Zeszyty Naukowe AKADEMII PODLASKIEJ w SIEDLCACH Nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2010

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe AKADEMII PODLASKIEJ w SIEDLCACH Nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2010 dr Teresa Szot-Gabry Akademia Podlaska w Siedlcach Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych The methods of funding gap in the financing of investments from structural funds Streszczenie: Przyst pienie Polski do Unii Europejskiej otworzy o szerokie mo liwo- ci pozyskiwania przez samorz dy terytorialne dotacji do projektów inwestycyjnych. Warto procentowa dofinansowania danego przedsi wzi cia uzale niona jest od za- o e programu, którego dotyczy wniosek o dofinansowanie, ale tak e do specyfiki przeprowadzanej inwestycji. Projekty, które w fazie eksploatacji wi si z pobieraniem op at od u ytkowników, nale do grupy projektów generuj cych dochód. Poziom dofinansowania takich projektów uzale niony jest od tzw. luki finansowej. W artykule analizuje si koncepcj luki finansowej oraz metod jej wyznaczania, w oparciu o konkretne przyk ady projektów inwestycyjnych. Abstract: Poland s accession to the EU created many possibilities of obtaining by territorial government donations for investments projects. Percentage value of financing particular enterprise depends on the program assumptions concerning financing motion but also on the characteristic featured of the investments carried. The project which in the exploitation phase is connected with collecting fees from users belong to the group of revenue generating projects. The level of financing such project depends on so-called funding gap - the concept of the funding gap and the method of its determining is based on a case study shown in this article. Wprowadzenie Przyst pienie Polski do Unii Europejskiej otworzy o szerokie mo liwo- ci pozyskiwania przez samorz dy terytorialne dotacji do projektów inwestycyjnych. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury komunalnej jest kosztowym zadaniem, które le y w gestii samorz dów terytorialnych. Wraz z uruchomieniem programów dotacji w okresie programowania rodków z funduszy Unii Europejskiej na lata pojawi y si nowe mo liwo ci pozyskiwania wsparcia finansowego w formie dotacji do przedsi wzi inwestycyjnych, realizowanych przez gminy. Warto procentowa dofinansowania danego przedsi wzi cia uzale niona jest od za o e programu, do którego sk adany jest wniosek o dofinansowanie, ale tak e od specyfiki

2 102 T. Szot-Gabry przeprowadzanej inwestycji. Projekty, które w fazie eksploatacji wi si z pobieraniem op at od u ytkowników, nale do grupy projektów generuj cych dochód. Poziom dofinansowania takich projektów uzale niony jest od tzw. luki finansowej. W artykule analizuje si koncepcj luki finansowej oraz metod jej wyznaczania, w oparciu o konkretne przyk ady projektów inwestycyjnych. Na tej podstawie ukazana jest mo liwo kszta towania polityki przez samorz d terytorialny w odniesieniu do struktury finansowania nak adów inwestycyjnych, które uzale nione s od przyj tego modelu finansowania us ug komunalnych, wiadczonych poprzez wykorzystanie powsta- ej infrastruktury w okresie eksploatacyjnym. Inwestycje infrastrukturalne i rola funduszy Unii Europejskiej w ich finansowaniu Celem funkcjonowania samorz du terytorialnego jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorz dowej. Gmina jako jednostka samorz du terytorialnego odpowiada m.in. za organizacj gospodarki komunalnej i budow odpowiedniej infrastruktury, co poci ga za sob konieczno budowy kosztownej infrastruktury. Szczegó owy zakres zada gminy okre la artyku 7 ustawy o samorz dzie gminnym 1. W artykule tym stwierdza