwienie lepszego wykorzystania ich potencjału innowacyjnego poprzez odnoszenie się do ich konkretnych potrzeb i słabych punktów oraz poprzez wzmocnienie silnych stron. Tworzenie mechanizmów wymiany i koordynacji dla działań i polityk innowacyjnych w całej Europie Środkowej pomiędzy głównymi aktorami systemu innowacyjnego (agencje rozwoju regionalnego, izby handlowe, uniwersytety, instytucje badawcze, małe i średnie przedsiębiorstwa itd.), np. poprzez perspektywiczne inicjatywy, 79

80 Wspieranie zakładania i rozwoju ponadnarodowych klastrów w obszarach kluczowych dziedzin, Realizacja ponadnarodowej współpracy pomiędzy publicznymi i prywatnymi (regionalnymi) aktorami w dziedzinie innowacji, Tworzenie i wspieranie instytucji odpowiedzialnych za transfer technologii ze szczególnym uwzględnieniem praktyk w zakresie transferu międzynarodowego i własności intelektualnej wspieranie polityk mających na celu ułatwienie dostępu do placówek B+R oraz ich wzajemnych powiązań. Instytucje otoczenia biznesu, które działają na terenie województwa podkarpackiego, mogą ubiegać się o opisane powyżej formy wsparcia. Z uwagi na fakt, iż działania te przyczyniają się do osiągania celu jakim jest rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu, uznane zostały za komplementarne wobec Działania 1.2 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego Powiązanie projektów dofinansowanych w ramach Działania 1.2 RPO WP z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów Analizując kwestię powiązania projektów dofinansowanych w ramach Działania 1.2 RPO WP z innymi przedsięwzięciami realizowanymi przez Beneficjentów w pierwszej kolejności należy udzielić odpowiedzi na pytanie - czy badane IOB realizowały innego rodzaju projekty. Wydaje się, że wysoce trafną ilustracją sytuacji zdecydowanej większości badanych instytucji mogą być poniższe słowa jednego z respondentów: My żyjemy ze środków, ciągle używam tego słowa żyjemy w cudzysłowie, bo to tak potocznie mówię: żyjemy, ale ta firma funkcjonuje dzięki projektom unijnym cały czas. Zarówno Regionalny Program Operacyjny, jak i Innowacyjna Gospodarka. To są, no głównie, te 2 programy, z których myśmy aplikowali. Ale również programy międzynarodowe realizowane przez różne jednostki, programy transgraniczne. My w tej chwili realizujemy 34 projekty, więc na pytanie Czy wnioskowaliśmy? odpowiadam: No tak, wnioskowaliśmy i bez przerwy to robimy. Jak się kończy jeden projekt wnioskujemy o następny. Znaczy ten mechanizm jest prosty, polega na tym, żeby realizować coś dla województwa i równocześnie, żeby ludzie, którzy tu są mieli pracę. Przecież te projekty nie generują zysku, ale pozwalają finansować wynagrodzenia ludzi, którzy są zaangażowani w te projekty. (IDI_Benef) Innymi słowy, można powiedzieć, że większość podkarpackich IOB działa w logice projektowej opierając swoją działalność o środki finansowe pozyskiwane ze środków publicznych na realizację przedsięwzięć, wpisujących się w przedmiot działalności danej instytucji. Dominuje tutaj podejście polegające na ciągłym monitorowaniu dostępnego wsparcia i oceny jego adekwatności do potencjału i profilu organizacji i dążenie do takiego planowania swojej aktywności aplikacyjnej i wykonawczej, by zapewnić ciągłość funkcjonowania organizacji oraz pracy dla osób w niej zatrudnionych. Wśród realizowanych przez podkarpackie IOB projektów dominują przedsięwzięcia zorientowane na zaoferowanie wsparcia dla określonych grup docelowych (przedsiębiorstw, pracowników, osób planujących założenie własnej działalności gospodarczej, członków zrzeszonych w organizacji, innych podmiotów) i obejmujące realizację bardzo różnych działań projektowych. Działanie 1.2 RPO WP jest w tym kontekście specyficzne, gdyż w dużej mierze jest ono zaadresowane do samej organizacji. Mówiąc inaczej, działania projektowe realizowane dzięki środkom uzyskanym w ramach Działania 1.2 RPO WP zorientowane były (lub są) na: (1) wzrost potencjału samego 80

81 Beneficjenta, którego osiągniecie zaplanowano poprzez zakup lub modernizację siedziby czy działania promocyjne, (2) modyfikację lub wzbogacenie oferty usługowej organizacji. Zidentyfikowany stan rzeczy nadaje ewaluowanym projektom charakter parasolowy realizacja określonych działań projektowych stanowiła warunek brzegowy angażowania się w kolejne przedsięwzięcia i dynamizowania rozwoju podmiotu: Ten projekt powolutku budowaliśmy. Wzrosło zainteresowanie naszymi usługami, a tu brak lokalu, więc ludzie nie mieli gdzie przychodzić. Ten pierwszy był niezbędny. Infrastruktura, rozbudowa, żeby realizować to co dziś robimy. Gdybyśmy tego budynku nie zrobili, to w 2010 to nie startowalibyśmy o te 10 mln z RPO, bo nie mielibyśmy gdzie obsługiwać klientów i tyle ludzi by nie dostało wsparcia finansowego. ( ) Nie byłoby nas w takim zakresie i nie byłoby projektu klastrowego, który też tu realizujemy. Dzisiaj mamy 19-stu pracowników, a zaczynaliśmy kiedyś od jednego. 9 przyszło w ciągu 2 lat. (IDI_Benef) Umożliwiło to realizację tych szkoleń i spowodowanie, że jakby dysponowaliśmy potencjałem technicznym, infrastrukturalnym do tego, żeby takie projekty realizować. (IDI_Benef) Zapisy projektu były takie, że nie stanowił odrębnej części, ale wkomponowywał się w całość, w powiązania z innymi projektami, z innymi realizacjami, które tu robiliśmy. (IDI_Benef) Tym samym można powiedzieć, że projekty z Działania 1.2 RPO WP , choć najczęściej nie były w sposób bezpośredni powiązane z innymi przedsięwzięciami Beneficjentów, to jednak pośrednio wykazują one całościowe powiązanie z ogółem działalności prowadzonej przez instytucje objęte wsparciem. Można więc te projekty określić mianem strategicznych, gdyż nie tylko wpisywały się one w plany strategiczne poszczególnych podmiotów, ale wręcz stanowiły one element niezbędny, by móc te plany realizować. Ze specyficzną sytuacją mamy natomiast do czynienia w przypadku tych Beneficjentów, którzy uzyskali dofinansowanie w ramach dwóch konkursów z Działania 1.2 RPO WP (w roku 2010 i 2012). Tutaj bowiem, choć nadal utrzymuje się sytuacja braku bezpośredniego powiązania projektów realizowanych w ramach ewaluowanego Działania z innymi przedsięwzięciami projektowymi Beneficjenta, to jednak występuje wewnętrzna komplementarność obu projektów z Działania 1.2 RPO WP : Natomiast projekt promocyjny to dopiero jakby naturalnie, po jakby zrealizowaniu pełnego zakresu pierwszego projektu, projekt promocyjny będzie uruchamiany i będzie promocja nowych usług, które wdrażamy. (IDI_Benef) Drugi projekt... to taka konsekwencja. Rozeznawaliśmy co robić. Opracowaliśmy standardy. Weszliśmy do KSU, ISO i wszystko. Rozszerzył sie wachlarz usług. Klienci. Potrzebny był budynek. (IDI_Benef) Postaraliśmy się o ten budynek, a później zauważyliśmy, że promujemy się nie my jako podmiot, który nie jest znany jako instytucja otoczenie biznesu. Tylko reklamujemy projekty. ( ) Brakowało czegoś takiego, że ktoś usłyszy naszą nazwę i że tam świadczą usługi takie, takie i takie. ( ) Nie było środków, pieniędzy na to, by z tą promocją wyjść. (IDI_Benef) 81

82 Innymi słowy, w przypadku beneficjentów realizujących projekty dofinansowane w ramach dwóch naborów, mamy do czynienia z zapewnieniem ciągłości i wzajemnego powiązania obu przedsięwzięć. Projekt dofinansowany w ramach pierwszego naboru miał na celu zapewnienie infrastruktury niezbędnej do świadczenia usług na oczekiwanym przez klientów poziomie oraz na planowaną przez IOB skalę. By jednak było to możliwe, niezbędne były działania zorientowane na promocję samej instytucji i jej oferty. Tego rodzaju działania stanowią istotę drugiego realizowanego przez wybrane IOB w ramach Działania 1.2 projektu. Co ważne, beneficjenci wskazywali, iż pomysł na ów drugi projekt nie pojawił się wraz z ogłoszeniem drugiego konkursu w ramach Działania 1.2, ale powstał już wcześniej jako swego rodzaju drugi etap działań projektowych dotyczących zwiększania potencjału samej instytucji. Dodatkowo, realizacja dwóch projektów w ramach Działania 1.2 RPO WP umożliwiła w przypadku projektu drugiego bazowanie na doświadczeniach i świadomości określonego rodzaju trudności proceduralnych związanych z realizacją pierwszego projektu. Z drugiej strony, beneficjenci realizujący dwa projekty z odrębnych naborów zwracali uwagę, że realizacja pierwszego projektu oraz dodatkowy okres czasu jaki upłynął od momentu przygotowywania wniosku aplikacyjnego dotyczącego pierwszego projektu w ramach Działania 1.2 RPO WP pozwoliły lepiej poznać organizacji potrzeby sektora przedsiębiorstw, a tym samym trafniej zaprojektować katalog nowych usług planowanych do wdrożenia w ramach drugiego projektu. (IDI_Benef) Przykładem powiązania projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO WP są przedsięwzięcia realizowane przez INNpuls Sp. z o.o. W ramach konkursu z 2012 r. podmiot ten rozpoczął realizację dwóch projektów, pierwszy z nich pn. Dywersyfikacja usług INNpuls Sp. z o. o. W Rzeszowie poprzez utworzenie Centrum Szkoleń Technicznych zakładał wprowadzenie na rynek nowych usług szkoleniowych. Z kolei drugi, realizowany przez tę organizację projekt pn. Kampania promocyjna związana z dywersyfikacją usług INNpuls Sp. z o. o. W Rzeszowie poprzez utworzenie Centrum Szkoleń Technicznych, jak sama nazwa wskazuje przewidywał zorganizowanie kampanii promocyjnej dot. nowych usług szkoleniowych. Te dwa projekty są ze sobą ściśle powiązane, przedsięwzięcie promocyjne stanowi działanie mające na celu wzmocnienie skuteczności projektu przewidującego wdrożenie nowych usług. Będzie to możliwe dzięki przekazaniu informacji o szkoleniach i korzyściach wynikających z udziału w nich poprzez promocję o relatywnie szerokiej skali. Oczekiwanym efektem tych działań jest nie tylko zwiększenie liczby odbiorców, ale także zmiana postaw przedsiębiorców. Częstym schematem jest również funkcjonalne powiązanie projektów na takiej zasadzie, iż pierwotnie realizowany projekt infrastrukturalny stwarza możliwość zapewnia odpowiednie warunki do wdrażania nowych usług, które są przedmiotem kolejnego projektu. Sytuacja ta występuje często wśród IOB realizujących więcej niż jeden projekt, choć powiązanie to nie jest zwykle literalnie przywoływane przez wnioskodawców. Przykładem takiej relacji są projekty realizowane przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia PRO CARPATHIA. W ramach konkursu organizowanego w 2010 realizowała ono projekt pn. Wzmocnienie potencjału infrastrukturalnego Stowarzyszenia PRO CARPATHIA w Rzeszowie na rzecz dywersyfikacji oferty Instytucji Otoczenia Biznesu w ramach specjalistycznych usług dla sektora MŚP, który zakładał zakup, remont oraz wyposażenie nieruchomości. Z kolei w ramach konkursu z 2012 r. Stowarzyszenie PRO CARPATHIA realizowało projekt pn. Wzmocnienie potencjału Stowarzyszenia PRO CARPATHIA w Rzeszowie jako instytucji otoczenia biznesu na rzecz dywersyfikacji i promocji usług świadczonych dla sektora MŚP, w ramach którego zaplanowano wdrożenie nowych usług oraz ich promocję. Pierwszy projekt w tym 82

83 przypadku stworzył możliwości, dając pewnego rodzaju bazę, która może być rozwijana i efektywniej wykorzystywana we wspólnym celu, jakim jest wsparcie sektora MŚP Charakterystyka projektów, które nie otrzymały dofinansowania 12 spośród 48 wniosków o dofinansowanie, złożonych w ramach dwóch konkursów Działania 1.2 RPO WP , zostało odrzuconych. Były one złożone przez 10 Beneficjentów. W pierwszym konkursie w roku 2010 do dofinansowania nie przyjęto 6 projektów. To samo dotyczy konkursu drugiego, w roku Największa ilość niezaakceptowanych wniosków dotyczy projektów zakładających realizację na obszarze Rzeszowa, jednak należy pamiętać, że liczba ta wynika z dużej ilości projektów złożonych przez podmioty z tej miejscowości. W pozostałej części projektów wytypowane obszary objęte działaniami projektowymi to m.in.: Lesko, Powiat Dębicki, region tarnobrzeski, województwo podkarpackie oraz cały kraj. Tematyka nieprzyjętych do dofinansowania projektów jest różnorodna. Część z nich dotyczy wprowadzenia nowych usług z zakresu doradztwa, informacji oraz finansów. Wśród celów projektów pojawiają się: optymalizacja kosztów przedsiębiorców, optymalizacja procesów biznesowych, wspieranie biznesu poprzez reklamy internetowe oraz podniesienie jakości świadczonych usług. Sześciu Beneficjentów wnioskowało o dofinansowanie w zakresie modernizacji zajmowanego lokalu, trzy wnioski dotyczyły działalności internetowej, dwa - usług szkoleniowych. W sześciu projektach planowano wprowadzić tylko i wyłącznie nową usługę. Cztery przypadki dotyczyły wprowadzenia nowej usługi oraz modyfikacji usługi już istniejącej. Jeden wniosek obejmował tylko modyfikację usługi już istniejącej. Natomiast w dwóch wnioskach nie planowano wprowadzenia ani ulepszenia usług. Wśród usług planowanych do wdrożenia lub modyfikacji dominowały usługi: informacyjna oraz doradcza. Dla 3, spośród 10 Beneficjentów, odrzucone wnioski nie były jedynymi złożonymi w ramach Działania 1.2 RPO WP aplikacjami. Jeden z nich realizował projekt w roku Dwoje pozostałych wdraża swoje przedsięwzięcia obecnie. Innymi słowy, 7 Beneficjentów w wyniku odrzucenia złożonego wniosku nie zostało ostatecznie w żadnej formie i w żadnym z naborów objętych wsparciem w ramach ewaluowanego Działania. 7.3 OCENA FAKTYCZNEGO I POTENCJALNEGO WPŁYWU WSPARCIA W RAMACH DZIAŁANIA 1.2 RPO WP NA WZMOCNIENIE REGIONALNEJ SIECI INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU ORAZ OFEROWANE PRZEZ NIĄ USŁUGI W niniejszym podrozdziale podjęto próbę określenia faktycznego i potencjalnego wpływu wsparcia w ramach Działania 1.2 RPO WP na wzmocnienie regionalnej sieci instytucji otoczenia biznesu oraz oferowane przez nią usługi. Trzeba jednak bardzo wyraźnie podkreślić, że specyfika realizowanych projektów oraz moment przeprowadzania badania ewaluacyjnego znacząco utrudniają dokonanie takiej oceny. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż znaczna część projektów (szczególnie tych, które zostały dofinansowane w konkursie z 2012 roku) pozostaje niezakończona (jedynie dla 3 projektów zostały przyjęte wnioski o płatność końcową), co uniemożliwia określenie skali i charakteru faktycznego oddziaływania. Co więcej, nawet w przypadku faktycznego zakończenia działań projektowych (i jedynie braku jego formalnego zakończenia), trudno mówić o pełnej możliwości określenia efektów wsparcia, gdyż w przypadku, np. wprowadzania do oferty nowych usług (czy też ich modyfikacji) musi minąć pewien okres czasu, by móc odpowiedzialnie ocenić trafność, popularność i jakość tychże usług. 83

84 Identyfikacja faktycznego i potencjalnego wpływu wsparcia na instytucje objęte pomocą została przeprowadzona w oparciu o: wartości wskaźników realizacji projektów, katalog usług wprowadzonych lub zmodyfikowanych w rezultacie dofinansowanych projektów oraz wyniki badania jakościowego odnoszące się do subiektywnej oceny oddziaływania realizowanych przedsięwzięć na różne wymiary funkcjonowania instytucji Rzeczywiste i planowane efekty udzielonego wsparcia Spośród 33 projektów, wnioski o płatność złożyło 18 Beneficjentów, z czego 3 dotyczyły płatności końcowej. Są to przede wszystkim podmioty, które zostały wybrane w i konkursie (rok 2010). Spośród projektów wybranych w konkursie II (rok 2012) wniosku o płatność - do chwili realizacji niniejszego badania ewaluacyjnego - nie złożyło 15 instytucji. W poniższej tabeli zawarto informacje dotyczące dotychczasowego postępu rzeczowego projektów z Działania 1.2 RPO WP mierzonego za pomocą wskaźników produktu (podane w tabeli wartości odnoszą się do wartości docelowych i osiągniętych poszczególnych wskaźników dla każdego wskaźnika dokonano zagregowania obu wartości z uwzględnieniem wszystkich projektów, w których deklarowano uzyskanie określonej wartości docelowej tego wskaźnika; dla tak zsumowanych wartości dokonano także określenia stopnia realizacji wskaźnika na poziomie całego Działania). Tabela 3. Postęp rzeczowy projektów realizowanych przez IOB w województwie podkarpackim WSKAŹNIKI PRODUKTU Ilość projektów Wartość docelowa Wartość osiągnięta Stopień realizacji wskaźnika (%) Liczba przedsiębiorców przygotowanych do pozyskania zewnętrznego dofinansowania o charakterze udziałowym Liczba przedsiębiorstw wspartych w zakresie doradztwa specjalistycznego Wartość zakupionych środków trwałych/wartości niematerialnych i prawnych służących wdrożeniu projektu Powierzchnia wybudowanych obiektów w wyniku realizacji projektu Powierzchnia przebudowanych obiektów w wyniku realizacji projektu Powierzchnia zmodernizowanych obiektów w wyniku realizacji projektu Powierzchnia obiektów dostosowana dla potrzeb osób niepełnosprawnych A. GŁÓWNE % % B. REGIONALNE , ,63 80,00% 3 897,03 m2 471,33 m2 53% ,45 m2 796,3 m2 36% 3 482,02 m2 482,02 m2 100% ,48 m2 637,45 m2 31% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK (07-13), stan na r. W zakresie wniosków o płatność, n=18 Dotychczas, na podstawie już zrealizowanych oraz będących w toku projektów, udało się zrealizować w 100% jeden z dwóch, głównych wskaźników produktu, jakim jest Liczba przedsiębiorców przygotowanych do pozyskania zewnętrznego dofinansowania o charakterze udziałowym. Realizacja drugiego Liczba przedsiębiorstw wspartych w zakresie doradztwa specjalistycznego nie została 84

85 jeszcze podjęta. Jest ona najczęściej występującym wskaźnikiem głównym produktu. Występuje w 6 projektach. Obok wskaźników głównych, we wnioskach występują także wskaźniki regionalne produktu. Spośród pięciu, jeden Powierzchnia zmodernizowanych obiektów został zrealizowany w 100%. Wskaźniki: Powierzchnia wybudowanych obiektów w wyniku realizacji projektu oraz Powierzchnia przebudowanych obiektów w wyniku realizacji projektu osiągnęły, odpowiednio: 53% i 36%. Wskaźniki, o których mowa w tym akapicie pojawiły się w 3 projektach. Regionalnym wskaźnikiem produktu, który był wybierany przez realizatorów w największej ilości projektów (17) jest Wartość zakupionych środków trwałych/wartości niematerialnych i prawnych służących wdrożeniu projektu. Został on osiągnięty na poziomie 80%. Z kolei wskaźnik dostosowania obiektów dla potrzeb osób niepełnosprawnych został zadeklarowany w dwóch projektach. Zrealizowano go na chwilę obecną w 31%. Tabela 4. Postępy projektów realizowanych przez IOB w województwie podkarpackim ze względu na produkty powstałe w rezultacie projektu WSKAŹNIKI REZULTATU Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) Liczba nowych i ulepszonych usług świadczonych przez IOB Ilość projektów A. GŁÓWNE Wartość docelowa Wartość osiągnięta Stopień realizacji wskaźnika (%) 2 3,5 3,5 100% % Liczba podpisanych kontraktów handlowych % Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) dla kobiet Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) dla mężczyzn Liczba nowych i ulepszonych usług świadczonych przez IOB dla MSP B. REGIONALNE 2 2,5 3,5 140% % % Procentowy wzrost liczby klientów IOB w wyniku realizacji projektu ,22% 2245,22% 102,50% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK (07-13), stan na r. W zakresie wniosków o płatność, n=18 Trzy główne wskaźniki rezultatu realizacji projektów udało się zrealizować na zamierzonym poziomie. Są to: Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC), wyznaczona w 2 projektach; Liczba nowych i ulepszonych usług świadczonych przez IOB oraz Liczba podpisanych kontraktów handlowych występujące w 1 projekcie. Inaczej dzieje się z regionalnymi wskaźnikami rezultatu. Tam, spośród 4, zrealizowano 3. Dwa z nich przekroczyły wartość docelową, jeden jest jej równy, jednego nie udało się do tej pory zrealizować. Wskaźnik o najwyższym dotychczasowym poziomie realizacji, tj. Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) dla kobiet, został zrealizowany w 140% w stosunku do założonej wartości docelowej. Z kolei Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych 17 Brak danych=1 85

86 nowych etatów (EPC) dla mężczyzn jest wskaźnikiem, którego nie udało się do tej pory zrealizować. Spośród regionalnych wskaźników rezultatu wskaźnikami, które pojawiły się w największej liczbie projektów są Procentowy wzrost liczby klientów IOB w wyniku realizacji projektu (7 projektów) oraz Liczba nowych i ulepszonych usług świadczonych przez IOB dla MSP (6 projektów) Charakterystyka usług wprowadzonych lub zmodyfikowanych (lub planowanych do wprowadzenia bądź modyfikacji) dzięki udzielonemu wsparciu W niniejszej części przedstawiono dane dotyczące liczby i rodzajów usług wprowadzonych lub zmodyfikowanych (lub planowanych do wprowadzenia bądź modyfikacji) dzięki udzielonemu wsparciu. Tabela 5. Liczba usługobiorców poszczególnych usług IOB w roku poprzedzającym realizację projektu oraz prognozowana liczba usługobiorców w roku po realizacji projektu Lp. Typ usługi Liczba świadczonych usług w roku poprzedzającym realizację projektu w roku po zakończeniu realizacji projektu Wzrost w stosunku do roku poprzedzającego realizację projektu 1. Doradztwo ,3% 2. Szkolenia ,3% 3. Usługi informacyjne ,0% 4. Usługi finansowe ,1% 5. Badania i analizy inne ,6% OGÓŁEM ,2% Źródło: opracowanie własne na podstawie biznesplanów stanowiących załącznik do wniosku o dofinansowanie Wg danych zawartych w biznesplanach stanowiących załącznik do wniosków o dofinansowanie w roku poprzedzającym realizację projektów beneficjenci wyświadczyli usługi na rzecz 5169 przedsiębiorstw. Z kolei w roku po zakończeniu realizacji projektów Beneficjenci prognozowali wyświadczenie usług dla przedsiębiorstw, co stanowi wzrost na poziomie 140,2%. Największy wzrost dokonał się w przypadku usług zakwalifikowanych jako inne, w stosunku do roku poprzedzającego ich liczba wzrosła o 1882,6%, co wskazuje na prognozowanie dynamicznego wzrostu zainteresowania usługami nietypowymi, wykraczającym poza podstawową ofertę IOB. Najmniejszy wzrost liczby usługobiorców dokonał się w przypadku doradztwa, gdzie wynosił on 73,3%. W kolejnej tabeli oraz dwóch wykresach przedstawiono dane dot. samych wdrażanych usług, traktując każdą usługę pojedynczo niezależenie od tego, ilu przedsiębiorstwom zostanie ona wyświadczona. Tabela 6. Liczba usług nowych i zmodyfikowanych w wyniku realizacji projektu Rodzaj usługi Konkurs w roku 2010 Konkurs w roku 2012 Ogółem Usługi zmodyfikowane Usługi nowe Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie biznesplanów stanowiących załącznik do wniosku o dofinansowanie 86

87 Beneficjenci zaplanowali 173 nowe usługi oraz 43 zmodyfikowane względem stanu przed realizacją projektów. Usług zmodyfikowanych nieco więcej zaplanowano w konkursie z 2010 roku, a z kolei usług nowych znacząco więcej było w konkursie z 2012 roku. Czynnikiem decydującej o takiej strukturze wdrażanych usług jest decyzja IZ RPO o ograniczeniu możliwości realizacji projektów infrastrukturalnych. Na dwóch kolejnych wykresach przedstawiono strukturę rodzajową usług nowych oraz modyfikowanych w wyniku realizacji projektów. Należy w tym miejscu wspomnieć o pewnej niejednolitości w prezentowaniu usług w biznesplanach. Niektórzy beneficjenci prezentowali usługi w sposób bardzo szczegółowy, ujmując np. usługi szkoleniowe o różnej tematyce jako oddzielne usługi, natomiast część wnioskodawców, mimo realizacji szkoleń o różnej tematyce ujmowała szkolenia jako jedną usługę. W związku z rozbieżnościami niezbędne jest zmiana sposobu przedstawiania usług w biznesplanach, w taki sposób aby mogły być one jednolicie prezentowane przez wszystkich Beneficjentów. Wykres 21. Struktura usług zmodyfikowanych w wyniku realizacji projektów Usługi szkoleniowe Doradztwo inne 29,2% 26,3% 27,9% 25,0% 26,3% 25,6% Usługi informacyjne 20,8% 15,8% 18,6% Audyt Usługi finansowe 8,3% 5,3% 7,0% 4,2% 5,3% 4,7% Doradztwo finansowe 5,3% 2,3% Kojarzenie partnerów Rachunkowość / księgowość 5,3% 2,3% 5,3% 2,3% Konkurs w roku 2010 Konkurs w roku 2012 Inne usługi 5,3% 9,3% 12,5% Ogółem 0% 10% 20% 30% 40% Źródło: opracowanie własne na podstawie biznesplanów stanowiących załącznik do wniosku o dofinansowanie, konkurs 2010 n=24, konkurs 2012 n=19, ogółem n=43, Wśród usług modyfikowanych w wyniku realizacji projektów najwięcej było tych o charakterze szkoleniowym, stanowiły one 27,9% wszystkich modyfikowanych usług, wśród nich sporą część stanowiły szkolenia realizowane w formie elektronicznej. Relatywnie szeroką grupę usług stanowiły również usługi doradztwa innego niż finansowe (25,6), gdzie znalazło się np. doradztwo dot. 87

88 opracowania dokumentacji projektowej czy transferu technologii, często również modyfikowano formę doradztwa nazywaną ogólną. Trzecią pod względem wielkości grupą zmodyfikowanych usług są usługi informacyjne, które stanowią 18,6%, w tej kategorii również sporą część stanowiły usługi informacyjne świadczone w formie elektronicznej. Jeśli chodzi o różnice pomiędzy konkursem z roku 2010 a konkursem z 2012 roku, są one szczególnie widoczne w przypadku usług informacyjnych, których w 2012 było o 5,0% mniej niż w 2010 r. oraz usług zakwalifikowanych jako inne, których w 2012 było o 7,2% mniej niż w 2010 r. Wykres 22. Struktura nowych usług, wdrożonych w wyniku realizacji projektów Usługi szkoleniowe 21,9% 24,9% 30,5% Doradztwo inne Oferowanie / wdrażanie rozwiązań informatycznych Usługi informacyjne Badania / analizy 3,4% 15,3% 13,2% 13,9% 15,8% 11,6% 15,3% 8,8% 11,0% 6,8% 10,5% 9,2% Doradztwo finansowe 4,4% 8,1% 15,3% Kojarzenie partnerów Usługi finansowe Rachunkowość księgowość 5,3% 3,5% 1,7% 2,6% 2,3% 1,7% 2,6% 2,3% Udostępnianie infrastruktury 3,4% 1,8% 2,3% Konkurs w roku 2010 Audyt Inne 1,7% 0,9% 1,2% 5,1% 12,3% 9,8% Konkurs w roku 2012 Ogółem 0% 10% 20% 30% 40% Źródło: opracowanie własne na podstawie biznesplanów stanowiących załącznik do wniosku o dofinansowanie, konkurs 2010 n=59, konkurs 2012 n=114, ogółem n=173 Również w przypadku nowych usług największą część posiadają szkolenia, które stanowią co czwartą nową usługę, przy czym relatywnie częściej występowały one w projektach z 2010 roku. Wśród usług szkoleniowych znalazły się min. szkolenia z zakresu zarządzania, marketingu, kwestii finansowych czy związanych z wdrażaniem innowacji, często występowały również szkolenia realizowane w formie elektronicznej. Szeroką część stanowiło także doradztwo 13,9% nowych usług, wśród nich znalazło się np. doradztwo o charakterze strategicznym czy związane z zarządzaniem. Sporą część stanowiły również usługi polegające na oferowaniu lub wdrażaniu rozwiązań informatycznych, usługi tego typu 88

