Zakładanie i prowadzenie spółdzielni socjalnej

Transkrypt

1 Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i rozpowszechniana bezpłatnie. Realizatorem projektu jest Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w Lublinie CZŁOWIEK - NAJLEPSZA INWESTYCJA Poradnik Zakładanie i prowadzenie spółdzielni socjalnej Wydawca Poradnik został wydany przez Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w ramach projektu Centrum Ekonomii Społecznej współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zespół redakcyjny Wojciech Bylicki Paweł Narodowiec Kopiowanie, przedrukowywanie I rozpowszechnianie całości lub fragmentów poradnika bez zgody wydawcy jest zabronione. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za zmiany w opisie źródeł finansowania oraz załączonych wzorach dokumentów po oddaniu poradnika do druku. Copyright by Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w Lublinie ISBN: Lublin 2010 Projekt Centrum Ekonomii Społecznej jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu SpołecznegoRealizatorem Projektu jest Bractwo Miłosierdzia im. Św. Brata Alberta w Lublinie C Z Ł O W I E K - N A J L E P S Z A I N W E S T Y C J A 1

2 Wstęp Ekonomia społeczna, podobnie jak i pomoc społeczna czy wykluczenie społeczne poprzez wszechobecne stereotypy, dla części naszego społeczeństwa jest czymś niezrozumiałym, sprzecznym, zupełnie abstrakcyjnego. Tymczasem dla części społeczeństwa jest realną szansą na godne życie. Nabierając coraz większej dynamiki nabiera znaczenia jako metoda radzenia sobie z problemami społecznymi, w których dotychczas stosowane rozwiązania nie były skuteczne. Stając się segmentem gospodarki, jej specyficzne cechy i wymagania sprawiają, że jej rolę i wagę dostrzegają zarówno środowiska pozarządowe jak i władze publiczne samorządowe i centralne. Ekonomia społeczna jest rozwijana przez organizacje pozarządowe przy dużym wsparciu środowisk akademickich i eksperckich. To właśnie one przygotowały wiele interesujących i oryginalnych projektów wspierających i animujących sektor ekonomii społecznej, które od początku wdrażania środków Unii Europejskiej w tym Europejskiego Funduszu Społecznego są realizowane na terenie naszego kraju. Jednym z nich jest projekt obecnie realizowany na terenie woj. lubelskiego przez organizację pozarządową posiadającą ponad dwudziestoletnie doświadczenie w pracy na rzecz szeroko rozumianego wykluczenia społecznego. Projekt Centrum Ekonomii Społecznej realizowany przez Bractwo Miłosierdzia im Św. Brata Alberta w Lublinie jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Dotyczy utworzenia i funkcjonowania instytucji otoczenia ekonomii społecznej o nazwie jednorodnej z nazwą projektu. Centrum Ekonomii Społecznej w Lublinie powstało 1 stycznia 2010 r. jako odpowiedź na potrzeby społeczne w województwie lubelskim. Bezrobocie, ubóstwo, bezdomność, alkoholizm, to problemy, z którymi boryka się obecnie wielu ludzi, ale również sygnał, że brak jest pomysłu na polepszenie jakości życia tych ludzi. Wierzymy, że światełkiem w tunelu są podmioty ekonomii społecznej, które z jednej strony dają możliwość zatrudnienia osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym, podnoszą ich umiejętności społeczne, a z drugiej strony uzdrawiają sytuację społeczną. Chcemy by nowe podmioty ekonomii społecznej, Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej, Zakłady Aktywności Zawodowej powstawały zarówno przy organizacjach pozarządowych, jak i administracji publicznej. Dlaczego? Ponieważ dają realną szansę dla osób z grup defaworyzowanych na rynku pracy, realnie wpływają na rozwój przedsiębiorczości społecznej, m.in. w formie spółdzielni socjalnej. To właśnie przedsiębiorstwa społeczne ukierunkowane są na człowieka, a nie zysk, stwarzają bezpieczne warunki dla pracowników, których potencjalny pracodawca na otwartym rynku pracy zwolniłby. Spółdzielczość socjalna, choć mało popularna, jest realną szansą na powrót do normalności dla wielu osób wykluczonych. Z czym musi się zmierzyć nowy podmiot? Pomysł, rejestracja, uruchomienie działalności, podpisanie umów, przygotowanie planów rozwoju (czasami biznesplanu), ubieganie się a czasami walka o środki. To może przerażać. Dlatego Centrum Ekonomii Społecznej powstało po to by świadczyć kompleksową pomoc szkoleniową, doradczą i usługową, zarówno dla osób, które chciałyby rozwijać się w podmiotach ekonomii społecznej, jak i dla samych podmiotów ekonomii społecznej. Z myślą o uczestnikach projektu, ale także z intencją upowszechniania wiedzy o ekonomii społecznej podjęto działania zmierzające do opracowania i przygotowania serii trzech poradników dotyczących tworzenia różnych form prawnych podmiotów ekonomii społecznej. Autorami są osoby o uznanym dorobku i wysokiej pozycji w środowisku, a także cenieni praktycy działający w sektorze. Seria ta obejmuje trzy poradniki poświęcone różnym wariantom tworzenia podmiotów ekonomii społecznej. Są to: 1. Zakładanie i prowadzenie Centrum Integracji Społecznej. 2. Zakładanie i prowadzenie Klubu Integracji Społecznej. 3. Zakładanie i prowadzenie Spółdzielni Socjalnej. Oddajemy w państwa ręce trzeci z serii poradnik dotyczący zarówno zasad tworzenia jak i realiów funkcjonowania jednego z Podmiotów działających w sferze Ekonomi Społecznej jakim jest Spółdzielnia Socjalna. Szczególnie zachęcamy do zapoznania się z rozdziałem dotyczącym prezentacji przykładów, które można traktować jako Dobre Praktyki. Paweł Narodowiec Dyrektor Centrum Ekonomii Społecznej w Lublinie 2

3 Nawet najdalsza podróż zaczyna się od pierwszego kroku. Loa Tse ZAKŁADANIE I PROWADZENIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ Wojciech Bylicki Spis treści I. Wstęp. II. UWARUNKOWANIA PRAWNE POWSTAWANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH W POLSCE. 1. Co to jest spółdzielnia socjalna. 2. Spółdzielnia socjalna jako specyficzna firma. 3. Działalność gospodarcza spółdzielni jako podstawa jej funkcjonowania. III. ZAKŁADANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ TRZY KROKI. 1. KROK PIERWSZY - GRUPA INICJATYWNA. a. Założyciele spółdzielni socjalnej. b. Biznesplan spółdzielni socjalnej - czyli czym będziemy się zajmować c. Przykładowy układ treści biznesplanu dla spółdzielni socjalnej o profilu remontowo-budowlanym. d. Statut spółdzielni socjalnej. 2. KROK DRUGI WALNE ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE a. Dokumenty z Walnego zebrania członków 3. KROK TRZECI - REJESTRACJA SPÓŁDZIELNI. a. Dokumenty konieczne do zarejestrowania spółdzielni w KRS: b. Struktura organizacyjna spółdzielni socjalnej. IV. POŁĄCZENIE, LIKWIDACJA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ. V. CYKL ŻYCIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ - FUNKCJONOWANIE. 1. Prawa rynku a działalności spółdzielni socjalnej. 2. Gospodarka rynkowa - podstawowe pojęcia. 3. Badanie rynku jako podstawa stabilnego funkcjonowania spółdzielni socjalnej. 4. Koncepcje marketingowe i mix marketing w działalności spółdzielni socjalnej. 5. Spółdzielnia socjalna w działaniu kilka uwag. VI. FINANSOWANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ. 1. Wsparcie na utworzenie spółdzielni socjalnej. a. Środki z Funduszu Pracy. b. Środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. c. Wsparcie finansowe spółdzielni socjalnej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2. Wsparcie w początkowym okresie funkcjonowania spółdzielni socjalnej. a. Refundacja składek na ubezpieczenie społeczne. b. Ulga w podatku dochodowym od osób prawnych c. Program Operacyjny Fundusz Inicjatyw Obywatelskich d. Wsparcie finansowe dla spółdzielni socjalnej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Działaniu 7.1 (Projekty systemowe) 3. Wsparcie w formie zlecania zadań publicznych. VII. DOBRE PRAKTYKI - SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA OSÓB PRAWNYCH OPOKA. VIII. SŁOWNICZEK POJĘĆ. 3