si, e Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty nale y do zada w asnych gminy. W szczególno ci zadania w asne obejmuj sprawy: 1) adu przestrzennego, gospodarki nieruchomo ciami, ochrony rodowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodoci gów i zaopatrzenia w wod, kanalizacji, usuwania i oczyszczania cieków komunalnych, utrzymania czysto ci i porz dku oraz urz dze sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energi elektryczn i ciepln oraz gaz, ( ) 8) edukacji publicznej 9) kultury, w tym bibliotek gminnych i instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 2. Zatem gmina odpowiada za szereg zada, w tym takich, które wymagaj budowy i utrzymania odpowiedniej infrastruktury. Polityka inwestycyjna jednostki samorz du terytorialnego polega na wiadomym i celowym wyborze przedsi wzi inwestycyjnych wed ug ustalonych kryteriów oraz odpowiednim doborze róde ich sfinansowania. W zale no ci od przyj tych kryteriów, mo na wyró ni ró ne kategorie projektów inwestycyjnych, np.: Projekty dotycz ce: infrastruktury technicznej i komunalnej: drogi, oczyszczalnie cieków, kanalizacja, wodoci gi, wysypiska mieci; 1 Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku O samorz dzie gminnym, Dz.U nr 142 poz W ustawie wymienia si 20 kategorii zada. Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85

3 Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych 103 infrastruktury spo ecznej: szko y, sale gimnastyczne, domy kultury, domy opieki spo ecznej, szpitale. Z uwagi na zakres rzeczowy i charakter powsta ej infrastruktury mog by to projekty typu: budowa nowej infrastruktury; rozbudowa istniej cej infrastruktury; odtworzeniowe, modernizacyjne; remonty, adaptacje, rewitalizacja. Jednak e z uwagi na kryteria stosowane w programach dotacji z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej istotny jest podzia projektów na: generuj ce przychody, poprzez pobieranie op at za us ugi od u ytkowników; w sferze us ug nieodp atnych; generuj ce dochody projekty, w których ma miejsce nadwy ka przychodów nad kosztami eksploatacyjnymi. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej s obecnie w Polsce istotnym ród em przyspieszenia procesów inwestycyjnych w gminach. Wraz z akcesj Polski do struktur Unii Europejskiej otworzy y si szerokie mo liwo ci pozyskiwania przez ró ne podmioty: np. przedsi biorców, organizacje pozarz dowe i samorz dy terytorialne dotacji do ró nych projektów: szkoleniowych, doradczych, informacyjnych oraz inwestycyjnych z Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójno ci. Fundusze te generalnie s u szybszemu osi gni ciu przez Polsk spójno ci spo eczno-ekonomicznej z krajami Unii Europejskiej. Programy Operacyjne jako narz dzie dystrybucji rodków z funduszy unijnych przyczyniaj si wydatnie do wzmo enia kosztownych procesów inwestycyjnych realizowanych przez gminy w zakresie infrastruktury technicznej (np. drogi), spo ecznej (np. sale sportowe, szko y, domy kultury) i komunalnej (np. wodoci gi, kanalizacja, oczyszczalnie cieków, wysypiska mieci), poniewa umo liwiaj uzyskanie dotacji do projektu w wysoko ci nawet do 85% warto ci nak adów inwestycyjnych w zale no- ci od typu projektu, programu i osi priorytetowej. Wzmo one procesy inwestycyjne w samorz dach terytorialnych s wynikiem potrzeb spo ecznych i gospodarczych oraz zapó nie w rozwoju infrastruktury. Z drugiej za strony Polska przyst puj c do Unii Europejskiej podj a szereg zobowi za, w tym np. w zakresie redukcji adunków zanieczyszcze kierowanych do rodowiska, co wymusza np. konieczno uporz dkowania gospodarki wodno- ciekowej i gospodarki odpadami 3. Dystrybucja rodków unijnych odbywa si poprzez programy operacyjne, które okre laj kategorie