89 znacznie częściej występowały w projektach z 2012, aniżeli w przedsięwzięciach z roku Wśród proponowanych rozwiązań informatycznych znalazły się portale internetowe, które mają stanowić ułatwienie w prowadzeniu działalność, co ma szczególne znaczenie w kontekście dynamicznego wzrostu znaczenia Internetu Wpływ udzielonego wsparcia na kompetencje i konkurencyjność podkarpackich instytucji otoczenia biznesu Kwestia oddziaływania projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO WP została również podjęta w badaniu jakościowym, gdzie udało się uchwycić zróżnicowane aspekty wpływu udzielonego wsparcia na kompetencje i konkurencyjność podkarpackich IOB. Spośród zidentyfikowanych efektów zwrócić należy uwagę przede wszystkim na: zwiększenie potencjału w zakresie świadczonych przez IOB usług oraz zakresu świadczonych usług: Projekt miał stworzyć bazę szkoleniową w postaci tej sali. To miał być efekt. Miała być większa sala konferencyjno-szkoleniowa. Czyli pozwalałaby nam w większym stopniu realizować to, co jest w nazwie tego projektu czyli działania szkoleniowe dla przedsiębiorców, ale również dla innych grup. Miał być ten efekt lepszy wymiar działań szkoleniowych skierowanych dla przedsiębiorców. Dodatkowo ten projekt obejmował również pewne zaplecze, dojście, zaplecze sanitarne, lepsze warunki świadczenia usług szkoleniowych. (IDI_Benef) Głównie to, że dysponowaliśmy odpowiednią infrastrukturą, zwiększył się potencjał lokalowy. (IDI_Benef) Można powiedzieć, że wzmocniliśmy się jako instytucja, ponieważ to był pierwszy taki duży projekt zawierający także taki komponent infrastrukturalny, no byliśmy w stanie sfinansować zakup pewnych, czy to komputerów, czy wyposażenia, czy pewnych programów. Nie stać by było nas na pewno na zakup tego bez wsparcia dotacyjnego. i myślę, że to było takim głównym efektem i w zasadzie też tak z rozmów właśnie, z urzędnikami no wywnioskowaliśmy, że to było w zasadzie też celem tego działania, takie wzmocnienie instytucjonalne tych instytucji, które świadczą pewne swoje działania na rzecz przedsiębiorców ponieważ tutaj no, w województwie podkarpackim była pewna dysproporcja, były pewne instytucje w stylu, np. Agencje Rozwoju Regionalnego z Unii doposażone, były w zasadzie instytucjami silnie działającymi, dobrze pozyskiwały też pieniądze na swoją działalność, a właśnie takie mniejsze stowarzyszenia czy fundacje one no, dzięki temu działaniu miały możliwość doposażenia się. (IDI_Benef) [Bez projektu] natomiast nie zwiększylibyśmy potencjału Agencji i tego miejsca, bo to miejsce jest w centrum miasta, czyli jest dobrze dostępne. (IDI_Benef) Dywersyfikacja działalności, a więc i dywersyfikacja przychodów, więc poprawa sytuacji ekonomicznej firmy, ale też poprawa jej konkurencyjności. (IDI_Benef) Natomiast przekładając się na jakieś konkretne wskaźniki, które były po prostu zapisane we wniosku no to zwiększenie zdecydowane liczby pozyskanych klientów, zarówno jeśli chodzi o te działania, które do tej pory były realizowane jak również poprzez te, które są nowe. Dzięki temu też będzie jakiś szerszy zakres klientów. (IDI_Benef) Projekt wpłynął na poprawę konkurencyjności naszej firmy, czyli konkurencji firmy na rynku, na pewno. Z tego względu, że oprócz tego, że wzbogaciliśmy się w nowe zasoby techniczne, co oczywiście też było atutem, to mogliśmy zwiększyć ilość świadczonych usług dla firm z sektora MŚP. 89

90 To mamy udokumentowane rejestrem umów czy rejestrem udzielonych porad. (IDI_Benef) poprawa wizerunku i wzrost rozpoznawalności instytucji: Wizerunek firmy również się poprawił, bo klienci inaczej nas postrzegali. (IDI_Benef) No w tej chwili jest dużo lepiej i chyba dzięki właśnie naszemu zaangażowaniu w projekty, no przede wszystkim RPO, bo tutaj mamy dzięki temu jakieś tam fundusze, żeby dać o sobie znać. (IDI_Benef) No jesteśmy marką, coraz bardziej rozpoznawalną wśród przedsiębiorców i nas to osobiście cieszy. Także jako stowarzyszenie, pomimo tylu lat działalności, no w zasadzie te ostatnie 2-3 lata były kluczowe. (IDI_Benef) Po pierwsze, z takich miękkich efektów, to na pewno zdecydowanie zwiększenie rozpoznawalności, to już się dzieje. (IDI_Benef) Na pewno też szeroko przeprowadzona kampania promocyjna w prasie i w Internecie spowodowała, że stawaliśmy się rozpoznawalni, medialnie zauważalni. (IDI_Benef) wzrost poziomu zatrudnienia w instytucji lub wzrost potencjału merytorycznego kadry: No przede wszystkim wzrost zatrudnienia czyli wzięliśmy do zatrudnienia jedną osobę. (IDI_Benef) Praktycznie nikt nie miał takich celów projektów, aczkolwiek tak jak rozmawiamy to w zasadzie w większości instytucji, które zrealizowały tego typu projekty wzrosło zatrudnienie. Wzrosło ponieważ jest zapotrzebowanie, większe zapotrzebowanie na usługi danej instytucji. u nas na razie jeszcze nie wzrosło. Być może akurat dzięki zrealizowaniu tej inwestycji wzrośnie, tak zresztą też podejrzewamy. (IDI_Benef) Bezpośrednio realizacja tego projektu nie wpłynęła może na samych pracowników, ale powiedzmy, mogłabym potwierdzić, że pewnym takim pośrednim efektem tego był po prostu rozwój tej kadry, która była zaangażowana w ten projekt. ( ) Mamy w swojej kadrze też pracowników naukowych uczelni, którzy współpracują z nami. Przykładowo też, z certyfikatów, to nasuwa mi się Pan, który jest wiceprzewodniczącym Komisji Rewizyjnej. No, on dostał certyfikat IPMA klasy D, także no myślę, że tutaj nastąpiło takie wzmocnienie kompetencji, wzmocnienie umiejętności i wiedzy wśród osób, które są zaangażowane w działalność stowarzyszenia, tak, że myślę, że tak pośrednio mógł ten projekt na to wpłynąć. (IDI_Benef) Certyfikaty... No nie wiem czy to się przyczyni do uzyskania jakiś certyfikatów, ale na pewno podniesie kompetencje kadry zatrudnionej w przedsiębiorstwie, ponieważ uzyskamy dostęp, będziemy mieli specjalistyczne programy, nowy sprzęt, na którym będziemy mogli pracować, więc automatycznie jakby z racji tego uzyskamy jakąś nową wiedzę, nowe być może certyfikaty. Bo być może trzeba będzie odbyć jakieś nowe szkolenia, więc zakładam, że tak. (IDI_Benef) efekt mnożnikowy (wdrożenie kolejnych, nieprzewidzianych w projekcie, nowych usług): W tym momencie, ten projekt w takim kształcie w jakim on został zakończony nie będzie, powiedzmy, przez nas w ramach tego projektu rozwijany, ale na bazie tego projektu postanowiliśmy kontynuować taką działalność i ją inaczej jeszcze modyfikować i ona jest również realizowana z projektów, na które dostaliśmy dofinansowanie, właśnie w ramach RPO, też Działania 1.2, już w 2012 roku, także w zasadzie ten projekt był takim katalizatorem pewnych działań, które zaczęły się rozgrywać w naszym stowarzyszeniu. (IDI_Benef) Także tu skala tej interwencji umożliwiła nam takie myślenie w kierunku, co zrobić, żeby tutaj kolejne usługi uruchomić i stąd był pomysł na te usługi finansowo-księgowe, biuro rachunkowe i mamy w tej 90

91 chwili chyba 18 klientów, którzy płacą od 100 do 250 zł miesięcznie. (IDI_Benef) Na chwilę obecną nie zakładamy tego, skupiamy się na tym co mamy do zrealizowania, natomiast nie wykluczamy tego i myślę, że to może podziałać jako taka dźwignia inwestycyjna. Jeśli wkroczymy jakby na nowy obszar działalności niewykluczone, że będziemy dalej próbować coś w tym kierunku działać i realizować jakieś inne przedsięwzięcia, jeśli powiedzmy nawiążemy jakieś kontakty biznesowe dzięki realizacji właśnie tego projektu. (IDI_Benef) poprawa jakości świadczonych usług lub uzyskanie certyfikatów potwierdzających jakość świadczonych usług: To przede wszystkim kompleksowość usługi, jakość, szybkość połączona z kompleksowością. (IDI_Benef) Wprowadziliśmy system ISO w przedsiębiorstwie. Nasi pracownicy również uczestniczyli w szkoleniach zdobywając certyfikaty w zakresie zarządzania projektami. (IDI_Benef) wzrost konkurencyjności lub uzyskanie przewagi konkurencyjnej względem innych instytucji: Wdrożony w rezultacie projektu system jest jednym tego rodzaju rozwiązaniem wdrożonym przez organ zrzeszający inżynierów i techników budownictwa w Polsce (żadna inna Izba nie posiadają tego rodzaju systemu, choć jednocześnie fakt, iż tego rodzaju rozwiązanie zostało wdrożone w woj. podkarpackim może sprawić, że członkowie pozostałych Izb zaczną wywierać na swoje organizacje macierzyste presję, by wprowadzić taką możliwość uczestnictwa w szkoleniach; instytucja jest otwarta na ewentualną pomoc w tym zakresie). (IDI_Benef) Można całkowicie mówić tutaj o zwiększeniu konkurencyjności. Ten projekt był takim trochę katalizatorem pewnych działań, które teraz realizujemy. Tak, że już doposażeni, już bardziej pewni siebie jesteśmy w stanie realizować nowe działania. (IDI_Benef) wzrost popytu na nowe lub zmodyfikowane w rezultacie projektu usługi: Zainteresowanie usługami szkoleniowymi realizowanymi z wykorzystaniem nowej formy szkolenia jest bardzo wysokie. Co więcej, w chwili obecnej większość prowadzonych w ramach instytucji szkoleń realizowana jest właśnie w formule zdalnej. (IDI_Benef) efekt doświadczenia: Po pierwsze, mamy doświadczenie technologiczne. Wiemy, jak rozmawiać z dostawami, by zrobili to, co chcemy. Wiemy jak formułować umowy. Wiemy, jak w umowach zostawić sobie furtkę. Mimo że nie mieliśmy problemów przy pierwszym projekcie, to wiemy teraz jak sprawniej osiągać cele. (IDI_Benef) Jak wynika z powyższych wypowiedzi katalog różnych wariantów wpływu realizowanych projektów na organizacje, które otrzymały dofinansowanie, jest bardzo różnorodny, co oznacza, że realizowane projekty faktycznie lub potencjalnie wpływają na podkarpacki sektor otoczenia biznesu w różnych wymiarach jego funkcjonowania. W obecnym momencie pomiaru efektów trudno w sposób jednoznaczny i ostateczny wnioskować o ich trwałości, tym bardziej że część efektów nie została jeszcze osiągnięta i wypracowana. Uwzględniając natomiast cztery główne aspekty podejmowanych działań projektowych można wskazać na najbardziej prawdopodobne lub pożądane ścieżki zapewnienia trwałości ich efektów. W przypadku projektów uwzględniających komponent budowlany mamy do czynienia siłą rzeczy z relatywnie dużą, co najmniej kilkuletnią perspektywą 91

92 trwałości. Z drugiej strony, zrealizowane inwestycje będą w kilkuletnim horyzoncie generować ponoszenia przez Beneficjentów dodatkowych kosztów, niezbędnych z punktu widzenia utrzymania funkcjonalności siedzib badanych IOB. Jeśli chodzi o środki trwałe, to w zależności od ich kategorii okres trwałości może mieć charakter zróżnicowany jeśli chodzi o środki trwałe w niewielkim stopniu oparte o nowoczesne technologie proces spadku ich przydatności będzie na pewno wolniejszy niż w przypadku sprzętu komputerowego, a w szczególności oprogramowania. Relatywnie krótki okres trwałości rezultatów projektów w tym przypadku nie powinien być jednak traktowany jako słabość projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO WP jest to kwestia niezależna od specyfiki tego instrumentu wsparcia. Co się tyczy działań promocyjnych realizowanych w ramach projektów, to jest to ten aspekt dofinansowanych przedsięwzięć, w przypadku którego najtrudniej jest wnioskować o rzeczywistej trwałości efektów prowadzonych działań. Dla oceny tego parametru za niezbędne uznać należy przeprowadzenie (najlepiej w ramach badań cyklicznych prowadzonych w horyzoncie kilkuletnim) monitoringu rozpoznawalności marek poszczególnych IOB i ich oferty usługowej. Jeśli natomiast chodzi o czwarty aspekt działań projektowych, czyli wprowadzenie lub modyfikację usług adresowanych do sektora przedsiębiorstw, to należy zwrócić uwagę, iż w przypadku tego efektu kwestia trwałości nie może być traktowana priorytetowo. Kluczowym bodźcem do kształtowania oferty usługowej IOB powinno być jej dostosowanie do bieżących potrzeb sektora przedsiębiorstw. W takim ujęciu spadek zapotrzebowania na określoną usługę powinien skutkować jej wycofaniem z oferty instytucji, przy jednoczesnym podjęciu działań identyfikujących nowe potrzeby potencjalnych odbiorców pomocy oferowanej przez IOB. 7.4 PROBLEMY I BARIERY REALIZACJI PROJEKTÓW W RAMACH DZIAŁANIA 1.2 RPO WP W niniejszym podrozdziale poddano analizie kwestię problemów i barier realizacji projektów w ramach Działania 1.2 RPO WP Wyodrębniono dwojakiego rodzaju kwestie problemowe: (1) czynniki utrudniające prawidłową i efektywną realizację projektów, (2) przyczyny niskiego zainteresowania konkursami w ramach Działania 1.2 RPO WP Czynniki utrudniające prawidłową i efektywną realizację projektów Poniżej przedstawiono wykaz najważniejszych czynników utrudniających w opinii przedstawicieli realizatorów projektów oraz IZ RPO WP prawidłową i efektywną realizację dofinansowanych projektów, wraz z przywołaniem wypowiedzi uczestników badania wskazujących na dokładny charakter danego problemu: opóźnienia, czas trwania procedur (W tym kontekście zwracano uwagę na fakt konieczności zastosowania w przyszłym okresie finansowania rozwiązań, które zapewniłyby Beneficjentom płynność finansową w sytuacji wydłużającego się czasu trwania projektu zaliczkowanie, możliwość korzystania przez IOB ze wsparcia funduszy pożyczkowych, elastyczne reagowanie na uzasadnione zmiany w zakresie rzeczowym projektu): W przypadku projektów o charakterze inwestycyjnym, ale niezawierających komponentu budowlanego (chodzi w tym przypadku głównie o projekty z drugiego konkursu), ew. W przypadku tych projektów, które łączyły komponent zakupowy z budowlanym, istotnym problemem okazywał się długi czas oczekiwania beneficjentów na środki finansowe czy nawet na decyzję o uzyskaniu dofinansowania. Stąd też niejednokrotnie zdarzały się przypadki, że w momencie podpisywania umowy beneficjenci wnosili o zmianę zakresu rzeczowego projektu, ze względu na zmianę sytuacji w porównaniu z tą, która miała miejsce na etapie planowania koncepcji projektu i składania wniosku aplikacyjnego. (IDI_IZ) 92

93 Przede wszystkim, problemem była pewna realizacja czasowa. No, jednak te projekty informatyczne, one, no bo to był w zasadzie projekt informatyczny, one mają swoją specyfikę, są z natury obciążone bardzo dużym ryzykiem, np. zmienia się jakaś technologia, wchodzi jakieś inne, lepsze rozwiązanie, które.. Z którego my byśmy mogli skorzystać w związku z czym, w zasadzie no, ja nie wiem czy to może do końca była taka trudność, bo musieliśmy po prostu wydłużyć ten projekt, okres jego realizacji. Tutaj Instytucja Zarządzająca wyraziła na to zgodę, ale dzięki temu mogliśmy to lepiej, kompleksowo bardziej wykonać, przedstawić. (IDI_Benef) Dodatkowym problemem był także długi czas oczekiwania na przeprowadzenie kontroli prawidłowości przebiegu projektu i wypłatę środków. (IDI_Benef) nadmierny rygoryzm, skomplikowane procedury (Warto w tym kontekście podkreślić, że konieczność uproszczenia w przyszłym okresie finansowania obowiązujących procedur zgłaszali w badaniu nie tylko Beneficjenci, ale także przedstawiciele IZ RPO WP , którzy postulowali zarówno deregulację zewnętrzną dot. procedur obowiązujących Beneficjentów, jak wewnętrzną dotyczącą procedur obowiązujących samą IZ): Tak, u nas są, więc to jest po prostu dramat. Znaczy, my musimy udowadniać, że nie jesteśmy złodziejami po prostu. Każda złotówka naprawdę... Ja rozumiem, bo te pieniądze, musi być przejrzystość, ale jeżeli jest ustawa o zamówieniach publicznych i ona mówi, że do jakiegoś pułapu nie trzeba pewnych rzeczy robić, a już w przypadku naszym, np. nasza IZ mówi, że np. na wszelki wypadek jednak trzeba (FGI_IOB) Począwszy od rozliczania kosztów zarządzania, gdzie wymagane są naprawdę absurdalne rzeczy do nas. Bo my już potwierdzamy to, że dzisiaj jest 16, że 16-stego jest 16-sty, więc to już w ogóle w głowie się nie mieści.. (FGI_IOB) I wszędzie straszą, wszędzie straszą: proszę zachować spójność tego punktu z tamtym, no to po co: raz nam każcie to napisać, a nie zachowywać spójność, prawda? Znaczy, to jest generalnie choroba funduszy unijnych i naszej biurokracji, więc nie sądzę, żeby to było RPO winne. (FGI_IOB) Ograniczeniem, powiedzmy w znaczącym zakresie, tej dokumentacji papierowej, robienia kopii, która jest do nas później odsyłana. Wydaje nam się, że można by było to tutaj, no, bardziej usprawnić. (IDI_Benef) Na pewno skomplikowane procedury. (IDI_Benef) Znaczy to, co pewnie wszyscy mówią należałoby uprościć procedury, zasady aplikowania o środki, rozliczania, składania wniosków płatniczych. Procedury, na które wszyscy narzekają, że one są dość trudne i skomplikowane. Oczywiście taka spółka jak nasza, która tak jak mówię żyje w cudzysłowie ze środków unijnych, to ludzie umieją pisać te projekty, je rozliczać, ale ja mówię ogólnie. To nie chodzi o to, żeby wyspecjalizowane jednostki, no bo one są wyspecjalizowane i potrafią przygotowywać dokumenty, tylko żeby no tak zwany przeciętny beneficjent też no po jakimś szkoleniu krótkim był w stanie to zrobić. a nie dawał właśnie zarobić tym wyspecjalizowanym jednostkom. (IDI_Benef) niejasność procedur i wytycznych (Uwzględniając wcześniej wskazany problem należy zauważyć, iż mamy do czynienia z paradoksalną sytuacją, gdzie z jednej strony stosowane są bardzo rygorystyczne procedury obowiązujące tak Beneficjentów, jak i IZ RPO WP , a z drugiej procedury te nie mają charakteru wystarczająco klarownego i jednoznacznego, co generuje dodatkowe trudności i wydłuża czas czynności projektowych): 93

94 I bezpośrednio powiązała mi się z tym informacja, czyli generalnie zwracając się z zapytaniem jakimkolwiek gdzieś do urzędu, żeby tą informację w miarę klarownie uzyskać w odpowiednim czasie, żeby nie było tego oczekiwania, bo to zdecydowanie utrudnia pracę i realizację projektu, jeżeli czekamy na odpowiedź po kilka miesięcy albo te odpowiedzi są tak skonstruowane, żeby nic z nich nie wyszło. (FGI_IOB) No też zdecydowanie jakoś myślę, że można by było pewne procedury uprościć. Bardziej zdefiniować i zinterpretować pewne zapisy w regulaminie konkursu i kryteriach oceny, bo one były niedoprecyzowane, w ogóle były w nich błędy wynikające pewnie być może z jakiejś tam być może pomyłki, które nie zostały usunięte. (IDI_Benef) Problem w tym przypadku stanowił sposób wyliczenia wskaźnika dotyczącego wzrostu liczby korzystających z określonego rodzaju usługi. Problem stanowiło to, iż zgodnie z wytycznymi IZ należało ów wskaźnik określić procentowo, co w sytuacji, gdy wartość bazowa wskaźnika wynosiła 0 prowadziło do absurdalnej sytuacji, w której bez względu na liczbę osób korzystających z danej usługi jego wartość osiągnięta musiałaby wynieść 0. (IDI_Benef) Inny istotny problem to błędy w składanych przez beneficjentów wnioskach o płatność, choć również zaznaczono, iż problem ten nie dotyczy w sposób szczególny Działania 1.2 RPO WP. W rezultacie popełnianych przez projektodawców błędów składane są kolejne, poprawione wersje wniosków o płatność, co dodatkowo opóźnia wypłatę środków. (IDI_Benef) Jeszcze teraz próbuje nam się narzucić stosowanie prawa zamówień publicznych. Niby pod pretekstem realizowania przez nas usług o charakterze powszechnym. Jakie usługi powszechne realizujemy? Ja nie znajduję tutaj żadnej. (IDI_Benef) niekorzystne warunki udzielanej pomocy (poziom dofinansowania, rodzaj wydatków kwalifikowalnych): Powiem szczerze, że do RPO sporadycznie żeśmy wnioskowali i raczej bardziej niechętnie, bo jeżeli mamy mieć 70% dofinansowania, a 30% swoje, często nie da kwalifikować się tego VAT-u, czyli de facto musiałbym jeszcze dołożyć, świadczyć usługi szkoleniowe, które muszę ovatować ( ), jeżeli wymagania spełniamy, ale żeby odliczyć ten nieszczęsny VAT od Marszałka to ja muszę ovatować każde szkolenie, bo inaczej nie będę mógł się zwrócić o zwrot VAT-u. Z PO KL mam 100% dofinansowania, z PO IG mam 100% dofinansowania, pełne zaliczkowanie i żyję jak pączek w maśle w porównaniu z takim projektem. (FGI_IOB) W związku z tym, rzeczywiście, kuriozalną rzecz jest, że my mamy wziąć 70, dużo, 70% dofinansowania, dołożyć swoje 30 i to rozdać. Nie. Mamy to sprzedać, mamy na tym zarabiać, ale de facto naszą rolą i rolą programu jest wsparcie instytucji otoczenia biznesu do lepszego działania na rynku MŚP, de facto to chyba było celem całego Działania. W związku z tym wspiera się tylko tych, którzy w zasadzie wywalają pieniądze. Tak jak kolega powiedział, zastanawia sie czy realizować projekt, bo podobne rzeczy można zrobić zupełnie lepiej z innych. To świadczy, że tutaj coś zostało zrobione nie tak. My oczywiście nie narzekamy na grantodawców, bo lepszy taki grant niż żaden, ale nie wiem, rozmawiałem z różnymi instytucjami i te instytucje nie są w stanie napisać do tego, bo tutaj przy minimalnych projektach jeszcze znalezienie tych 30% na dzień dobry to po prostu ich wyklucza. Czyli instytucje powiedziałbym tak: dla województwa centralne, znaczy instytucje otoczenia biznesu dla województwa centralne, czyli tu dla Rzeszowa pisały już coś, a spoza Rzeszowa to już rzadko raczej. (FGI_IOB) Ja tylko ubolewam, że Instytucje Otoczenia Biznesu są gorzej traktowane niż przedsiębiorcy. Byliśmy 94

95 traktowani 50 na % dołożył Urząd Marszałkowski, a 50% musieliśmy wyciągnąć ze swoich pieniędzy. To jest kuriozalne dla mnie. No niestety musieliśmy potupać i albo się zgodzić z tym, albo się nie zgodzić. Przyjęliśmy filozofię, że lepsze 50 niż nic. No, ale nie zmienia to faktu, że jako instytucja otoczenia biznesu No my gwoździ nie produkujemy, usług komercyjnych też tak naprawdę nie świadczymy, bo cały czas naszą dewizą jest, żeby ściągać pieniądze z zewnątrz na własne utrzymanie i świadczyć jakieś wskaźnikowane usługi, za które nam jakieś fundusze płacą. Wszystko jedno, czy to są fundusze japońskie, czy to norweskie, czy to szwajcarskie, czy amerykańskie, czy europejskie w ogóle no uważamy, że w ten sposób taka instytucja powinna funkcjonować. No i od nas się wymaga, żebyśmy do tego znacznego wysiłku organizacyjnego dołożyli 50%. No od przedsiębiorcy, który zarabia kasę, twardą kasę, jeśli zatrudnia do 50 ludzi to jest to niezła fabryczka, to może liczy na dofinansowanie do 70% takiego samego katalogu działań. (IDI_Benef) Bo wtedy na podstawie pomocy regionalnej byśmy większą pomoc otrzymali. a tak to jest 50% dlatego, że właścicielem naszym jest miasto pośrednio lub bezpośrednio i z większym budżetem stąd jesteśmy traktowani jak większe przedsiębiorstwo. Nie ze względu na zatrudnienie czy obroty, ale ze względu na strukturę kapitałową. (IDI_Benef) Więc, jeśli chodzi o ten aspekt, jakby, to powiem szczerze bardzo żałuję. Żałuję, bo mogliśmy, np. wystąpić do programu też RPO, ale do działania z zakresu rewitalizacji. Mamy obiekt zabytkowy, też byśmy go zrobili w tym zakresie. Mielibyśmy większy poziom dofinansowania. (IDI_Benef) Proponuje, żeby ograniczyli jeszcze bardziej kryteria, wtedy zainteresowanie będzie żadne. Organizacje, jeżeli mają możliwość dofinansowania, tak jak my, stuprocentowego z PO IG, stuprocentowego z PO KL, gdzie w ramach cross-financingu można kupić trochę sprzętu, wyposażyć, to po co im RPO, gdzie jest wieczny problem z procedurami, ocenami, podpisywaniem umowy. W PO IG wysyłamy dokumenty, umowa przychodzi podpisana, idziemy do notariusza, podpisujemy. Tutaj musieliśmy, żeby umowę zakończyć, z 2-3 razy krążyć. (IDI_Benef) zmiana reguł udzielania wsparcia w ramach drugiego naboru w stosunku do naboru pierwszego konieczność nagłej zmiany założeń projektu, rezygnacja z prac budowlanych (W praktyce problemy z tej kategorii odnosiły się przede wszystkim do zmian w możliwym do dofinansowania zakresie projektów w drugim naborze w porównaniu do naboru pierwszego. Brak możliwości realizacji prac remontowo-budowlanych czy zakupu nieruchomości sprawił, że dla części instytucji zamknęła się możliwość odpowiedniego przygotowania siedziby do świadczenia określonych usług): Tutaj nie ukrywam, że w ramach 1.2 to planowaliśmy coś kupi, czyli konkretny jakiś zakup, który by ustabilizował pozycję i pozwolił na rozszerzenie zakresu usług. Akurat w tej edycji, w której przymierzaliśmy się i proceduralnie i dokumentacyjnie okazało się, że to nie jest możliwe. (FGI_IOB) Dlatego, że Urząd Marszałkowski po drodze zmienił reguły. Dlatego, że Urząd Marszałkowski wymyślił sobie, że w ramach tych projektów, będzie wspierał Instytucje Otoczenia Biznesu, po to żeby one mogły nabyć trochę rzeczy i żeby się stały troszkę bogatsze, troszeczkę bardziej trwałe, ale konkurs ogłaszali dwa razy. Raz ogłosili i były budowy, a drugi raz wycofali, a myśmy się przez dobre 2 lata przygotowywali do tego konkursu, że kupimy kawałek lokalu, ale w tej chwili dzierżawimy biuro w Rzeszowie, dzierżawimy biuro w Warszawie, ale chcieliśmy kupić kawałeczek, ale zmienili reguły gry pod koniec. (IDI_Benef) To była pewna trudność. Urząd Marszałkowski w ubiegłym roku, w okolicy połowy roku, powiedział, 95

96 że nie będzie przyjmował w ostatnim kwartale wniosków o płatność. W efekcie musieliśmy tak pozmieniać harmonogram, żeby nie wypadł nam żaden wniosek o płatność w ostatnim kwartale. To nie jest sprawa prosta. Jeśli muszę aneksować umowy itd. i namówić dostawców, aby się zgodzili z nowymi harmonogramami, bo inaczej miałbym sytuację, że musiałbym zapłacić za fundację... Troszkę bolesne, bo te odsetki nie byłyby takie malutkie. (IDI_Benef) Nie, no to właśnie, bo wydaje mi się że było to niespójne, że w pierwszym naborze można było sobie i część instytucji, która napisała... W swoim pierwszym naborze można było sobie nawet zakupić lokal czy lokal wyremontować, no a w drugim tego nie było. i tu jest w pewnym sensie nierówność szans, bo z tego samego Działania jedne instytucje dostały takie dofinansowanie, drugie instytucje nie dostały takiego dofinansowania, więc wydaje mi się, że to był minus tego drugiego naboru. i gdyby coś takiego w przyszłości było no to prawdopodobnie no chcielibyśmy czy moglibyśmy pomyśleć o postaranie się, wtedy byśmy mieli jakąś taką własną stałą siedzibę, nie bylibyśmy skazani na wynajmowanie. (IDI_Benef) Druga sprawa to taka, że w tym kolejnym naborze tym, w którym te dwa wnioski zostały przez nas złożone są istotnie ograniczone... kwalifikowalność wydatków związanych np. właśnie z zakupem nieruchomości czy modernizacją usługami budowlanymi i tego typu rzeczami no i to, że ten drugi projekt lub konkurs był w ramach pomocy de minimis i też poziom dofinansowania został mocno zmieniony. To znaczy podczas gdy w pierwszym obowiązywała mapa pomocy regionalnej to w drugim to już było zarzucone, że 55 procent można maksymalnie uzyskać dofinansowania. No to dla większości Instytucji Otoczenia Biznesu, które nie działają dla zysku bo taka jest ich między innymi definicja, no powoduje pewne problemy związane z zapewnieniem wkładu własnego. (IDI_Benef) zmiana uwarunkowań zewnętrznych (kryzys gospodarczy): Pierwotny zamysł i zakres rzeczowy był większy i został zminimalizowany z dwóch względów. Po pierwsze, okres kiedy był tworzony, był trochę inny. Później, wkradł nam się mały kryzys i tych usług nie było na tyle dużo, by móc to realizować z takim rozmiarem. Równie dobrze ten okrojony element mogliśmy realizować z tym sprzętem, który mamy. ( ) Niestety kryzys spowodował, że okroiły się zasoby kadrowe, więc nie była potrzebna druga sala, aula szkoleniowa. (IDI_Benef) niewystarczający potencjał organizacyjny i finansowy: Nie mamy wkładu własnego. Ten projekt wymaga... Jesteśmy traktowani zgodnie z definicją przedsiębiorstwa jako duża firma od której się wymaga wkładu własnego 50 procent, my tego wkładu nie mamy. (ITI_IOB) Mówię, cała dokumentacja jest gotowa, trzeba by było tylko ją w odpowiedni sposób uaktualnić. Można by było mieć firmę, która gdzieś do połowy przyszłego roku by ten remont przeprowadziła, czyli ten remont jest wykonalny, ale brakuje środków. Środków na wkład własny, bo oczywiście jest dotacja 50 procent, ale jest wymagany wkład własny. Jesteśmy spółką non profit. Mamy takie zapisy statutu i tak to działa i tak funkcjonuje. To nie jest spółka, która mnoży zyski. Ma działać na rzecz województwa, regionu i dawać pracę ludziom czyli jest takim swoistym przedsiębiorstwem społecznym. Nie ma zysków, które pozwoliłyby nam wziąć kredyt. ( ) My sami jesteśmy przykładem, że nie mamy po prostu pieniędzy na wkład własny do projektu. (ITI_IOB) problemy we współpracy z IZ RPO WP : Wydaje mi się osobiście, że jakby szczególnie Urząd Marszałkowski powinien wspierać tę działalność organizacji wspierania biznesu, ten trzeci sektor. Powinien trochę więcej zrozumienia mieć (FGI_IOB) Były potrzeby. Tylko, że te potrzeby, według mnie, nie do końca były w tamtym czasie zrozumiałe. Myśmy mieli potrzeby, ponieważ my zarządzamy dużą infrastrukturą, którą jest inkubator i chcieliśmy wprowadzić tam taki system, który będzie oszczędzał energię czyli olicznikowanie indywidualne. Też to wszystko w jakiś sposób skoordynować, żeby były takie systemy monitorowania 96

