CCS aspekty prawne. Adam Wójcicki, PIG-PIB. Łódź, 30 maja 2012 r. Finansujący. Zamawiający

Transkrypt

1 Zamawiający Finansujący Sfinansowanoześrodków NarodowegoFunduszu OchronyŚrodowiskai Gospodarki Wodnej CCS aspekty prawne Adam Wójcicki, PIG-PIB Łódź, 30 maja 2012 r.

2 Geologiczna sekwestracja CO2 (CCS) Wychwytywanie i bezpieczne składowanie CO2 (CCS) = wychwyt CO2 + transport + bezpieczne geologiczne składowanie W Polsce aktualnie obowiązujące prawo dopuszcza następujące możliwości geologicznego składowania CO2: -Zatłaczanie do poziomów wodonośnych solankowych eksperymentalne na małą skalę -Zatłaczanie do sczerpanych złóż ropy i gazu ziemnego (ze wspomaganiem wydobycia) - w ramach koncesji na wydobycie/ eksperymentalne na małą skalę -Zatłaczanie do głębokich, nieeksploatowanych pokładach węgla z odzyskiem metanu w ramach koncesji na wydobycie/ eksperymentalne na małą skalę

3 Składowanie CO2 w świetle obowiązującego prawa (Pgg) Według stanowiska Ministra Środowiska aktualnie w Polsce możliwe jest doświadczalne zatłaczanie dwutlenku węgla w ilości do 100 tysięcy ton do jednego otworu jedynie na podstawie decyzji MŚ zatwierdzającej projekt robót geologicznych a następnie planu ruchu zatwierdzonego przez okręgowy urząd górniczy. Nie są wymagane decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach, o ile obszar badań (lokalizacja odwiertów) nie leży w obrębie lub bezpośrednim sąsiedztwie obszarów chronionych NATURA W przypadku zatłaczania CO2 dla wspomagania wydobycia węglowodorów (EOR, EGR, ECBM) jest ono traktowane jako działanie związane z eksploatacją złoża (koncesje wydobywcze, związane z produkcją węglowodorów), co ilustrują następne dwa slajdy.

4 Zatłaczanie CO2 w Polsce złoże gazu Projekt badawczo-rozwojowy, potem komercyjny w Borzęcinie, powiat trzebnicki (Dolny Śląsk), dotyczący zatłaczania tzw. gazu kwaśnego (60% CO2, 15% H2S), będącego produktem oczyszczania gazu ziemnego z eksploatowanego złoża, celem uniknięcia niepożądanych emisji do atmosfery, przy czym najistotniejsze było pierwotnie uniknięcie emisji siarkowodoru. Prace prowadzi od 1995 roku PGNiG z Instytutem Nafty i Gazu i do tej pory zatłoczono ponad 7 tys. ton gazów kwaśnych do złoża. PGNIG posiada na obszarze złoża koncesję na wydobycie gazu i składowanie odpadów związanych z produkcją węglowodorów.

5 Zatłaczanie CO2 w Polsce pokłady węgla Międzynarodowy (5PR) projekt badawczo-rozwojowy RECOPOL w Kaniowie, powiat bielski (Górny Śląsk), dotyczący składowania CO2 w głębokich, nieeksploatowanych pokładach węgla z odzyskiem metanu. W ramach wspomnianego projektu B&R RECOPOL (polski partner Główny Instytut Górnictwa) zatłoczono 790 t CO2 do pokładu węgla na głębokości około 1200 m (lata ). Prace prowadzono w ramach koncesji na rozpoznanie i wydobycie metanu w pokładach węgla (projekt prac geologicznych, plan ruchu, projekt zagospodarowania złoża).

6 Program flagowy UE CCS (Program demonstracyjny ETP ZEP CCS) ETP ZEP Europejska Platforma Technologiczna Zeroemisyjnych Elektrowni na Paliwa kopalne została utworzona w 2005 roku z inicjatywy Komisji Europejskiej, a w jej pracach biorą udział przedstawiciele przemysłu, nauki i rządów krajów UE. W roku 2006 ETP ZEP przedstawiła wstępną propozycję wdrożenia CCS w ramach tzw. projektów demonstracyjnych (10-12 instalacji CCS do 2015 r.), zaakceptowaną przez rządy krajów UE w marcu Polska zaproponowała wstępnie w 2007 roku do Programu Flagowego trzy projekty demo: BOT(PGE) Bełchatów, PKE&ZAK Kędzierzyn i Vattenfall Poland Siekierki. Natomiast do programów EEPR i NER300, umożliwiających finansowanie projektów CCS, zgłoszono jedynie projekt PGE Bełchatów (2009 i 2011). Inicjatywę tę wspierały dwa (trzy) kolejne rządy.