projektów, uprawnione do ubiegania si o dotacj oraz mo liwy jej poziom procentowy i kwotowy w stosunku do kosztów kwalifikowanych. Jednak projekty, które generuj dochód, nie otrzymuj pe nego mo liwego w danym programie wsparcia. Udzia dotacji 3 Np. do roku 2015 wszystkie jednostki osadnicze w Polsce o liczebno ci powy ej 2 tys. RLM (wska nik: równowa nik liczby mieszka ców) musz mie uporz dkowan gospodark wodno- - ciekow. Projekty z zakresu gospodarki wodno- ciekowej pos u y y dalej jako przyk ady praktyczne dla zobrazowania problematyki kalkulacji luki finansowej i kszta towania jej wielko ci. ZN nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010

4 104 T. Szot-Gabry w strukturze finansowania projektu uzale niony jest od luki finansowej i odpowiednio obni any w zale no ci od jej poziomu. Projekty generuj ce dochód i poj cie luki finansowej W celu obliczenia w a ciwego poziomu dofinansowania projektu infrastrukturalnego konieczne jest ustalenie, czy projekt generuje dochód i jak tworzy luk finansow (lub inaczej luk w finansowaniu ). W tym celu przeprowadza si analiz finansow projektu. Analiza finansowa to analiza maj ca na celu ustalenie warto ci wska ników efektywno ci finansowej projektu, weryfikacj trwa o ci finansowej projektu oraz ustalenie w a ciwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE. Dokonywana jest ona zazwyczaj z punktu widzenia w a ciciela infrastruktury lub z punktu widzenia operatora infrastruktury, tj. podmiotu zarz dzaj cego infrastruktur powsta w wyniku przeprowadzenia projektu na etapie eksploatacyjnym. W analizie finansowej, w celu ustalenia wska ników efektywno ci finansowej oraz wyliczenia luki w finansowaniu, stosuje si metod zdyskontowanego przep ywu rodków pieni nych (DCF) 4. Metoda luki w finansowaniu ma na celu okre lenie poziomu wydatków kwalifikowalnych, zgodnie z art. 55 ust. 2 Rozporz dzenia Rady (WE) nr 1083/2006, stanowi cego podstaw ustalenia poziomu dofinansowania, który z jednej strony gwarantuje, e projekt b dzie mia wystarczaj ce zasoby finansowe na jego realizacj, z drugiej za pozwala unikn przyznania nienale nych korzy ci odbiorcy pomocy, czyli finansowania projektu w wysoko ci wy szej ni jest to konieczne (tzn. zapewniaj cej rentowno projektu na poziomie wy szym ni tzw. zwykle oczekiwana rentowno ). W okresie stosuje si luk w finansowaniu jako podstaw obliczania dotacji UE dla projektów generuj cych dochody, przewiduj c e: wydatki kwalifikowane nie mog przekracza bie cej warto ci kosztu inwestycji pomniejszonej o bie c warto dochodu netto z inwestycji w okresie referencyjnym w a ciwym dla danej kategorii inwestycji 5. Punktem wyj cia dla okre lenia luki finansowej jest kalkulacja dochodu generowanego przez projekt. Projekt generuj cy dochód w my l art. 55 rozporz dzenia Rady (WE) nr 1083/2006 s to wszelkie operacje obejmuj ce inwestycj w infrastruktur, korzystanie z której podlega op atom ponoszonym bezpo rednio przez korzystaj cych oraz wszelkie operacje poci gaj ce za sob sprzeda gruntu lub budynków lub dzier aw gruntu lub najem budynków, lub wszel- 4 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Wytyczne w zakresie wybranych zagadnie zwi zanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generuj cych dochód, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007, s Wytyczne ogólne do studiów wykonalno ci dla projektów w ramach RPO Województwa Lubelskiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego , Urz d Marsza kowski Województwa Lubelskiego, Lublin 2007, s. 51, za: Rozporz dzenie Rady (WE) nr 1083/2006, art. 55 ust. 2. Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85