97 tego na bieżąco tego, żeby przedsiębiorca wiedział dziś mnie kosztowało to tyle a tyle zużycia energii, mam jakiś cykl żeby optymalizować te procesy. Tylko niestety ze strony urzędu nie spotkało się to ze zrozumieniem. Bo w to chcieliśmy wchodzić i interesowaliśmy się tym całym programem. Stwierdzili, że no znowu, to jest właśnie to, że jeśli my coś od dołu, wiemy, jakie są potrzeby, czymś zarządzamy, płacimy rachunki za prąd, za energię cieplną. Wiemy dobrze i mamy do tego pewne podstawy, mamy opinie biegłych, którzy się wypowiadają na dany temat. Trafia to do urzędu i trafia to niestety do osoby, która może z wyróżniającą oceną skończyła studia, ale żadnej praktyki życia gospodarczego nie ma i ona obraca ten papier 3 razy. Najpierw go nie rozumie, później się boi, że to się nie mieści w żadnym standardzie przecież jeśli to wynajmujecie, to zróbcie to sobie z pieniędzy. ( ) Nie ma takiego partnerskiego podejścia, próby zrozumienia, że to my mamy określić, że to my piszemy Tak, my dopłacimy 50 % do tego pomysłu (IDI_Benef) Zamiast być partnerem naszym, bo przecież czym lepsze wnioski, czym lepsza wiedza nasza odnośnie przygotowania do 1D wniosków czyli współpraca czym większa, tym lepsze wnioski są w Urzędzie Marszałkowskim, lepsze przedsiębiorstwo, my możemy część można powiedzieć tych negatywnych emocji przedsiębiorców też jakby niwelować, bo do nas docierają przecież przedsiębiorcy z rozliczeniami, ale my potrzebujemy też współpracy ze strony wdrażającego czyli Departamentu Wspierania Przedsiębiorczości. Jakieś owiane wielką tajemnicą nabory, co np. w pozostałych priorytetach czegoś takiego nie ma. Czym więcej wiedzy, czym więcej informacji, czym więcej współpracy tym lepsze wnioski, lepiej przygotowane, mniej problemu z rozliczaniem, czym wcześniej były dyskutowane jakieś interpretacje, tym lepiej się to wszystko wyraża. Tak, że mam bardzo złą ocenę i będę ją podtrzymywał. (IDI_Benef) Nie jest to konsultowane, bo pewne modyfikacje gdyby były wprowadzone to nie był projekt dedykowany jednostkom komercyjnym, tylko organizacjom wspierania biznesu, w związku z czym te organizacje mają szereg takich ograniczeń, uwarunkowań i dałoby się to dużo lepiej skleić, gdyby to było konsultowane. Można zrobić ciekawe przedsięwzięcia, zrealizować ciekawe pomysły, ale jak zwykle procedury skrzydła obcinają. (IDI_Benef) problemy specyficzne dla określonego rodzaju działań projektowych (prace budowlane): Niejednokrotnie pojawiające się problemy pozostają w ścisłym związku z tym realizowanego projektu. i tak w przypadku projektów z pierwszego naboru, w ramach których prowadzone były prace budowlane, bardzo często problemy wynikały z samej specyfiki realizacji inwestycji budowlanych. (IDI_Benef) Na pewno problemy są z realizacją inwestycji, to jest już może jakby niezależne od Urzędu, ale my też nie mieliśmy jakichś dużych problemów z realizacją, aczkolwiek wiadomo, jeżeli jest inwestycja jeszcze budowlana, która ma 1 mln zł, to zawsze się coś tam znajdzie, z czym jest problem, albo zawsze się o czymś zapomni przygotowując tę inwestycję, zawsze coś dodatkowego wyskoczy. Tak, że tutaj tak jak mówię, raczej nie kojarzę żebyśmy mieli jakieś bardzo duże problemy z tym związane, aczkolwiek było parę takich rzeczy, które nas zaskoczyły, trzeba się było jakoś z tym mierzyć. (IDI_Benef) Dodatkowo, przedstawiciele IZ RPO WP wskazali na specyficzne kategorie problemów, które są mniej odczuwalne z punktu widzenia samych Beneficjentów, ale bez wątpienia utrudniają skuteczne wdrażanie całego Działania. Zwrócono w tym przypadku uwagę przede wszystkim na: brak projektów wpisujących się w temat priorytetu: 03 Transfer technologii i udoskonalenie sieci 97

98 współpracy między MŚP, między MŚP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju instytucjami na poziomie szkolnictwa pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami naukowymi i technologicznymi (parkami naukowymi i technologicznymi, technopoliami itp.) ; brak spójności pomiędzy poszczególnymi projektami (projekty były przygotowywane na zasadzie każdy sobie, nic nie wskazywało na to, by były wzajemnie konsultowane przez poszczególne IOB, nie przyczyniały się do tworzenia sieci współpracy IOB); relatywny brak projektów przewidujących wdrożenie usług związanych ze wspieraniem innowacyjności (w tym przypadku problem może jednak leżeć także w ograniczonym potencjale samych beneficjentów); brak systemu umożliwiającego systematyczny pomiar wskaźników regionalnych (na podobieństwo KSI SIMIK); skupienie się w aspekcie monitoringu na wskaźnikach dotyczących liczby przedsiębiorstw, które skorzystały z usług wprowadzonych do oferty przez beneficjentów (zwrócono uwagę, że tego rodzaju wskaźnik w niewielkim stopniu mówi o finalnej skuteczności i trafności wsparcia, gdyż nie uwzględnia informacji w jaki sposób skorzystanie z usługi przez firmę przełożyło się na prowadzoną przez nią działalność i generowane efekty). Przedstawiciele IZ RPO WP (ale także Beneficjenci Działania 1.2 RPO WP ) wskazali także na problemy dotyczące kryteriów wyboru projektów: Ale tak patrząc systemowo, to wydaje mi się, że można by było się zastanawiać czy nie zrezygnować z kryterium zasięg oddziaływania projektu. No bo jeżeli mamy punktowane w wysokości 15 punktów, no zobaczymy jak to będzie w przyszłym okresie, bo wiadomo, że to może być zupełnie inaczej, ale biorąc pod uwagę, wyciągając jakieś doświadczenia czy taka opinia z obecnych kryteriów to tutaj wydaje mi się, że nie chyba od zasięgu oddziaływania projektu, to nie powinno być kryterium, które decyduje o jakości tego wsparcia prawda? Zasięg, no czy to jest województwo, czy to jest... no czy obejmiemy nawet niewielką liczbę potencjalnych przedsiębiorców zlokalizowanych bardzo specyficznie gdzieś tam i to w jakimś niewielkim obszarze i co tutaj nie będzie to obszar województwa i projekt załóżmy otrzymuje tylko 1 punkt jeżeli to będzie gdzieś tam, odbiorcą jego będzie podmiot usytuowany w danej konkretnej gminie. To jest kryterium trochę nietrafione, ono się już u nas powtarza w kryteriach jakościowych i jest trochę krytykowane. Tak jak jest krytykowane, np. w Działaniu dotyczącym wsparcia terenów inwestycyjnych. To jest takie może nie do końca dobre. Później drugim kryterium, które wydaje mi się, że można by się było zastanawiać, to jest to zaangażowanie środków wyższe od wymaganego. (IDI_IZ) Jedynym zdziwieniem i nie podobało mi się i zawsze będę o tym mówić było kryterium zwiększonego wkładu własnego takich instytucji jak my, które nie mają zysku. 20 innych punktów nie miało dla nas znaczenia, bo my i z kadrą i doświadczeniem i ze wszystkim... Ale tutaj jest blokada... Za dodatkowy wkład własny. W przypadku przedsiębiorstw może tak być. (IDI_Benef) Rekomendacja 4. Planując katalog kryteriów wyboru projektów realizowanych przez IOB w przyszłym okresie finansowania należy zmodyfikować lub wyeliminować następujące kryteria: Doświadczenie w zakresie świadczenia usług dla przedsiębiorstw (konieczność doprecyzowania rodzaju świadczonych usług i rodzaju prowadzonej działalności w deklarowanym okresie czasu). Wpływ projektu na podniesienie konkurencyjności gospodarki regionu (doprecyzowanie kategorii usługi, których liczba jest premiowana w ramach tego kryterium). 98

99 Zasięg oddziaływania projektu (brak uzasadnienia dla obowiązywania tego kryterium kluczowe powinno być dostosowanie projektu do potrzeb grupy docelowej). Zaangażowanie środków własnych beneficjenta ponad obowiązujący limit w zakresie wkładu własnego (kryterium nieadekwatne do specyfiki funkcjonowania IOB, które z założenia są organizacjami non-profit). Jeśli chodzi o Beneficjentów, to dodatkowo zwrócili oni także uwagę na sam przebieg procesu oceny wniosków oraz dobór osób, które zajmują się tą oceną: Gdyby jeszcze na przykład przy przyznawaniu dotacji projekty oceniali merytorycznie eksperci, faktycznie merytorycznie to byłoby lepiej. Moim zdaniem projekty są ocenianie na poziomie oceny merytorycznej przez ludzi, którzy nie mają pojęcia o tym, co oceniają. Zupełnie nie mają pojęcia o tym, co oceniają, stąd też bardzo często odrzucają genialne pomysły. (IDI_Benef) Tak, wielokrotnie są odrzucane nasze projekty, które powinny być oceniane przez ekspertów na wysokim poziomie, a nie wiemy jakie biorą pod uwagę w ogóle kryteria. (IDI_Benef) Uzasadnienia każdorazowo pokazują niekompetencję tych ekspertów, że nawet nie ma sensu z nimi polemizować. Nawet nie chce nam się odpisywać na to, co oni tam powypisywali. To tylko świadczy o tym, że niestety do oceny merytorycznej, nie formalnej, bo formalna to formalność, do oceny merytorycznej dobierane są osoby, które nie mają pojęcia o tym co oceniają. i to jest moim zdaniem największy mankament projektów, o których rozmawiamy. Największa bolączka i dla mnie coś, co powinno być zmienione, bo jak tak dalej pójdzie będą przychodziły projekty, które nie będą dawały siły rozwojowej firmom i instytucjom tyko wręcz będą promowały to, co nikomu do niczego się nie przydaje. a będzie ładnie napisane. (IDI_Benef) Rekomendacja 5. W przyszłym okresie finansowania wsparcie dla IOB oferowane w ramach RPO WP powinno przebiegać na dwóch poziomach: Uproszczone wsparcie oferowane w ramach projektu systemowego UMWP dotyczące świadczenia określonych usług specjalistycznych (obejmowałoby to m.in.: szkolenia dla pracowników IOB, finansowanie działań promocyjnych IOB oraz przede wszystkim możliwość finansowania poprzez vouchery usługowe udzielane firmom procesu świadczenia określonych usług przez IOB); Projekty konkursowe dotyczące uruchamiania lub utrzymania zinstytucjonalizowanych form wsparcia dla firm (chodzi o tworzenie lub prowadzenie działalności przez takie podmioty jak: inkubatory, preinkubatory, centra obsługi inwestora, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, sieci aniołów biznesu, klastry itp.). W powyższej rekomendacji została przedstawiona propozycja dot. realizacji części wsparcia dla IOB poprzez projekt systemowy UMWP. Celem takiego podejścia jest: zmniejszenie obciążeń formalnoproceduralnych dla odbiorców wsparcia (w porównaniu z sytuacją występowania przez nich w roli Beneficjentów) oraz zwiększenie możliwości kierunkowania i koordynacji pomocy adresowanej do IOB (co nie do końca udało się w bieżącym okresie finansowania, przy zastosowaniu procedury konkursowej). Okres realizacji projektu byłby przewidziany na cały przyszły okres finansowania, przy 99

100 jednoczesnym aktualizowaniu szczegółowych, stosowanych w jego ramach, instrumentów wsparcia, w każdym roku realizacji projektu (zarówno na etapie opracowywania ogólnej koncepcji tego projektu, jak i późniejszego, corocznego określania realizowanych w jego ramach zadań, należy zastosować podejście partycypacyjne uwzględniające konsultacje z faktyczną grupą docelową, tj. instytucjami otoczenia biznesu). Katalog działań realizowanych w ramach rzeczonego projektu systemowego powinien obejmować przede wszystkim następujące elementy: obsługa procedury finansowania procesu świadczenia usług specjalistycznych z wykorzystaniem voucherów usługowych (w tym m.in.: określanie katalogu finansowanych w tym trybie usług specjalistycznych oraz określanie standardów ich świadczenia); zapewnienie wsparcia merytorycznego dla pracowników IOB poprzez: (a) przeprowadzanie otwartych szkoleń z zakresu kompetencji kluczowych dla pracowników IOB, (b) wprowadzenie bonów szkoleniowych dla pracowników IOB, którzy potrzebują specjalistycznego wsparcia szkoleniowego w wąskich dziedzinach tematycznych (co ogranicza zasadność realizacji całego poświęconego im projektu szkoleniowego); wsparcie podkarpackich IOB w zakresie promocji poprzez: (a) koordynację promocji całego sektora otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego (gł. za pomocą portalu internetowego z rozbudowanym i systematycznie aktualizowanym modułem wyszukiwania podmiotów świadczących określonego rodzaju usługi dla firm), (b) oferowanie grantów na prowadzenie samodzielnych działań promocyjnych przez poszczególne IOB (które to działania będą uwzględniać specyficzne potrzeby określonych typów podmiotów); wsparcie podkarpackich IOB w zakresie ich akcesu do KSU (chodziłoby tu przede wszystkim o: promocję członkostwa w rzeczonej sieci, wskazywanie dobrych praktyk dotyczących funkcjonowania w KSU, wspieranie wymiany doświadczeń pomiędzy podkarpackimi instytucjami funkcjonującymi w ramach KSU); koordynacja i obsługa procesu regrantingu stosowanego w odniesieniu do wsparcia finansowego adresowanego do przedsiębiorstw (w tym przypadku chodziłoby o wybór i współpracę z tymi IOB, które mogłyby pełnić rolę operatorów dystrybuujących wsparcie finansowe dla firm oferowane w ramach RPO WP ) 18 ; realizacja działań integrujących środowisko podkarpackich IOB oraz zapewniających efektywną współpracę na linii IOB UMWP (chodzi tu przede wszystkim o podejmowanie inicjatyw zorientowanych na wymianę wzajemnych doświadczeń czy też konsultowanie przez UMWP planowanych działań dotyczących sektora otoczenia biznesu czy szerzej sfery przedsiębiorczości) Przyczyny niskiego zainteresowania konkursami w ramach Działania 1.2 RPO WP na lata Odrębną kategorię problemów stanowią te trudności, które przyczyniły się do relatywnie niewielkiego zainteresowania wsparciem oferowanym w Działaniu 1.2 RPO WP Spośród wskazywanych przez uczestników badania czynników za najistotniejsze uznać należy: 18 Niniejszy element projektu systemowego UMWP ma uzasadnienie jedynie w przypadku przyjęcia założenia o większym zaangażowaniu IOB w proces dystrybucji środków RPO WP przeznaczonych dla sektora przedsiębiorstw. 100

101 niewystarczający potencjał organizacyjny i finansowy potencjalnych Beneficjentów: Dlatego musimy podłączać się pod różne instytucje, tj. np. Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego i też tak próbowaliśmy i okazaliśmy się za słabi w tym momencie. Później, żeby pozyskać wkład własny też jest kolejny problem. Teraz już widzę, że w funduszach norweskich już jest taki ukłon ze strony organizacji, które raz, że wkład własny mogą po prostu wkładem rzeczowym zastąpić. No i zaliczkowanie. Możliwość zaliczkowania, a nie na zasadzie refundacji. Uważam, że nie są to jakieś straszne zmiany, ale to są takie na przykład kroki, które by nam ułatwiły. (FGI_IOB) Mówiąc szczerze Działanie 1.2. nie było dla nas. To było też widać po tym jak spływały wnioski np. i kto aplikował tak naprawdę. Aplikowali Ci, którzy mieli za sobą duże zaplecze, czyli mieli za sobą samorząd, który najczęściej mógł wyłożyć wkład własny. (ITI_IOB) Tam bodajże był wkład własny 50 % jak pamiętam. Nie wiem, czy dobrze pamiętam. i to były takie duże infrastrukturalne przedsięwzięcia. To była taka troszkę duża bariera. (ITI_IOB) Po pierwsze, jesteśmy instytucją trzyosobową tutaj na Podkarpaciu i mamy ograniczone moce przerobowe. ( ) Głównie ze względu na ograniczone tutaj moce przerobowe i ograniczoną kadrę ośrodka. (ITI_IOB) Tematu nie było, ponieważ ogranicza nas wkład własny. Mieliśmy środki zaangażowane w dwa inne duże projekty. Nie jesteśmy w stanie się rozdrobnić, ponieważ są ograniczenia takie jak wspomniałam. (ITI_IOB) Żeby była równość szans sięgania po te środki, żeby nas małe organizacje było stać pozyskać takie wsparcie, a nie tylko te duże, które są w stanie się same utrzymać. Bo to jednak też jest duża przeszkoda. Silniejszemu jest łatwo, bogaty dostanie wsparcie, a biedny nie dostanie. Wsparcie z nazwy powinno być przede wszystkim dla tych najbiedniejszych. (FGI_IOB) nieadekwatny do potrzeb zakres wsparcia: Nie, tutaj ja myślę, że jeśli chodzi o tematykę, o pomysły, o koncepcje, jak ktoś miał pomysł na jakąś nową usługę to ten program to umożliwiał realizację, no przy czym w tym drugim wykluczono zakupy tych nieruchomości. W związku z tym wiem, że to sprawiło, że wiele instytucji nie realizuje tych projektów. Bo one wymagały jednak, np. właśnie zakupu jakiejś dodatkowej powierzchni, bo żadna Instytucja Otoczenia Biznesu raczej nie dysponuje taką powierzchnią, żeby móc te koncepcje wprowadzać czy realizować. (IDI_Benef) Myśmy środki chcieli mieć na inkubator przedsiębiorczości, a okazało się, że nie jest to możliwe. (ITI_IOB) Po pierwsze, tam katalog wydatków został ograniczony i chcielibyśmy, żeby był szerszy. (ITI_IOB) niekorzystne warunki, duży stopień skomplikowania proceduralnego: Po gruntownej analizie okazała się ona nie na tyle korzystna, by ją podpisać, czyli względy finansowe. Okazało się, że sporo rzeczy nie będzie finansowane. Drugim, bardzo ważnym argumentem, są rozliczenia z Urzędem Marszałkowskim. Poziom komplikacji jest tak duży, że mimo tego, że od 20 lat działamy, to do tej pory nie mieliśmy takich problemów z rozliczeniami, a realizujemy inne projekty i to jest bardzo uciążliwe i pracochłonne. Zamiast poświęcać czas na realizację projektu, co jest najważniejsze, to my poświęcamy czas na rozliczenia. To między innymi było powodem, że nie podpisaliśmy umowy. i później już, pewnie w drugim konkursie, nie aplikowaliśmy. Biurokracja, tak? Biurokracja nas zniechęca. (ITI_IOB) 101

102 W tamtym roku był dużo korzystniejszy, a w tym były dużo gorsze warunki dostępu łącznie z brakiem możliwości zakupu nieruchomości, a na tym nam zależało no i nagle się okazało, że niestety i poziom dofinansowania niezbyt korzystny i to związane było z krótkim okresem realizacji. (ITI_IOB) Zaliczka by się po prostu przydała, np. 50 % dotacji, żeby wprowadzić, bo my wiemy, co to jest rozliczanie się z projektów i prefinansowanie byłoby bardzo przydatne, natomiast wyłożenie bardzo potężnej kwoty i potem liczenie, że może za 2 lata się te pieniądze odzyska to nie jest normalna rzecz. Tak się działa, my wiemy, wszyscy przedsiębiorcy są tak traktowani, ale my nie jesteśmy przedsiębiorcami i nie jest to dla nas to taka łatwa rzecz do przeskoczenia. i jeśli troszeczkę wyższy poziom dofinansowania gdyby był, dlatego że planujemy realizację inwestycji związanych z wprowadzeniem nowych rodzajów usług, nowe oferty instytucji itd. Z reguły te nowe usługi wcale nie przynoszą jakichś kokosów. Jak się policzy wynik finansowy w taki klasyczny sposób i dokona analizy finansowej projektowanego przedsięwzięcia, to myślę wyjdzie z tego, że absolutnie nie powinniśmy w to wchodzić, bo to się nie opłaca. (ITI_IOB) Wiadomo, że to refundowanie, czas oczekiwania na zwrot środków no jest dość długi z Urzędem Marszałkowskim w związku z powyższym baliśmy się też tej utraty płynności finansowej. To jakby taki drugi, konkretny powód na odstąpienie na składanie wniosku na konkurs 1.2. (ITI_IOB) Bo jeśli chcę zbudować instrument, który służy mi jako władzy, wszystko jedno czy wojewódzkiej, czy centralnej, no to powinienem partnersko do tego podejść, że spróbuję wzmocnić tej instytucji potencjał, a nie na zasadzie, że 50 na 50, bo to jest po prostu lichwiarskie podejście. To powinno być w trochę inny sposób zorganizowane. Ja nie oczekuję wsparcia 100%, bo to nie tędy droga, wtedy coś się szanuje, kiedy jakiś tam wkład własny się ma. No ale są programy, które stosują model, bo nikt nas nie pytał, czy mamy jakąś lukę finansową, czy nam Czy powstaje w tej inwestycji luka finansowa, bo jakby ktoś nas zapytał to by się okazało, że ta luka jest umożliwiająca model 90 do 10, czyli 10% swoich własnych środków, 90% dofinansowania, bo taką lukę my mamy de facto. Tak, że to taki długi temat na taką długą dyskusję. Natomiast jeśli się chce wspierać instytucje otoczenia biznesu, no to trzeba podejść do tego tak bardziej kreatywnie to tego całego problemu. Trzeba traktować te instytucje, że skoro one mają pomagać przedsiębiorcom, to trzeba zbudować tym instytucjom potencjał. (IDI_Benef) skuteczność mechanizmów ograniczających możliwość aplikowania o wsparcie podmiotom niewiarygodnym: Istniejące obwarowania (konieczność spełnienia określonych warunków; wymóg zapewnienia trwałości rezultatów projektu w okresie 3 lat) ograniczyły możliwość ubiegania się o wsparcia instytucjom o niskiej wiarygodności ( instytucjom-krzakom ). (IDI_IZ) brak uzasadnienia dla realizacji projektu: Tak, aplikowaliśmy. Tzn. to było tak, że to się skończyło w ten sposób, że nie mogliśmy lokalu dostać i musieliśmy się wycofać. (ITI_IOB) Bo był obowiązek wprowadzenia nowej usługi, a nie mieliśmy pomysłu nowej usługi. Nie mieliśmy pomysłu jak to ugryźć. Dlatego nie aplikowaliśmy. (ITI_IOB) 7.5 POZIOM ZADOWOLENIA I OCZEKIWANIA PRZEDSIĘBIORCÓW WOBEC WSPARCIA ZE STRONY INSTYTUCJI OTOCZENIA BIZNESU Niniejszy podrozdział został przygotowany w oparciu o wyniki badania CATI przeprowadzonego wśród podkarpackich przedsiębiorców, zarówno tych korzystających z usług IOB, jak i deklarujących, 102

103 iż w ostatnich 3 latach z tego rodzaju wsparcia ich podmiot nie korzystał. Uzyskany materiał empiryczny pozwolił: szczegółowo scharakteryzować aktywność firm w korzystaniu ze wsparcia sektora otoczenia biznesu, oszacować poziom zadowolenia podkarpackich firm z oferowanych im przez IOB usług oraz określić zapotrzebowanie podkarpackich przedsiębiorstwa na tego rodzaju usługi Korzystanie z usług instytucji otoczenia biznesu przez podkarpackie przedsiębiorstwa Na poniższym wykresie przedstawiono ranking instytucji otoczenia biznesu ze względu na deklarowany przez przedsiębiorców fakt korzystania z usług danego podmiotu. Wykres 23. Instytucje otoczenia biznesu, z usług których korzystały badane przedsiębiorstwa Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego Spółka Akcyjna - Rzeszów Izba Przemysłowo - Handlowa w Rzeszowie - Rzeszów Agencja Rozwoju Regionalnego MARR S.A. - Mielec Krośnieński Inkubator Technologiczny KrinTech - Krosno Podkarpacka Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa - Rzeszów Stowarzyszenie B-4 - Rzeszów Podkarpacka Izba Gospodarcza - Krosno Regionalna Izba Gospodarcza w Przemyślu - Przemyśl Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości (Uniw. Rzeszów) - Rzeszów Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka - Rzeszów Uniwersyteckie Forum Przedsiębiorczości - Rzeszów Inkubator Technologiczny (Miasto Stalowa Wola) - Stalowa Wola Regionalna Izba Gospodarcza - Stalowa Wola Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia "Pro Carpathia" - Rzeszów Przemyska Agencja Rozwoju Regionalnego Spółka Akcyjna - Przemyśl Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku - Sanok inna instytucja nie wiem/nie pamiętam 8,5% 8,1% 7,9% 6,4% 4,9% 3,5% 3,3% 3,2% 3,2% 3,2% 1,7% 1,7% 1,6% 1,6% 1,6% 1,9% 24,7% 24,7% 0% 10% 20% 30% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; n=100; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB; pyt. Wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% Badane przedsiębiorstwa najczęściej korzystały z usług Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, na ten fakt wskazało 24,7% przedsiębiorstw korzystających z usług IOB. Relatywnie często wskazywano również na korzystanie z usług Izby Przemysłowo-Handlowej w Rzeszowie (8,5%), 103

104 Agencji Rozwoju Regionalnego MARR w Mielcu (8,1%) oraz Krośnieński Inkubator Technologiczny KrinTech (7,9%). Niemal ¼ przedsiębiorstw korzystających z usług IOB wskazała na współpracę z instytucjami innymi niż wymienione na wykresie, lecz w grupie tej występuje duże rozdrobnienie wskazań. Część z nich to podmioty związane z inicjatywami klastrowymi, w grupie tej występują również podmioty spoza województwa podkarpackiego, lecz nie stanowią one znacznej części. W kontekście analizy popularności Podkarpackich IOB wśród przedsiębiorców warto również zwrócić uwagę na podział instytucji na realizatorów projektów Działania 1.2 RPO WP oraz pozostałe podmioty. Wykres 24. Rodzaj instytucji, z których usług korzystały badane przedsiębiorstwa 40,0% 60,0% korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP korzystający z usług pozostałych IOB Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; n=100; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB Wśród przedsiębiorstw korzystających z usług IOB, aż 40% korzystało z usług podmiotów pełniących rolę Beneficjentów projektów Działania 1.2 RPO WP, co świadczy o prężnej działalności przynajmniej niektórych realizatorów projektów. Jednak wspomniane 40% przebadanych przedsiębiorstw skorzystało z usług 7 Beneficjentów, odnośnie pozostałych nie odnotowano żadnych wskazań, co świadczy o zróżnicowaniu skali działalności tych podmiotów. Fakt korzystania z usług IOB niekoniecznie musi oznaczać jednorazową współpracę. Na kolejnym wykresie przedstawiono dane dot. częstości korzystania z usług IOB w ciągu ostatnich 3 lat wśród przedsiębiorstw, które korzystały z usług tych podmiotów przynajmniej jeden raz. 104

105 Wykres 25. Częstość korzystania z usług IOB w ciągu ostatnich 3 lat 50% 40% 30% 43,1% 40,7% 37,0% 29,3% 45,6% 35,8% 20% 10% 13,2% 10,4% 8,5% 10,8% 8,2% 4,3% 8,2% 4,9% 0% jeden raz od 2 do 5 razy od 6 do 10 razy 11 razy i więcej nie wiem / nie pamiętam korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług pozostałych IOB - n=60, korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP n=40; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB W przypadku przedsiębiorstw korzystających z usług Beneficjentów projektów największa część - 45,6% firm korzystało z usług IOB od 2 do 5 razy w ciągu ostatnich 3 lat, z kolei wśród przedsiębiorstw korzystających z usług pozostałych IOB najwięcej było przedsiębiorstw współpracujących tylko jeden raz, stanowiły one 43,1% tej kategorii firm. Jednak biorąc pod uwagę, iż wśród przedsiębiorstw współpracujących z pozostałymi IOB znacznie większa część podmiotów korzystała z usług 11 razy i więcej niż wśród firm korzystających z usług Beneficjentów, nie można stwierdzić, iż korzystanie z usług realizatorów projektów jest związane z częstszą współpracą. W celu potwierdzenia tezy o zróżnicowaniu grup przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających na poniższych wykresach przedstawiono charakterystyki obu grup. Wykres 26. Rok rozpoczęcia działalności a korzystanie z usług IOB 80% 62,4% 60% 50,0% 40% 37,6% 42,6% 33,7% 24,8% 20% 0% 14,9% 12,9% 10,9% do od 2011 korzystający z usług IOB niekorzystający z usług IOB ogółem 5,0% 2,0% 3,5% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług IOB n=100, niekorzystających z usług IOB n=100, ogółem n=

106 Wśród przedsiębiorstw korzystających z usług IOB występuje relatywnie wysoki udział przedsiębiorstw, które rozpoczęły działalność w latach , wyniósł on 42,6%. Z kolei wśród przedsiębiorstw niekorzystających z usług IOB dominują podmioty gospodarcze, które rozpoczęły swoją działalność w latach , ich udział wynosił 62,4%. Statystyczna analiza danych wykazała, iż usługobiorcy IOB, prowadzą działalność istotnie pod względem statystycznym 19 krócej, aniżeli firmy niekorzystające z usług IOB. Wykres 27. Struktura wielkości przychodów netto przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB do 100 tys. PLN 19,1% 19,4% 19,2% 101 tys tys. PLN 11,3% 9,8% 10,6% 201 tys tys. PLN 11,3% 6,7% 9,0% 401 tys tys. PLN 6,5% 6,4% 6,4% 801 tys. - 1,2 mln PLN 0,2% 9,0% 17,8% 1.3 mln - 2 mln PLN 10,0% 8,5% 9,3% 2,1 mln - 4 mln PLN 6,9% 5,1% 6,0% pow. 4 mln PLN 1,5% 6,1% 10,7% Odmowa odpowiedzi 24,0% 24,8% 24,4% 0% 10% 20% 30% korzystający z usług IOB niekorzystający z usług IOB ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług IOB n=100, niekorzystających z usług IOB n=100, ogółem n=200 Zarówno wśród usługobiorców IOB, jak i podmiotów niekorzystających z usług IOB największy udział mają przedsiębiorstwa o najmniejszych rocznych przychodach netto zawierających się w przedziale do 100 tys. zł. Jeśli chodzi o różnice pomiędzy analizowanymi grupami, to wśród usługobiorców IOB występuje znacznie więcej przedsiębiorstw o przychodach pow. 4 mln zł, natomiast wśród przedsiębiorstw niekorzystających z usług IOB jest większy udział podmiotów od 801 tys. zł do 1.2 mln zł. Mimo zaobserwowanych różnic, analiza statystyczna wykazała, iż analizowane grupy pod względem wielkości przychodów nie różnią się od siebie istotnie pod względem statystycznym u Manna-Whitneya=5862 α=0,013 p=0,05 20 u Manna-Whitneya=3904 α=0,672 p=0,05 106