4 I. UWARUNKOWANIA PRAWNE POWSTAWANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH W POLSCE. Historia spółdzielczości socjalnej w Polsce liczy sobie zaledwie kilka lat. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z 2003 roku jako pierwsza wprowadziła pojęcie zatrudnienia wspieranego oraz możliwość podjęcia zatrudnienia m.in. w formie spółdzielni socjalnej. 1 Kolejne polskie uregulowania prawne stwarzały coraz dogodniejsze warunki dla powstawania spółdzielni dla osób wykluczonych, tak popularnej w krajach europy zachodniej gdzie spółdzielczość socjalna rozwija się od ponad 20 lat. Kolejne etapy rozwoju polskiego ustawodawstwa dotyczącego spółdzielni socjalnych możemy prześledzić na zamieszczonym poniżej diagramie. Tab. 1. Fazy rozwoju polskiego ustawodawstwa dotyczącego spółdzielni socjalnych Jak nie trudno zauważyć od daty wejścia w życie Ustawy o zatrudnieniu socjalnym do dnia uprawomocnienia się Ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz zmianie niektórych innych ustaw 2 upłynęło około 7 lat. Jednak mimo coraz dogodniejszych regulacji prawnych tempo powstawania nowych spółdzielni socjalnych pozostawia dużo do życzenia. Zważywszy na to, że do dnia wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy tj. dn. 16 lipca 2009r w Krajowym Rejestrze Sądowym w całej Polsce zarejestrowanych było 154 spółdzielnie socjalne. Dopiero ostatnia nowelizacja ustawy o Spółdzielniach socjalnych stworzyła w moim przekonaniu bardziej dogodne warunki dla powstawania i rozwoju tej firmy społecznej. Potwierdzeniem tej tezy niech będzie fakt, że na dzień 10 lutego 2011 roku w KRS zarejestrowanych było 292 spółdzielni socjalnych. Tak więc w ciągu ostatnich 18 miesięcy powstało około 138 spółdzielni więc prawie 90% wszystkich spółdzielni utworzonych w ciągu poprzednich 7 lat. Niewątpliwie przyczyniły się do tego nowe przepisy upraszczające procedury jak również wprowadzające kolejne ulgi oraz możliwość zakładania spółdzielni socjalnych przez osoby prawne tj. fundacje, stowarzyszenia, jednostki samorządu terytorialnego i kościelne osoby prawne. Jestem przekonany, że na wzrost ilość nowo zakładanych spółdzielni ma również wpływ wzrost poziomu wiedzy o zakładaniu oraz funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych u osób zainteresowanych i u pracowników administracji publicznej działających w sferze pomocy i integracji społecznej. Natomiast bardzo niepokojące jest to, że wiele z tych zarejestrowanych spółdzielni nie rozpoczęło swojej działalności gospodarczej a jeszcze inne zaprzestają swoich działań po roku lub nieco dłuższym okresie czasu. 1 Ustawa o zatrudnieniu socjalnym (z 13 czerwca 2003 roku Dz. U. z 2003r. Nr 122, poz. 1143, z póz. zm. 2 Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 15 czerwca 2009 r.) 4

5 Trudności w zakładaniu nowych spółdzielni socjalnych można upatrywać w wielu czynnikach. Mają one charakter wewnętrzny leżący po stronie samych zainteresowanych założeniem spółdzielni, jak również na zewnątrz to znaczy: zawiłości przepisów prawnych a często też z braku kompetencji i przychylności ze strony administracji lokalnej. Ale mimo wielu przeszkód są w Polsce przykłady dobrze funkcjonujących spółdzielni socjalnych. Są to pionierzy którzy jako pierwsi mimo niekorzystnych warunków zewnętrznych przetarli szlaki i osiągnęli cel. Dlatego warto skorzystać z ich doświadczeń z ich podpowiedzi by unikając błędów szybciej i pewniej dotrzeć do wyznaczonego celu jakim jest założenie i funkcjonowanie spółdzielni socjalnej. Jedną z pierwszych spółdzielni socjalnych jaka powstała w Poznaniu jest spółdzielnia Maxstyl. Początki powstania spółdzielni tak wspomina jej lider Jan Kołaczyk. Dzisiaj jestem prezesem zarządu Spółdzielni, na początku byłem pełnomocnikiem. Mam 47 lat; wykształcenie średnie techniczne. Wcześniej kilkanaście lat prowadziłem swoje przedsiębiorstwa W 2001 roku, w wyniku nieprzewidzianych zdarzeń, stałem się osobą bezdomną i bezrobotną, co spowodowało że trafiłem do Fundacji Barka. Od samego początku byłem osobą, która się mocno zaangażowała w różnego rodzaju działania Fundacji. O możliwości otwarcia spółdzielni socjalnej dowiedziałem się na początku 2005r. na spotkaniach naszego Stowarzyszenia i na spotkaniach w Fundacji. Od samego początku mnie to zainteresowało, i jak na lidera przystało, udało mi się z sześcioma innymi ludźmi, którzy znaleźli się w podobnej sytuacji, założyć w październiku 2005 roku pierwszą spółdzielnie socjalną w Wielkopolsce, co było nie małym sukcesem. Refleksje po 3 latach działania spółdzielni dla każdego z nas są inne. Dla mnie najważniejsze jest to, że przede wszystkim mamy własną działalność. Od nas samych bardzo dużo zależy, to jakie mamy nastawienie, jakie problemy. Zaletą jest, iż mamy siebie razem stawiamy sobie różne zadani i rozwiązujemy problemy Jan Kołaczyk lat 47 - Spółdzielnia Socjalna Maxstyl 3 1. Co to jest spółdzielnia socjalna? Spółdzielnia socjalna to taka organizacja, która łączy w sobie działalność w trzech obszarach. Spółdzielnię tworzą i jednocześnie są jej pracownikami osoby wykluczone oraz inne osoby - fachowcy, w celu wspólnego prowadzenia działalności gospodarczej, zaspokajania swoich potrzeb ekonomicznych czyli zarobkowych - to jeden obszar. Ale działalność ta ma na celu nie tylko zarabianie pieniędzy na swoje utrzymanie lecz również reintegrację społeczną i zawodową członków spółdzielni to kolejny obszar działalności spółdzielni. Istnieje jeszcze jeden obszar działalności spółdzielni socjalnej. Otóż Ustawa o spółdzielniach socjalnych w art. 2 ust. 3 mówi: Spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną i oświatowokulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.). 4 Reintegracja społeczna są to działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu. 5 Reintegracja zawodowa to działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy - a działania te nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej. 6 Jak więc wynika z powyższych definicji spółdzielnia socjalna różni się od zwykłej firmy nastawionej na zysk bo oprócz celów ekonomicznych, czyli zarabiania pieniędzy, stawia sobie jeszcze inne cele takie jak: reintegrację zawodową i społeczną oraz cele społeczne, czyli działalność na rzecz swoich członków oraz społeczności lokalnej. W spółdzielni socjalnej możemy więc wyróżnić trzy obszary działalności: 3 Spółdzielnie Socjalne studium przypadku (Strona internetowa Fundacji Pomocy Wzajemnej Barka 4 Art. 2. ust. 3. pkt. 2. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 5 Art. 2. ust. 2. pkt.1. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 6 Art. 2. ust. 2. pkt. 2. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 5