5 Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych 105 kie inne odp atne wiadczenie us ug 6. Projekty generuj ce dochód mog wywo ywa zjawisko luki finansowej. Luka w finansowaniu w danym projekcie oznacza t cz zdyskontowanych nak adów inwestycyjnych poniesionych na realizacj projektu, która nie jest pokryta sum zdyskontowanych dochodów z projektu. Mówi c inaczej, ka dy zdyskontowany przychód uzyskiwany w okresie operacyjnym projektu, przekraczaj cy powsta e w projekcie zdyskontowane koszty operacyjne i powi kszone o zdyskontowan warto rezydualn (inaczej przychód netto ), obni a zdyskontowany pierwotny koszt inwestycji. Chodzi tu zatem o okre lenie luki finansowej czyli tej cz ci zdyskontowanego kosztu pierwotnej inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem netto z projektu 7. Metodologia okre lenia luki finansowej dla projektów w okresie zaprezentowana zosta a poni ej. W celu obliczenia luki w finansowaniu nale y odnie si do oszacowanych przep ywów pieni nych generowanych przez projekt: 8 a) zdyskontowane nak ady inwestycyjne projektu (DIC), b) zdyskontowane przychody projektu, c) zdyskontowane koszty operacyjne projektu, d) zdyskontowana warto rezydualna. W celu wyliczenia wska nika luki w finansowaniu w dochodach uwzgl dnia si warto rezydualn, natomiast nak ady inwestycyjne koryguje si o rezerwy na nieprzewidziane wydatki (o ile takie za o ono w nak adach inwestycyjnych), których nie nale y uwzgl dnia przy wyliczaniu tego wska nika. Algorytm przedstawiaj cy sposób obliczania luki w finansowaniu w projekcie jest nast puj cy: Krok 1. Okre lenie wska nika luki w finansowaniu (1): R = Max EE/DIC (1) gdzie: Max EE to maksymalny wydatek kwalifikowalny = DIC - DNR; DIC to suma zdyskontowanych nak adów inwestycyjnych projektu; 6 Rozporz dzenia Rady (WE) nr 1083/2006, z dnia 11 lipca 2006 roku, ustanawiaj ce przepisy ogólne dotycz ce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spo ecznego oraz Funduszu Spójno ci. 7 Wytyczne ogólne do studiów wykonalno ci dla projektów w ramach RPO Województwa Lubelskiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego , Urz d Marsza kowski Województwa Lubelskiego, Lublin 2007, s. 52, za: European Commission, The New Programming Period : Guidance On The Methodology For Carrying Out Cost-Benefit Analysis, Working Document No. 4, 08/2006, s Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Wytyczne w zakresie wybranych zagadnie zwi zanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generuj cych dochód, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007, s ZN nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010

6 106 T. Szot-Gabry DNR to suma zdyskontowanych dochodów (przychodów netto) = = suma zdyskontowanych przychodów suma zdyskontowanych kosztów operacyjnych + zdyskontowana warto rezydualna. Krok 2. Okre lenie kwoty decyzji (2) (Decision Amount, DA), tzn. kwoty, dla której ma zastosowanie stopa wspó finansowania dla danej osi priorytetowej: DA = EC*R (2) gdzie: EC to koszty kwalifikowalne (niezdyskontowane). Krok 3. Okre lenie (maksymalnej) dotacji UE (3): Dotacja UE = DA*Max CRpa (3) gdzie: Max CRpa to maksymalna wielko wspó finansowania okre lona dla osi priorytetowej w decyzji komisji przyjmuj cej program operacyjny. Kalkulacja luki finansowej uj cie praktyczne Metoda luki w finansowaniu ma na celu okre lenie poziomu wydatków kwalifikowalnych, zgodnie z art. 55 ust. 2 Rozporz dzenia Rady (WE) nr 1083/2006, stanowi cego podstaw ustalenia poziomu dofinansowania, który z jednej strony gwarantuje, e projekt b dzie mia wystarczaj ce zasoby finansowe na jego realizacj, z drugiej za pozwala unikn przyznania nienale nych korzy ci odbiorcy pomocy, czyli finansowania projektu w wysoko ci wy szej ni jest to konieczne (tzn. zapewniaj cej