107 Wykres 28. Struktura branżowa przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB G. handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochod. 32,0% 50,8% 41,4% korzystający z usług IOB niekorzystający z usług IOB ogółem C. przetwórstwo przemysłowe 23,8% 14,4% 19,1% S. pozostała działalność usługowa 3,2% 3,2% 3,2% F. budownictwo 11,9% 15,1% 13,5% L. działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 4,8% 2,4% N. działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 7,9% 4,8% 6,4% H. transport i gospodarka magazynowa 0,1% 1,7% 0,9% M. działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 4,9% 3,6% 4,3% E. dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami 0,2% 1,6% 0,9% J. informacja i komunikacja 7,9% 4,0% A. rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 1,6% 0,8% P. edukacja 6,4% 3,2% I. działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 0,2% 0,1% 0% 20% 40% 60% 0% 20% 40% 60% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług IOB n=100, niekorzystających z usług IOB n=100, ogółem n=200 Jeśli chodzi o branże badanych przedsiębiorstw, to wśród przedsiębiorstw korzystających z usług IOB znajduje się stosunkowo więcej przedsiębiorstw prowadzących działalność w ramach sekcji C. przetwórstwo przemysłowe, N. działalność w zakresie usług administrowania, J. Informacja i komunikacja oraz P. Edukacja. Natomiast wśród przedsiębiorstw niekorzystających z usług IOB jest większy udział sekcji G. handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa pojazdów samochodowych. Wykres 29. Struktura przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB pod względem wielkości miejscowości stanowiącej siedzibę przedsiębiorstwa 50% 40% 30% 32,4% 30,4% 28,4% 27,6% 42,0% 34,8% 20% 10% 18,6% 9,1% 13,9% 11,6% 9,7% 7,9% 13,5% 11,2% 8,9% 0% wieś miasto do 20 tys. mieszkańców miasto od 21 do 50 tys. mieszkańców miasto od 51 do 100 tys. mieszkańców miasto powyżej 100 tys. mieszkańców korzystający z usług IOB niekorzystający z usług IOB ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług IOB n=100, niekorzystających z usług IOB n=100, ogółem n=

108 Wśród przedsiębiorstw korzystających z usług IOB najwięcej firm prowadziło działalność na terenie miast od 21 do 50 tys. mieszkańców stanowiły one 32,4% przedsiębiorstw korzystających z usług IOB. W grupie tej występuje również relatywnie wysoki udział przedsiębiorstw z terenów wiejskich, wyniósł on 18,6%. Z kolei firmy niekorzystające z usług IOB najczęściej pochodziły z największych ośrodków miejskich z liczbą mieszkańców powyżej 100 tys., udział tej grupy podmiotów gospodarczych wyniósł aż 42,0%. Zidentyfikowane zróżnicowanie potwierdza zależność zidentyfikowaną w analizie statystycznej, która wykazała, iż przedsiębiorstwa korzystające z IOB pochodzą z istotnie pod względem statystycznym 21 mniejszych miejscowości aniżeli podmioty niekorzystające z usług IOB. Wykres 30. Zasięg działalności przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB 40% 37,7% 30% 20% 10% 31,2% 26,1% 23,1% 23,1% 20,2% 15,0% 20,3% 29,0% 17,0% 10,7% 13,8% 11,7% 10,1% 10,9% 0% Lokalny Regionalny Ogólnopolski Europejski Międzynarodowy (kraje spoza UE) korzystający z usług IOB niekorzystający z usług IOB ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług IOB n=100, niekorzystających z usług IOB n=100, ogółem n=200 Usługobiorcy IOB najczęściej prowadzą działalność o zasięgu ogólnopolskim, firmy prowadzące tego typu działalność stanowiły 37,7% przedsiębiorstw korzystających z usług IOB, natomiast wśród przedsiębiorstw niekorzystających odsetek ten wyniósł tylko 20,3%. Wśród tej kategorii firm najwięcej podmiotów prowadziło działalność o zasięgu regionalnym, ich udział wynosił 31,2%, a w grupie usługobiorców IOB tego typu przedsiębiorstwa stanowiły tylko 15,0%. Przeprowadzona statystyczna analiza danych wykazała, iż mimo takiej samej wielkości przedsiębiorstw w obu grupach, przedsiębiorstwa korzystające z usług IOB prowadzą działalności o istotnie pod względem statystycznym 22 szerszym zasięgu Poziom zadowolenia podkarpackich przedsiębiorców z usług świadczonych przez sektor otoczenia biznesu Jedną z kluczowych kwestii dot. korzystania z usług IOB jest rodzaj usługi z jakiej korzystały badane przedsiębiorstwa. Dane w tym zakresie przedstawiono na kolejnym wykresie. 21 u Manna-Whitneya=6090 α=0,031 p=0,05 22 u Manna-Whitneya=5970 α=0,019 p=0,05 108

109 Wykres 31. Rodzaj usług, z których korzystały badane przedsiębiorstwa Usługi szkoleniowe 55,4% 42,1% 50,1% korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP ogółem Usługi informacyjne 32,9% 37,5% 34,7% Doradztwo dot. innowacji 5,6% 1,5% 4,0% Udostępnianie infrastruktury 13,2% 11,9% 12,7% Doradztwo inwestycyjne 2,9% 1,3% 2,3% Doradztwo finansowe 3,4% 12,8% 7,2% Doradztwo prawne lub podatkowe 3,2% 1,9% Doradztwo organizacyjne 9,1% 4,0% 7,1% Audyt technologiczny 0,3% 4,0% 1,7% Pozyskanie dotacji 5,5% 4,1% 5,0% Doradztwo w zakresie transferu technologii 4,0% 1,6% Usługi finansowe udzielanie pożyczek 2,6% 8,3% 4,9% Usługi finansowe udzielanie poręczeń 4,0% 1,6% Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne 2,6% 8,0% 4,8% Inne usługi 16,6% 12,6% 15,0% 0% 20% 40% 60% 0% 20% 40% 60% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług pozostałych IOB - n=60, korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP n=40; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB; pyt. Wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%. Najpopularniejszą usługą IOB okazały się szkolenia, skorzystała z nich nieco ponad połowa badanych przedsiębiorstw. Relatywnie często korzystano również z usług informacyjnych oraz udostępniania infrastruktury, np. maszyn, urządzeń, powierzchni biurowej, z tego typu usług korzystało odpowiednio 34,7% oraz 12,7% badanych firm. Warto także zwrócić uwagę na usługi doradcze, które w kafeterii odpowiedzi zostały rozbite na poszczególne rodzaje doradztwa, sumując je do siebie otrzymamy informację, iż skorzystało z nich 24,1% badanych przedsiębiorstw, co czyni usługę doradztwa trzecią pod względem popularności wśród badanych przedsiębiorstw. Jako inne usługi wskazywano na audyt (poza technologicznym), spotkania, konferencje oraz samą aktywność członkowstwa w stowarzyszeniu, które pełni rolę IOB. W kontekście korzystania z usług IOB warto zwrócić uwagę czy Beneficjenci ewaluowanej interwencji świadczą usługi specyficzne czy też zbliżone do pozostałych IOB. o specyfice Beneficjentów stanowi częstsze świadczenie danych usług niż robią to pozostałe IOB. Realizatorzy projektów częściej niż pozostałe IOB świadczyły usługi związane z finansami: doradztwo finansowe oraz udzielanie pożyczek i poręczeń, a także inne usługi o relatywnie wyższym zaawansowaniu tj. audyt technologiczny, doradztwo w zakresie technologii, lecz nie dotyczy to doradztwa dot. innowacji. Na kolejnych wykresach przedstawione zostaną przeciętne oceny poszczególnych usług świadczonych przez IOB pod względem dopasowania do potrzeb usługobiorców, przydatności w praktyce prowadzenia działalności, jakości usługi oraz ogólnego zadowolenia z usługi. 109

110 Wykres 32. Ocena poszczególnych usług IOB pod względem dopasowania do potrzeb usługobiorców Doradztwo w zakresie transferu technologii Doradztwo prawne lub podatkowe 5,00 5,00 4,92 4,92 korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP ogółem 4,00 Doradztwo inwestycyjne 4,00 4,00 Audyt technologiczny 4,00 5,00 4,91 Doradztwo dot. innowacji 3,95 4,33 4,00 Udostępnianie infrastruktury 4,50 4,50 4,50 Usługi finansowe udzielanie poręczeń 4,00 4,00 Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne' 4,00 4,50 4,33 Usługi szkoleniowe 4,17 3,54 3,98 Doradztwo organizacyjne 4,29 4,00 4,22 Doradztwo finansowe 4,00 3,65 3,75 Usługi finansowe udzielanie pożyczek 3,57 4,03 5,00 Usługi informacyjne 3,26 4,00 3,58 Doradztwo personalne 4,00 4,00 Inna usługa 4,58 3,70 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; Doradztwo w zakresie transferu technologii: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Doradztwo prawne lub podatkowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=2; Audyt technologiczny: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Udostępnianie infrastruktury: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=6; Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne': korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Doradztwo organizacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=5, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=7; Usługi finansowe udzielanie pożyczek: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Doradztwo personalne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo inwestycyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo dot. innowacji: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=4; Usługi finansowe udzielanie poręczeń: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Usługi szkoleniowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=32, korzystający z usług Beneficjentów - n=13, ogółem - n=45; Doradztwo finansowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=5, ogółem - n=7; Usługi informacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=20, korzystający z usług Beneficjentów - n=15, ogółem - n=35; Inna usługa: korzystający z usług pozostałych IOB - n=19, korzystający z usług Beneficjentów - n=5, ogółem - n=25; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niskie dopasowanie, a 5 bardzo wysokie dopasowanie; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć Najwyżej pod względem dopasowania do potrzeb usługobiorców oceniono doradztwo w zakresie transferu technologii z przeciętną oceną 5,00 na pięciostopniowej skali. Bardzo wysoko oceniono również doradztwo prawne i podatkowe, gdzie przeciętna ocena wyniosła 4,92 oraz audyt technologiczny z oceną 4,91. Należy jednak zwrócić uwagę, iż z wymienionych usług korzystało zaledwie po 2 przedsiębiorstwa, z tego względu należy zwrócić uwagę także na relatywnie wysoką ocenę dopasowania do potrzeb usług udostępniania infrastruktury, z których skorzystało więcej przedsiębiorstw. Jako najmniej dopasowane do potrzeb firmy uznano usługi informacyjne, doradztwo finansowe oraz usługi szkoleniowe z przeciętnymi ocenami wynoszącymi odpowiednio 3,49, 3,75 oraz 3,96, jednak udzielone oceny nie wskazują na krytyczne niski poziom dopasowania tych usług do potrzeb przedsiębiorstw. 110

111 W przypadku większości usług analiza statystyczna wykazała, iż poziom dopasowania usług świadczonych przez Beneficjentów jest zbliżony do poziomu dopasowania usług świadczonych przez pozostałe IOB. Widoczne na wykresie różnice nominalne okazały się na tyle małe, a zróżnicowania wewnątrzgrupowe na tyle duże, że należy stwierdzić, iż poziom dopasowania do potrzeb przedsiębiorców jest zbliżony w przypadku większości usług. Wyjątkiem w tym zakresie są usług szkoleniowe, gdzie analiza statyczna wykazała, iż szkolenia realizowane przez pozostałe IOB są istotnie pod względem statycznym 23 bardziej dopasowane do potrzeb, aniżeli szkolenia realizowane przez beneficjentów. Wykres 33. Ocena poszczególnych usług IOB pod względem przydatności w praktyce prowadzenia firmy Doradztwo w zakresie transferu technologii 5,00 5,00 korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP ogółem Doradztwo prawne lub podatkowe 4,92 4,92 Doradztwo inwestycyjne 4,00 4,00 4,00 Audyt technologiczny 4,00 5,00 4,91 Usługi finansowe udzielanie poręczeń 4,00 4,00 Udostępnianie infrastruktury 4,00 5,00 4,50 Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne' 4,00 4,00 4,00 Doradztwo organizacyjne 4,58 4,00 4,45 Doradztwo dot. innowacji 3,95 4,00 3,96 Usługi finansowe udzielanie pożyczek 3,57 4,03 5,00 Doradztwo finansowe 3,34 3,75 4,78 Usługi szkoleniowe 4,11 3,78 4,01 Usługi informacyjne 3,35 3,68 3,49 Doradztwo personalne 4,00 4,00 Inna usługa 4,56 3,76 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; Usługi informacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=20, korzystający z usług Beneficjentów - n=15, ogółem - n=35; Usługi szkoleniowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=32, korzystający z usług Beneficjentów - n=13, ogółem - n=45; Doradztwo finansowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=5, ogółem - n=7; Doradztwo prawne lub podatkowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=2; Doradztwo organizacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=5, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=7; Doradztwo personalne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo inwestycyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo dot. innowacji: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=4; Doradztwo w zakresie transferu technologii: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Audyt technologiczny: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Usługi finansowe udzielanie pożyczek: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Usługi finansowe udzielanie poręczeń: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Udostępnianie infrastruktury: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=6; Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Inna usługa Jaka?: korzystający z usług pozostałych IOB - n=19, korzystający z usług Beneficjentów - n=7, ogółem - n=26 pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską przydatność, a 5 bardzo wysoką przydatność; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć 23 u Manna-Whitneya=204 α=0,043 p=0,05 111

112 Pod względem przydatności w praktyce prowadzenia działalności gospodarczej również najwyżej oceniono doradztwo w zakresie transferu technologii, doradztwo prawne i podatkowe oraz audyt technologicznych. Uzyskane przeciętne oceny są bliskie najwyższej na pięciostopniowej skali. Jako najmniej przydatne przedsiębiorcy ocenili usługi informacyjne, gdzie przeciętna ocena wyniosła 3,49. Relatywnie niższą przydatnością w ocenie przedsiębiorców charakteryzują się również usługi doradztwa finansowego oraz dot. innowacji. Wg przeprowadzonej statystycznej analizy w przypadku żadnej z analizowanych usług nie występują istotne pod względem statycznym różnice w ocenie przydatności usług świadczonych przez Beneficjentów oraz pozostałe IOB. Wykres 34. Ocena poszczególnych usług IOB pod względem ogólnej jakości Doradztwo w zakresie transferu technologii 5,00 5,00 korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP ogółem Doradztwo prawne lub podatkowe 4,92 4,92 Doradztwo personalne 4,00 4,00 Audyt technologiczny 4,00 5,00 4,91 Doradztwo finansowe 4,00 3,70 3,79 Doradztwo inwestycyjne 4,00 4,50 4,33 Usługi informacyjne 3,47 4,12 3,77 Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne 4,00 4,50 4,33 Udostępnianie infrastruktury 3,00 4,50 3,75 Doradztwo organizacyjne 4,29 4,00 4,22 Usługi finansowe udzielanie pożyczek 3,09 3,71 5,00 Usługi szkoleniowe 4,01 4,37 4,12 Usługi finansowe udzielanie poręczeń 3,00 3,00 Doradztwo dot. innowacji 3,95 4,67 4,04 Inna usługa 4,62 3,98 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; Usługi informacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=18, korzystający z usług Beneficjentów - n=15, ogółem - n=33; Usługi szkoleniowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=32, korzystający z usług Beneficjentów - n=13, ogółem - n=45; Doradztwo finansowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=5, ogółem - n=7; Doradztwo prawne lub podatkowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=2; Doradztwo organizacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=5, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=7; Doradztwo personalne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo inwestycyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo dot. innowacji: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=4; Doradztwo w zakresie transferu technologii: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Audyt technologiczny: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Usługi finansowe udzielanie pożyczek: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Usługi finansowe udzielanie poręczeń: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Udostępnianie infrastruktury: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=6; Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Inna usługa Jaka?: korzystający z usług pozostałych IOB - n=18, korzystający z usług Beneficjentów - n=7, ogółem - n=25; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niską jakość, a 5 bardzo wysoką jakość; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć 112

113 Zbliżona sytuacja występuje również w przypadku oceny jakości usług. Usługami o najwyższej jakości wg przedsiębiorców są doradztwo w zakresie transferu technologii, doradztwo podatkowe i prawne oraz audyt technologiczny. Najniżej pod względem jakości oceniono udzielanie poręczeń z przeciętną oceną na poziomie 3,00 oraz udzielanie pożyczek oceniona na 3,71. Również w tym przypadku w większości usług analiza statystyczna wykazała brak różnic w ocenie jakości usług realizowanych przez Beneficjentów oraz pozostałe IOB. Wyjątkiem w tym kontekście jest ocena jakości usługi udzielania pożyczek, gdzie jakość udzielania pożyczek wśród pozostałych IOB została istotnie wyżej oceniona aniżeli jakość udzielania pożyczek wśród Beneficjentów. Ostatnim aspektem oceny usług IOB jest poziom zadowolenia z usługi, który w pewnym stopniu agreguje odczucia przedsiębiorców odnoszące się do poszczególnych usług. Wykres 35. Poziom zadowolenia z poszczególnych usług IOB Doradztwo w zakresie transferu technologii 5,00 5,00 korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP ogółem Doradztwo prawne lub podatkowe 4,92 4,92 Usługi finansowe udzielanie pożyczek 3,57 4,03 5,00 Audyt technologiczny 4,00 5,00 4,91 Doradztwo personalne 4,00 4,00 Doradztwo inwestycyjne 4,00 4,50 4,33 Doradztwo dot. innowacji 3,95 4,33 4,00 Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne 4,00 4,50 4,33 Usługi finansowe udzielanie poręczeń 4,00 4,00 Udostępnianie infrastruktury 4,00 4,50 4,25 Doradztwo finansowe 4,78 3,68 3,99 Doradztwo organizacyjne 4,29 4,00 4,22 Usługi informacyjne 3,21 3,70 3,43 Usługi szkoleniowe 4,16 4,01 4,12 Inna usługa 4,45 3,78 4, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; Usługi informacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=18, korzystający z usług Beneficjentów - n=15, ogółem - n=33; Usługi szkoleniowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=32, korzystający z usług Beneficjentów - n=13, ogółem - n=45; Doradztwo finansowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=5, ogółem - n=7; Doradztwo prawne lub podatkowe: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=2; Doradztwo organizacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=5, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=7; Doradztwo personalne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo inwestycyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=0; Doradztwo dot. innowacji: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=0, ogółem - n=4; Doradztwo w zakresie transferu technologii: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Audyt technologiczny: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Usługi finansowe udzielanie pożyczek: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Usługi finansowe udzielanie poręczeń: korzystający z usług pozostałych IOB - n=0, korzystający z usług Beneficjentów - n=2, ogółem - n=2; Udostępnianie infrastruktury: korzystający z usług pozostałych IOB - n=3, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=6; Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne: korzystający z usług pozostałych IOB - n=2, korzystający z usług Beneficjentów - n=3, ogółem - n=5; Inna usługa: korzystający z usług pozostałych IOB - n=21, korzystający z usług Beneficjentów - n=8, ogółem - n=29; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niskie zadowolenie, a 5 bardzo wysokie zadowolenie; z analiz wyłączono odpowiedź trudno powiedzieć 113

114 Tak jak w przypadku pozostałych aspektów oceny usług, badani przedsiębiorcy byli najbardziej zadowoleni z doradztwa w zakresie transferu technologii, doradztwa podatkowego i prawnego oraz audytu technologicznego. Uzyskane przeciętne oceny zadowolenia wyniosły w przypadku tych usług 5,00 bądź były bliskie tej wartości. Najmniejsze zadowolenie występuje w przypadku usług informacyjnych, które oceniono na 3,43. Analiza statystyczna w przypadku żadnej z usług nie wykazała w tym zakresie różnic pomiędzy usługami świadczonymi przez Beneficjentów oraz pozostałe IOB. Na kolejnym wykresie podsumowującym przedstawiono uśrednione oceny wszystkich usług oferowanych przez Beneficjentów oraz pozostałe IOB pod względem czterech omawianych wcześniej aspektów. Wykres 36. Różnice w ocenie usług świadczonych przez Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP i usług świadczonych przez pozostałe IOB 5 4 4,06 4,04 4,08 4,04 3,99 3,88 3,91 4, poziom jakości usług poziom przydatności usług w praktyce poziom dopasowani usług do potrzeb firmy poziom zadowolenia z usług korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług pozostałych IOB: poziom jakości usług - n=58, poziom przydatności usług w praktyce - n=57, poziom dopasowani usług do potrzeb firmy - n=57, poziom zadowolenia z usług - n=55; korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP: poziom jakości usług - n=38, poziom przydatności usług w praktyce - n=37, poziom dopasowani usług do potrzeb firmy - n=35, poziom zadowolenia z usług - n=37; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo niski poziom, a 5 bardzo wysoki poziom We wszystkich czterech aspektach uzyskane uśrednione oceny usług świadczonych przez Beneficjentów oraz pozostałe IOB różnią się w bardzo niewielkim stopniu. Różnice te nie są istotne pod względem statystycznym. W związku z tym należy wnioskować, iż poziom jakości usług, ich przydatność w praktyce, adekwatność do potrzeb firm oraz poziom zadowolenia z usług świadczonych przez Beneficjentów jest zbliżony do usług świadczonych przez pozostałe IOB. Zidentyfikowany stan wskazuje na ograniczone odczuwanie efektów projektów przez klientów IOB poddanych badaniu. Jednak ze względu na brak kontroli w badaniu czy świadczone usługi były związane z realizowanymi projektami nie jest uprawnione wnioskowanie, iż efekty projektów nie występują. Przedsiębiorstwa korzystające z usług IOB oczekują nie tylko wykonania usługi na najwyższym poziomie, lecz również, iż usługa przyniesie im konkretną korzyść w prowadzeniu działalności 114

115 gospodarczej. Na kolejnym wykresie przedstawiono korzyści oczekiwane przez badanych przedsiębiorców. Wykres 37. Korzyści dla przedsiębiorstw oczekiwane przez usługobiorców IOB 80% 60% 65,4% 60,2% 40% 20% 40,7% 38,8% 37,1% 24,7% 19,9% 0% usprawnienie działania przedsiębiorstwa zwiększenie wiedzy i kompetencji kadry przedsiębiorstwa zwiększenie możliwości inwestycyjnych firmy nawiązanie trwałej współpracy z nowymi partnerami zwiększenie podjęcie trafnych inne oczekiwania innowacyjności decyzji firmy biznesowych Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; n=100; pyt. Wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom korzystającym z usług IOB Relatywnie często przedsiębiorcy oczekiwali usprawnienia działania przedsiębiorstwa oraz zwiększenia wiedzy i kompetencji kadry przedsiębiorstwa, tego typu korzyści oczekiwało odpowiednio 65,4% oraz 60,2% badanych przedsiębiorstw. Dosyć rzadko z kolei przedsiębiorcy oczekiwali podjęcia trafnych decyzji biznesowych, wskazywało na nie 24,7% respondentów. We wskazaniach dot. oczekiwanych korzyści pojawiały się również inne odpowiedzi, które dotyczyły przede wszystkim uzyskania dotacji lub wiedzy niezbędnej do jej uzyskania oraz ogólnego rozwoju firmy. Wykres 38. Powody niekorzystania z usług IOB 60% 53,0% 40% 20% 20,1% 17,8% 6,5% 3,5% 3,2% 1,8% 5,4% 0% brak potrzeb brak informacji o możliwości korzystania brak czasu niska jakość / niezadowolenie z usług brak środków finansowych korzystanie z usług firm komercyjnych inne nie wiem / trudno powiedzić Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; n=100; pyt. zadawane wyłącznie przedsiębiorstwom niekorzystającym z usług IOB; pyt. Wielokrotnego wyboru odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% 115

116 Zdecydowanie najczęstszym powodem niekorzystania z usług IOB przez przedsiębiorstwa jest brak potrzeb w tym zakresie, wskazało na niego 53,0% przedsiębiorstw, które nie korzystały z usług IOB w ciągu ostatnich 3 lat. Relatywnie często wskazywano również na brak informacji o możliwości korzystania z usług IOB. Pozostałe powody mają marginalne znaczenie, również odpowiedzi zakwalifikowane jako inne są na tyle rozdrobnione, iż nie można wyróżnić w ich gronie spójnych kategorii. Rekomendacja 6. Należy przyjąć, iż w przypadku części firm niekorzystających z usług IOB faktycznie nie występuje tego rodzaju potrzeba. Jednocześnie jednak, w wielu przypadkach czynnikiem decydującym może być niewystarczająca wiedza na temat możliwych sposobów usprawnienia działalności firmy, brak orientacji w zakresie zadań realizowanych przez IOB, czy brak konkretnej informacji o IOB działających w regionie. W związku z powyższym celowe jest podjęcie na szczeblu regionalnym skoordynowanych działań promujących sektor IOB, wskazujących dobre praktyki (przykłady sukcesów firm, które skorzystały ze wsparcia IOB) oraz stworzenie instrumentów skutecznego informowania firm o ofercie IOB Zapotrzebowanie podkarpackich przedsiębiorstw na usługi świadczone przez sektor otoczenia biznesu Na poniższym wykresie określono skalę występowania poszczególnych rodzajów problemów w różnych aspektach prowadzenia działalności gospodarczej, co pośrednio pozwala wnioskować jakiego rodzaju wsparcie jest przedsiębiorstwom najbardziej potrzebne. 116

117 Wykres 39. Skala występowania problemów w poszczególnych aspektach prowadzenia działalności gospodarczej Utrzymanie jakości produkcji lub świadczonych usług na odpowiednim poziomie Dostosowanie firmy do środowiskowych wymogów prowadzenia działalności Budowanie trwałych relacji z klientami i kontrahentami Logistyka 4,18 4,27 4,23 4,12 4,20 4,16 4,00 4,14 4,07 4,12 3,92 4,02 Wprowadzenie nowych produktów lub usług Wprowadzenie nowych technologii / innowacji w firmie korzystający z usług IOB niekorzystający z usług IOB ogółem 4,02 3,62 3,84 3,69 3,45 3,59 Zapewnienie odpowiednich warunków lokalowych 3,93 4,07 4,00 Nawiązywanie współpracy z zagranicznymi klientami 3,41 3,65 3,51 Dostosowywanie produkcji lub świadczonych usług do potrzeb rynku 4,03 3,97 4,00 Finansowanie bieżącej działalności 3,42 3,53 3,48 Zapewnienie odpowiednich maszyn, oprogramowanie 3,98 4,00 3,99 Finansowanie inwestycji w firmie 3,27 3,06 3,17 Administracyjno prawne aspekty działalności gospodarczej 3,83 3,98 3,91 Zdobywanie nowych klientów 3,22 3,04 3,13 Zatrudnienie odpowiednio wykwalifikowanych pracowników 3,83 3,96 3,89 Zdobywanie nowych rynków zbytu 3,14 2,99 3,07 Szkolenie pracowników 3,99 3,78 3,89 Ubieganie się o pomoc z środków publicznych 3,24 2,55 2, Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; Zatrudnienie odpowiednio wykwalifikowanych pracowników : korzystający z usług IOB - n=90, niekorzystający z usług IOB - n=90, ogółem - n=181; Szkolenie pracowników: korzystający z usług IOB - n=92, niekorzystający z usług IOB - n=82, ogółem - n=174; Zdobywanie nowych klientów: korzystający z usług IOB - n=97, niekorzystający z usług IOB - n=98, ogółem - n=195; Zdobywanie nowych rynków zbytu: korzystający z usług IOB - n=95, niekorzystający z usług IOB - n=81, ogółem - n=176; Finansowanie bieżącej działalności: korzystający z usług IOB - n=97, niekorzystający z usług IOB - n=94, ogółem - n=190; Finansowanie inwestycji w firmie: korzystający z usług IOB - n=84, niekorzystający z usług IOB - n=75, ogółem - n=159; Dostosowywanie produkcji lub świadczonych usług do potrzeb rynku : korzystający z usług IOB - n=97, niekorzystający z usług IOB - n=100, ogółem - n=197; Wprowadzenie nowych produktów lub usług : korzystający z usług IOB - n=88, niekorzystający z usług IOB - n=76, ogółem - n=164; Wprowadzenie nowych technologii / innowacji w firmie : korzystający z usług IOB - n=88, niekorzystający z usług IOB - n=63, ogółem - n=151; Nawiązywanie współpracy z zagranicznymi klientami : korzystający z usług IOB - n=75, niekorzystający z usług IOB - n=51, ogółem - n=127; Budowanie trwałych relacji z klientami i kontrahentami: korzystający z usług IOB - n=94, niekorzystający z usług IOB - n=97, ogółem - n=190; Zapewnienie odpowiednich warunków lokalowych: korzystający z usług IOB - n=94, niekorzystający z usług IOB - n=94, ogółem - n=187; Zapewnienie odpowiednich maszyn, oprogramowanie : korzystający z usług IOB - n=92, niekorzystający z usług IOB - n=90, ogółem - n=182; Utrzymanie jakości produkcji lub świadczonych usług na odpowiednim poziomie: korzystający z usług IOB - n=97, niekorzystający z usług IOB - n=95, ogółem - n=192; Dostosowanie firmy do środowiskowych wymogów prowadzenia działalności gospodarczej: korzystający z usług IOB - n=83, niekorzystający z usług IOB - n=75, ogółem - n=159; Administracyjno prawne aspekty działalności gospodarczej: korzystający z usług IOB - n=95, niekorzystający z usług IOB - n=95, ogółem - n=190; Logistyka : korzystający z usług IOB - n=89, niekorzystający z usług IOB - n=84, ogółem - n=173; Ubieganie się o pomoc z środków publicznych: korzystający z usług IOB - n=82, niekorzystający z usług IOB - n=48, ogółem - n=130; ocena na skali od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzo utrudnione radzenie sobie, a 5 całkowity brak trudności; z analiz wyłączono odp. trudno powiedzieć Wg oceny przedstawicieli przedsiębiorstw relatywnie niewielkie trudności wysokie oceny na skali od 1 do 5 występują w przypadku takich aktywności jak utrzymanie jakości produktów / usług (4,23) dostosowanie firmy do wymogów środowiskowych (4,16), a także budowanie trwałych relacji 117