6 1) Działalność generującą środki finansowe (działalność gospodarczą). Tu należy podkreślić, że rachunek ekonomiczny tej działalności musi być dodatni, czyli musi pokryć wszystkie koszty wraz z wynagrodzeniem pracowników oraz wygenerować nadwyżkę finansowa czyli zysk, który nie jest dzielony pomiędzy członków spółdzielni lecz przeznaczony na fundusze spółdzielni i jej rozwój. 2) Działalności nastawiona na reintegrację społeczną i zawodową swoich członków to przede wszystkim różnorodne działania wspierające rozwój społeczny członków takie jak; warsztaty umiejętności społecznych, spotkania z psychologiem, psychoterapeutą, rozwiązywanie konfliktów, pomoc trenera zatrudnienia wspieranego itp. Celem tych działań jest łagodzenie lub niwelowanie deficytów psychicznych, wewnętrznych barier oraz nabywanie umiejętności współżycia społecznego, przyjmowa nie odpowiedzialności za powierzone zadania, rozwój w kierunku samodzielności, wyrabianie pozytywnych nawyków w pracy u osób, które poprzez uzależnienia czy długotrwałe wykluczenie z rynku pracy zatraciły umiejętność normalnego funkcjonowania w sytuacjach społecznych. Z kolei reintegracja zawodowa to szereg działań takich jak szkolenia zawodowe, warsztaty, staże, przygotowanie zawodowe z treningiem pracy, zdobywanie nowych umiejętności zawodowych oraz doskonalenie umiejętności wcześniej nabytych, zdobywanie stopni zawodowych, itp. 3) Działalność pożytku publicznego na rzecz społeczności lokalnej to przede wszystkim działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez spółdzielnię w sferze zadań publicznych określonych w 4 pkt. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Dokonuje się to np. poprzez organizowanie różnego rodzaju imprez kulturalnych, festynów i spotkań integracyjnych, w których uczestniczą mieszkańcy wspólnoty lokalnej, miasta, gminy czy osiedla. Spółdzielnia może np. organizować różnorodne szkolenia osób dorosłych czy warsztaty kulturalne, wycieczki czy rajdy krajoznawcze dla młodzieży. Może również organizować pomoc dla najbiedniejszych mieszkańców społeczności lokalnej. Jednak podstawową wartością, która jakby samoczynnie wypływa z działalności spółdzielni jest zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej poprzez dostarczanie dóbr i usług w obszarach, którymi firmy biznesowe nie były zainteresowane z racji nieopłacalności. Pozwolę sobie w tym miejscu przytoczyć jeszcze jedną bardzo ważną cechę podmiotów ekonomii społecznej a takim podmiotem niewątpliwie jest spółdzielnia socjalna a mianowicie; wpływ na rozwój lokalny poprzez tworzenie nowych miejsc pracy i nie tyko dla osób wykluczonych ale dla fachowców, których praca na rzecz spółdzielni jest niezbędna. Działalność gospodarcza - pozyskiwanie klientów - wykonywanie zleceń, zarabianie pieniędzy na wynagrodzenia dla członków pracowników i na inwestycje SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA Działalność społeczna oświatowo-kulturalna na rzecz swoich członków oraz środowiska lokalnego Reintegracja społeczna: - warsztaty umiejętności społecznych - spotkania z psychologiem, psychoterapeutą - rozwiązywanie trudności w relacjach w zespole 6

7 Tab.2. Obszary działalności spółdzielni socjalnej (opracowanie własne). Spółdzielnia socjalna to specyficzny rodzaj spółdzielni. To firma której właścicielem są członkowie spółdzielni a w przypadku osób prawnych dwa stowarzyszenia lub stowarzyszenie i inne pomioty prawne uprawnione zgodnie z ustawą do zakładania spółdzielni. 2. Spółdzielnia socjalna jako specyficzna firma. Spółdzielnia socjalna to firma, założona przez osoby, którym do tej pory się nie wiodło, są bezrobotne, które miały problemy z alkoholem lub narkotykami są bezdomni lub byli w więzieniu, nie mają odpowiedniego wykształcenie i przygotowania zawodowego. Ale mimo wszystko postanowili spróbować ponownie stanąć na własnych nogach. Bo mają wiarę, że tym razem się im uda. Spółdzielnia socjalna jest jak większa rodzina. Członkowie takiej wspólnoty pomagają sobie nawzajem, wspierają się w trudnych sytuacjach, wszyscy są odpowiedzialni za jej powodzenie. Każdy członek musi mieć świadomość, że od jego zaangażowania, rzetelności i odpowiedzialności zależy powodzenie ich firmy. Dlatego członkowie spółdzielni muszą się poznać i mieć do siebie zaufanie. Czy można zebrać z ulicy przypadkowych ludzi i kazać im prowadzić firmę? Czy takie przedsięwzięcie ma szansę powodzenia? Niewątpliwie odpowiedź na te pytania będzie negatywna. Spółdzielnię socjalną tworzą bowiem ludzie. Ludzie to najważniejszy kapitał w tej firmie. Dlatego chcąc założyć spółdzielnię socjalną trzeba najpierw dobrać odpowiednich ludzi. Najlepiej jak przyszli spółdzielcy wcześniej się znają i już jakiś czas przebywali ze sobą a jeszcze lepiej jak pracowali razem. Dobrą praktyką jest zakładanie spółdzielni socjalnej przez uczestników zajęć w Centrum Integracji Społecznej. Ponieważ w CIS-ie przygotowują swoich podopiecznych do samodzielnej pracy dając im wszechstronne wsparcie. Uczestnicy mają możliwość pracy w zespole odbywają też praktyki zewnętrzne w firmach funkcjonujących na rynku i mogą nauczyć się odpowiednich zachowań niezbędnych do pracy w przyszłej spółdzielni. Z kolei zakładanie spółdzielni przez osoby, które poznały się na różnego rodzaju kursach czy szkoleniach jest bardzo ryzykowne. Często w ramach tych szkoleń, tak licznych w ostatnim czasie, osoby wykluczone zdobywają wiedzę teoretyczną na temat zakładania i funkcjonowania spółdzielni socjalnej natomiast nie otrzymują wsparcia w obszarach, w których doświadczają deficytów, w relacjach społecznych na polu reintegracji społecznej i zawodowej. Firmy szkoleniowe często nie mają też doświadczenia w pracy z osobami wykluczonymi społecznie takimi jak osoby bezdomne czy uzależnione. Powiedzieliśmy sobie, że spółdzielnia socjalna to firma. Ale jakie są podobieństwa a czym spółdzielnia socjalna różni się od normalnej firmy? Aby dokładniej przybliżyć te różnice i podobieństwa, porównajmy spółdzielnię socjalną do spółki prawa handlowego. Tabela nr 2 przedstawiła zestawienia najważniejszych różnic i podobieństw pomiędzy spółdzielnią socjalną a spółką. Spółdzielnia socjalna Spółka Członkowie są właścicielami spółdzielni = Wspólnicy są właścicielami spółki Najwyższym organem jest Walne Zgromadzenie = Najwyższym organem jest Walne Zgromadzenie Zarząd jest kilku osobowy = Zarząd jest kilku osobowy (lub 1-osobowy) Rada nadzorcza (tylko powyżej 15 członków) = Rada nadzorcza Członek musi pracować w spółdzielni Wspólnicy nie muszą pracować w spółce 7