7 Pakiet energetyczno-klimatyczny UE i Dyrektywa w sprawie geologicznego składowania CO2 W dniu 23 stycznia 2008 roku Komisja Europejska zaproponowała Dyrektywę w sprawie geologicznego składowaniu dwutlenku węgla jako część większego pakietu legislacyjnego zatytułowanego "Działania na rzecz klimatu i pakiet energii odnawialnych. Ten zbiór dokumentów ukierunkowany jest na walkę ze zmianami klimatu i promowanie energii odnawialnych (Pakiet Klimatyczno-Energetyczny). W grudniu 2008 rządy Państw Członkowskich i Parlament Europejski przyjęły Pakiet Klimatyczno-Energetyczny , tzn. redukcję do 2020 roku 20% emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie o 20% efektywności energetycznej i osiągnięcie 20% udziału OZE w produkcji energii. Dyrektywa w sprawie geologicznego składowaniu dwutlenku węgla została przyjęta w dniu 23 kwietnia 2009 roku, jako możliwy wkład do redukcji emisji, z tym że raczej w perspektywie roku 2030 niż 2020 (w roku 2030, udział CCS w redukcjach emisji CO2 rzędu 15%, wg Dyrektywy).

8 Realizacja zobowiązań Polski - transpozycja Dyrektywy Państwa Członkowskie zostały zobowiązane do wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania Dyrektywy do dnia 25 czerwca 2011 roku (w tym CCS ready ) a do dnia 30 czerwca 2011 do przedstawienia pierwszego sprawozdania z wprowadzania jej w życie. W Polsce za prace te odpowiedzialne jest Ministerstwo Środowiska.

9 Istotne zapisy związane z CCS w Polsce - Możliwość składowania CO2 wyłącznie w ramach projektów demo CCS, i to do końca 2024 roku; - Przyszłe składowiska CO2 (a także infrastruktura transportu) mogą być traktowane jako inwestycje celu publicznego; - Transpozycja zagadnień poszukiwania/rozpoznawania kompleksów składowania oraz składowania do Pgg jako proste rozszerzenie dotychczasowych regulacji (np. jak poszukiwanie/rozpoznawanie i odpowiednio wydobycie węglowodorów ); - W związku z powyższym do uzyskania koncesji na poszukiwanie/ rozpoznanie będzie potrzebny m.in. projekt robót geologicznych a wynikiem tego etapu będzie dokumentacja hydrogeologiczna i geologiczno-inżynierska a podstawą do uzyskania koncesji na składowanie będzie plan zagospodarowania składowiska (WUG); opłaty za składowanie; - Zarówno udzielenie koncesji na rozpoznanie jak i składowanie będzie wymagać decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach co zrównoważy zapisy Pgg ograniczające udział społeczności lokalnych w procesie decyzyjnym do opinii/uzgodnień z wójtem/burmistrzem/prezydentem; - Dotychczasowe przepisy dotyczące projektów badawczych i wydobycia węglowodorów pozostają w mocy (zatłaczanie, nie składowanie).

10 Postępy legislacji CCS w Europie Generalnie transpozycja Dyrektywy (dane na koniec 2011 roku ) jest opóźniona w krajach UE i stowarzyszonych do połowy 2011 roku stało się to tylko w Hiszpanii i na Litwie, następnie na szczeblu krajowym w kolejnych państwach. Status transpozycji Dyrektywy Kraje EEPR & NER300 Inne kraje Gotowa (mniej więcej) Hiszpania, Włochy, Holandia, Francja, Rumunia Litwa, Rumunia, Szwecja, Dania, Austria, Belgia W trakcie Wielka Brytania (finalizacja), Niemcy (?)*, Polska, Bułgaria, Czechy, Finlandia, Grecja, Węgry, Portugalia, Słowenia, Belgia, Norwegia, Chorwacja Brak postępów (w zasadzie) Turcja, Serbia, Macedonia, Islandia, Szwajcaria *legislacja zablokowana, projekt CCS Vattenfall Jaenschwalde anulowany

11 Postępy legislacji CCS na świecie W USA i Kanadzie zatłaczanie CO2 na dużą skalę prowadzone jest od wielu lat dla wspomagania wydobycia węglowodorów, ale ruszyły też projekty dla opcji solankowej (6). Legislacja dotyczy szczebla federalnego i stanowego. W USA wprowadza się koncesjonowanie emisji, a kilka stanów uchwaliło regulacje pozwalające na składowanie CO2 w ramach projektów demo.