118 z klientami kontrahentami (4,07). Z kolei największe problemy niskie oceny na skali od 1 do 5 zdaniem przedstawicieli badanych firm występują w przypadku kwestii finansowo-inwestycyjnych oraz związanych z marketingiem. Ubieganie się o pomoc ze środków publicznych oceniono przeciętnie na 2,98, zdobywanie nowych rynków zbytu na 3,07, a nowych klientów na 3,13, z kolei finansowanie inwestycji oceniono na 3,17. Analiza statystyczna wykazała, iż w przypadku większości aspektów prowadzenia działalności skala trudności odczuwana przez przedsiębiorców korzystających z usług IOB jest zbliżona do trudności odczuwanych przez przedsiębiorców niekorzystających. Jedynie w przypadku kilku aspektów wykryto różnice istotne pod względem statystycznym. Przedsiębiorcy korzystający z usług IOB radzą sobie, istotnie pod względem statystycznym, lepiej z wprowadzaniem na rynek nowych produktów 24, logistyką 25 oraz ubieganiem się o pomoc ze środków publicznych 26. Należy być jednak ostrożnym z wydawaniem sądu, iż lepsze radzenie sobie w wymienionych aspektach wynika ze skorzystania z usług IOB, innym prawdopodobnym powodem tego stanu jest specyfika prorozwojowej, aktywnej postawy tych przedsiębiorstw i wynikające z tego względu doświadczenie. Zamykając kwestię różnic należy dodać, iż przedsiębiorstwa niekorzystające z usług IOB istotnie pod względem statystycznym lepiej radzą sobie z budowaniem trwałych relacji z klientami i kontrahentami 27. Wykres 40. Występowanie potrzeb wsparcia w przedsiębiorstwie a dotychczasowe korzystanie z usług IOB w tym świadczonych przez Beneficjentów 80% 60% 59,6% 60,8% 60,8% 49,7% 48,4% 40% 38,6% 36,5% 38,4% 20% 0% 1,8% 2,7% korzystający z usług pozostałych IOB korzystający z usług Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP 0,8% 1,9% niekorzystający z usług IOB korzystający z usług IOB ogółem tak nie nie wiem / trudno powiedzieć Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; niekorzystający z usług IOB n=100 korzystający z usług pozostałych IOB n=60, korzystający z usług Beneficjentów n=40, ogółem n=20 Ogólnie rzecz biorąc prawie połowa badanych przedsiębiorstw wskazała na występowanie potrzeb wsparcia prowadzenia działalności gospodarczej. Jednak wśród przedsiębiorstw niekorzystających z usług IOB w ciągu ostatnich 3 lat na tego typu potrzeby wskazało zaledwie 38,6% respondentów, natomiast wśród usługobiorców IOB na potrzebę wsparcia wskazało 60,8% przedsiębiorstw (zarówno 24 u Manna-Whitneya=3732 α=0,006 p=0,05 25 u Manna-Whitneya=4458 α=0,035 p=0,05 26 u Manna-Whitneya=2074 α=0,01 p=0,05 27 u Manna-Whitneya=5426 α=0,021 p=0,05 118

119 korzystających z usług Beneficjentów jak i pozostałych IOB). Niższy udział przedsiębiorstw wykazujących zapotrzebowanie wśród podmiotów niekorzystających z IOB potwierdza wniosek o braku potrzeb jako głównym powodzie niezainteresowania wsparciem IOB. Z kolei wyższy odsetek przedsiębiorstw wskazujących na występowanie potrzeb wśród dotychczasowych usługobiorców można interpretować w dwojaki sposób. Z jednej strony może świadczyć on o obniżonej skuteczności usług IOB w zaspokajaniu potrzeb przedsiębiorców mimo skorzystania z pomocy IOB potrzeby w przedsiębiorstwie nadal występują. Jednak równie prawdopodobna wydaje się teza o specyficznym charakterze przedsiębiorstw korzystających z usług IOB. Sam fakt korzystania z usług IOB, które nie jest wcale częste wśród przedsiębiorstw skłania do wniosku, iż przedsiębiorcy nimi zarządzający przejawiają postawę prorozwojową, chcą ulepszać przedsiębiorstwo, wprowadzać zmiany dla zwiększenia jego konkurencyjności. W związku z tym mimo skorzystania z usługi i domniemanego osiągnięcia zamierzonego celu, na co mogą wskazywać wysokie oceny usług, obierają oni nowe cele, przez co w dalszym ciągu wykazują potrzeby wsparcia w ich realizacji. Dla dokładnego oszacowania zapotrzebowania na wsparcie, o jego charakter pytano respondentów na dwa sposoby za pomocą pytania otwartego, które pozwala na nieskrępowane odpowiedzi nie sugerując uczestnikom badania żadnych odpowiedzi oraz za pomocą pytania zamkniętego, gdzie deklarowano zapotrzebowanie na konkretne propozycje usług. Na kolejnych dwóch wykresach przedstawiono dane dot. tego zagadnienia, rozpoczynając od pyt. otwartego. Wykres 41. Zapotrzebowanie na określone formy wsparcia wśród przedsiębiorców wsparcie finansowe / inwestycyjne / dotacje 58,9% 65,4% 61,4% dorzadztwo szkolenia poszukiwanie partnerów biznesowych usługi informacyjne wsparcie specjalistyczne (ekspertyzy, badania) 4,7% 5,6% 4,1% 5,0% 5,3% 3,3% 0,5% 0,4% 0,5% 24,2% 17,5% 21,6% 21,8% 15,2% inne 8,1% 14,9% 25,6% 0% 20% 40% 60% 80% korzystający z usług IOB niekorzystający z usług IOB ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług IOB n=61, niekorzystający z usług IOB n=39, ogółem n=100; pyt. Wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100%; pyt zadawane wyłącznie respondentom, którzy wskazali na występowanie potrzeb w przedsiębiorstwie Wśród badanych firm najczęściej występowało zapotrzebowanie na wsparcie finansowe i inwestycyjne, przede wszystkim w formie dotacji, na tego typu potrzeby wskazywało 61,4% przedsiębiorców, którzy zadeklarowali występowanie jakiegokolwiek zapotrzebowania na wsparcie. 119

120 Relatywnie często wskazywano również na potrzebę doradztwa (21,6%) oraz zapotrzebowanie na szkolenia (15,2%). Warto jednak zwrócić uwagę, iż w przypadku szkoleń znacznie częściej wykazują zapotrzebowanie przedsiębiorstwa dotychczas już korzystające z usług IOB, aniżeli podmioty, które nie korzystały z usług tych podmiotów. Rekomendacja 7. Należy dążyć do zapewnienia jak największej dostępności (tj. dostępności na poziomie lokalnym) podstawowych usług doradczych i informacyjnych świadczonych bezpłatnie na rzecz przedsiębiorstw. W tym celu uzasadnione jest wspieranie IOB w procesie włączania się w sieć Punktów Konsultacyjnych KSU (nie należy dążyć do tworzenia sieci i marki regionalnej, lecz raczej zachęcać do włączania się podkarpackich IOB w struktury ogólnopolskie) 28 oraz premiowanie w ramach RPO WP tych IOB, które udokumentują świadczenie bezpłatnych usług informacyjnych dla firm. Jeśli chodzi o premiowanie w ramach RPO WP podmiotów oferujących bezpłatne wsparcie informacyjne, to dotyczące tej kwestii kryterium może współwystępować z planowanym do wprowadzenia kryterium premiującego wnioskodawców, którzy w części finansują swoją aktywność z opłat za usługi, wnoszonych przed przedsiębiorców. Usługi płatne najczęściej nie dotyczą bowiem usług informacyjnych, lecz wsparcia bardziej zaawansowanego. Obowiązywanie obu kryteriów pozwalałoby więc preferować takie podmioty, których działalność opiera się o dwa filary: masowego i bezpłatnego wsparcia informacyjnego oraz usług specjalistycznych i płatnych. Tym samym, premiowane byłyby instytucje w największym stopniu adaptujące się do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorstw, zarówno tych potrzebujących podstawowego, jak i bardziej zaawansowanego wsparcia. Z drugiej strony, należy utrzymać mechanizmy wsparcia zorientowane na wprowadzanie przez IOB nowych i specjalistycznych usług do oferty, w tym także dotyczących pomocy finansowej. 28 Kwestia ta została mocno zaakcentowana w trakcie sesji fokusowej z ekspertami zewnętrznymi i przedstawicielami IZ RPO WP , gdzie zwrócono uwagę na fakt funkcjonowania kilku sieci IOB oraz wynikającą z tego nieczytelność systemu wsparcia dla potencjalnych odbiorców, czyli sektora przedsiębiorstw. Brak uzasadnienia dla tworzenia regionalnej sieci IOB wiąże się także z ewentualnością korzystania ze wsparcia podkarpackich IOB przez firmy spoza regionu w tym kontekście istotniejsza jest promocja podkarpackich instytucji na szczeblu ponadregionalnym, co może zapewnić tylko sieć o zasięgu krajowym, jaką jest KSU. 120

121 Wykres 42. Deklaracja zapotrzebowania na poszczególne usługi świadczone przez IOB Doradztwo prawne lub podatkowe Usługi szkoleniowe Doradztwo finansowe Doradztwo dot. innowacji Usługi certyfikacyjne, egzaminacyjne, akredytacyjne Usługi finansowe udzielanie pożyczek Usługi informacyjne 25,1% 24,2% 24,6% 30,6% 12,2% 21,4% 15,3% 18,7% 17,0% 23,3% 10,3% 16,8% 21,3% 6,9% 14,1% 16,6% 10,0% 13,3% 18,3% 7,3% 12,8% Usługi finansowe udzielanie poręczeń korzystający z usług IOB Doradztwo personalne Doradztwo w zakresie transferu technologii Audyt technologiczny Doradztwo w zakresie dostosowania firmy do wymogów środowiskowych niekorzystający z usług IOB ogółem 14,8% 5,0% 9,9% 10,0% 6,7% 8,4% 11,7% 3,5% 7,6% 9,8% 3,3% 6,5% 6,7% 5,2% 6,0% Doradztwo inwestycyjne 17,1% 8,4% 12,7% Udostępnianie infrastruktury 8,1% 1,8% 4,9% Doradztwo organizacyjne 13,7% 9,8% 11,7% żadne z powyższych 37,8% 49,1% 43,4% 0% 20% 40% 60% 0% 20% 40% 60% Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI przedsiębiorstw; korzystający z usług IOB n=100, niekorzystających z usług IOB n=100, ogółem n=200; pytanie wielokrotnego wyboru, odsetki odpowiedzi nie sumują się do 100% W pytaniu zamkniętym aż 43,4% przedsiębiorstw nie wykazywało zapotrzebowania na żadne z wymienionych w pytaniu usług, należy uznać to za konsekwencję szerokiego zapotrzebowania na wsparcie finansowe w formie dotacji. Spośród wymienionych usług najczęściej wskazywano na zapotrzebowanie na doradztwo prawne i podatkowe, które wykazywał prawie co czwarty przedsiębiorca potrzebujący wsparcia w prowadzeniu działalności gospodarczej. Relatywnie często wskazywano także, iż potrzebne są usługi szkoleniowe (21,4%), doradztwo finansowe (17,0%) oraz doradztwo dot. innowacji (16,8%). Z kolei najrzadziej wskazywano na zapotrzebowanie na udostępnianie infrastruktury, doradztwo w zakresie dostosowania do wymogów środowiskowych oraz audyt technologiczny. Ponadto należy zwrócić uwagę, iż w przypadku niemal wszystkich usług częściej wykazują zapotrzebowanie przedsiębiorcy korzystający już dotąd z usług IOB niż podmioty niekorzystające. Może być to spowodowane większym skonkretyzowaniem potrzeb i ukierunkowaniem ich względem rzeczywistej oferty usługowej instytucji, ze względu na dotychczasową styczność z IOB. Analizując zapotrzebowanie przedsiębiorstw warto odnieść się również do usług uznawanych za rozwojowe oraz usług zmodyfikowanych i wdrożonych w wyniku realizacji projektów. Jak wspominano wśród przedsiębiorców największe zapotrzebowanie występuje na usługi o charakterze finansowym, inwestycyjnym, w tym również na zasadach dotacji oraz na doradztwo i szkolenia. Zapotrzebowanie to pozostaje w zgodzie z katalogiem usług uznawanych przez IOB za rozwojowe. W wywiadach jakościowych przedstawiciele IOB wskazywali między innymi na: wsparcie związane z pozyskiwaniem zewnętrznego finansowania, doradztwo i szkolenia specjalistyczne, zróżnicowane formy bezpośredniego wsparcia finansowego. Jak wspominano na wcześniejszych 121

122 stronach raportu realizatorzy projektów Działania 1.2 RPO WP na lata wdrażali przede wszystkim nowe lub zmodyfikowane usługi: szkoleniowe, doradcze z wyłączeniem doradztwa finansowego, informacyjne oraz związane z wdrażaniem rozwiązań informacyjnych. Usługi o charakterze finansowym wdrażane były relatywnie rzadko, dlatego należy wysunąć tezę o ograniczonej zgodności usług wdrożonych w wyniku projektów z zapotrzebowaniem przedsiębiorców oraz trendami rynkowymi usługami uznawanymi za rozwojowe. Zidentyfikowana rozbieżność nie ma krytycznego charakteru, niemniej jednak należy rozważyć podjęcie działań mających na celu dostosowanie wdrażanych usług do potrzeb przedsiębiorców. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż RPO WP na lata posiada również inne instrumenty wsparcia, które mogą zaspokajać potrzeby finansowe przedsiębiorstw, jest to przede wszystkim Działanie 1.1 Wsparcie kapitałowe przedsiębiorczości, gdzie realizowane są przedsięwzięcia polegające na wsparciu kapitałowym funduszy oraz bezpośrednich dotacjach inwestycyjnych dla przedsiębiorstw. Jednak ocena skuteczności tych instrumentów w zaspokajaniu potrzeb przedsiębiorców nie jest przedmiotem niniejszego badania. 7.6 PROBLEMY I POTRZEBY SEKTORA OTOCZENIA BIZNESU I POTENCJALNE INSTRUMENTY WSPARCIA W niniejszym podrozdziale zostały scharakteryzowane najistotniejsze bieżące problemy i potrzeby sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim, które zidentyfikowano w toku przeprowadzonego badania. Sformułowane w tej części wnioski stanowią jednocześnie jedną z podstaw do sformułowania rekomendacji dotyczących kształtu przyszłego systemu wsparcia IOB na szczeblu regionalnym. Dodatkowo, w niniejszej części wskazano kontekst dla projektowania instrumentów pomocowych dla sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim w latach , tj. instrumenty wsparcia dostępne dla instytucji otoczenia biznesu z woj. podkarpackiego w poszczególnych programach operacyjnych oraz instrumenty wsparcia podkarpackiego sektora otoczenia biznesu uwzględnione w projekcie RPO WP Identyfikacja głównych problemów i potrzeb sektora otoczenia biznesu Katalog głównych problemów i potrzeb sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim okazał się bardzo zróżnicowany. W poniższym zestawieniu uwzględniono te kategorie problemów i deficytów, które uznać można za systemowe, tj. niewynikające ze specyfiki branżowej czy funkcjonalnej danej instytucji. Uczestnicy badania za najważniejsze problemy, na jakie ich organizacje natrafiają w ramach prowadzonej działalności uznali: problemy finansowe, brak płynności finansowej: Ale naszym odwiecznym problemem to jest utrzymanie się między tymi procesami, między jednym projektem a drugim, bo to jest zależne od tego zewnętrznego finansowania. Wszyscy doskonale wiedzą, że jest to okres od przygotowania, złożenia do uzyskania tych środków. To jest bardzo dużo, dlatego nam właśnie jest potrzebne wsparcie, właśnie w tych okresach kiedy przygotowujemy projekty, kiedy są projekty właśnie rozpatrywane. (FGI_IOB) Czego nam brakuje, żeby móc się rozwijać... no szczerze mówiąc powiem tak, na pewno jak każda instytucja na pierwszym miejscu wymienię, środków finansowych, na rozwój działalności na jakieś specjalizacje czy podnoszenie ich jakości, bo nigdy nie jest za mało takich form. (IDI_Benef) Ja to bym sobie życzyła, żeby były takie projekty, z których można by było finansować etapy. To by była super rzecz. No i co? No jakieś środki pewnie na promocję, jeśli mówimy o takiej pomocy z zewnątrz. Na promocję, żeby można było no nie tylko ulotki, plakaty, ale być może gdzieś tam 122

123 w radio. No wiadomo, że nie stać nas na takie rzeczy z własnych środków. (IDI_Benef) Nasza instytucja jest instytucją, która w dużej mierze funkcjonuje, w cudzysłowie żyje, dzięki środkom unijnym. Czyli realizujemy pewne przedsięwzięcia na rzecz województwa podkarpackiego i mieszkańców, przedsiębiorców, bezrobotnych, więc jeśli trochę wyczerpują się środki unijne to też dla tej organizacji jest trochę problemem. Choć ona jest tak zbudowana, żeby te projekty, że tak staramy się realizować te projekty, żeby się zazębiały. Myślę, że to jest taki chwilowy problem dla tej organizacji. Jak się zacznie nowe rozdanie z lat znów będą pieniądze unijne nie będzie problemu. (IDI_Benef) W ramach Działania 1.2 RPO WP zaakcentowano przede wszystkim położenie zbyt dużego nacisku na wprowadzanie przez IOB do oferty nowych usług, co jednak nie rozwiązuje głównego problemu sektora otoczenia biznesu, jakim jest brak wsparcia na prowadzenie bieżącej działalności. W rezultacie, działania prowadzone przez IOB nie mają charakteru systematycznego i ciągłego, i są warunkowane realizowanymi akurat przez instytucję projektami i wynikającym z nich finansowaniem. (IDI_Benef) Generalnie brakuje nam takiego stałego finansowania, bo organizacja typu stowarzyszenie generalnie, która nie prowadzi działalności gospodarczej, nie generuje jakichś przypływów, które mogłyby na stałe finansować taką działalność, więc to działanie, które my prowadzimy one są tak trochę wolontarystycznie, trochę są z jakichś projektów, no ale wiadomo jak to projekty (ITI_IOB) Brakuje nam właśnie takich, no takich programów, które by wspierały taką tą działalność naszą taką bieżącą. Żebyśmy mogli takie właśnie programy realizować. (ITI_IOB) My jako taka organizacja, która nie jest stricte na stałe nastawiona na zysk no to właśnie mamy takie problemy z utrzymaniem stałego źródła dofinansowania działalności na takie podstawowe rzeczy typu jak prowadzenie biura. No bo tak z tą pracą to wygląda, że jest taki okres, że coś możemy przygotować, później nie ma właśnie na pokrycie takich luk. Bo też nie ma zawsze właśnie tego... możliwości utrzymania pełnej załogi w takiej gotowości do właśnie świadczenia tych usług. Żeby po prostu utrzymać przez cały okres jak, np. nie ma jakiegoś tam projektu jeszcze wdrożonego. No, ale to jest chyba problem większości takich małych organizacji pozarządowych. (ITI_IOB) Największym naszym problemem jest brak stabilności finansowej, bo z jednej strony mamy misję, czyli punkt pierwszy reprezentowanie przedsiębiorców, bywanie na spotkaniach, konsultowanie itd., a z drugiej, żeby na to zarobić trzeba komercyjnie podchodzić do rynku, a z tym bywa jak z każdą działalnością gospodarczą: raz lepiej, raz gorzej. Ten brak często hamuje, bo okazuje się, że są pewne rzeczy do zrobienia, nie ma kim i za co. (ITI_IOB) Najbardziej potrzebujemy środków na pokrycie wkładu własnego do projektów. (ITI_IOB) brak wykwalifikowanych pracowników, przygotowanych do pracy w specyfice sektora otoczenia biznesu: Tak analizując ostatni okres, no to prawdopodobnie jednym z takich problemów są braki kadrowe. Zabrzmi to może dziwnie, ale mamy problem ze skompletowaniem odpowiedniego personelu, o odpowiednich umiejętnościach, wiedzy, doświadczeniu. Sporo młodzieży przeszkoliliśmy czy też osób, które zaczynały dopiero działalność w takiej właśnie branży. Jest to spora specyfika. Ten typ pracownika podejrzewam, że nie jest... no nasza specyfika jest taka, że no nie wystarczy być ekonomistą, nie wystarczy być socjologiem, być polonistą. (FGI_IOB) 123

124 Uważam, że najpoważniejszy problem u nas to są problemy kadrowe. i te problemy zupełnie nie wynikają nawet z pieniędzy w chwili obecnej, bo mamy w tej chwili sytuację taką, że dostaliśmy w ramach jednego z projektów pieniądze na ludzi i problem jest z ludźmi. Mimo że nie są to małe pieniądze i wydawałoby się, że kto wie czego nie potrzebujemy a tu się okazuje, że ludzie to jest najtrudniejszy element. (FGI_IOB) Przy rekrutacji są ogromne problemy, to potwierdzam, jest to dramat na rynku, bo młodzi ludzie tylko wymagają, nie dając nic w zamian. (FGI_IOB) Rzeczywiście jest problem ze znalezieniem odpowiednio wykwalifikowanych ludzi, którzy będą potrafili pociągnąć tematy tak mówiąc kolokwialnie. (FGI_IOB) Po prostu brakuje ludzi do pracy. W tym momencie osoby, która poprowadzi jakiś konkretny projekt. Przez projekt rozumiem nie tylko projekt unijny jak to się zwyczajowo przyjęło, ale różnego typu. (IDI_Benef) problemy kadrowe wynikające z niewystarczającego zaplecza finansowego: Nie jest problem, że nie ma pracownika, tylko po prostu nie stać na utrzymanie odpowiedniej kadry w tym momencie, kiedy jej nie ma. Kiedy jest projekt, to jest OK, jest kadra, mamy ekspertów, wszystko jest fajnie. Ale kiedy przychodzą te okresy, tej właśnie biedy, a to nie wystarczy tylko fachowców zatrudnić merytorycznych, do przygotowania projektu to muszą być ekonomiści, merytorycznie przygotowani zależy jakiej to tematyki projektowej. (FGI_IOB) To jest właśnie to, o czym Pani prezes wspomniała i to były takie 2 kwestie, no dosyć, powiedzmy, kluczowe dla nas. Możliwość zatrudnienia personelu. Myśmy tutaj zdecydowali się, że jednak no, sami, no z własnych środków jakie zdołamy pozyskać, zatrudnimy osoby do realizacji tutaj też pewnych efektów tego projektu, ale myślę, że właśnie tego rodzaju inicjatywy należałoby wspierać, żeby była możliwość sfinansowania etatów czy powiedzmy nawet umów zlecenia dla osób, które mogłyby realizować takie projekty i to by była właśnie jedna z tych rzeczy. (IDI_Benef) Brak środków tak. Tak jak mówię, każdy ma pracę i albo robi to po godzinach itd. Ale no jednak potrzebni by byli pracownicy, którzy mogliby pewne cele tego stowarzyszenia realizować. (IDI_Benef) ograniczona dostępność użytecznego wsparcia szkoleniowego adresowanego do IOB: Problem niewystarczających środków na szkolenia pracowników instytucji. Realizowane przez instytucję projekty mają niejednokrotnie charakter szkoleniowy, ale niewystarczająca jest liczba przedsięwzięć, które umożliwiłyby podniesienie poziomu kwalifikacji pracownikom instytucji (także w kontekście poszerzania zakresu kompetencji w tych obszarach, w których instytucja świadczy różnego rodzaju usługi przedsiębiorcom lub osobom chcącym założyć własną firmę chodzi tu głównie o podnoszenie poziomu wiedzy pracowników IOB w odniesieniu do wąskich i specjalistycznych zagadnień). (IDI_Benef) Natomiast jeśli chodzi u nas, co by ulepszyć, ja bardzo chciałbym dobrych szkoleń, bo na siłę przychodzą tu dziesiątki ofert dziennie i wszystko jest warte niewiele, natomiast, co mnie interesuje to nikt tego nie oferuje, a jak oferuje to 20 tys. za 3 dni. Tematem jest zarządzanie, właśnie z systemów zarządzania projektami, takiego praktycznego, bo tych teorii to możemy sami sobie poczytać, tak, że sfera zarządzania projektami biznesowymi. (ITI_IOB) Dobre szkolenia, ale to pewnie wszyscy wiedzą, że dobre szkolenia. Jak dalej będzie bardzo dużo kiepskich szkoleń, na które żaden z nas nie chce pojechać i nie chce marnować czasu... Bo tak jakoś te 124

125 firmy się wybierają przez te zamówienia publiczne. Tak, że nie chcę już mówić o tych szkoleniach, bo nam brakuje, a z drugiej strony to, co nam później się oferuje to lepiej, żeby tego nikt nie dawał, bo to jest marnowanie pieniędzy. (ITI_IOB) Może dostęp do szkoleń, gdybyśmy mieli jakieś ciekawe oferty szkoleniowe umożliwiające rozwój kompetencji pracowników. (ITI_IOB) brak integracji i koordynacji funkcjonowania sektora otoczenia biznesu oraz podmiotowego podejścia do IOB ze strony administracji regionalnej 29 : Informacja jest o takich rzeczach, wbrew pozorom, bardzo kiepska. Bo jest dużo... ja jak tutaj w ogóle zobaczyłam, ile jest tych instytucji, to pierwsze w ogóle na oczy widzę, a one funkcjonują i są. Informacja wzajemna pomiędzy tymi Instytucjami Otoczenia Biznesu jest mała. (FGI_IOB) Tylko, że to, co nas różni, to jest to, że w Anglii czy też w innych krajach te organizacje jak gdyby pełnią poniekąd rolę takiej instytucji pośredniczącej, gdzie nie są takim tylko biernym grantobiorcą, ( ), tylko gdzieś realizują cały szereg funkcji samorządowych, czyli jak gdyby odpowiedzialność, doświadczenie tych większych jednostek, które gdzieś tam ileś lat już funkcjonują czy to są małe, czy duże to doświadczenie ma największą wartość. (FGI_IOB) Ale szczególnie brakuje nam takich rzeczywistych konsultacji, gdzie urzędnik na takie spotkanie jak to by przyszedł i posłuchał (FGI_IOB) I takie marzenie jest, żeby doprowadzić do sytuacji takiej, że nie jesteśmy traktowani jako kolejna firma MŚP, tylko jednostka, która jakieś tam doświadczenie posiada. Ma możliwość przejęcia tych funkcji, czyli to, co nawet mówi się o klastrach, tych jednostkach bardziej skomplikowanych, gdzie mają pewne funkcje odbarczyć czy odciążyć te urzędy, administrację, ponieważ lepiej znają potrzeby swoich przedsiębiorstw niż marszałek. (FGI_IOB) Mi się to skojarzyło, żeby jednak słuchać i liczyć się właśnie z tymi bezpośrednimi instytucjami, które mają kontakt z bezpośrednimi odbiorcami. One wiedzą, co jest potrzebne na rynku. Żeby ktoś nas wysłuchał i uwzględnił to właśnie w tych szczeblach właśnie do góry. Bo jeśli się robi konsultacje, np. na temat funduszy poręczeń czy pożyczkowych, bez nich, no to jest bez sensu. (FGI_IOB) Urzędnicy wiedzą lepiej, co jest naszym problemem. Tak, że to się różnie układa ta współpraca. Brak takiego partnerskiego zrozumienia. Często musimy pisać dużo, uzasadniać, a w końcu machamy ręką, mówimy przecież to nie jest dla nas. Jak nie ma zrozumienia, to nie ma co pochylać się nad tym. (IDI_Benef) Myśmy wielokrotnie zwracali się i do Urzędu Marszałkowskiego, żeby bardziej nas zaangażować jako organizację wsparcia biznesu w ten proces wspierania przedsiębiorczości. Między innymi poprzez to żeby punkty Krajowego Systemu Usług, tak jak w innych województwach, były również punktami informacyjnymi w zakresie funduszy europejskich. To się jednak tak nie stało, szkoda. Bardzo szkoda. Wręcz przez punkty jesteśmy traktowani jak konkurencja, to już jest bardzo źle jeśli punkty nie udzielają konkretnych pomocy w postaci konkretnej informacji czy usługi doradczej. Nie odsyłają do nas, bo twierdzą, że to jest podwójne finansowanie, to już jest bardzo źle. (IDI_Benef) 29 Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego realizował przedsięwzięcia w ścisłej współpracy z IOB, czego przykładem może być organizacja szkoleń dla przedsiębiorstw na początku obecnego okresu finansowania. Jednak ocena tego przedsięwzięcia nie była przedmiotem badania. 125

126 problemy lokalowe: Lokal. Stały lokal. Mamy tutaj 200m pomieszczenia, ale to jest niewystarczające do tego żeby rozwijać z dużym rozmachem działania. (IDI_Benef) Potrzebujemy większego lokalu, mamy potrzeby inwestycyjne. To jest pierwsza rzecz. Głównie inwestycyjne. Na ogół mamy obiekty wynajmowane i ich stabilność, to jest raptem w ciągu 3 lat trzecia lokalizacja. To jest troszeczkę kłopotliwe. Wielokrotnie podkreślaliśmy, tu piję w kierunku tego RPO, kiedy pierwsze rozdania umożliwiały finansowanie zakupu nieruchomości, a ostatnie nie, bo nie. Oprócz tego, niestety, nie są finansowane te potrzeby, które ktoś rzeczywiście identyfikuje i których potrzebuje tylko te, na które urzędnik albo administrator wymyślił sobie akurat możliwość finansowania. (IDI_Benef) problemy prawno-administracyjno-proceduralne: To są właśnie wszystkie uwarunkowania prawne, które są tak zawiłe, niejasne w przypadku naszej instytucji. Tutaj względy podatkowe, które się przekładają na nasze wyniki, a tak de facto nikt w zasadzie nie jest w stanie wydać jednoznacznej opinii, bo co urząd skarbowy, to jest inna interpretacja. u nas jest inna w innym województwie jest inna, to nie jesteśmy w stanie tego zrozumieć. (FGI_IOB) konkurencja ze strony innych podmiotów (także spoza sektora otoczenia biznesu): No i jeżeli chodzi jeszcze o otoczenie zewnętrzne to wchodzące nowe produkty, z którymi też niestety nie jesteśmy w stanie konkurować na dzień dzisiejszy. (FGI_IOB) kryzys gospodarczy i wynikająca z tego pasywność przedsiębiorstw w korzystaniu z usług IOB: Problemy związane z tym, że usługi doradcze z tego zakresu na dzień dzisiejszy, w dobie kryzysu w tym sektorze, w którym my działamy, czyli generalnie powiedzmy instytucje samorządowe i firmy z sektora MŚP powodują to, że jak gdyby te potrzeby schodzą na inny plan. Na dzień dzisiejszy mało jest samorządów czy też firm, które będą w stanie wydatkować środki po to żeby przyoszczędzić. No jest kryzys i tak jest, i w tym w tej chwili wychodzą potrzeby innego rzędu, wyższego rzędu, które niestety te nasze usługi troszeczkę spychają na dalszy plan... (FGI_IOB) Analizując wskazania dotyczące najpoważniejszych problemów i potrzeb sektora otoczenia biznesu należy zauważyć, że wyłaniają się trzy główne obszary problemowe, a tym samym wymagające najpilniejszego wsparcia w okresie wdrażania RPO WP Są to odpowiednio: deficyty finansowe, różnego rodzaju problemy kadrowe, brak partnerskiej współpracy z samorządem województwa. Rekomendacja 8. Wykorzystując zasadę dwufunduszowości w przyszłym okresie finansowania należy wprowadzić możliwość korzystania przez IOB ze wsparcia dotyczącego szkolenia pracowników instytucji w zakresie odnoszącym się do działalności prowadzonej przez IOB. Należy w tym przypadku rozważyć: (a) realizację projektu systemowego zorientowanego na przeprowadzenie otwartych szkoleń z zakresu kompetencji kluczowych dla pracowników IOB, (b) wprowadzenie bonów szkoleniowych dla pracowników IOB, którzy potrzebują specjalistycznego wsparcia szkoleniowego w wąskich dziedzinach tematycznych (co ogranicza zasadność realizacji całego poświęconego im projektu szkoleniowego). 126