8 Zyski nie dzieli się między członków lecz Zyski dzieli się na dywidendy (tj. dochody przeznacza na ich reintegrację społeczną i zawodową na wypłaty z tytułu bycia właścicielem) w wysokości zależnej od wartości i liczby udziałów Każdy członek ma taką samą liczbę i wartość udziałów Różna liczba i wartość udziałów Taka sama ilość głosów Liczba głosów zależna od liczby i wartości udziałów (czyli 1 członek = 1 głos) Tab. 4. Różnice i podobieństwa Spółdzielni socjalnej i Spółki. (opracowanie własne) Jak wynika z powyższej tabeli spółdzielnia socjalna jest bardziej demokratycznie zarządzana co ma swoje plusy i minusy. Demokratyczny model zarządzania spółdzielnią nastręcza wiele trudności zwłaszcza w początkowym etapie jej funkcjonowania. Wymaga bowiem od członków pełnej świadomości, że każdy z nich jest odpowiedzialny w równym stopniu za sukces jak również za porażkę spółdzielni. Spółdzielnia ma też wiele cech podobnych do spółki. Czyli normalnego przedsiębiorstwa. Spółdzielnia tak samo jak spółka posiada osobowość prawna, która uzyskuje z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorstw w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jest to podstawowy wymóg formalny niezbędny do funkcjonowania w obrocie gospodarczym. Może więc nabywać prawa i zaciągać zobowiązania np. nabywać nieruchomości czy brać kredyty. Majątek jest podstawą funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa. Spółdzielnia również posiada majątek, na który składają się udziały członków założycieli i członków przystępujących do spółdzielni. Majątek ten jest pomnażany dzięki efektywnej pracy wszystkich członków. Spółdzielnia socjalna jest zatem firmą, którą tworzą i prowadzą osoby, które chcą wrócić na rynek pracy po długim okresie bycia poza nim. Ich celem jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków na rzecz ich zawodowej i społecznej reintegracji. Ale jednocześnie jest to podmiot prawny funkcjonujący na pograniczu działalności gospodarczej i organizacji pozarządowej. Zgodnie z założeniami ustawodawcy spółdzielnie socjalne ze względu na swoją specyfikę i działalność statutową zostały uzna ne jako podmioty działające w polu pożytku publicznego. W związku z tym mogą cieszyć się takimi przywilejami jak: możliwość realizowania zadań wyższej użyteczności publicznej na takich samych zasadach jak stowarzyszenia i fundacje. możliwość zatrudniania wolontariuszy, organizowania staży i prac społecznie użytecznych, minimum 40% nadwyżki bilansowej winno być przekazane na Fundusz reintegracyjny jednocześnie nie będący podstawą do opodatkowania od osób prawnych CIT. 3. Działalność gospodarcza spółdzielni - podstawą jej funkcjonowania. Każda firma komercyjna rządzi się prawami ekonomii czyli, żeby funkcjonować i w ogóle istnieć musi osiągać zyski finansowe a przynajmniej nie przynosić strat. Jednak w dłuższej perspektywie czasowej, również funkcjonowanie bez zysku nie ma racji bytu bo prędzej czy później taka firma upadnie. Spółdzielnia socjalna jest w lepszej sytuacji ponieważ zysk nie jest najważniejszym kryterium jej istnienia. Może ona pozyskiwać środki na swoją działalność również z innych źródeł, nie tylko z działalności gospodarczej o czym będzie jeszcze mowa w dalszej części poradnika. Aczkolwiek sukces na polu działalności gospodarczej jest bardzo ważny bo stanowi podstawę funkcjonowania i dalszego jej rozwoju. 8

9 W kontekście powyższych rozważań należy podkreślić, jak bardzo ważna jest świadomość członków spółdzielni a szczególnie zarządu, że zaangażowanie w każdym trzech wyżej wymienionych obszarów działalności spółdzielni musi spełniać następującą hierarchię ważności. Poniższy diagram przedstawia hierarchię ważności poszczególnych obszarów działalności spółdzielni socjalnej. Tab. 3. Podstawą dobrego funkcjonowania spółdzielni jest działalność gospodarcza. (opracowanie własne) Zdarza się bowiem, że spółdzielnia angażuje się np. w działalność pożytku publicznego pozyskując środki z różnych źródeł zewnętrznych np. z FIO czy z Funduszy Unijnych POKL. Natomiast środki z działalności gospodarczej stanowią tyko niewielką część jej przychodów i często są niewystarczające aby pokryć koszty wynagrodzeń pracowników. Owszem ustawodawca wyposażył spółdzielnię w pewne przywileje podobne do tych, którymi obdarzone są stowarzyszenia, a mianowicie możliwość ubiegania się zlecania im przez jednostki samorządu terytorialnego zadań pożytku publicznego na takich samych zasadach jak stowarzyszenia i możliwość korzystania z pracy stażystów i wolontariuszy. Ale w moim przekonaniu taka działalność raczej powinna być uzupełnieniem zasadniczej działalności spółdzielni jaką jest przywracanie osób wykluczonych od społeczeństwa i na rynek poprzez wspólnie prowadzone przedsiębiorstwo. Członkowie poprzez pracę i wzajemne wsparcie korzystając z wielopłaszczyznowego wsparcia dostępnego w ramach spółdzielni przygotowują się do powrotu na otwarty rynek pracy. A podstawą wyżej wymienionych działań jest działalność gospodarcza. III. ZAKŁADANIE SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ TRZY KROKI. Spółdzielnie socjalną można założyć na trzy sposoby; 1. Indywidualny grupa co najmniej 5 osób bezrobotnych, które spełniają warunki ustawowe zakłada spółdzielnię, tu możliwym jest założenie spółdzielni przez uczestników CIS-u lub KIS-u, którzy są już w pewien sposób przygotowani, 2. Poprzez instytucje lub poprzez przekształcenie spółdzielni inwalidów lub inwalidów niewidomych. 3. Poprzez 2 podmioty prawne mogą założyć spółdzielnię np. dwa stowarzyszenia lub stowarzyszenie i jednostka samorządu terytorialnego lub kościelna osoba prawna. W pierwszej wersji ustawy funkcjonował tylko jeden model spółdzielni socjalnej, których głównym celem było tworzenie miejsc pracy dla członków spółdzielni jako docelowych. Większość spółdzielni tworzona jest z nastawieniem na prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa, w którym członkowie, osoby wykluczone będą miały pracę na czas nieokreślony. Jest to też związane z przepisami prawa spółdzielczego, które bardzo ogranicza możliwość pozbawienia członkostwa w spółdzielni. Założyciele spółdzielni od razu stają 9

10 się jej członkami, nawet gdy nie są w niej zatrudnieni lub gdy nie wywiązują się należycie ze swoich obowiązków. Problemem j est też nieodpowiednie przygotowanie członków założycieli spółdzielni. Często są to osoby, które bardzo długo nie pracowały a poza tym posiadają liczne deficyty związane z życiem poza marginesem społecznym. Osoby te potrzebują wielopłaszczyznowego wsparcia i długiego czasu aby nauczyły się współpracować w zespole, samodzielnie podejmować decyzje i pracować nie tylko odtwórczo ale kreować rozwój spółdzielni. Stworzenie przez ustawodawcę możliwości utworzenia spółdzielni socjalnej przez dwa podmioty prawne stanowi szanse rozwoju dla osób wykluczonych. Spółdzielnie socjalne tego typu mogą stanowić jakby inkubator, w którym dojrzewają w pełni odpowiedzialni członkowie spółdzielni. Zanim taka osoba zostanie członkiem spółdzielni może najpierw odbyć staż np. przez 6 miesięcy następnie gdy będzie dobrze pracować może po tym okresie zostać zatrudniona a po 12 miesiącach nieprzerwanego zatrudnienia może zostać członkiem. Jak widać osoba ta staje się członkiem dopiero po 1,5 roku pobytu w spółdzielni. Więc jest czas na to aby dobrze poznać osobę kandydata na członka. Oczywiście nie wszyscy pracownicy spółdzielni muszą zostać jej członkami. Niektórzy mogą założyć swoją spółdzielnie jeszcze inni spróbować swoich sił na otwartym rynku pracy. KROK 1. GRUPA INICJATYWNA Nieformalne spotkanie osób, które chcą założyć spółdzielnie socjalną 1. Przygotowanie statutu 2. Określenie czym spółdzielnia będzie się zajmować 3. Przygotowanie biznes planu. Osoby uprawnione zgodnie z ustawą do założenia spółdzielni + fachowcy z dziedziny w której będzie ona świadczyć usługi W przypadku spółdzielni socjalnej osób prawnych przedstawiciele dwóch podmiotów osoby którym udzielono pełnomocnictwa KROK 2. WALNE ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE 1. Powołanie spółdzielni 2. Przyjęcie statutu 3. Wybór zarządu i rady nadzorczej DOKUMENTY Z WALNEGO ZEBRANIA ZAŁOŻYCIELSKIEGO 1. Protokół z walnego zebrania 2. Lista obecności 3. Lista założycieli spółdzielni socjalnej 4. Statut spółdzielni socjalnej 5. Uchwała o powołani komisji skrutacyjnej 6. Uchwała o powołani spółdzielni socj. 7. Uchwała o wyborze zarządu 8. Uchwała o przyjęciu statutu 9. Uchwała o wyborze rady nadzorczej (w spółdzielniach od osób) KROK 3. REJESTRACJA SPÓŁDZIELNI i pozostałe formalności 1. Uzyskanie wpisu do KRS 2. Uzyskanie numeru Regon 3. Rejestracja w ZUS 4. Uzyskanie Nip z urzędu skarbowego 5. Założenie konta bankowego Wykaz dokumentów do KRS 1. KRS-W5 wniosek o rejestracje podmiot 2. KRS-WK osoby uprawnione do reprezentacji podmiotu 3. KRS-WM przedmiot działalności Wniosek do MUP lub PUP o dotację na rozpoczęcie działalności w formie spółdz. Pozyskać i odpowiednio przystosować lokal na siedzibę spółdzielni, magazyn, zgromadzić odpowiedni sprzęt Odpowiednio przeszkoleni pracownicy, marketing, pozyskiwanie zleceń Wykonywanie zleceń Codzienna praca usługi lub produkcja i reintegracja społeczna i zawodowa 10