rentowno projektu na poziomie wy szym ni tzw. zwykle oczekiwana rentowno ). Przytoczone Rozporz dzenie wskazuje tak e projekty, w odniesieniu do których nie stosuje si metodologii luki finansowej. S to projekty: których koszt ca kowity nie przekracza 1 mln EUR; obj te pomoc publiczn np. realizowane przez przedsi biorców, konkuruj cych na wolnym rynku. Zastosowanie metodologii luki finansowej w praktyce ukazane zostanie na rzeczywistych przyk adach projektów przedk adanych do wsparcia z funduszy strukturalnych przez jednostki samorz du terytorialnego. Przypadek I Projekt pn. Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. M. i W. oraz w ulicach przyleg ych w mie cie L Przypadek opracowano na podstawie studium wykonalno ci projektu Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. M. i W. oraz w ulicach przyleg ych w m. L., Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego, Lublin Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85

7 Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych 107 Projekt polega na rozbudowie kanalizacji sanitarnej w mie cie L. w ulicach M. i W., wzd u których przebiegaj trasy wyjazdowe z miasta. Podstawowe parametry infrastruktury, któr zaprojektowano w tym przedsi wzi ciu, to: d ugo kana ów ulicznych 6 609,50 m; d ugo przy czy 5 499,00 m; ca kowita d ugo zewn trznej kanalizacji ,50 m; liczba przy czy 188 posesji; 1 t ocznia. Wybudowana infrastruktura pod czona zostanie do obecnie funkcjonuj cego w mie cie systemu oczyszczania cieków. Nak ady inwestycyjne skalkulowano na kwot ,00 z. Projekt zosta przed o ony do dofinansowania z Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko. Dla dzia ania, którego dotyczy projekt, przewidziano w tym programie dofinansowanie na poziomie 85% kosztów inwestycji, przy zapewnieniu wk adu w asnego na poziomie 15%. Czy to oznacza, e miasto L., które jest wnioskodawc w tym projekcie, mo e ubiega si o dotacj stanowi c 85% warto ci nak adów inwestycyjnych, tj. kwot ,00 z? Uzale nione jest to od tego, czy projekt zalicza si do kategorii projektów generuj cych dochód. eby to stwierdzi, nale y zbada, czy zdyskontowane przychody z op at pobieranych od u ytkowników powsta ej w wyniku wdro enia projektu sieci kanalizacyjnej w okresie 30 lat eksploatacji plus zdyskontowana warto rezydualna maj tku z ostatniego - 30 roku analizy, przewy sz zdyskontowane koszty operacyjne, ponoszone w zwi zku z eksploatacj sieci. W tym przypadku operatorem infrastruktury, czyli podmiotem prowadz cym gospodark komunaln w mie cie, jest powo ana przez miasto spó ka komunalna. Z przeprowadzonych kalkulacji wynika, e op aty pobierane od u ytkowników sieci b d przewy sza y koszty eksploatacyjne, zatem jest to przypadek projektu generuj cego dochód, dla którego poziom dofinansowania ze rodków funduszy unijnych uzale niony jest od wska nika luki finansowej. Zamieszczone poni ej tabele zawieraj kalkulacj poziomu luki finansowej oraz poziomu dofinansowania w formie dotacji. Luka w finansowaniu dla analizowanego projektu skalkulowana zosta a na poziomie 83,20%, co oznacza, e 83,20% nak adów inwestycyjnych projektu nie znajduje pokrycia w generowanym przez projekt dochodzie. Nast pnym krokiem jest obliczenie poziomu wsparcia rodkami pomocowymi. Analiza luki w finansowaniu jest podstaw do obliczenia poziomu wk adu wspólnotowego do projektu, tj. maksymalnej, mo liwej warto ci dotacji oraz efektywnej stopy wsparcia projektu. Obliczenia zawarte s w tabeli nr 1. ZN nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010