127 Rekomendacja 9. W celu rozwiązania zdiagnozowanego problemu brak partnerskiego podejścia samorządu województwa do IOB oraz ograniczonej podmiotowości tego sektora niezbędne jest podjęcie różnego rodzaju działań i co ważne mających charakter długofalowy. Zalecane jest jednak uwzględnienie w katalogu działań podejmowanych przez UMWP w obszarze wspierania przedsiębiorczości w przyszłym okresie finansowania przedsięwzięcia zorientowanego na: integrację sektora otoczenia biznesu, uruchomienie systematycznych mechanizmów konsultacji, promocję całego sektora otoczenia biznesu, stworzenie platformy internetowej zawierającej szczegółową i aktualną informację o ofercie IOB, ukierunkowującą przedsiębiorców na konkretne instytucje mogące im pomóc. Warto jednocześnie zwrócić uwagę na fakt, iż generalnie instytucje otoczenia biznesu cechują bardzo zbliżone problemy i potrzeby związane z prowadzoną działalnością bez względu na fakt realizacji projektu w ramach Działania 1.2 RPO WP lub jego brak. Obie kategorie podmiotów dotykają bardzo zbliżone rodzaje problemów, zbliżone są też najbardziej palące potrzeby. Można więc powiedzieć, że przynajmniej w odniesieniu do tych czynników, które mają charakter powszechny podmioty nierealizujące projektów radzą sobie podobnie do Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP Pośrednio oznaczałoby to również, że w przypadku znacznej części problemów ograniczających sprawne i skuteczne działanie IOB zaoferowane wsparcie nie odniosło zauważalnego wpływu Potencjalne instrumenty wsparcia dla instytucji otoczenia biznesu dostępne w poszczególnych programach operacyjnych Poniżej przedstawiono i scharakteryzowano katalog instrumentów wsparcia, które są dostępne dla IOB w pozostałych programach operacyjnych bieżącego okresu finansowania lub które planowane są do wdrożenia w przyszłym okresie finansowania w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Podkarpackiego. Katalog ten traktować należy jako materiał do wykorzystania na etapie formułowania rekomendacji dotyczącej wsparcia IOB w przyszłym okresie finansowania Instrumenty wsparcia dostępne dla instytucji otoczenia biznesu w poszczególnych programach operacyjnych Niniejsza część raportu obejmuje wyniki prac podjętych w ramach benchmarkingu instrumentów wsparcia instytucji otoczenia biznesu. Podstawowym celem jest tu przegląd stosowanych rozwiązań i uczenie się na doświadczeniach innych. Dzięki benchmarkingowi możliwe będzie wyodrębnienie najlepszych rozwiązań, które będą mogły służyć za wzorcowe w kontekście przyszłego okresu finansowania. Aby zidentyfikować instrumenty wsparcia skierowane do instytucji otoczenia biznesu dokonano przeglądu wszystkich wdrażanych na terenie Polski programów operacyjnych dofinansowanych ze środków UE. Dalszej analizie zostały poddane te z nich, które zawierają instrumenty skierowane do IOB, są zorientowane na ich rozwój, a wsparcie ma bezpośredni charakter. W wyniku tejże analizy opracowano tabelę zawierającą: wykaz poszczególnych Programów Operacyjnych, przewidzianych w nich instrumentów wsparcia dla IOB, cele kolejnych działań, a także 30 Pamiętać jednak należy, że nie oznacza to nieskuteczności rzeczonego wsparcia, a po prostu wynika z jego ukierunkowania na rozwiązanie innych trudności w prowadzeniu działalności przez podkarpackie IOB. 127

128 przykładowe rodzaje projektów. Tabela ta stanowi załącznik do raportu, natomiast poniżej zaprezentowano wyniki benchmarkingu w wersji opisowej. Działania skierowane do instytucji otoczenia biznesu i zorientowane na ich rozwój pojawiały się we wszystkich 16 Regionalnych Programach Operacyjnych. Choć w większości przypadków w ramach RPO wyróżniono jeden taki instrument, to zdarzały się tez przypadki gdzie wsparcie rozłożono na dwa lub trzy oddzielne działania. Poza tym, tematyka wsparcia IOB jest również obecna w krajowych programach operacyjnych. Zdecydowanie największe znaczenie mają tu Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka oraz Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Istotne są również: PO Rozwój Polski Wschodniej, Program Region Morza Bałtyckiego, Program dla Europy Środkowej oraz poszczególne Programy Współpracy Transgranicznej. Cele, jakim służyć mają kolejne instrumenty wsparcia, są do siebie zbliżone i większość z nich oscyluje wokół podobnych obszarów. Generalnie podejmowane działania mają podwyższać standard i rozszerzać ofertę usług świadczonych dla przedsiębiorstw przez instytucje otoczenia biznesu, co z kolei ma się przyczynić do wzmocnienia potencjału przedsiębiorstw i rozwoju społecznogospodarczego danego regionu. Do najczęściej wymienianych celów należą: wzmocnienie sieci IOB poprzez promowanie współpracy w ramach sieci, wymiany doświadczeń, wspólnej obsługi klientów oraz rozwój oferty usług o charakterze proinnowacyjnym, zapewnienie wysokiej jakości zróżnicowanych usług ułatwiających prowadzenie i rozwijanie działalności gospodarczej oraz ułatwienie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowych dla firm sektora MŚP, wzmocnienie i wykorzystanie potencjału sektora badawczo-rozwojowego oraz infrastruktury wspierającej innowacyjność i przedsiębiorczość dla wzrostu konkurencyjności danego regionu, zbudowanie spójnego, dostępnego i na bieżąco aktualizowanego systemu regionalnej informacji gospodarczej dla przedsiębiorców i potencjalnych inwestorów, tworzenie oraz rozwój parków technologicznych, przemysłowych i inkubatorów przedsiębiorczości o znaczeniu lokalnym i regionalnym, które mają przyczynić się do wzrostu ilości powiązań miedzy przedsiębiorstwami oraz między przedsiębiorstwami a sektorem B+R, wspieranie przedsiębiorczości i aktywności innowacyjnej firm, tworzenie sprawnych mechanizmów generowania, transferu i komercjalizacji innowacji, tworzenie gospodarki opartej na wiedzy w szczególności poprzez budowę systemu wspierania innowacji i nowoczesnej infrastruktury innowacyjnej, podniesienie jakości i dostępności instrumentów wsparcia przedsiębiorczości przyczyniających się do: zwiększenia zdolności przedsiębiorstw do wdrażania innowacyjnych rozwiązań, umożliwienia transferu technologii, tworzenia nowych i rozwoju istniejących przedsiębiorstw opartych o nową technologię, know-how, lub innowacyjny model biznesowy, zwiększenie ekonomicznego potencjału danego regionu poprzez promowanie transgranicznej integracji biznesowej i współpracy gospodarczej pomiędzy przedsiębiorstwami z sąsiednich krajów, tworzenie sieci umożliwiających wymianę informacji, lepszą współpracę i tworzenie nowych instytucjonalnych struktur współpracy transgranicznej. 128

129 W ramach poszczególnych instrumentów wsparcia istnieje możliwość realizowania szeregu różnorodnych projektów. Dotyczyły one zarówno przedsięwzięć o charakterze twardym (infrastruktura, sprzęt, wyposażenie), jak i miękkim (rozwój kompetencji). Najczęściej występowały następujące typy projektów: projekty inwestycyjne niezbędne dla właściwego funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu w zakresie wsparcia sektora MŚP (polegające na: budowie lub modernizacji istniejącej infrastruktury technicznej, zakupie wyposażenia oraz dostosowaniu pomieszczeń w celu poprawy warunków świadczenia usług dla przedsiębiorców), zagospodarowanie terenu wokół obiektów IOB, przygotowaniu i wdrożeniu pakietów nowych usług dla przedsiębiorców, projekty inwestycyjne dotyczące tworzenia i rozwoju infrastruktury wspierającej innowacje, np.: centra transferu technologii, centra innowacji, parki naukowo-technologiczne, inkubatory, tworzenia sieci instytucji otoczenia biznesu o zasięgu lokalnym i regionalnym (w tym wsparcie nowej lokalizacji, modernizacji, rozbudowy dotychczasowej siedziby IOB w celu zwiększenie ich zdolności do świadczenia usług przedsiębiorcom), organizowanie, rozwój i wspieranie platform oraz innych narzędzi internetowych służących nawiązywaniu kontaktów między przedsiębiorstwami a IOB, przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje) w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń, projekty obejmujące wydatki na nabycie usług doradczych zwiększających zdolność do świadczenia usług dla przedsiębiorstw (np. tworzenie standardów usług) z wyłączeniem dofinansowania kosztów doradztwa świadczonego przez IOB na rzecz MŚP; inwestycje i rozwój infrastruktury związanej z komunikowaniem się, gromadzeniem i wymianą informacji związanych z transferem innowacji, w tym rozwój regionalnych systemów informatycznych o innowacjach, będących regionalnymi komponentami krajowego systemu informacji o innowacjach, doradztwo mające na celu podniesienie poziomu transferu technologii z nauki do gospodarki, w powiązaniu z projektem inwestycyjnym, wsparcie dla IOB w ramach tworzenia skupisk przedsiębiorców w ramach parków technologicznych, stref biznesu, parków przemysłowych oraz klastrów, inwestycje związane z rozwojem powiązań kooperacyjnych, doradztwo dla instytucji otoczenia biznesu w zakresie przygotowania strategii rozwoju uwzględniającej potrzeby przedsiębiorców (np. przygotowanie feasibility studies, badania rynku pod kątem zapotrzebowania przedsiębiorców na wysoko-specjalistyczne usługi), doradztwo oraz promocja wynikające z realizowanej strategii rozwoju ośrodka (prowadzenie baz danych, coaching, kojarzenie partnerów, wyszukiwanie projektów do wsparcia, szacowanie kosztów wdrożenia danego projektu do produkcji, ocena wartości rynkowej wyników prac B+R), doradztwo w zakresie promocji usług instytucji proinnowacyjnego otoczenia biznesu w środowisku lokalnym, regionalnym i międzynarodowym, podnoszenia praktycznych kwalifikacji doradców biznesowych w IOB, nadzór nad procesem 129

130 certyfikacji, usługi doradcze i szkoleniowe dla podmiotów zarządzających parkami naukowotechnologicznymi, parkami przemysłowymi, inkubatorami przedsiębiorczości i innymi instytucjami o podobnym charakterze, rozwój systemów poprawiających przedsiębiorcom i inwestorom dostęp do informacji, m.in. poprzez tworzenie elektronicznych portali dla biznesu oraz baz danych, np. banków informacji gospodarczej, baz eksporterów, baz danych o dostępnych terenach i obiektach inwestycyjnych, zakup środków trwałych oraz praw materialnych i niematerialnych umożliwiających wdrożenie nowych pakietów usług dla przedsiębiorców, tworzenie platform służących kojarzeniu inwestorów z przedsiębiorcami poszukującymi zewnętrznych źródeł finansowania o charakterze udziałowym, rozwój i upowszechnienie standardów organizacyjnych instytucji świadczących usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i udzielających wsparcia finansowego (w tym monitoring usług), wsparcia tworzenia i rozwoju ogólnopolskiej sieci instytucji świadczących kompleksowe usługi (one-stop shop) dla przedsiębiorców i osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą, dofinansowanie na inicjatywy promujące postawy przedsiębiorcze i wspierające rozwój przedsiębiorczości, szkolenia i warsztaty dla pracowników IOB z zakresu wykorzystania narzędzi, pozwalających na obliczanie poziomu korzystania ze środowiska oraz opłat za korzystanie ze środowiska, w celu poszerzenia oferty o audyt środowiskowy, tworzenie sieci współpracy centrów obsługi inwestorów, wspomaganie inicjatyw zwiększających aktywność gospodarczą (np. kooperacyjne struktury sieciowe nowych przedsiębiorców, powiązania między agencjami rozwoju przedsiębiorczości, organizacjami handlowymi i organami administracji lokalnej), rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych na rzecz wspierania przedsiębiorczości, wspólne inicjatywy pośrednich struktur wsparcia dla MŚP (agencje rozwoju, fundacje biznesowe, izby handlowe i przemysłowe, izby rzemiosła, parki technologiczne, inkubatory biznesu itd.), mające na celu poprawienie absorpcji innowacji i zwiększenie kompetencji w sektorze prywatnym, wspólne inicjatywy promujące i wspierające współpracę miedzy biznesem a instytucjami badawczymi/ naukowymi i wzmacniające sieci badawcze, w kierunku ich lepszych powiązań z przedsiębiorstwami oraz lokalnymi i regionalnymi władzami, wspieranie zakładania i rozwoju ponadnarodowych klastrów w obszarach kluczowych dziedzin gospodarki. Jak widać w powyższym zestawieniu znaczna część projektów dotyczyła budowania sieci powiązań pomiędzy samymi instytucjami otoczenia biznesu, a także pomiędzy IOB a przedsiębiorcami. Wiele z nich oscyluje także wokół tematu transferu wiedzy i innowacji. Bardzo istotne były również inwestycje o charakterze twardym - zakup i dostosowanie odpowiednich budynków, wyposażenie 130

131 instytucji w potrzebny sprzęt biurowy itp. Stosunkowo rzadko pojawiało się wsparcie skierowane na poszerzanie kompetencji kadr samych IOB Instrumenty wsparcia podkarpackiego sektora otoczenia biznesu na poziomie regionalnym w woj. podkarpackim planowane do wdrożenia w przyszłym okresie finansowania Dokumentem charakteryzującym kształt przyszłego wsparcia na poziomie regionalnym jest Wstępny projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata stanowiący Załącznik do Uchwały Nr 229 / 5422 / 13 Zarządu Województwa Podkarpackiego z dnia 30 kwietnia Zgodnie z jego zapisami instrumentami skierowanymi do IOB są przede wszystkim Działania 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, lecz IOB mogą mieć również duże znaczenie jako realizatorzy projektów z Działań 7.1 oraz 7.3. Mimo iż działania z Priorytetu 7. nie są skierowane na rozwój przedsiębiorczości, lecz wzrost zatrudnienia mobilności i integracji to cel ten wchodzi w zakres statutowych działań IOB, np. w kontekście świadczenia usług szkoleniowych. Działanie 1.1 W ramach projektowanego Działania 1.1 RPO WP Wsparcie badań naukowych i ich komercjalizacji możliwa będzie przede wszystkim realizacja projektów dotyczących rozwoju działalności B+R, jednak w kontekście działalności IOB najważniejszymi typami projektów z tego Działania będą przedsięwzięcia związane z rozwojem IOB, w tym wsparciem ośrodków rozwoju innowacyjności min. parków naukowo-technologicznych, przemysłowych i innych. Ponadto w ramach Działania 1.1 IOB będą mogły realizować również projekty związane z tworzeniem i zasilaniem funduszy pożyczkowych. W działaniu tym planowane jest wykorzystanie funduszy kapitałowych oraz funduszy seed capital. Oprócz IOB w ramach Działania 1.1 projekty realizować mogą również min. przedsiębiorstwa sektora MŚP, jednostki naukowo-badawcze czy szkoły wyższe. Działanie 1.2 Najważniejszym Działaniem nakierowanym na zwiększanie potencjału IOB jest Działanie 1.2 Wsparcie instytucji otoczenia biznesu. W jego ramach możliwa będzie realizacja projektów polegających na: inwestycjach, doradztwie i szkoleniach związanych z tworzeniem powiązań kooperacyjnych w ramach klastrów oraz opracowaniem i realizacją programów współpracy klastrowej, wsparciu przedsiębiorstw w kwestii wprowadzenia na rynek nowych produktów, rozwoju inkubatorów przedsiębiorczości oraz ośrodków wspierających przedsiębiorczość akademicką, świadczeniu usług doradczych i szkoleniowych dla podmiotów zarządzających parkami przemysłowymi i innymi instytucjami o podobnym charakterze. Działanie 1.2 jest instrumentem skierowanym bezpośrednio dla IOB, w innych przedstawionych instrumentach podmioty tego typu mają mniejsze znaczenie jako Beneficjenci oraz w mniejszym stopniu pozwalają one na zwiększenie potencjału IOB. W ramach Działania 1.2 przewidziano również realizację projektów przez przedstawicieli sektora MŚP Działanie 1.3 W ramach Działania 1.3 Wzmocnienie atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej biorą pod uwagę specyfikę działalności IOB najważniejszymi typami projektów wydają się tworzenie i zasilanie funduszy kapitałowych, poręczeniowych i pożyczkowych oraz innych instrumentów wsparcia finansowego przedsiębiorstw, a także projekty związane ze wsparciem przedsiębiorstw w zakresie 131

132 handlu elektronicznego, usług elektronicznych oraz wdrażania systemów zarządzania przedsiębiorstwem. W Działaniu 1.3 oprócz IOB projekty będą mogły realizować również JST, przedsiębiorstwa (MŚP) czy podmioty prowadzące działalność leczniczą. Działanie 1.4 W kontekście działalności IOB relatywnie wysokie znaczenie może mieć również Działanie 1.4 Promocja przedsiębiorczości. W jego ramach możliwa będzie realizacja projektów, których bezpośrednim rezultatem będzie zwiększanie eksportu (np. opracowanie planów rozwoju eksportu oraz systemów pozwalających dostosować produkcję do wymagań rynków docelowych). Ważna będzie również realizacja projektów związanych z promocją przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych poprzez udział w targach, lecz dla IOB najważniejsza może się okazać możliwość tworzenia i zasilania funduszy pożyczkowych, kapitałowych i poręczeniowych oraz innych instrumentów finansowego wsparcia przedsiębiorstw. Projekty w ramach Działania 1.4 będą mogły realizować nie tylko IOB, lecz także przedsiębiorstwa sektora MŚP oraz organizacje pozarządowe nie będące IOB. Działania 7.1 oraz 7.3 Działania 7.1 oraz 7.3 należą do Osi priorytetowej 7. Rynek pracy i integracja społeczna, której celem będzie wzrost poziomu zatrudnienia i mobilności oraz integracji społecznej mieszkańców regionu. Wobec tego nie są one na ogólnym poziomie spójne z celami działalności IOB. Lecz analizując szczegółowo instrumenty wsparcia okazuje się, iż w ramach Działania 7.1 możliwe jest tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości, co wchodzi w zakres działalności IOB i niektóre z tych podmiotów mogą zdecydować się na utworzenie inkubatora rozszerzającego dotychczasową działalność. Podobnie w przypadku Działania 7.3, w ramach którego możliwa jest realizacja projektów polegających na wspieraniu przedsiębiorstw zgodnie z ich zdiagnozowanymi potrzebami poprzez zmianę kwalifikacji zawodowych oraz dostosowanie umiejętności i kompetencji pracowników zgodnie z Krajową Ramą Kwalifikacji czy przedsięwzięcia związane z diagnozą potrzeb szkoleniowych, co odpowiada świadczeniu usług doradczych i szkoleniowych przez IOB. W związku z tym podmioty tego typu mogą zdecydować się na realizację projektów również w ramach tego Działania. Zarówno w Działaniu 7.1, 7.3 nie zaplanowano obostrzeń, które ograniczałyby realizację w ich ramach projektów przez IOB. 132

133 8. Studia przypadku 8.1 PRZYPADEK 1 PROJEKT: Interaktywne Laboratorium - dynamicznym rozwojem techniki multimedialnej BENEFICJENT: Podkarpacka Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa OBSZAR WSPARCIA: Działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu WARTOŚĆ PROJEKTU: ,81 zł CZAS REALIZACJI: 6 miesięcy ORGANIZACJA Specyfika Podkarpackiej Okręgowej Izby Inżynierów Budownictwa polega nie na zrzeszaniu firm, lecz osób inżynierów budownictwa. Liczba zjednoczonych członków wynosi około Zasadniczym obszarem działalności organizacji jest doskonalenie zawodowe, które odbywa się w dwóch obszarach wiedzy inżynierskiej oraz prawnej. Instytucja istnieje od 12 lat. Formy doskonalenia zawodowego stosowane przez Beneficjenta to: Szkolenia w formule stacjonarnej - tradycyjnej, w pracowni komputerowej oraz w formie wyjazdowej - połączone z wizytowaniem inwestycji budowlanych i empirycznym pozyskiwaniem wiedzy o realizacji różnych typów inwestycji. Członkowie Izby kierowani są na szkolenia przez pracodawców, mają także możliwość samodzielnego zgłoszenia chęci udziału w szkoleniu. Zapewnienie dostępu do specjalistycznego oprogramowania komputerowego i fachowych publikacji. Poprzez nawiązanie kontaktu z dostawcami i negocjowanie korzystnych warunków zakupu, Izba pozwala dotrzeć swoim członkom do produktu wysokiej jakości w relatywnie niskiej cenie, zaś dostawcom dotrzeć jednorazowo do stosunkowo dużej grupy klientów. Adresatami działań Izby Inżynierów Budownictwa są przede wszystkim przedsiębiorcy z sektora MŚP będący członkami Izby oraz podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Instytucja systematycznie współpracuje z jednostkami naukowo-badawczymi, tj. Politechnika Rzeszowska i Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie. PROJEKT Projekt został zakończony w marcu 2012 roku. Stanowił odpowiedź na realną potrzebę istniejącą wśród członków Izby, związaną ze specyfiką pracy inżynierów i techników budownictwa. Z racji na terenowy charakter pracy i jej nienormowany czas, uczestnictwo osób tej grupy zawodowej w klasycznym szkoleniu jest trudne. Jednocześnie zapotrzebowanie na wiedzę technologiczną oraz prawną jest w tym środowisku bardzo duże. Stąd pomysł, aby stworzyć klientom warunki do zdalnego uczestnictwa w szkoleniach, w czasie optymalnym dla indywidualnego uczestnika, przy równoczesnym zachowaniu interaktywności kursu. Wdrożony system szkoleń on-line pozwala przede wszystkim na interakcyjny przekaz konferencji i spotkań, co stwarza możliwość uczestniczenia w takiej transmisji nieograniczonej liczbie osób. Dzięki temu odbiorcy kursów oszczędzają czas oraz koszty dojazdu. Jak zaznacza Beneficjent Wdrożony w rezultacie projektu system jest jedynym tego rodzaju rozwiązaniem wdrożonym przez organ zrzeszający inżynierów i techników budownictwa 133

134 w Polsce. Trwałość projektu gwarantowana jest przez minimum trzy lata, przy zachowaniu wysokiego poziomu warunków technicznych. REZULTATY Wprowadzenie nowej usługi szkoleń on-line. Planowaną liczbą docelową pozyskanych klientów jest 20 osób. Zmodyfikowanie szkoleń prowadzonych w pracowni komputerowej, które ma zdaniem Beneficjenta spowodować 40% wzrost klientów. Zainteresowanie usługami szkoleniowymi realizowanymi z wykorzystaniem nowej formy szkolenia jest bardzo wysokie. Co więcej, w chwili obecnej większość prowadzonych w ramach instytucji szkoleń realizowana jest właśnie w formule zdalnej. MOCNE STRONY PROJEKTU Redukcja kosztów organizatorów i uczestników, Nieograniczona liczba uczestników szkolenia, Oszczędność czasu, Niezależność od nieprzewidzianych okoliczności (drogowych, pogodowych), Wysoka specjalizacja szkoleń, Szybki czas realizacji projektu, Stosunkowo niski koszt wdrożenia projektu, Innowacyjność. PRZEZWYCIĘŻONE BARIERY Identyfikując trudności związane z realizowanym projektem wskazano przede wszystkim na różnice interpretacyjne w sposobie określania i mierzenia celu projektu pomiędzy Beneficjentem a IZ RPO WP. Strony stosowały różne metody obliczania wskaźnika dotyczącego wzrostu liczby korzystających z określonego rodzaju usługi. Stąd w wywiadzie zwrócono uwagę na celowość realizacji wspólnych szkoleń dla pracowników IOB oraz urzędników, co pozwoliłoby wypracować jednakowe schematy postępowania w sytuacjach, które aktualnie wskazują na zdecydowanie odmienną logikę postępowania obu grup. Dodatkowym problemem był także długi czas oczekiwania na przeprowadzenie kontroli prawidłowości przebiegu projektu i wypłatę środków. Jednak, z racji potencjału instytucji, nie zagroziło to jej funkcjonowaniu. PRZYSZŁOŚĆ Obecne plany rozwoju działalności Izby skupiają się przede wszystkim na stworzeniu Podkarpackiego Centrum Transferu Technologii Niskoenergetycznych. Ma to być miejsce, w którym potencjalni nabywcy będą mogli pozyskać szczegółowe i dogłębne informacje dotyczące niskoenergetycznych technologii oraz materiałów, a w razie potrzeby dokonać ich zakupu. Centrum ma służyć także możliwością nawiązania kontaktu ze specjalistami w dziedzinie inżynierii, którzy mogliby stanowić wsparcie na etapie projektowania i realizacji inwestycji o charakterze niskoenergetycznym. Pomysł wynika z nadchodzących w prawie zmian, które mają wpłynąć na zdynamizowanie rozwoju budownictwa pasywnego w Polsce. Pomysł badanej instytucji znajduje się w fazie zaawansowanego planowania istnieje już konkretny projekt i ramy finansowe dla planowanej inwestycji, niestety w chwili obecnej brak jest możliwości pozyskania niezbędnych środków finansowych. 134

135 8.2 PRZYPADEK 2 PROJEKT: Nowe usługi, nowa jakość poprzez bezpośrednie wsparcie inwestycyjne ARR "MARR" S.A. BENEFICJENT: Agencja Rozwoju Regionalnego MARR OBSZAR WSPARCIA: Działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu WARTOŚĆ PROJEKTU: ,37 zł CZAS REALIZACJI: 12 miesięcy ORGANIZACJA Agencja Rozwoju Regionalnego MARR adresuje swoją ofertę do wszystkich przedsiębiorców województwa podkarpackiego niezależnie od tego, czy jest to osoba rozpoczynająca własną działalność czy inwestor, o długotrwałej praktyce działania na rynku. Zasadniczym obszarem działalności organizacji jest fundusz pożyczkowy, wdrożony w ramach omawianego projektu. Obok niego występuje szereg innych, świadczonych przez ARR usług, tj.: informacyjna, doradcza i szkoleniowa. Beneficjent wskazuje w wywiadzie, że usługi te mają charakter uzupełniający, ponieważ zapotrzebowanie na nie wynika z potrzeby chwili. Mimo że popyt na tego rodzaju usługi nie jest stały, są one wysokiej jakości, certyfikowane według standardu ISO. Instytucja istnieje od 21 lat. PROJEKT Głównym celem projektu była poprawa jakości dotychczas istniejącej oferty usług oraz przygotowanie i wdrożenie pakietu nowych świadczeń. Zakres programu objął kompleksowe usługi informacyjne, szkoleniowe, doradcze, finansowe, marketingowe, rachunkowe oraz prawne. Poprzez funkcjonowanie w wymienionych powyżej ofertach usługowych, możliwe było wzmocnienie regionalnego sektora MŚP oraz wspomaganie procesów tworzenia nowych miejsc pracy. W ramach projektu siedziba Agencji Rozwoju Regionalnego została zmodernizowana i odnowiona. Dzięki temu, potencjał Agencji został zwiększony. Miejsce, w którym się znajduje jest nastawione na obsługę klienta w sposób indywidualny i nowoczesny. W rezultacie odnotowano wzrost liczby obsługiwanych klientów. Ponadto, dzięki rozbudowie, powstały nowe miejsca pracy, które ze względu na wielkość siedziby przed remontem nie zostały utworzone wcześniej. Na chwilę obecną ARR zatrudnia 41 osób, z czego 24 zatrudnione są w ramach umowy o pracę. Efektem pozytywnym było pojawienie się nowych miejsc pracy, bo w budynku poprzednim nie byliśmy w stanie tylu osób zatrudnić. REZULTATY Wprowadzenie nowej usługi doradczo - marketingowo informatycznej w zakresie zakładania stron WWW, która zyska zdaniem Beneficjenta zainteresowanie 80 nowych klientów. Wprowadzenie nowej usługi doradczej o charakterze finansowym z uwzględnieniem elementów rachunkowych, podatkowych i prawnych, która planowo ma zainteresować 30 nowych klientów. 135

136 Zmodyfikowanie usługi informacyjnej przez rozszerzenie sposobu świadczenia o skype, konsultacja w siedzibie klienta, wydzielenie pomieszczeń oraz zakup sprzętu komputerowego, które planowo ma spowodować 25% wzrost liczby zainteresowanych usługą. Zmodyfikowanie usługi szkoleniowej przez uzupełnienie o blended learning, dzięki któremu spodziewany wzrost zainteresowania usługą wynosi 18%. Zmodyfikowanie usługi finansowej przez udzielanie pożyczek oraz wykorzystanie narzędzi informatycznych, które planowo mają spowodować ponad 50% wzrost zainteresowania ofertą. Zmodyfikowanie usługi doradczo-konsultingowej przez wzbogacenie oferty o doradztwo w zakresie pisania wniosków i poszukiwania finansowania, dzięki któremu spodziewany jest 20% wzrost zainteresowania usługą. MOCNE STRONY PROJEKTU Wzmocnienie regionalnego sektora MŚP, Powstanie nowych miejsc pracy, Wspieranie osób zakładających działalność gospodarczą, Nastawienie na pomoc przedsiębiorcom, Elastyczność rozwiązań, Indywidualne podejście do klienta, Duże zainteresowanie nowymi i zmodyfikowanymi usługami. Jeśli ktoś do nas przyjdzie z problemem, to szukamy rozwiązania. Mamy bazę ekspertów zewnętrznych, do których docieramy i po prostu nigdy się nie poddajemy. PRZEZWYCIĘŻONE BARIERY Napotkaną trudnością był długi czas oczekiwania na (ponad rok) na środki finansowe będące rozliczeniem końcowym. Beneficjent zwraca także uwagę na kryterium związane z wielkością dofinansowania działań w ramach RPO WP, w zależności od rodzaju podmiotu, który się o nie ubiega. Przedsiębiorcy mogą liczyć na 70% dofinansowanie. Natomiast IOB realizujące takie same działania muszą posiadać 50% wkładu własnego, mimo pełnionej przez nie funkcji. Poza kwestiami finansowymi Beneficjent nie napotkał innych problemów związanych z realizacją projektu. PRZYSZŁOŚĆ Ze względu na wielkość Inkubatora, który jest dużą infrastrukturą, plany Beneficjenta skupiają się na wprowadzeniu systemu oszczędzającego energię, czyli olicznikowania indywidualnego oraz systemu monitorowania kosztów zużycia energii. Celem tych działań ma być obserwowanie cyklu działalności, którego konsekwencją będzie optymalizacja zachodzących w niej procesów. 8.3 PRZYPADEK 3 PROJEKT I: Modyfikacja świadczonych usług RIG poprzez zakup i rozbudowę infrastruktury PROJEKT II: Regionalna Izba Gospodarcza mostem do świata biznesu BENEFICJENT: Regionalna Izba Gospodarcza OBSZAR WSPARCIA: Działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu WARTOŚĆ PROJEKTU: ,94 zł (PROJEKT I) i zł (PROJEKT II) CZAS REALIZACJI: 22 miesiące (PROJEKT I) i 23 miesiące (PROJEKT II) 136