11 Tab. 5. Kolejne kroki do założenia spółdzielni socjalnej oraz podstawowe dokumenty utworzone na poziomie każdego z tych kroków. Powyżej przedstawiono podstawowe trzy etapy - kroki jakie należy przejść aby powstała spółdzielnia socjalna. Oczywiście są to jakby kamienie milowe ponieważ na każdym z tych etapów trzeba dokonać jeszcze wiele różnych działań aby można było przejść do kolejnego kroku. Podział na trzy zasadnicze etapy został dokonany ze względu na podobny charakter wykonywanych zadań w danej grupie oraz rezultat końcowy czyli uzyskanie odpowiednich dokumentów niezbędnych aby przejść do kolejnego kroku. 1. KROK PIERWSZY - GRUPA INICJATYWNA. a) Założyciele spółdzielni socjalnej. Krok pierwszy jest etapem początkowym, w który najważniejsze jest znaleźnie odpowiednich ludzi. Spółdzielnię socjalną mogą założyć ludzie, którzy są z mocy ustawy uprawnieni do jej założenia. Dzieje się tak z uwagi na fakt, iż spółdzielnia socjalna to oferta przede wszystkim dla osób wykluczonych lub zagrożony wykluczeniem społecznym. Grupa osób podejmujących działanie ukierunkowane na utworzenie spółdzielni socjalnej nazywa się grupą inicjatywną. Przyjrzymy się teraz kto może założyć spółdzielnie socjalną? Ustawa o spółdzielniach socjalnych w art. 4 mówi że: 1. Spółdzielnię socjalną mogą założyć: 1) osoby bezrobotne, w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.), tj: osoby, które ze względu na swoją sytuację życiową, nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo wżyciu zawodowym, społecznym i rodzinnym; 7 2) osoby, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt. 1-4, 6 i 7 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. Nr 122, poz. 1143, z późn. zm.), tj: a) bezdomni, realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, b) osoby uzależnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, c) uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, d) osoby zwalniane z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. e) osoby chore psychicznie w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, f) uchodźcy, realizujący indywidualny program integracji w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. g) niepełnosprawni, w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, 3) osoby niepełnosprawne, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.) - posiadające pełną zdolność do czynności prawnych. 2. Spółdzielnię socjalną mogą założyć także: 7 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.), 11

12 1) inne osoby niż wskazane w ust. 1, o ile liczba tych osób nie stanowi więcej niż 50% ogólnej liczby założycieli; 2) organizacje pozarządowe w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie lub jednostki samorządu terytorialnego i kościelne osoby prawne. Natomiast Art. 5. mówi że liczba założycieli spółdzielni socjalnej nie może być mniejsza niż 5, jeżeli założycielami są osoby fizyczne, i 2, jeżeli założycielami są osoby prawne. Oczywiście osoby prawne działają przez swoich pełnomocników czyli przez osoby fizyczne, które otrzymały pełnomocnictwo do występowania w imieniu danej osoby prawnej. Następnie osoby prawne, po założeniu spółdzielni socjalnej, zobowiązane są do zatrudnienia co najmniej 5 osób spośród wymienionych w art. 4 ust. 1 Ustawy o spółdzielniach socjalnych, w terminie 6 miesięcy od zarejestrowania spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jak już znajdziemy te pierwsze osoby w ilości minimum 5 a brakuje nam jeszcze fachowców z dziedziny, w której chcemy działać to możemy ich zatrudnić ale ich liczba nie może być większa niż 50% liczby osób z uprawnionych do założenia spółdzielni. Liczba członków spółdzielni nie może być mniejsza niż 5 a większa niż 50, wyjątek stanowi przekształcenie spółdzielni inwalidów lub inwalidów niewidomych w spółdzielnie socjalną w takiej sytuacji liczba członków może być większa. Liczba członków spółdzielni zakładanej przez osoby prawne nie może być mniejsza niż dwa podmioty. 8 b) Biznesplan spółdzielni socjalnej - czyli czym będziemy się zajmować. Jeżeli mamy już wymaganą ilość osób i jesteśmy zdecydowani aby podjąć ryzyko działalności na własny rachunek to musimy się zastanowić co chcemy robić. Nie jest to proste. Bo nie wystarczy wiedzieć co chcemy robić, ale trzeba wiedzieć czy robiąc to uda się na tym zarobić. Należy wziąć pod uwagę, że podstawą powodzenia spółdzielni socjalnej jest rentowna czyli opłacalna działalność gospodarcza. Często wydaje się przyszłym spółdzielcom, że wystarczy zacząć a potem już jakoś pójdzie ale podejmowanie tak ważnej decyzji powinno być oparte o rzetelna analizę rynku, branży w jakiej chcemy działać i naszych możliwości. Taka analiza to nic innego jak biznesplan. Biznesplan jest bardzo ważnym elementem powodzenia całego przedsięwzięcia dlatego jeżeli osoby zainteresowane nie potrafią tego zrobić samodzielnie należałoby zwrócić się o pomoc do fachowców w tej dziedzinie. Odpowiednią pomoc można uzyskać w Ośrodkach Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej (OWSS) oraz w Centrach Ekonomii Społecznej (CES) jak również w Inkubatorach Przedsiębiorczości. Można również zwrócić się Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST) tym bardziej że zgodnie z ostatnimi zmianami w ustawie o spółdzielniach socjalnych władze samorządowe mogą wesprzeć nowo powstającą spółdzielnię poprzez usługi lub doradztwo w zakresie finansowym, księgowym, ekonomicznym, prawnym i marketingowym; Biznesplan jest to dokument, w którym wytyczone są z jednej strony zadania związane z realizacją określonego przedsięwzięcia, z drugiej zaś możliwości ich wykonania przez spółdzielnię. Biznesplan ukazuje przyszłość spółdzielni, gdyż pozwala odpowiedzieć na następujące pytania: Na którym etapie swojej działalności się znajdujesz (jakimi zasobami dysponujesz)? Dokąd zmierzasz (co chcesz osiągnąć)? Jaką działalność chcesz realizować? W jaki sposób zamierzasz to osiągnąć (jakimi metodami, strategiami)? Czy jest to opłacalne? Pisząc biznesplan możesz nauczyć się: jak planować, by zmiany zachodzące w otoczeniu działalności gospodarczej nie były zaskoczeniem, jak oceniać opłacalność swojego przedsięwzięcia, jak wytyczać cele i metody działania. Przygotowując biznesplan, 8 Art. 5. ust i 3. Ustawy z dn. 27 kwietnia o spółdzielniach socjalnych. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 12