12 Postępy legislacji CCS na świecie Również w Australii jest szczebel federalny, gdzie prawo reguluje składowanie pod dnem morza w skali demo, natomiast składowanie na lądzie jest w gestii poszczególnych stanów (trwają prace nad legislacją - na razie dopuszczalne są tylko projekty badawcze/pilotażowe).

13 Postępy legislacji CCS na świecie W Chinach jest kilka projektów CCS na początkowych etapach ramy prawne są przygotowywane przez Tsinghua University, a w Korei Południowej w zasadzie takie ramy już wstępnie przygotowano (założenia, nie akty prawne).

14 Możliwe konflikty interesów CCS a Obszary chronione Natura 2000 infrastruktura zatłaczania powinna być raczej poza nimi, prace poszukiwawcze i trasy rurociągów mogą ewentualnie tam przebiegać; Wody podziemne niezagrożone - wody bezpośrednio ponad kompleksem składowania to solanki/słonawe a nie użytkowe; Wydobycie węglowodorów może raczej skorzystać na zatłaczaniu CO2, a nie ucierpieć (EOR, EGR, ECBM); Możliwy konflikt z magazynowaniem węglowodorów (np. Gazprom/NordStream wystąpił o koncesję na oryginalne składowisko Vattenfalla Schweinrich w Niemczech); Eksploatacja węglowodorów ma zasadniczo priorytet, ale trzeba rozgraniczyć dwa przypadki: złoża gazu łupkowego (stosunkowo duże koncesje wydobywcze) i inne złoża węglowodorów (mniejsze niż typowe składowiska CO2); Złoża innych surowców istotne tylko jeśli występują w podobnym przedziale głębokości albo głębiej niż kompleks składowania. Najbardziej dyskusyjne jest wykorzystanie geotermii w skałach osadowych Niżu Polskiego (geotermia konwencjonalna wymaga odbiorcy skupiska ludności, CCS poza takimi skupiskami).

15 Na większości terytorium Polski mamy powszechnie występujące miąższe kompleksy skał osadowych, wypełnione wodami złożowymi, ale gradient geotermiczny jest niezbyt wysoki. Oznacza to że aby otrzymać taką temperaturę wody jak w Niemczech czy Francji to musimy wiercić głębiej, a wtedy rosną koszty i zwiększa się zasolenie wód (korozja infrastruktury w otworach). Jeśli w geotermii eksploatujemy solankę to musimy ją odprowadzać drugim otworem do tej samej warstwy geologicznej. Geotermia Stąd np. w otworze k. Pabianic można by wykorzystać do geotermii jedynie warstwy geol. z wodą słodką (K1, opcjonalnie J3), jak w Mszczonowie. Wg Atlasu geotermalnego (2006) temperatury w zbiorniku są ~40 C (na wypływie ok. 35 C), a przypływy prawdopodobnie m3/h.

16 Podsumowanie Realizacja w Polsce projektów CCS na większą skalę (na razie mówimy tylko o jednym demonstracyjnym) jest uzależniona od wprowadzenia w życie ustawy zmieniającej Pgg oraz inne regulacje a następnie (co jest już prostsze) rozporządzeń wykonawczych do tychże praw. Wiąże się to z transpozycją Dyrektywy w sprawie geologicznego składowania CO2, która w naszym kraju jest, podobnie jak w wielu innych krajów Europy, opóźniona (chociaż u nas nie jest w tej materii najgorzej). Wstępne etapy projektu demonstracyjnego CCS PGE GiEK Bełchatów w przypadku geologicznego składowania CO2 mogą być (i są) realizowane na gruncie obowiązującego prawa (Pgg). Podstawową korzyścią dla gminy gdzie powstanie demonstracyjna instalacja składowania CO2 będą opłaty za składowanie - Założenia i projekt ustawy proponują 5,06 zł/t CO2, z czego 60% dostanie gmina (5,465 mln zł/rok w przypadku projektu CCS PGE) a resztę NFOŚiGW.

17 Dziękuję za uwagę