137 ORGANIZACJA Regionalna Izba Gospodarcza jest stowarzyszeniem przedsiębiorców. Organizacja zrzesza pracodawców oraz reprezentuje ich interesy przed organami państwa i samorządu terytorialnego. Do podstawowych usług oferowanych przez Izbę należą: działalność informacyjna i doradcza w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, organizacja targów i kongresów, szkolenia kadry menadżerskiej, współorganizowanie banków informacji i giełd, doradztwo prawne i ekonomiczne, współorganizowanie procesu transferu technologii. Wszystkie świadczone przez organizację usługi posiadają System Zarządzania Jakością ISO Ponadto Izba prowadzi Regionalny Fundusz Pożyczkowy udzielający pożyczek firmom z sektora MŚP działającym głównie na terenie województwa podkarpackiego, jednak obszar jej działalności obejmuje całą Polskę Wschodnią. Instytucja istnieje od 15 lat. Przez ten czas udzieliła 42 mln pożyczek oraz 6 mln bezzwrotnych dotacji. Instytucja współpracuje z Politechniką Rzeszowską oraz Instytutem Spawalnictwa. PROJEKT I Zaplanowana przez RIG modyfikacja objęła cztery usługi: informacyjną, szkoleniową, doradczą i finansową. Dodatkowo, z uwagi na liczne zapytania i oczekiwania ze strony przedsiębiorców, wprowadzono jedną nową usługę proinnowacyjną. Przedsięwzięcie polegało także na infrastrukturalnej rozbudowie siedziby Izby. Dotychczas mieściła się ona w wynajmowanym obiekcie o powierzchni 200 m², w którym brakowało pomieszczeń biurowych, sali szkoleniowej, archiwum oraz pokoi służących konsultacji i doradztwu. Ponadto, infrastruktura nie była w całości dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Ww. czynniki ograniczały możliwość przyjmowania dużej ilości klientów oraz podejmowanie nowych wyzwań, co w konsekwencji prowadziło do zahamowania rozwoju instytucji. W ramach projektu zakupiono nieruchomość zabudowaną, rozbudowano ją i wyposażono w niezbędne środki trwałe, co wzmocniło pozycję RIG na rynku. Wzrosło zainteresowanie naszymi usługami, ale ze względu na brak lokalu ludzie nie mieli dokąd przychodzić. ( ) Jesteśmy zadowoleni z tego co nam oferował program. REZULTATY Wprowadzenie nowej usługi proinnowacyjnej, polegającej na pełnej obsłudze klienta w zakresie rozwiązań innowacyjnych. Instytucja zyskała dzięki niej 5 nowych klientów. Zmodyfikowanie usługi szkoleniowej ze względu na ilość szkolonych osób, dostęp do multimediów oraz dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych. Skutkiem czego ilość klientów tej usługi wzrosła trzykrotnie. Zmodyfikowanie usługi finansowej poprzez wykorzystanie oprogramowania służącego archiwizacji świadczonych usług oraz nową salę konsultacji, dzięki czemu ilość klientów wzrosła o 40%. Zmodyfikowanie usługi doradczej poprzez wykorzystanie oprogramowania służącego archiwizacji udzielanych usług oraz nową salę doradztwa, skutkiem czego odnotowana 8% wzrost klientów. Zmodyfikowanie usługi informacyjnej doradczej poprzez wykorzystanie oprogramowania służącego archiwizacji udzielanych usług oraz nową salę doradztwa, co poskutkowało 9% wzrostem klientów. 137

138 PROJEKT II Realizacja projektu rozpoczęła się w lutym 2013 roku, zakończenie planowane jest na grudzień Kluczowym celem projektu jest wprowadzenie nowej usługi mentoringu zewnętrznego. Jest on praktyką francuską, w której buduje się relację mistrz uczeń. Polega ona na tym, że doświadczeni przedsiębiorcy pełnią rolę opiekuna (mentora) nowopowstałych przedsiębiorstw, przekazując im swoją wiedzę. W ten sposób przedsiębiorcy mają unikać błędów i spokojnie przechodzić przez kolejne stadia rozwoju firmy. W konsekwencji RIG przyczynia się do owocnego, społeczno-ekonomicznego oddziaływania na region. Równoległymi powodami starań o realizację projektu są promocja i wzmocnienie pozycji rynkowej Izby oraz jej konkurencyjności. Do tej pory RIG reklamowała nie siebie jako instytucję, ale projekty, które realizowała. W związku z tym zauważono, że brakuje promocji, która nie tylko wzmocniłaby konkurencyjność Izby na rynku, ale przyczyniła się do zwiększenia dostępu sektora MŚP do IOB, których w północnej części województwa podkarpackiego jest mniej niż w innych jego rejonach. Zauważyliśmy, że nie jesteśmy znani jako instytucja otoczenia biznesu. Nie promujemy się jako Izba, tylko reklamujemy projekty. ( ) Brakowało tego, aby ktoś słysząc o Izbie Gospodarczej wiedział, jakie świadczymy usługi, żeby wiedział, że w Izbie uzyska potrzebną informację. REZULTATY Wprowadzenie nowej usługi mentoringu zewnętrznego, oczekiwane zainteresowanie to 40 nowych klientów. Modyfikacja usługi informacyjnej, która planowo ma spowodować ponad dwukrotny wzrost klientów. Modyfikacja usług doradczej i szkoleniowej, które mają przyciągnąć jednego nowego klienta. Modyfikacja usługi finansowej, która ma planowo przyciągnąć 2 nowych klientów. MOCNE STRONY PROJEKTÓW Przemyślany - spójny schemat realizacji obu programów, Stosunkowo niski koszt wdrożenia projektu I, Innowacyjność, polegająca na uświadamianiu młodzieży poprzez przekazywanie im idei przedsiębiorczości - Jak zaczęłam chodzić do szkoły to pytałam, czy wiedzą co to jest RIG? Większość nie wiedziała, więc musieli się dowiedzieć., Możliwość przyjmowania dużej liczby klientów, w tym osób niepełnosprawnych, Zwiększenie dostępu sektor MŚP do IOB, Wypromowanie RIG, Umiejętne reagowanie na potrzeby rynku. PRZEZWYCIĘŻONE BARIERY W trakcie realizacji obu projektów Beneficjent napotkał na trudności tj. nieprzewidziane koszty i zmianę materiałów opisanych w projekcie. Beneficjent zwraca uwagę na fakt wielkości dofinansowania dla IOB w ramach RPO (50%), w porównaniu do wielkości dofinansowania projektów realizowanych przez przedsiębiorców (70%). Konsekwencją tego była konieczność zaciągnięcia kredytu bankowego, ponieważ wkład własny instytucji był za niski. W rezultacie RIG przezwyciężyła utrudnienia i mając na uwadze całość swoich działań, jest z nich zadowolona. 138

139 Pomimo to, stwierdziliśmy, że warto to zrobić. Mamy bazę, usługi, infrastrukturę, teraz zakończy się promocja w 2014 i ruszą programy. Będziemy już widoczni. SPECYFIKA PROJEKTÓW RIG Działalność Regionalnej Izby Gospodarczej opiera się przede wszystkim na umiejętnym reagowaniu na potrzeby własne oraz potrzeby regionu. Dwa, realizowane przez Beneficjenta projekty, tworzą razem spójny program modernizacji, unowocześnienia i reklamy, którego celem dalekosiężnym jest wypromowanie i ustabilizowanie pozycji Izby na rynku. Realizowanie projektów zostało bardzo dobrze przemyślane. Możliwość dofinansowania budowy obiektu dostępna była tylko w projekcie pierwszym. Gdyby RIG wystąpiła z projektem Regionalna Izba Gospodarcza mostem w pierwszej kolejności, rozbudowy obiektu nie udałoby się dokonać. Z kolei realizacja II projektu nie byłaby możliwa bez wcześniejszego zakupu i modernizacji nieruchomości. Ten pierwszy projekt był niezbędny. Gdyby nie on, nie mielibyśmy gdzie obsługiwać klientów i tyle osób nie dostałoby wsparcia finansowego. Nie byłoby nas w takim zakresie. Rewitalizacja siedziby umożliwiła przyjmowanie większej ilości klientów oraz w konsekwencji jeszcze lepsze poznanie potrzeb rynkowych. Odpowiedzią na odnotowany popyt, było rozszerzenie oferty o nowe usługi i stopniowe wdrażanie ich. Jednak, aby zaistnieć w szerszej społeczności. Instytucja musiała przestać reklamować realizowane przez siebie projekty na rzecz promocji Izby. Drugi projekt to taka konsekwencja. Zrobiliśmy rozeznanie, po czym opracowaliśmy standardy. Postaraliśmy się o budynek, a później zauważyliśmy, że ( ) tylko reklamujemy projekty. Studium przypadku Regionalnej Izby Gospodarczej jest przykładem zdecydowanie dobrej i przemyślanej praktyki, w której każde realizowane działania są zarówno przyczyną, jak i skutkiem, co powoduje, że Instytucja osiąga wyznaczone przez siebie cele i umacnia swoją pozycję na rynku. 8.4 PRZYPADEK 4 PROJEKT: Dywersyfikacja działań firmy Klaster Pro.pl poprzez utworzenie i promocję Podkarpackiego Centrum Klasteringu BENEFICJENT: KlasterPro.pl Sp. z o.o. OBSZAR WSPARCIA: Działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu WARTOŚĆ PROJEKTU: zł CZAS REALIZACJI: 13 miesięcy ORGANIZACJA KlasterPro.pl to instytucja otoczenia biznesu o charakterze non profit. Specyfika jej działalności polega na wspieraniu i promocji działań mających tworzyć korzystne warunki dla powstawania i rozwoju innowacyjnych klastrów. W ofercie spółki znajdują się: doradztwo i szkolenia prowadzone 139

140 przez profesjonalistów ds. budowania powiązań sieciowych oraz prezentacje praktyk doświadczonych polskich i zagranicznych menedżerów klastrów. Ponadto spółka oferuje inicjowanie i wspieranie współpracy klastrów z władzami samorządowymi, wyższymi uczelniami, instytucjami naukowo badawczymi oraz parkami naukowo technologicznymi. Reprezentuje i promuje polskie klastry oraz podmioty zrzeszone w klastrach na międzynarodowych konferencjach, targach oraz misjach gospodarczych. Instytucja istnieje od 2 lat. Mimo to zainteresowanie oferowaną przez nią usługą jest duże. Klientami KlasterPro.pl są przede wszystkim MŚP. Połowa z nich ma siedziby w województwie podkarpackim, reszta przedsiębiorstw pochodzi z całej Polski. Aby zwiększyć rozpoznawalność marki, część usługi organizowana jest początkowo bezpłatnie. Reszta wykonywana jest odpłatnie, jednak ceny są elastyczne, dostosowane są do możliwości klienta. Instytucja współpracuje z Politechniką Śląską. Klastry są narzędziem, które jest coraz bardziej rozpoznawalne przez przedsiębiorców, którzy dostrzegają, że warto współpracować w różnych formach sieciach i korporacyjnych klastrach. PROJEKT Realizacja projektu rozpoczęła się w kwietniu 2013 roku. Zakończenie planowane jest na kwiecień 2014 roku. Wśród powodów podjęcia decyzji o realizacji projektu Beneficjent wymienia: zbyt małą ilość IOB świadczących wyspecjalizowane usługi; słabą rozpoznawalność IOB przekładającą się na ograniczoną dostępność do świadczonych usług oraz niską aktywność IOB na rzecz wzajemnej współpracy w ramach powiązań sieciowych. Głównym celem projektu, na jaki wskazuje Beneficjent, jest stymulowanie rozwoju konkurencyjnej i innowacyjnej przedsiębiorczości województwa podkarpackiego w oparciu o ideę klasteringu. Pomysł wynika z logicznej konsekwencji rozwoju firmy oraz reakcji na istniejące na rynku zapotrzebowanie. Jednym z założeń projektu jest także zorganizowanie platformy współpracy pomiędzy współpracującymi ze sobą koordynatorami klastrów podkarpackich, w celu wszechstronnej wymiany doświadczeń. Stworzenie tego rodzaju miejsca współpracy managerów dokonuje się na internetowym portalu klaster manager. Do realizacji obecnego działania potrzebne były materiały promocyjne oraz wyposażenie siedziby. KlasterPro.pl wprowadza także nowe działanie w obszarze usług specjalistycznych, którym jest pisanie strategii rozwoju. Usługa skierowana jest do nowo powstałych klastrów oraz klastrów już istniejących, które strategii nie posiadają. Usługa reakcją powstałą w odpowiedzi na nadchodzącą w założeniach polskiej polityki klastrowej zmianę, zgodnie z którą klastry, aby zostać uznane za formalne będą musiały posiadać jasno spisaną strategię i jasno określone kryteria. Koleją wprowadzoną przez Beneficjenta usługą jest pomoc przedsiębiorcom i instytucjom naukowobadawczym w nawiązaniu współpracy. Jest to działanie bardzo efektywne. Między przedsiębiorcami a naukowcami istnieje początkowo nieufność, wynikająca z ich specjalizacji. Najlepszym rozwiązaniem jest pokazanie dobrych praktyk. One otwierają oczy i pokazują, że współpraca jest możliwa. 140

141 REZULTATY Wprowadzenie nowej usługi informacyjnej, dotyczącej wszelkich aspektów problematyki klastrowej, skutkiem czego przewidywane jest pojawienie się 10 nowych klientów, Wprowadzenie nowej usługi doradztwa związanego z zarządzaniem strategicznym, Wprowadzenie nowej usługi - szkoleń dla menedżerów i animatorów klastrów, dzięki której przewidywane jest pojawienie się 10 nowych klientów, Zmodyfikowanie usługi doradztwa związanego z prowadzeniem działalności gospodarczych, Zwiększenie rozpoznawalności Instytucji. Dzięki temu projektowi ( ) promujemy samą ideę klasteringu, podnosimy świadomość przedsiębiorców i to jest najważniejszy proces, który pozwala nam na zwiększenie [skuteczności] naszego działania. MOCNE STRONY PROJEKTU Wykorzystanie listów intencyjnych, Promowanie dobrych praktyk, Wizyty studyjne u klientów, Współpraca pomiędzy przemysłem a instytucjami naukowymi, Budowanie sieci powiązań krajowych i międzynarodowych, Wysoki poziom specjalizacji usługi, Inicjowanie powstawania nowych klastrów, Dostosowanie do finansowych możliwości klienta, Innowacyjność, Promocja idei klasteringu, Umiejętne rozpoznanie i trafienie w potrzeby rynku. PRZEZWYCIĘŻONE BARIERY Podczas dotychczasowej realizacji projektu nie napotkano na trudności. Co prawda, dofinansowanie zostało przekazane w innym terminie niż planowany pierwotnie, jednak jest to konsekwencją błędnego wypełnienia wniosku o płatność. Błędy zostały skorygowane, wniosek złożony poprawnie. PRZYSZŁOŚĆ W związku z zatrudnioną kadrą ekspertów, doświadczonych w tworzeniu i rozwijaniu klastrów w Polsce, plany Beneficjenta oscylują wokół utworzenia programu certyfikującego utworzone już klastry. W przyszłości KlasterPro.pl nadal będzie podnosić także własne kompetencje, poprzez uczestnictwo w praktykach zagranicznych managerów. 8.5 PRZYPADEK 5 PROJEKT: Wdrażanie nowych usług świadczonych przez PAKD Sp. z o.o. na rzecz na MŚP BENEFICJENT: Podkarpacka Agencja Konsultingowo Doradcza Sp. z o.o. OBSZAR WSPARCIA: Działanie 1.2 Instytucje otoczenia biznesu WARTOŚĆ PROJEKTU: ,54 zł CZAS REALIZACJI: 17 miesięcy 141

142 ORGANIZACJA Działania spółki, zgodnie z jej statutem, mają na celu rozwój gospodarczy regionu, nawiązywanie współpracy międzynarodowej, ograniczanie bezrobocia, ochronę środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego. Agencja wspiera przedsiębiorców oraz osoby pragnące założyć własną działalność gospodarczą - dotacje na jej otworzenie przydzielane są w ramach działań 6.2. i PO KL. Wsparcie polega na szkoleniach oraz doradztwie, udzielane jest puli osób, których biznesplan został najlepiej przygotowany. Usługi doradcze obejmują audyty technologiczne, doradztwo specjalistyczne, doradztwo w zakresie przepisów higieniczno-sanitarnych. Szkolenia skierowane są do MŚP, dotyczą zagadnień związanych z przedsiębiorczością oraz uprawnieniami zawodowymi. Ponadto Spółka świadczy usługi HR i wynajmuje salę multimedialno - szkoleniową. Na mocy porozumienia z Podkarpacką Izbą Gospodarczą PAKD prowadzi punkt obsługi klientów Funduszu Pożyczkowego PIG. Zakres usługi obejmuje przede wszystkim przyjmowanie wniosków pożyczkowych, ich wstępną weryfikację oraz pomoc w ich wypełnianiu. Instytucja działa głównie na terenie województw: podkarpackiego, świętokrzyskiego i małopolskiego. Usługi świadczone przez PAKD mają charakter informacyjny, doradczy i szkoleniowy z zakresu wsparcia w prowadzonej działalności gospodarczej. Instytucja istnieje od 18 lat, zatrudnia 40 osób. PROJEKT Realizacja projektu rozpoczęła się w kwietniu 2013 roku. Zakończenie planowane jest na wrzesień Agencja wskazuje szereg przyczyn podjęcia realizacji projektu: zbyt mała ilość IOB działających na terenie powiatu jasielskiego, świadczących kompleksowe usługi na rzecz MŚP z zakresu produktu regionalnego; przeciwdziałanie stereotypowi kojarzenia podkarpackiego produktu regionalnego wyłącznie z branżą rolno-spożywczą; brak doradztwa uwzględniającego specyfikę sprzedaży produktów regionalnych; brak inicjatyw gospodarczych ukierunkowanych na wsparcie sprzedażowe produktu oraz brak działań związanych z jego prezentacją; rzadkie korzystanie przez producentów z sektora MŚP z nowoczesnych technik informatycznych; brak usług wspierania przedsiębiorczości dla osób rozpoczynających działalność w zakresie produktu regionalnego. Projekt stanowi zarazem działaniem interwencyjne, mające na celu zapobieganie wyżej wymienionym brakom. Przeciwdziałanie możliwe jest poprzez zwiększenie różnorodności usług świadczonych na rzecz sektora MŚP, skutkiem czego jest rozszerzenie oferty PAKD o nowe usługi, poprawa dostępu MŚP do owych usług oraz powstanie Podkarpackiego Ośrodka Produktu Regionalnego (POPR). Jakość świadczeń wzrośnie także poprzez poprawę infrastruktury i warunki zasobów lokalowych. REZULTATY Wdrożenie POPR jako ośrodka wspierania przedsiębiorczości dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą w obszarze produktu regionalnego oraz młodych przedsiębiorstw będących na początkowym etapie prowadzenia firmy oczekiwana liczba 12 nowych klientów, Wdrożenie nowej usługi doradztwa specjalistycznego z zakresu marketingu i sprzedaży produktu regionalnego (w ramach POPR), dzięki której przewiduje się 50 nowych klientów, Wdrożenie szkoleń i warsztatów specjalistycznych z zakresu promocji, marketingu i sprzedaży produktu regionalnego, w ramach której Beneficjent przewiduje 6 nowych klientów, 142

143 Wdrożenie konferencji, seminariów i prezentacji o charakterze promocyjno-informacyjnym (promocja producentów regionalnych i ich wyrobów) oczekiwana liczba 10 nowych klientów, Wdrożenie wsparcia sprzedażowego dla producentów produktów regionalnych w ramach stworzonej przez POPR sieci sprzedaży (katalogi, stoiska) spodziewana liczba 40 nowych klientów, Wdrożenie wsparcie sprzedażowego i promocyjnego on-line na e-platformie sprzedażowej POPR (portal, sprzedaż on-line) Beneficjent przewiduje 40 nowych klientów, Wdrożenie usługi wynajmu pokoi noclegowych (dla gości i kontrahentów) oczekiwana liczba 50 nowych klientów, Wdrożenie usługi wynajmu sali szkoleniowej Beneficjent spodziewa się 21 nowych klientów, Wprowadzenie obsługi Funduszu Pożyczkowego Podkarpackiej Izby Gospodarczej przewidywana ilość 3 nowych klientów, Wdrożenie audytu technologicznego, Zmodyfikowanie usługi informacyjnej przez wprowadzenie dokumentacji i standaryzacji w związku z aplikacją do KSU (świadczenie on-line), dzięki któremu liczba klientów ma planowo wzrosnąć o ponad 40%, Zmodyfikowanie usługi doradczej o charakterze ogólnym poprzez wprowadzenie dokumentacji i standaryzacji w związku z aplikacją do KSU oraz przygotowanie pakietów informacyjnych (świadczenie on-line) liczba klientów ma planowo wzrosnąć o 78%, Zmodyfikowanie szkolenia dla MŚP dotyczące przedsiębiorczości oraz uzyskania lub uzupełnienia uprawnień niezbędnych do funkcjonowania na rynku poprzez dostosowanie do wymogów KSU planowany wzrost klientów to 64%, Zmodyfikowanie usług agencji zatrudnienia i agencji HR oczekiwany wzrost nowych klientów wynosi 77%. MOCNE STRONY PROJEKTU Wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych, Wspieranie przedsiębiorczości osób zakładających własną działalność gospodarczą, Wysoka specjalizacja usług, Przewidywany znaczny wzrost liczby klientów, Szeroki zakres usług, Przyczynienie się do rozwoju gospodarczego regionu, Promowanie regionalnego produktu, Dostosowanie usług do KSU. PRZEZWYCIĘŻONE BARIERY Trudności, na jakie Beneficjent napotkał w trakcie realizacji projektu, to przede wszystkim biurokracja oraz czas oczekiwania na weryfikację złożonych wniosków. Z kolei obecne potrzeby Agencji koncentrują się na zapotrzebowaniu pracowników, którzy mieliby zająć się prowadzeniem realizowanych przez instytucję projektów. PRZYSZŁOŚĆ W najbliższym czasie instytucja planuje rozwijać się w dwóch kierunkach: produktu regionalnego oraz odnawialnych źródeł energii. 143

144 9. Wnioski i rekomendacje W poniższej tabeli przedstawiono kluczowe rekomendacje z przeprowadzonego badania opierające się o najważniejsze wnioski stanowiące wynik analizy zebranego materiału empirycznego. Prezentacja sformułowanych rekomendacji musi być jednak poprzedzona dwoma zastrzeżeniami. Po pierwsze, opracowane rekomendacje dotyczą wyłącznie przyszłego okresu finansowania, co jest uzasadnione faktem, iż w bieżącym okresie finansowania istnieją ograniczone możliwości (ale także uzasadnienie) dla wprowadzania znaczących modyfikacji istniejącego systemu wsparcia. Innymi słowy, katalog sformułowanych rekomendacji obejmuje propozycje charakteru i zakresu działań zorientowanych na wsparcie sektora otoczenia biznesu w woj. podkarpackim w przyszłym okresie finansowania. Jeśli chodzi o adresatów formułowanych rekomendacji, to zostały one skierowane do instytucji odpowiedzialnej za projektowanie i/ lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania (w chwili obecnej poza ogólnym założeniem, iż instytucja ta będzie umocowana w strukturze samorządu województwa, trudno o precyzyjne jej wskazanie; problem nastręcza również fakt, iż nie do końca znane są kompetencje tej instytucji, a tym samym jej autonomia w określaniu założeń RPO i konstruowania zawartego w nim instrumentarium wsparcia). Co się natomiast tyczy proponowanego terminu realizacji rekomendacji, to uwzględniono dwa terminy wdrożenia rekomendacji. W przypadku rekomendacji dotyczących określenia założeń RPO WP jako termin realizacji rekomendacji określono II kwartał 2014, natomiast w przypadku rekomendacji związanych z wdrożeniem projektu systemowego to termin ich realizacji określono na III/IV kwartał

145 Tabela 7. Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu 1 W dotychczasowym procesie wdrażania nie udało się skutecznie kierunkować wsparcia jeśli chodzi o charakter nowych lub modyfikowanych usług będących rezultatem projektów. (s.44) Rekomendacja (strona w raporcie) W przyszłym okresie finansowania szczególny nacisk powinien być położony na wspomaganie procesu świadczenia przez IOB tych usług, które zgodnie z tendencjami występującymi na rynku tego rodzaju usług ocenić należy jako obecnie najistotniejsze lub rozwojowe. (s. 44) Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Dostosowanie oferty IOB do zmieniającego się zapotrzebowania sektora przedsiębiorstw. Sposób wdrożenia W ramach projektu systemowego realizowanego przez UMWP należy wprowadzić specjalne vouchery stanowiące formę bonu umożliwiającego firmom skorzystanie z usług oferowanych przez IOB. Vouchery powinny dotyczyć świadczenia usług preferowanych, tj. specjalistycznego wsparcia o charakterze doradczo-szkoleniowo-analitycznym, dla których należałoby określić dokładne standardy ich świadczenia (tylko w przypadku ich spełnienia dana instytucja mogłaby świadczyć usługę w oparciu o vouchery wydawane przez UMWP). Dokładne standardy winny być określone odrębnie w odniesieniu do konkretnych usług podlegających finansowaniu za pomocą voucherów. W chwili obecnej można natomiast wskazać obszary tematyczne, które winny być zoperacjonalizowane poprzez określenie szczegółowych wymogów dla każdej usługi. Są to: infrastruktura wykorzystywana do świadczenia danego rodzaju usługi (miejsce świadczenia usługi, narzędzia informatyczne usprawniające proces Adresat rekomendacji Instytucja odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Termin realizacji III/IV kwartał

146 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu Rekomendacja (strona w raporcie) Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Sposób wdrożenia świadczenia usługi), kwalifikacje personelu świadczącego daną usługę (profil wykształcenia i/lub doświadczenie w obszarze związanym z daną usługą), etapy świadczenia usługi (w zależności od rodzaju świadczonej usługi m.in.: diagnoza wstępna, diagnoza pogłębiona, opracowanie planu realizacji usługi, realizacja usługi, diagnoza po realizacji usługi, wsparcie po realizacji usługi, informacja zwrotna), jakość świadczonej usługi (np. poprzez posiadanie i zastosowanie w odniesieniu do świadczonej usługi posiadanego i audytowanego systemu zarządzania jakością), dokumentacja procesu świadczenia usługi (zgodnie z zaleceniami określonymi przez UMWP i w oparciu o wzory dokumentów przygotowane przez UMWP). Standaryzacja procesu świadczenia usług winna także obejmować przygotowanie przez UMWP szczegółowego zakresu tematycznego danej usługi. Po określeniu rzeczonego zakresu należy przeprowadzić sesje szkoleniowe zakończone egzaminem Adresat rekomendacji Termin realizacji 146

147 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu 2 W ramach Działania 1.2 RPO WP nie mieliśmy do czynienia z realizacją projektów o charakterze partnerskim (pomimo wprowadzenia kryterium premiującego tego rodzaju przedsięwzięcia). Tym bardziej nie sposób mówić o przyczynianiu się tego Rekomendacja (strona w raporcie) W przyszłym okresie należy w odniesieniu do projektów o charakterze konkursowym adresowanych do IOB (bez względu na ich ostatecznie ustalony zakres) w sposób szczególny premiować przedsięwzięcia o charakterze partnerskim (s. Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Zwiększenie stopnia projektowej kooperacji wewnątrzsektorowej i zapewnienie spójności działań projektowych różnych instytucji. Sposób wdrożenia dla konsultantów z poszczególnych IOB zainteresowanych świadczeniem usług objętych finansowaniem systemem voucherowym. Dana IOB mogłaby korzystać z tej formuły jedynie wtedy, gdy przynajmniej 2 jej pracowników zdałoby wspomniany egzamin. Jeśli chodzi o drugą usługę preferowaną w ramach projektu systemowego, czyli wsparcie finansowe, powinno ono być świadczone w trybie zbliżonym do obecnego świadczenia usług pożyczkowych i poręczeniowych, przy czym większa część środków niż obecnie powinna być transferowana w ten sposób (większa liczba podkarpackich IOB powinna być angażowana do zadań związanych z regrantingiem w ramach procedur prostszych niż ewentualne dotacje udzielane firmom w trybie konkursowym, w ramach RPO WP). Uwzględniając fakt, iż w bieżącym okresie finansowania obowiązujące kryterium premiujące przedsięwzięcia partnerskie nie odniosło skutku, w przyszłym okresie podjąć należy działania dwuetapowo. W pierwszej kolejności (tj. w odniesieniu do pierwszych konkursów ogłaszanych w okresie ) należy utrzymać premię punktową Adresat rekomendacji Instytucja odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Termin realizacji II kwartał

148 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu Rekomendacja (strona w raporcie) Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Sposób wdrożenia instrumentu wsparcia do 61). za partnerski charakter projektu, lecz 3 zawiązywania kooperacji W przyszłym okresie należy Zwiększenie stopnia jednocześnie zwiększyć jej wagę. międzysektorowej obejmującej w sposób szczególny projektowej kooperacji Zwiększenie wagi tego kryterium powinno IOB i jednostki naukowobadawcze wspomagać proces międzysektorowej się odbywać poprzez wprowadzenie lub jednostki nawiązywania i zapewnienie spójności dwustopniowego trybu oceny spełnienia samorządu terytorialnego (s. 61 i utrzymywania współpracy działań projektowych różnych niniejszego kryterium. Po pierwsze, należy - 66). pomiędzy instytucjami instytucji. premiować sam fakt realizacji projektu otoczenia biznesu partnerskiego. Po drugie, w odniesieniu a jednostkami naukowobadawczymi do projektów partnerskich należy (s. 66). wprowadzić możliwość uzyskania dodatkowych punktów za utworzenie jednego z dwóch poniższych wariantów partnerstwa: Partnerstwa międzysektorowe (w ramach których IOB realizuje projekt wspólnie z jednostkami naukowobadawczymi lub jednostkami samorządu terytorialnego); Partnerstwa mentoringowe (w ramach których doświadczony podmiot włącza do partnerstwa projektowego instytucję o mniejszym doświadczeniu i potencjale). Drugi etap wdrożenia rekomendacji powinien polegać na przeprowadzeniu min. jednego naboru wniosków wyłącznie w odniesieniu do przedsięwzięć partnerskich. W ramach tego konkursu istniałaby możliwość wyłącznie dofinansowania projektów o charakterze Adresat rekomendacji Instytucja odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Termin realizacji II kwartał