13 będziesz miał możliwość uważnie przyjrzeć się planowanej działalności określić braki i słabe stron, co pomoże ci odpowiednio się przygotować do rozpoczęcia działalności spółdzielni. Sporządzenie biznesplanu, czyli realnej wizji sukcesu rynkowego waszej spółdzielni przed rozpoczęciem jej funkcjonowania jest podstawowym zadaniem grupy inicjatywnej a w przypadku już istniejącej spółdzielni jej zarządu. Biznesplan musi być tworzony w oparciu o określone procedury, istnieją ściśle określone wymagania, jakim musi on odpowiadać. Stopień szczegółowości poszczególnych części biznesplanu zależeć będzie od tego, komu on ma służyć i czego oczekuje adresat. Dobrze napisany biznesplan to dokument napisany zwięźle i konkretnie. Biznesplan powinien być również realny i obiektywny. Jego struktura zależy od rodzaju przedsięwzięcia, a także od adresata, dla którego jest przeznaczony. W przypadku spółdzielni socjalnej jest on potrzebny przed zarejestrowaniem spółdzielni socjalnej z dwóch zasadniczych powodów; po pierwsze aby przeanalizować nasz pomysł na spółdzielnię socjalną i zbadać na ile jest on realny aby go wprowadzić w życie. Po drugie będzie nam potrzebny aby każdy z uprawnionych kandydatów na członków spółdzielni mógł się ubiegać o dotację z Powiatowego Urzędu Pracy na rozpoczęcie działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalne. W dalszej kolejności biznesplan będzie nam niezbędny aby zarządzać spółdzielnią a zwłaszcza działalnością gospodarczą spółdzielni. Sporządzanie biznesplanu na użytek wewnętrzny spółdzielni wiąże się z następującymi korzyściami: dostarczenie planu przedsięwzięcia (sprecyzowanie celów i środków ich realizacji), określenie szans oraz zagrożeń dla realizacji wybranych rodzajów działalności, ustalenie kryteriów oceny realizacji przedsięwzięcia, określenie potrzebnych zasobów (sprzęt,narzędzia, umiejętności pracowników itp.) i sposobów ich wykorzystania, określenie dopuszczalnego poziomu ryzyka (czyli takich działań i czynników, które nie zagrażają upadkowi spółdzielni) Dobrze napisany biznesplan może nam w przyszłości posłużyć w celu pozyskania z zewnątrz środków potrzebnych na finansowanie zaplanowanych przedsięwzięć np. pozyskanie kredytu na sprzęt potrzebny do realizacji nowych zleceń. Plan musi eksponować silne strony spółdzielni, ale również ukazywać jej słabe strony (wraz z propozycjami środków zaradczych), przedstawiać stan bieżący i potrzeby oraz przyszłe perspektywy i zamierzenia, a jednocześnie realistycznie ukazywać trudności i sposoby ich pokonywania. Biznesplan nie może także ujawniać informacji poufnych, które mogłyby osłabić konkurencyjną pozycję spółdzielni. Należy również pamiętać, że pisząc biznesplan dla instytucji zewnętrznych np. banków czy instytucji pośredniczących przy pozyskiwaniu środków z Unii Europejskiej należy wcześniej sprawdzić czy instytucje te nie posiadają własnych wzorów biznesplanów. Jeżeli nie dostosujemy się do ich wymagań to nasz wniosek może być odrzucony, mimo iż merytorycznie będzie prawidłowo przygotowany. W sytuacji kiedy staramy się o pozyskanie funduszy unijnych napisanie biznesplanu jest nieco uproszczone. Do konkursu w ramach którego chcemy pozyskiwać środki otrzymujemy pełną dokumentację oraz szczegółowe wytyczne, jak należy te dokumenty wypełniać. Jeśli chodzi o banki często takich wytycznych nie ma. Procedurę opracowania biznesplanu nie regulują żadne przepisy prawne, dlatego też jest to wewnętrzna sprawa każdego podmiotu gospodarczego. Biznesplany mogą mieć różną strukturę treści w zależności od: sytuacji rynkowej i finansowej spółdzielni, rodzaju branży, planowanego przedsięwzięcia, celu, wielkości spółdzielni. c) Przykładowy układ treści biznesplanu dla spółdzielni socjalnej o profilu remontowo-budowlanym. 9 I. Streszczenie 9 Opracowano na podstawie - Poradnika finansowania spółdzielni socjalnych, autorstwa Piotra Kryjom, który został opracowany w ramach realizacji Partnerskiego projektu Kluczowa rola gminy w aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej IQUAL dla Polski r. wydany przez Krajową Izbę Gospodarczo Rehabilitacyjną Warszawa 2007r 13

14 Streszczenie umieszczamy na początku ale piszemy je po zakończeniu prac nad poszczególnymi rozdziałami biznesplanu. Łatwiej wtedy zebrać najistotniejsze informacje i wyciągnąć właściwe wnioski. Powinno ono zawierać cel biznesplanu ponieważ przebieg oceny biznesplanu będzie zależał właśnie od celu. Należy krótko zaprezentować spółdzielnię oraz przedstawić najważniejsze argumenty wskazujące na powodzenie zaplanowanych działań. II. Ogólne informacje o spółdzielni i jej działalności. Dane dotyczące spółdzielni takie jak: pełna nazwa spółdzielni, adres siedziby, lokalizacja działalności czyli miejsce jej wykonywania, oraz osoba do kontaktu. Ogólna charakterystyka działalności spółdzielni w tym: zakres działalności rodzaje wytwarzanych produktów lub świadczonych usług, informacja na temat członków spółdzielni i ich kompetencji, oraz data rozpoczęcia działalności. Dodatkowe informacje i referencje mogą okazać się pomocne dla oceniającego biznes plan w celu pozyskania dodatkowych informacji lub sprawdzenia informacji zawartych w biznesplanie - należy wskazać dane kontaktowe jednej lub dwóch osób może to być np. pracownik administracji lokalnej, odbiorca usług lub dostawca materiałów. III. Analiza SWOT 10 Analiza SWOT ma na celu zbadanie i przeanalizowanie pewnych aspektów wewnętrznych (mocne strony słabe strony) funkcjonowania spółdzielni w odniesieniu do warunków zewnętrznych panujących na rynku (szanse - zagrożenia). Określa co spółdzielnia sobą reprezentuje i jakie miejsce zajmuje w stosunku do konkurencji. Powinna zwierać cztery podstawowe elementy: Mocne strony spółdzielni np. mocnymi stronami w prowadzeniu spółdzielni o profilu budowlanym będą: znajomość branży budowlanej i 6-letni staż pracy w firmie zajmującej się dociepleniami budynków prezesa spółdzielni. Słabe strony spółdzielni np. brak środków finansowych niezbędnych do świadczenia usług w dziedzinie ocieplania budynków (na zakup materiałów i niezbędnego sprzętu) Szanse dostrzegane w otoczeniu spółdzielni np. wzrost ilości zamówień ze względu na przygotowania do Euro Zagrożenia jakie niesie ze sobą otoczenie spółdzielni np. duża konkurencja na polu usług budowlanych. Czynniki wewnętrzne odnoszą się tylko do samej spółdzielni, więc: np. pracowników, kontaktów z potencjalnymi klientami, sposobu produkcji, wydajności, środków finansowych itp. Czynniki zewnętrzne odnoszą się do otoczenia firmy - rynku, konkretnej branży, przepisów prawnych lub innych czynników niezależnych od przedsiębiorstwa. IV. Plan Marketingowy Plan marketingowy powinien składać się z charakterystyki produktu lub usługi oraz charakterystyki odbiorców do których ten produkt/usługa jest kierowany. Należy opisać też konkurencję na rynku, dystrybucję i promocję, politykę cenową, prognozę sprzedaży i określić przychody. Produkt/usługa - opis przedsięwzięcia należy opisać koncepcję działalności dla której spółdzielnia socjalna chce pozyskać środki finansowe. Co jest celem przedsięwzięcia. W tym miejscu należy dokładnie opisać planowane przedsięwzięcie mając na uwadze: czy jest to zupełnie 10 Jest to jedna z najpowszechniejszych technik analizy środowiska przedsiębiorstwa lub organizacji. Skrót SWOT pochodzi od angielskich słów Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats. Czyli silne strony, słabe strony, szanse i zagrożenia. Często możemy spotkać ją w biznesplanach o dotację z Powiatowego Urzędu Pracy lub biznesplanach dołączonych do wniosków o dotację z UE. Maksymilian Brzeziński- Biznesplany, finanse, strategie. 14