8 108 T. Szot-Gabry Tabela 1. Dane do obliczenia luki finansowej dla projektu przypadek I Table 1. Information to calculation of the project s funding gap case I G ówne elementy i parametry Warto niezdyskontowana Warto zdyskontowana (zaktualizowana warto netto) 1. Okres odniesienia (lata) 30 lat 2. Finansowa stopa dyskontowa (%) 5% 3. czny koszt inwestycji (w PLN, niedyskontowany) ,00 4. czny koszt inwestycji (w PLN dyskontowany) ,63 5. Warto rezydualna (w PLN, niedyskontowana) ,19 6. Warto rezydualna (w PLN, dyskontowana) ,07 7. Dochody (w PLN, dyskontowane) ,44 8. Koszty operacyjne (w PLN, dyskontowane) ,74 Dochód netto = dochody koszty operacyjne + warto rezydualna (w PLN, dys ,77 kontowany) = (7) (8) + (6) Wydatki kwalifikowane (art. 55 ust. 2) = 10. koszt inwestycji dochód netto (w PLN, dyskontowane) = (4) (9) 11. Luka w finansowaniu (%) = (10) / (4) 83,20% ród o: Opracowanie w asne. Source: Own study ,86 Tabela 2. Obliczenie wk adu wspólnotowego dla projektu przypadek I Table 2. Calculation of the EU grant for project case I Wyszczególnienie Warto 1. Warto kwalifikowana (w PLN, niedyskontowana) ,00 2. Luka w finansowaniu (%) 83,20% 3. Kwota wskazana w decyzji, tj. kwota, do której stosowana jest stopa wspó finansowania osi priorytetowej = (1) * (2) ,85 4. Stopa wspó finansowania dzia alno ci/ osi priorytetowej (5) 85% 5. Wk ad wspólnotowy (w PLN) = (3) * (4) ,82 ród o: Opracowanie w asne. Source: Own study. Wcze niejsze kalkulacje (poprzednia tabela) wskaza y, e 83,20% warto ci nak adów inwestycyjnych, czyli kwoty ,00 z, nie ma pokrycia w dochodach generowanych przez projekt w okresie jego eksploatacji, co oznacza, e kwota ,85 z, która stanowi w a nie 83,20% pocz tkowych nak adów inwestycyjnych, jest podstaw dla obliczenia warto ci dotacji czyli jest to tzw. kwota decyzji. Poniewa dotacja ma stanowi nie Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85

9 Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych 109 wi cej ni 85% warto ci kwoty decyzji i okre la maksymaln warto wk adu wspólnotowego w finansowaniu nak adów inwestycyjnych, obliczenia wskazuj, e jest to kwota ,82 z. Zatem pokrycie pozosta ych kosztów projektu musi zapewni wnioskodawca miasto L. Jaka b dzie zatem struktura finansowania projektu Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. M. i W. oraz w ulicach przyleg ych w m. L.?: ca kowity koszt inwestycji: ,00 z pomoc wspólnotowa, tzn. dotacja z Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko: ,81 z wk ad w asny miasta L: ,19 z Przeprowadzone obliczenia wskazuj, e efektywny poziom dofinansowania projektu ze rodków Unii Europejskiej kszta tuje si na poziomie 70,72%. Zamieszczona poni ej tabela ukazuje struktur finansowania projektu Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. M. i W. oraz w ulicach przyleg ych w m. L. w uk adzie rocznym. Tabela 3. Obliczenie struktury finansowania projektu przypadek I Table 3. Calculation of project s financing structure case I Struktura finansowania kosztów Kwalifikowanych [%] Udzia w asny miasta L RAZEM ,28% 29,28% 29,28% 29,28% Dotacja z POIi 70,72% 70,72% 70,72% 70,72% RAZEM 100% 100% 100% 100% Struktura finansowania kosztów kwalifikowanych [PLN] Udzia w asny miasta L RAZEM , , , ,19 Dotacja z POIi 9 922, , , ,81 RAZEM , , , ,00 ród o: Opracowanie w asne. Source: Own study. Efektywna stopa wsparcia projektu z POIi na poziomie 70,72% wynika z uwzgl dnienia luki finansowej przy kalkulacji poziomu wsparcia w formie dotacji. Maj c wiadomo implikacji, w formie zmniejszenia mo liwego dofinansowania do projektu, jakie poci ga za sob generowanie dochodu przez projekt, mo liwe jest kszta towanie przez gmin polityki prowadz cej do minimalizacji efektu luki finansowej. Tego rodzaju podej cie prezentowane jest przez gmin, której projekt inwestycyjny przedstawiony zosta jako przypadek II. ZN nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010