149 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu 4 Jeśli chodzi o obowiązujące w chwili obecnej kryteria wyboru projektów w Działaniu 1.2 RPO WP , w przypadku części z nich nieokreślony pozostaje związek pomiędzy danym kryterium a rzeczywistym jego znaczeniem dla jakości projektu i generowanych przez niego efektów. W związku z powyższym w przypadku utrzymania formuły konkursowej dla wsparcia adresowanego do IOB w przyszłym okresie finansowania należałoby zrewidować niektóre spośród obowiązujących kryteriów jakościowych na etapie oceny merytoryczno-technicznej (s. 98). Rekomendacja (strona w raporcie) Planując katalog kryteriów wyboru projektów realizowanych przez IOB w przyszłym okresie finansowania należy zmodyfikować lub wyeliminować część obecnie obowiązujących kryteriów, które nie pełnią swojej funkcji w sposób należyty jako instrument kierunkowania wsparcia (s. 98). Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Zwiększenie skuteczności systemu kryteriów wyboru projektów Sposób wdrożenia partnerskim (przy czym należałoby utrzymać kryterium szczególnie premiujące te partnerstwa, które miałyby charakter międzysektorowy lub mentoringowy ). Planując katalog kryteriów wyboru projektów realizowanych przez IOB w przyszłym okresie finansowania należy zmodyfikować lub wyeliminować następujące kryteria: Doświadczenie w zakresie świadczenia usług dla przedsiębiorstw (konieczność doprecyzowanie rodzaju świadczonych usług i rodzaju prowadzonej działalności w deklarowanym okresie czasu), Wpływ projektu na podniesienie konkurencyjności gospodarki regionu (doprecyzowanie kategorii usługi, których liczba jest premiowana w ramach tego kryterium), Zasięg oddziaływania projektu (brak uzasadnienia dla obowiązywania tego kryterium kluczowe powinno być dostosowanie projektu do potrzeb grup docelowej), Zaangażowanie środków własnych beneficjenta ponad obowiązujący limit w zakresie wkładu własnego (kryterium nieadekwatne do specyfiki Adresat rekomendacji Instytucja odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Termin realizacji II kwartał

150 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu 5 W ramach aktualnego systemu wsparcia dla IOB przewidzianego w RPO WP instytucje realizują projekty wybierane do dofinansowania w trybie konkursowym. Przewidziany zakres wsparcia oraz kryteria wyboru projektów nie gwarantują jednak optymalnego kierunkowania dofinansowanych przedsięwzięć. Poza tym, realizowane w tym trybie projekty oceniane są przez beneficjentów jako skomplikowane proceduralnie, obciążone jednocześnie nadmiernym rygoryzmem formalnym i niejasnymi regulacjami oraz opóźniające otrzymanie przyznanych środków (s. 99). 6 Większość przedsiębiorstw niekorzystających z usług IOB Rekomendacja (strona w raporcie) W przyszłym okresie finansowania wsparcie dla IOB oferowane w ramach RPO WP powinno przebiegać na dwóch poziomach: uproszczone wsparcie oferowane w ramach projektu systemowego UMWP dotyczące świadczenia określonych usług specjalistycznych; projekty konkursowe dotyczące uruchamiania lub utrzymania zinstytucjonalizowanych form wsparcia dla firm (s.99). Celowe jest podjęcie na szczeblu regionalnym Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Zapewnienie wsparcia w kluczowych obszarach przy jednoczesnym zmniejszeniu stopnia oddziaływania negatywnych czynników związanych z dotychczasowym trybem realizacji projektów. Zwiększenie świadomości stopnia sektora Sposób wdrożenia funkcjonowania IOB, które z założenia są organizacjami non-profit). W przyszłym okresie finansowania wsparcie dla IOB oferowane w ramach RPO WP powinno przebiegać na dwóch poziomach: Uproszczone wsparcie oferowane w ramach projektu systemowego UMWP dotyczące świadczenia określonych usług specjalistycznych (obejmowałoby to m.in.: szkolenia dla pracowników IOB, finansowanie działań promocyjnych IOB oraz przede wszystkim możliwość finansowania poprzez vouchery usługowe udzielane firmom procesu świadczenia określonych usług przez IOB); Projekty konkursowe dotyczące uruchamiania lub utrzymania zinstytucjonalizowanych form wsparcia dla firm (chodzi o tworzenie lub prowadzenie działalności przez takie podmioty jak: inkubatory, preinkubatory, centra obsługi inwestora, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe, sieci aniołów biznesu, klastry itp. W ramach projektu systemowego realizowanego przez UMWP należy Adresat rekomendacji Instytucja odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Instytucja odpowiedzialna za Termin realizacji II kwartał 2014 III/IV kwartał 150

151 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu deklaruje, że nie ma potrzeby korzystania z usług IOB lub nie posiada informacji o możliwości korzystania z tego rodzaju usług. Jednocześnie poziom aktualnego zapotrzebowania na określone wsparcie jest wyraźnie wyższy wśród tych przedsiębiorstw, które w ostatnich latach już korzystały z usług oferowanych przez sektor otoczenia biznesu. Tego rodzaju prawidłowość sugeruje, iż korzystanie ze wsparcia IOB korzystnie wpływa na przekonanie o celowości i użyteczności korzystania ze wsparcia oferowanego przez IOB (s. 116). 7 Istnieje wyraźny deficyt w zakresie świadczenia najbardziej zaawansowanych usług przez IOB. Znajduje to odzwierciedlenie zarówno w ofercie sektora otoczenia biznesu (w tym także, jeśli chodzi o usługi wprowadzane do oferty w ramach projektów z Działania 1.2 RPO WP Rekomendacja (strona w raporcie) skoordynowanych działań promujących sektor IOB, wskazujących dobre praktyki (przykłady sukcesów firm, które skorzystały ze wsparcia IOB) oraz stworzenie instrumentów skutecznego informowania firm o ofercie IOB (s. 116). Należy dążyć do zapewnienia jak największej dostępności (tj. dostępności na poziomie lokalnym) podstawowych usług doradczych i informacyjnych świadczonych bezpłatnie na rzecz przedsiębiorstw oraz wsparcia finansowego (s. 120). Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji przedsiębiorstw w zakresie oferty usługowej IOB oraz rozpoznawalności poszczególnych instytucji. Zapewnienie podkarpackim firmom dostępu do podstawowego wsparcia doradczego i informacyjnego, przy jednocześnie ograniczonym angażowaniu środków RPO WP w tego rodzaju wsparcie oraz zapewnienie dostępności instrumentów wsparcia Sposób wdrożenia przewidzieć realizację działań skoordynowanych zorientowanych na promocję całego sektora otoczenia biznesu oraz zapewnienie dostępności informacji na temat oferty usługowej podkarpackich IOB. Głównym medium tego rodzaju działań powinien być portal internetowy zawierający kompletne i aktualizowane na bieżąco informacje dotyczące oferty podkarpackich IOB (i umożliwiający formułowanie zapytań w oparciu o różne rodzaje kryteriów wyboru podmiotu lub usługi). Dodatkowym instrumentem wsparcia promocji podkarpackich IOB powinny być także indywidualne granty udzielane poszczególnym organizacjom na własne działania informacyjno-promocyjne (celem jest w tym przypadku promocja własnej marki poszczególnych organizacji). Należy dążyć do zapewnienia jak największej dostępności (tj. dostępności na poziomie lokalnym) podstawowych usług informacyjnych świadczonych bezpłatnie na rzecz przedsiębiorstw. W tym celu uzasadnione jest wspieranie IOB w procesie włączania się w sieć Punktów Konsultacyjnych KSU (nie należy dążyć do tworzenia sieci i marki regionalnej, lecz raczej zachęcać Adresat rekomendacji projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Instytucja odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Termin realizacji 2014 II kwartał

152 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu 2013), jak i deklaracjach przedsiębiorstw odnoszących się do kategorii usług IOB z których korzystały w ostatnich latach (dominuje wsparcie szkoleniowe i informacyjne). Z drugiej strony zdecydowanie największe zapotrzebowanie na wsparcie ze strony IOB dotyczy pomocy finansowej dla firm (jednocześnie to właśnie problemy o charakterze finansowym stanowią jedne z głównych barier prowadzenia działalności gospodarczej) (s. 120). Rekomendacja (strona w raporcie) Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Sposób wdrożenia finansowego. do włączania się podkarpackich IOB w struktury ogólnopolskie) oraz premiowanie w ramach RPO WP tych IOB, które udokumentują świadczenie bezpłatnych usług informacyjnych dla firm. Jeśli chodzi o premiowanie w ramach RPO WP podmiotów oferujących bezpłatne wsparcie informacyjne, to dotyczące tej kwestii kryterium może współwystępować z planowanym do wprowadzenia kryterium premiującego wnioskodawców, którzy w części finansują swoją aktywność z opłat za usługi, wnoszonych przed przedsiębiorców. Usługi płatne najczęściej nie dotyczą bowiem usług informacyjnych, lecz wsparcia bardziej zaawansowanego. Obowiązywanie obu kryteriów pozwalałoby więc preferować takie podmioty, których działalność opiera się o dwa filary: masowego i bezpłatnego wsparcia informacyjnego oraz usług specjalistycznych i płatnych. Tym samym, premiowane byłyby instytucje w największym stopniu adaptujące się do potrzeb i oczekiwań przedsiębiorstw, zarówno tych potrzebujących podstawowego, jak i bardziej zaawansowanego wsparcia. Z drugiej strony, należy utrzymać Adresat rekomendacji Termin realizacji 152

153 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu 8 Jednym z głównym problemów na jaki aktualnie natrafiają instytucje otoczenia biznesu jest brak wykwalifikowanych kadr posiadających: (1) kompetencje kluczowe na odpowiednim poziomie, (2) wiedzę i umiejętności dotyczące specyfiki pracy w sektorze otoczenia biznesu. Jednocześnie, same instytucje mają ograniczone możliwości przygotowywania zatrudnianych pracowników do realizacji zadań związanych z działalnością danej instytucji (ograniczone możliwości w zakresie realizacji samodzielnych projektów szkoleniowych adresowanych do własnych pracowników; niska dostępność zewnętrznych projektów szkoleniowych adresowanych do pracowników IOB) (s. 126). Rekomendacja (strona w raporcie) W ramach systemu wsparcia dla podkarpackich IOB w przyszłym okresie finansowania należy również uwzględnić instrumenty rozwoju potencjału merytorycznego kadry instytucji otoczenia biznesu (s. 126). Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji Zapewnienie wysokiej jakości kadr podkarpackich IOB. Sposób wdrożenia mechanizmy wsparcia zorientowane na wprowadzanie przez IOB nowych i specjalistycznych usług do oferty, w tym także dotyczących pomocy finansowej (vide rekomendacja 5). Wykorzystując zasadę dwufunduszowości w przyszłym okresie finansowania należy wprowadzić możliwość korzystania przez IOB ze wsparcia dotyczącego szkolenia pracowników instytucji w zakresie odnoszącym się do działalności prowadzonej przez IOB. Należy w tym przypadku rozważyć: (a) realizację projektu systemowego zorientowanego na przeprowadzenie otwartych szkoleń z zakresu kompetencji kluczowych dla pracowników IOB, (b) wprowadzenie bonów szkoleniowych dla pracowników IOB, którzy potrzebują specjalistycznego wsparcia szkoleniowego w wąskich dziedzinach tematycznych (co ogranicza zasadność realizacji całego poświęconego im projektu szkoleniowego). Adresat rekomendacji Instytucja odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. 9 W odniesieniu do bieżącego W celu rozwiązania Zwiększenie podmiotowości Zalecane jest jednak uwzględnienie Instytucja III/IV Termin realizacji III/IV kwartał

154 Lp. Wniosek (strona w raporcie) Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu okresu finansowania badane IOB (w szczególności te realizujące projekty z Działania 1.2 RPO WP) zwracały uwagę na brak systemowego (całościowego), a jednocześnie partnerskiego podejścia do sektora otoczenia biznesu ze strony samorządu województwa. Pojawiały się w tym kontekście opinie o: braku spójnej i konsekwentnej polityki wsparcia sektora otoczenia biznesu, braku konstruktywnych konsultacji i uzgodnień z IOB, braku zaufania wobec sektora otoczenia biznesu czy wręcz postrzegania go w kategoriach swoistej konkurencji wobec działań samorządu województwa (s. 127). Rekomendacja (strona w raporcie) zdiagnozowanego problemu braku partnerskiego podejścia samorządu województwa do IOB oraz ograniczonej podmiotowości tego sektora niezbędne jest podjęcie różnego rodzaju działań i co ważne mających charakter długofalowy, ale także konkretnych przedsięwzięć realizowanych w formule partycypacyjnej (s. 127). Oczekiwany efekt wdrożenia rekomendacji podkarpackich IOB oraz zapewnienie partnerskich relacji pomiędzy sektorem otoczenia biznesu a administracją regionalną. Sposób wdrożenia w katalogu działań podejmowanych przez UMWP w obszarze wspierania przedsiębiorczości w przyszłym okresie finansowania przedsięwzięcia zorientowanego na: integrację sektora otoczenia biznesu, uruchomienie systematycznych mechanizmów konsultacji, promocję całego sektora otoczenia biznesu, stworzenie platformy internetowej zawierającej szczegółową i aktualną informację o ofercie IOB i ukierunkowującą przedsiębiorców na konkretne instytucje, które mogą im pomóc. Adresat rekomendacji odpowiedzialna za projektowanie i / lub wdrażanie RPO w przyszłym okresie finansowania. Termin realizacji kwartał

155 Tabela 8. Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions No. Conclusion (page in the report) 1 In the current implementation process focusing support on specific issues has failed when it comes to the nature of new or modified services that are the result of projects (p. 44). Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) In the next funding period, one should focus on supporting the process of these services provision by the BEIs, which are most either important or promising according to the trends occurring in the market (p. 44). Expected result of implementing the recommendation The adjustment of BEIs offer to the business sector changing demands. Method of implementation The systemic project implemented by Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship should include special vouchers which allow companies to use services offered by BEIs. Vouchers should apply to the provision of preferred services (specialized support in form of consulting, training and analysis). The exact standards of provision the above mentioned services should be established (only if the institution met these standards it could provide a service based on the vouchers issued by Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship). The exact standards should be determined separately for the specific services financed by vouchers. At this moment, the following standardization themes might me indicated (they should be operationalized by defining specific requirements for each service): infrastructure used to provide specific service (place in which service is provided, informatics tools facilitating the provision of Recommendation addressed to The institution responsible for the design and / or implementation of ROP PV in the next funding period Implementation period Third / fourth quarter of

156 No. Conclusion (page in the report) Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) Expected result of implementing the recommendation Method of implementation services), qualifications of the staff providing the service (the profile of education and / or experience in the area related to the service) stages of service providing (depending on the type of provided service it should include: initial diagnosis, in-depth diagnosis, developing plan for the service providing, providing service, diagnosis after providing service, support after service providing, feedback), quality of provided service (through the possession and use held and audited quality management system in relation to provided service), providing service process documentation (according to the guidelines established by Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship and using forms prepared by Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship). The standardization of the services provision process should also include Recommendation addressed to Implementation period 156

157 No. Conclusion (page in the report) Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) Expected result of implementing the recommendation Method of implementation the preparation of detailed thematic scope of the specific service by Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship. After this training sessions should be carried out followed by an examination for consultants from BEIs interested in providing services covered by the voucher financing system. Each institution could participate in voucher system only if at least two of its employees pass the exam. Regarding second kind of service preferred within the systemic project, which is financial support, it should be provided in a form similar to the current loan and guarantee services. More funds than at present should be transferred this way (more BEIs from Podkarpackie region should be involved in the regranting system where regulations would be lesscomplexed than these referred to subsidies offered companies within ROP PV competition procedure). Recommendation addressed to Implementation period 2 There were no partnership projects within the ROP PV Measure 1.2 (despite of the criterion In the next funding period partnership projects implemented by BEIs should be strongly rewarded (it Increased level of cooperation between BEIs and ensuring coherence of projects implemented by Taking into account that in the current funding period criterion rewarding partnerships has not been successful the future actions should be taken in The institution responsible for the design and / or implementation of Second quarter of

158 No. Conclusion (page in the report) which promotes such projects). Therefore it is impossible to talk about contributing of this instrument to support crosssectoral cooperation between BEIs and R&D institutions or selfgovernment administration (p ). Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) refers to projects supported in the competition procedure regardless of their final range) (p. 61). 3 In the next funding the process of establishing and maintaining cooperation between business environment institutions and research & development institutions should be strongly supported (p. 66). Expected result of implementing the recommendation different BEIs. Increased level of crosssector collaboration and ensuring coherence of projects implemented by different BEIs. Method of implementation two stages. In the first place (i.e., for the first competitions announced in the period), bonus points for the partnership projects should still be applied, but at the same time its weight should be increased. Increasing importance of this criterion should be done by establishment of a two-mode assessment of compliance with this criterion. First, one should reward conducting partnership projects. Secondly, developing one of the following two types of partnership should result in gaining extra points in the project selection procedure: cross-sectoral partnerships (in which BEI implements project in cooperation with either research institutions or self-government administration units); mentoring partnerships (in which an experienced BEI develops partnership with institution with little experience and capacity). The second stage the recommendation implementation should include the completion of minimum one call for proposals Recommendation addressed to ROP PV in the next funding period The institution responsible for the design and / or implementation of ROP PV in the next funding period Implementation period Second quarter of

159 No. Conclusion (page in the report) 4 In relation to the existing selection of projects within ROP PV one might say that in the case of some of them relationship between the criterion and its actual impact on the quality of the project and its results stays uncleared. Therefore in case of remaining call for proposals procedure in the next funding period some of the existing quality criteria for technical assessment should be revised (p. 98). Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) In the process of planning a list of criteria for BEIs projects selection for the next funding period some of the current criteria should be modified or eliminated. It refers mainly to criteria which do not perform their function as an instrument directing support in a proper way (p. 98). Expected result of implementing the recommendation Increased efficiency of the projects selection criteria. Method of implementation limited only to partnership projects. Within this competition it would be possible only to fund projects conducted with a partner (the criterion should especially reward cross-sectoral and mentoring partnerships). The following criteria should be modified or eliminated in the process of planning a list of criteria for selection of projects carried out by the BEIs in the next funding period: Experience in the provision of services for business sector (the type of provided services and the type of conducted activity in the declared period of time need to be clarified) Project impact on improving the competitiveness of the regional economy (the category of "services" the number of which is rewarded under this criterion should be clarified) Project spatial scope (there is no need to include this criterion the key aspect is to adjust project to the needs of target groups) The involvement of the Recommendation addressed to The institution responsible for the design and / or implementation of ROP PV in the next funding period Implementation period Second quarter of

160 No. Conclusion (page in the report) 5 Within the current system of support for the BEIs institutions implement projects selected for funding in the competition procedure. Defined range of support and project selection criteria do not ensure an optimal targeting of supported projects. In addition, projects implemented within this procedure are judged by the Beneficiaries as: procedurally complicated, burdened with both excessive rigidity and unclear regulations, and delaying the receiving funds (p. 99). Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) In the next funding period support for the BEIs within the ROP PV should be offered on two levels: a simplified support offered within Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship systemic project for the provision of certain professional services; projects within the call for proposals procedure related to establishing or maintaining institutional forms of business support (p. 99). Expected result of implementing the recommendation Support provided in key areas along with reduced degree of negative influence of factors associated with the current projects implementation mode. Method of implementation Beneficiary's own funds over the obligatory Beneficiary s own contribution (the above mentioned criterion is inadequate to the BEIs specificity which by definition are non-profit organizations). In the next funding period support offered BEIs within the ROP PV ROP should be carried at two levels: Simplified suport offered within Marshal s Office of the Podkarpackie Voivodeship systemic project for the provision of certain professional services (it would include, among others: training for BEIs employees, financial support for BEIs promotional activities, and above all the funding providing services by BEIs through vouchers given to companies) Competition-mode projects for starting or maintaining institutional forms of business support (it refers to establishment or running such entities as incubators, pre-incubators, Recommendation addressed to The institution responsible for the design and / or implementation of ROP PV in the next funding period Implementation period Second quarter of

161 No. Conclusion (page in the report) 6 Most companies which are non-users of BEIs services declares that they do not such services or are not aware of the possibility of using services offered by BEIs. At the same time the current demand for specific support is significantly higher among those companies which declare using services offered by business environment sector. Such regularity suggests that using support from BEIs has a positive effect on conviction in desirability and utility of the use of the support from BEIs (p. 116). 7 There is a deficit in the provision of most advanced services by the BEIs. It reflects in both: the business Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) It is recommended to undertake coordinated regional actions focusing on BEIs promotion and good practices identification (examples of companies which successful companies which benefited from the BEIs support) along with the creation of effective instruments to inform companies about BEIs offer (p. 116). The maximum availability (i.e. availability on the local level) of basic advisory and information services which Expected result of implementing the recommendation Increased corporate sector awareness in BEIs services offer and recognizability of individual institutions. Ensured access for companies from Podkarpackie region to basic advisory and Method of implementation investor service centers, loan and guarantee funds, business angel networks, clusters, etc.). The systemic project implemented by Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship should include coordinated actions aimed at promoting the business environment sector and ensuring the availability of information on services offered by BEIs from Podkarpackie region. The main medium of this kind of action should be a web portal containing a complete and regularly updated information about the BEIs offer (and enabling the formulation of queries based on a variety of criteria for selection of an institution or service). Additional instrument for promotion BEIs from Podkarpackie region support should also be individual grants to organizations for their own information and promotion activities (in this case the aim is to promote individual organizations own brands). The maximum availability (i.e. availability at the local level) of basic information services provied free of charge to businesses should be Recommendation addressed to The institution responsible for the design and / or implementation of ROP PV in the next funding period The institution responsible for the design and / or implementation of Implementation period Third / fourth quarter of 2014 Second quarter of

162 No. Conclusion (page in the report) environment sector offer (including services established within the ROP PV projects) and in companies statements relating to BEIs services categories which were mostly used in recent years (most often used services are training and information services). On the other hand, the highest demand for support from the BEIs refers to financial support (a the same time financial problems are one of the main barriers to doing business) (p. 120). Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) are provided free of charge to businesses along with financial support should be ensured (p. 120). Expected result of implementing the recommendation information services (but with limited involvement of ROP PV funds in this kind of support) along with availability of financial support instruments. Method of implementation ensured. For this purpose, it is reasonable to support the BEIs in the process of joining a network of Consultation Points within KSU network (one should rather encourage the BEIs from Podkarpackie region to involve in the nation-wide network than create a regional network and brand"), and awarding within the ROP PV those BEIs, which provide free information services to business sector. The criterion awarding BEIs which offer companies free information services might coexist with another planned criterion which refers to awarding applicants who finance their activities from fees paid by companies. Paid services usually do not refer to the information services, but more advanced support. The application of both criteria would allow to prefer institutions whose activity is based on two pillars: widespread and free information support along with expert and paid services. Therefore, the institutions which adapt in the greatest extent to the needs and expectations of Recommendation addressed to ROP PV in the next funding period Implementation period 162

163 No. Conclusion (page in the report) 8 One of the main problems for BEIs is the lack of qualified staff with both: (1) key competencies at the appropriate level, (2) knowledge and skills related to specificity of job in the business environment sector. At the same time, the institutions have limited ability to prepare their employees to carry out tasks within institution activity (limited opportunities for BEIs self-implementation of training projects aimed at training their own employees; low availability of external training projects Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) As part of the support system for BEIs from Podkarpackie region in the next funding period instruments of institution staff substantive capacity development should also be established (p. 126). Expected result of implementing the recommendation High-skilled personnel for BEIs from Podkarpackie region. Method of implementation companies (both those in need for basic and more advanced support) would be awarded in the projects selection process. On the other hand, mechanisms focused on support for new and specialized services development by BEIs, including financial aid, should also be remained (see recommendation no. 5). Using the possibility of joining funds from different sources in the next funding period BEIs should be allowed to use support for their employees training in the fields related to BEIs activities. Therefore, one should consider: (a) systemic project which includes open training on key competences for BEIs employees, (b) establishment of training vouchers for BEIs employees who need specialized training support in certain themes (which limits the reasonableness of the separate project which refers to such themes). Recommendation addressed to The institution responsible for the design and / or implementation of ROP PV in the next funding period Implementation period Third / fourth quarter of

164 No. Conclusion (page in the report) for BEIs employees) (p. 126). 9 Business environment institutions from Podkarpackie region (especially those implementing projects wthin the ROP PV Measure) drew attention to the lack of both systemic (overall) and partnership approach to the BEIs from the regional administration. Declarations related to the following issues were expressed by BEIs: the lack of a coherent and consistent policy in the field of BEIs support; the lack of constructive consultation with the BEIs; the lack of confidence in the business environment sector, or even the perception of BEIs in terms of a competition for the regional self-government activities (p. 126). Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions Recommendation (page in the report) In order to solve diagnosed problem which is the lack of provincial government partnership approach to the BEIs and the limited subjectivity of the sector it is necessary to undertake various and most importantly long-term activities along with specific actions in the participatory formula (p. 126). Expected result of implementing the recommendation Increased subjectivity of the BEIs from Podkarpackie region and ensured partnership relations between the business environment sector and the regional administration. Method of implementation It is recommended to include following actions in the catalogue of actions undertaken by the Marshal's Office of the Podkarpackie Voivodeship in the area of business environment sector support in the next funding period: the integration of business environment institutions, launching systematic consultation mechanisms, business environment institutions sector promotion, development of a web-based platform containing a detailed and current information about the BEIs offer and directing business to specific institutions which can help them. Recommendation addressed to The institution responsible for the design and / or implementation of ROP PV in the next funding period Implementation period Third / fourth quarter of

165 10. Spisy ilustracji 10. Spisy ilustracji 10.1 SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Forma organizacyjno-prawna podkarpackich IOB Wykres 2. Siedziby podkarpackich IOB Wykres 3. Rok rozpoczęcia działalności przez podkarpackie IOB Wykres 4. Skuteczność prób kontaktu wykonana w audycie telefonicznym Wykres 5. Skuteczność kontaktu w audycie za pomocą poczty Wykres 6. Przebieg kontaktu w audycie telefonicznym Wykres 7. Skuteczność kontaktu w poszczególnych formach audytu Wykres 8. Czas oczekiwania na realizację usługi Wykres 9. Ocena miejsca audytu osobistego Wykres 10. Obiektywna ocena doradcy Wykres 11. Subiektywna ocena doradcy Wykres 12. Zakres uzyskanych informacji Wykres 13. Skuteczność kontaktu w podziale na beneficjentów oraz IOB nierealizujące projektów.. 52 Wykres 14. Zakres uzyskanych informacji w podziale na audyty wśród beneficjentów oraz wśród IOB nierealizujących projekty Wykres 15. Struktura projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO ze względu na okres realizacji projektu Wykres 16. Struktura projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO ze względu na form prawna beneficjenta Wykres 17. Realizatorzy projektów w ramach Działania 1.2 według miejscowości będących ich siedzibą Wykres 18. Średnie wartości projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO Wykres 19. Średnia wartość projektów realizowanych w ramach Działania 1.2 RPO ze względu na formę prawną beneficjenta Wykres 20. Wartość projektów a okres ich realizacji Wykres 21. Struktura usług zmodyfikowanych w wyniku realizacji projektów Wykres 22. Struktura nowych usług, wdrożonych w wyniku realizacji projektów Wykres 23. Instytucje otoczenia biznesu, z usług których korzystały badane przedsiębiorstwa Wykres 24. Rodzaj instytucji, z których usług korzystały badane przedsiębiorstwa Wykres 25. Częstość korzystania z usług IOB w ciągu ostatnich 3 lat Wykres 26. Rok rozpoczęcia działalności a korzystanie z usług IOB Wykres 27. Struktura wielkości przychodów netto przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB Wykres 28. Struktura branżowa przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB Wykres 29. Struktura przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB pod względem wielkości miejscowości stanowiącej siedzibę przedsiębiorstwa Wykres 30. Zasięg działalności przedsiębiorstw korzystających oraz niekorzystających z usług IOB. 108 Wykres 31. Rodzaj usług, z których korzystały badane przedsiębiorstwa

166 Wykres 32. Ocena poszczególnych usług IOB pod względem dopasowania do potrzeb usługobiorców Wykres 33. Ocena poszczególnych usług IOB pod względem przydatności w praktyce prowadzenia firmy Wykres 34. Ocena poszczególnych usług IOB pod względem ogólnej jakości Wykres 35. Poziom zadowolenia z poszczególnych usług IOB Wykres 36. Różnice w ocenie usług świadczonych przez Beneficjentów Działania 1.2 RPO WP i usług świadczonych przez pozostałe IOB Wykres 37. Korzyści dla przedsiębiorstw oczekiwane przez usługobiorców IOB Wykres 38. Powody niekorzystania z usług IOB Wykres 39. Skala występowania problemów w poszczególnych aspektach prowadzenia działalności gospodarczej Wykres 40. Występowanie potrzeb wsparcia w przedsiębiorstwie a dotychczasowe korzystanie z usług IOB w tym świadczonych przez Beneficjentów Wykres 41. Zapotrzebowanie na określone formy wsparcia wśród przedsiębiorców Wykres 42. Deklaracja zapotrzebowania na poszczególne usługi świadczone przez IOB SPIS TABEL Tabela 1. Rodzaje wspieranych działań projektowych Tabela 2. Typy projektów, które uzyskały dofinansowanie Tabela 3. Postęp rzeczowy projektów realizowanych przez IOB w województwie podkarpackim Tabela 4. Postępy projektów realizowanych przez IOB w województwie podkarpackim ze względu na produkty powstałe w rezultacie projektu Tabela 5. Liczba usługobiorców poszczególnych usług IOB w roku poprzedzającym realizację projektu oraz prognozowana liczba usługobiorców w roku po realizacji projektu Tabela 6. Liczba usług nowych i zmodyfikowanych w wyniku realizacji projektu Tabela 7. Tabela rekomendacji badania ewaluacyjnego pn. Wpływ wsparcia RPO Województwa Podkarpackiego na lata na funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu Tabela 8. Table of recommendations from the evaluation study entitled The impact of ROP PV on the functioning of the Business Environment Institutions SPIS SCHEMATÓW Schemat 1. Cele przeprowadzonego badania ewaluacyjnego Schemat 2. Sieć współpracy pomiędzy podkarpackimi IOB Schemat 3. Sieć współpracy na zasadzie konsultacji i wymiany doświadczeń wśród podkarpackich IOB Schemat 4. Sieć współpracy na zasadzie relacji kontrahenckich (zlecania / świadczenia usług) wśród podkarpackich IOB Schemat 5. Sieć współpracy na zasadzie wspólnej realizacji przedsięwzięć Schemat 6. Rola instytucji otoczenia biznesu w procesie innowacyjnym, z uwzględnieniem poszczególnych kategorii interesariuszy, w tym: jednostek badawczo-rozwojowych

167