15 nowy profil działalności, czy też rozszerzenie dotychczasowego profilu? Czy jest to produkt, czy usługa i do kogo adresowana? Należy też opisać w jaki sposób nowy produkt lub usługa różni się od produktów lub usług dotychczas oferowanych przez spółdzielnie i w jaki sposób różni się od produktów i usług konkurencji na danym rynku. I czy jest to nowy produkt lub usługa. Rynek charakterystyka odbiorcy - tutaj opisujemy gdzie i w jaki sposób będą świadczone usługi lub będą sprzedawane towary. - należy podać kim są nabywcy produktów i usług. Podajemy również szacunkową liczbę potencjalnych klientów. Oraz zakres naszej działalności to znaczy czy produkty lub usługi przeznaczone są na rynek lokalny, regionalny, krajowy, czy zagraniczny. - jakie są oczekiwania i potrzeby potencjalnych klientów odnośni oferowanych przez nas usług lub produktów. - jeżeli nasze usługi lub produkty mają charakter sezonowy to w jaki sposób będą minimalizowane skutki tej sezonowości? Konkurencja na rynku rozpoczynając działalność gospodarcza w formie spółdzielni socjalnej należy dokładnie zbadać rynek. To znaczy poznać i wskazać głównych konkurentów i opisać dość szczegółowo ich produkt lub usługę. Musimy przewidzieć i opisać w tym miejscu jaka może być ich reakcja na uruchomienie przez nas nowego przedsięwzięcia i wprowadzenia na rynek produkty lub usługi. Czy może zareagują w ten sposób, że uruchomia dodatkowe akcje promocyjne a może obniżą swoje ceny? Należy opisać jaka będzie wtedy nasza reakcja? Dystrybucja i promocja - w tym punkcie opisujemy w jaki sposób będziemy prowadzili sprzedaż naszego produktu lub usługi. W jaki sposób klienci będą informowani o produktach i usługach. Oraz w jakiej formie będziemy reklamować nasz produkt. Jaki jest koszt dystrybucji i promocji w stosunku do kosztów całkowitych. Cena działając na otwartym ryku, którym żądzą prawa popytu i podaży należy dokładnie zaplanować politykę cenową. To znaczy tak określić poziom cen naszych towarów i usług aby były one niższe od produktów lub usług oferowanych przez konkurencję. Dlatego należy przeprowadzić analizę rynku w celu określenia poziomu cen u głównych konkurentów. W pierwszych 2 latach działalności spółdzielnia musi być konkurencyjna cenowo. Konkurencja cenowa spółdzielni może być wynikiem niskich kosztów pracy w spółdzielni np. poprzez zatrudnienie stażystów lub wolontariuszy ale nie może wynikać z dofinansowania np. z funduszy unijnych byłoby to złamanie zasady konkurencyjności. - uzasadniamy również dlaczego zastosowano taki a nie inny poziom cen i z czego to wynika. - podajemy warunki formy i terminy płatności. Prognoza sprzedaży ważnym elementem biznesplanu jest z szczegółowe przedstawienie wielkości sprzedaży naszych towarów czy usług w okresie np. 3 letnim lub 5-cio letnim. Pozwoli nam to dokonać oceny spodziewanego sukcesu spółdzielni. Należy również uzasadnić realność podanych wielkości sprzedaży i jakie informacje były podstawą tych szacunków. Przychody na podstawie punktów 5 i 6 należy określić przewidywane przychody ze sprzedaży towarów lub usług świadczonych przez spółdzielnię w poszczególnych latach w okresie np. 3-letnim lub 5-cio letnim. V. Zatrudnienie i personel. Personel spółdzielni socjalnej w tym miejscu należy scharakteryzować poziom i strukturę zatrudnienia. To znaczy ile osób jest zatrudnionych i jakie zajmują stanowiska w spółdzielni. Jakie stanowiska będą tworzone w związku z realizacją usług lub 15

16 sprzedażą towarów. Należy opisać poszczególne stanowiska i ich zadania. Należy uwzględnić płace tych osób, które są kosztem osobowym w działalności spółdzielni. Kadra kierownicza doświadczenie oraz poziom wykształcenia kadry zarządzającej spółdzielnią może przesądzić o sukcesie lub porażce jej działalności gospodarczej. Dlatego należy przeanalizować doświadczenie i umiejętności, które posiada kadra zarządzająca np. prezes spółdzielni osoba odpowiedzialna za zarząd, osoba odpowiedzialna za finanse, osoba odpowiedzialna za sprzedaż towarów lub usług. VI. Planowana inwestycja Opis planowanej inwestycji w tym punkcie przedstawiamy zakres inwestycji np. zakup maszyn i urządzeń, środków transportu, budowa nowego obiektu (np. hala produkcyjna, sklep itp.). Należy również wskazać jakie efekty ona przyniesie dla całokształtu naszej działalności np. wzrost sprzedaży, obniżka kosztów, podniesienie jakości usług lub towarów. Aktualne zdolności wytwórcze są uwarunkowane od tego czy spółdzielnia posiada niezbędne środki produkcji np. maszyny i urządzenia, pomieszczenia produkcyjne, zaplecze materiałowe. Tutaj należy określić wielkość ich powierzchni zakres dostępności oraz warunki techniczne. VII. Sytuacja finansowa Uproszczony bilans bardzo istotnym elementem biznesplanu jest przedstawienie bilansu czyli zasobów przedsiębiorstwa spółdzielni socjalnej, oraz źródła ich finansowania w perspektywie np. 3-lat lub 5-ciu lat. Aktywa tego bilansu muszą się równać pasywom. 11 Rachunek zysków i strat - dostarczy informacji jak dochodowa jest działalności gospodarcza naszej spółdzielni socjalnej. d) STATUT SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ Statut Spółdzielni socjalnej to jeden z najważniejszych dokumentów na podstawie, którego spółdzielnia będzie działać. Dlatego bardzo istotne jest aby ten dokument powstał przy współpracy wszystkich przyszłych członków spółdzielni ze specjalistą z dziedziny prawa spółdzielczego lub spółdzielczości socjalnej. Statut spółdzielni socjalnej powinien zawierać następujące obligatoryjne elementy: 1. nazwę spółdzielni zawierającą oznaczenie Spółdzielnia Socjalna" przedmiot działalności spółdzielni; (tutaj dobrze jest wypisać wszystkie możliwe do wykonania przez spółdzielnię przedmioty działalności nawet jeżeli spółdzielnia ich na razie nie będzie wykonywać, ułatwi to przebranżowienie w razie trudności w pierwotnym zakresie działalność), 3. czas trwania, o ile założono ją na czas określony; 4. wysokość wpisowego oraz wysokość i ilość udziałów, które członek obowiązany jest zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki niewniesienia udziału w terminie; jeżeli statut przewiduje wnoszenie więcej niż jednego udziału, może określać ich górną granicę; 11 Aktywa - to majątek firmy, czyli wszystko to czym przedsiębiorstwo dysponuje i wykorzystuje do własnego funkcjonowania. Pasywa- to źródła finansowania majątku pokazujące skąd wzięto pieniądze na zakup aktywów. Czas na przedsiębiorczość Katarzyna Grabacik, Magdalena Żmijko wydawnictwo szkolne PWN Sp. z o.o. Warszawa Łódź Art.3. Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 16

17 5. prawa i obowiązki członków; 7. zasady i tryb przyjmowania członków, wypowiadania członkostwa, - wykreślania i wykluczania członków; 8. zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania na nich i podejmowania uchwał; 9. zasady i tryb wyboru oraz odwoływania członków organów spółdzielni; 10. sposób podziału, połączenia się, a także likwidacji spółdzielni socjalnej; 11. zasady podziału nadwyżki bilansowej oraz pokrywania strat Statut spółdzielni socjalnej w odróżnieniu od statutu spółdzielni pracy nie może przewidywać możliwości wypłaty zysku pomiędzy członków spółdzielni (w nomenklaturze spółdzielczej zysk jest nazywany nadwyżką bilansowa). Czym jest nadwyżka bilansowa spółdzielni? Jest to zysk spółdzielni po pomniejszeniu o podatek dochodowy i inne obciążenia obowiązkowe, wynikające z odrębnych przepisów ustawowych Nadwyżka bilansowa podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i jest przeznaczana na: a) zwiększenie funduszu zasobowego - nie mniej niż 40 %; b) cele statutowe spółdzielni socjalnej (cele, o których mowa w art. 2 ust. 2 i 3 Ustawy o spółdzielniach socjalnych) 13 - nie mniej niż 40 %; c) fundusz inwestycyjny. Nadwyżka bilansowa nie może podlegać podziałowi pomiędzy członków spółdzielni socjalnej, w szczególności nie może być przeznaczona na zwiększenie funduszu udziałowego, jak również nie może być przeznaczona na oprocentowanie udziałów. 2 KROK DRUGI - WALNE ZEBRANIE ZAŁOŻYCIELSKIE. Spółdzielnia socjalna zostaje powołana na Walnym Zebraniu założycielskim. Przed spotkaniem należy przygotować podstawowy dokument jakim jest statut spółdzielni socjalnej oraz listę członków - założycieli wraz z podaniem ich adresów zameldowania lub zamieszkania, numerem PESEL, telefonem kontaktowym. Walne zebranie powinno mieć następujący przebieg: Na początku zebrania należy: przedstawić cel spotkania oraz osoby, które uczestniczą w zebraniu, następnie prezentowany jest porządek obrad, następnie podpisywana jest lista obecności członków założycieli, kolejna czynność to wybór przewodniczącego zebrania i sekretarza, ten ostatni sporządza protokół z przebiegu zebrania. 2. Spółdzielnia socjalna działa na rzecz: 1) społecznej reintegracji jej członków przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu, 2) zawodowej reintegracji jej członków przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy - a działania te nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej. 3. Spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.). Art. 2. ust. 2. Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 17

18 a) Dokumenty z Walnego zebrania członków. 1. Protokół z walnego zebrania ze wszystkimi uchwałami, podpisany przez przewodniczącego i sekretarza zebrania, 2. Lista obecności, 3. Lista założycieli spółdzielni socjalnej z oryginalnymi podpisami wszystkich osób (lista powinna zawierać: imię i nazwisko osoby, adres zameldowania bądź zamieszkania, numer PESEL, telefon kontaktowy). 4. Statut spółdzielni socjalnej- podpisany przez wszystkich członków założycieli, 5. Uchwała o powołani komisji skrutacyjnej, 6. Uchwała o powołani spółdzielni socjalnej, zawierająca adres siedziby spółdzielni, skład Zarządu, skład Rady Nadzorczej (o ile jest wybierana) 7. Uchwała o przyjęciu statutu, 8. Uchwała o wyborze zarządu, 9. Uchwała o wyborze rady nadzorczej (w spółdzielniach od osób) ; Wszystkie uchwały muszą być podpisane przez przewodniczącego i sekretarza zebrania. Do wniosku o rejestrację należy dołączyć zaświadczenia - potwierdzające, że każda z osób z członków założycieli posiada przesłanki do bycia członkiem założycielem- Osoby bezrobotne z powiatowego Urzędu Pracy. Osoby KROK TRZECI - REJESTRACJA SPÓŁDZIELNI. Spółdzielnia socjalna podlega rejestracji w rejestrze prowadzonym przez Krajowy Rejestr Sądowy - wpis do rejestru jest konstytutywny (z chwilą wpisu spółdzielnia nabywa osobowość prawną). a. Dokumenty konieczne do zarejestrowania spółdzielni w KRS. FORMULARZE NIEZBĘDNE DO ZAREJESTROWANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ w KRS: KRS-W5 - Wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców - podstawowy formularz służący do rejestracji powołanej spółdzielni socjalnej KRS-WK - Organy podmiotu / wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki - załącznik do formularza KRS-W5 służący do zgłoszenia organów podmiotu (zarządu oraz rady nadzorczej, jeśli została wybrana). KRS-WM Przedmiot działalności -załącznik do formularza KRS-W5, służący do zgłoszenia zakresu działalności gospodarczej. Dokumenty dołączane do formularzy: protokół z zebrania założycielskiego podpisany przez przewodniczącego i sekretarza zebrania, listę członków założycieli z oryginalnymi podpisami, uchwały podjęte przez członków założycieli, statut, zaświadczenia potwierdzające, że założyciele należą do grup uprawnionych do zakładania spółdzielni, 18

19 Spółdzielnia socjalna jest zwolniona od opłaty za rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym 14. Kolejne formalności jakie trzeba dokonać to aby spółdzielnia socjalna mogła funkcjonować na rynku to: 1. Wystąpienie o numer identyfikacyjny REGON w urzędzie statystycznym, 2. Trzeba złożyć wniosek o rejestrację w urzędzie skarbowym w c elu uzyskania numeru NIP, jeżeli spółdzielnia chce być płatnikiem VAT, zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług VAT-R, 3. Następnie wykonanie pieczęci firmowej i oznaczenie siedziby, 4. Kolejna czynność to otwarcie rachunku bankowego, 5. Następnie zarejestrowanie się w oddziale ZUS w ciągu 7 dni od dnia zatrudnienia pracowników, 6. Oraz zawiadomienie na piśmie inspektora pracy o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności i przewidywanej liczbie pracowników w terminie do 30 dni od zatrudnienia pracownika. b. Struktura organizacyjna spółdzielni socjalnej. 15 Organy spółdzielni socjalnej: a) Walne Zgromadzenie; b) Rada Nadzorcza (w spółdzielni od członków) c) Zarząd; W spółdzielni socjalnej, w której liczba członków nie przekracza piętnastu, nie wybiera się rady nadzorczej, a jej zadania wykonuje walne zgromadzenie. W takim przypadku prawo kontroli działalności spółdzielni socjalnej przysługuje każdemu członkowi. Walne Zebranie członków spółdzielni jest najważniejszym organem spółdzielni, które podejmuje wszystkie strategiczne decyzje począwszy od jej powołania a skończywszy na podziale czy likwidacji spółdzielni. Kompetencje i sposób zwoływania Walnego Zebrania są określone w statucie spółdzielni. Członkowie spółdzielni jako osoby fizyczne biorą udział osobiście w obradach Walnego Zebrania natomiast osoby prawne przez uprawomocnionego pełnomocnika. Każdemu członkowi przysługuje jeden głos bez względu na ilość posiadanych udziałów. Zarząd spółdzielni jest odpowiedzialny za bieżącą działalność spółdzielni. To on kieruje wszystkimi działaniami spółdzielni realizując postanowienia Walnego Zebrania. Do kompetencji Rady Nadzorczej (w spółdzielniach powyżej 15 członków) należy między innymi nadzór i kontrola działalności spółdzielni czyli czuwanie nad zgodnym z prawem funkcjonowaniem spółdzielni. Szczegółowe kompetencje organów spółdzielni takich jak Walne Zgromadzenie, Rada Nadzorcza, Zarząd opisane są w statucie spółdzielni. 14 Art.6 Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 15 Art. 35 Ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dziennik Ustaw Rok 2003 Nr 188 poz. 1848, tekst ujednolicony), oraz Art. 7. Ustawy o spółdzielniach socjalnych z dn. 27 kwietnia 2006r. (Dz. U. z 2006r. Nr 94, poz.651, z pózn. zm.) 19

20 WALNE ZGROMADZENIE WALNE ZGROMADZENIE Zarząd Prezes i 2 Zastępców Prezesa Rada nadzorcza Zarząd Prezes i 2 Zastępców Prezesa Tab. Organy małej spółdzielni socjalnej 5-15 osób Tab. Organy dużej spółdzielni socjalnej osób PREZES Z-CA PREZESA Realizacja polityki kadrowej Z-CA PREZESA Realizacja zadań handlowych DZIAŁ KSIĘGOWOŚCI Realizacja zadań ogólnobudowlanych i technicznych Realizacja usług rekreacyjno-sportowych i turystycznych Realizacja zadań reklamowych Realizacja usług biurowych i sekretarskich Realizacja szkoleń Przykładowa struktura organizacyjna działalności spółdzielni socjalnej. (na przykładzie Żarskiej Spółdzielni Socjalnej z siedzibą w Żarach) IV. Połączenie, likwidacja spółdzielni socjalnej: a. Połączenie z inną spółdzielnią 20