10 110 T. Szot-Gabry Przypadek II Projekt pn. Budowa oczyszczalni cieków w miejscowo ci S. i kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci S. i K. 10. Przedmiotem projektu jest budowa oczyszczalni cieków w miejscowo ci S. i kanalizacji sanitarnej w miejscowo ciach S. i K., w jednej z gmin wiejskich województwa lubelskiego, o bardzo niskim wska niku skanalizowania. W ramach projektu wybudowana zostanie oczyszczalnia biologiczno- -mechaniczna, kanalizacja grawitacyjno-t oczna oraz 6 przepompowni cieków. Kana sieciowy b dzie mia d ugo 6,142 km, a przykanaliki 5,076 km cznie 11,218 km. Zostani wybudowane 194 przy cza od sieci g ównej do studzienek rewizyjnych. Wybudowana infrastruktura wodno- ciekowa, b dzie zarz dzana na etapie eksploatacji przez dotychczasowego operatora sieci wodoci gowej, którym jest powo any w tym celu Zak ad Us ug Komunalnych. Przyj ta i realizowana do tej pory polityka cenowa przy obs udze systemu dostarczania wody zastosowana zostanie tak e dla us ug usuwania i oczyszczania cieków. G ównym za o eniem tej polityki jest kszta towanie op at za us ugi komunalne na takim poziomie, który zapewnia pokrycie kosztów eksploatacyjnych i nie generuje nadwy ki. Zatem w tej gminie stosowana jest polityka równowa enia strony dochodów i wydatków Zak adu Us ug Komunalnych. W zwi zku z tym dla analizowanego projektu zaplanowano przychody z op at od u ytkowników sieci kanalizacji sanitarnej na poziomie skalkulowanych kosztów operacyjnych, bez generowania dochodu jest to zatem projekt, który nie generuje dochodu z dzia alno ci eksploatacyjnej, ale w kalkulacjach poziomu dofinansowania z funduszy strukturalnych nale y jeszcze uwzgl dni po stronie przychodów z projektu zdyskontowan warto rezydualn pocz tkowych nak adów inwestycyjnych. Powracaj c do terminologii i metodologii okre lania wysoko ci wsparcia, o jakie mo na ubiega si z funduszy unijnych - projekt generuj cy dochód oznacza jak kolwiek operacj obejmuj c inwestycj w infrastruktur, korzystanie z której podlega op atom ponoszonym bezpo rednio przez korzystaj cych. Ka dy zdyskontowany przychód przekraczaj cy powsta e w projekcie zdyskontowane koszty operacyjne i powi kszony o zdyskontowan warto rezydualn ( przychód netto ) obni a zdyskontowany pierwotny koszt inwestycji. W przypadku analizowanego projektu, luk finansow wywo uje jedynie zdyskontowana warto rezydualna, poniewa zdyskontowane przychody i koszty operacyjne projektu równowa si. W przypadku projektu Budowa oczyszczalni cieków w miejscowo ci S. i kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci S. i K. obliczenia prowadz ce do skalkulowania luki finansowej i poziomu dofinansowania ze rodków EFRR 11 kszta tuj si nast puj co: 10 Przypadek opracowano na podstawie studium wykonalno ci projektu Budowa oczyszczalni cieków w miejscowo ci S. i kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci S. i K., Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego, Lublin EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85

11 Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych 111 Tabela 4. Dane do obliczenia luki finansowej dla projektu przypadek II Table 4. Information to calculation of the project s funding gap case II G ówne elementy i parametry Warto niezdyskontowana Warto zdyskontowana (zaktualizowana warto netto) 1. Okres odniesienia (lata) 30 lat 2. Finansowa stopa dyskontowa (%) 5% 3. czny koszt inwestycji (w PLN, ,87 niedyskontowany) 4. czny koszt inwestycji (w PLN ,29 dyskontowany) 5. Warto rezydualna (w PLN, ,99 niedyskontowana) 6. Warto rezydualna (w PLN, ,51 dyskontowana) 7. Dochody (w PLN, dyskontowane) ,79 8. Koszty operacyjne (w PLN, dyskontowane) ,79 9. Dochód netto = dochody koszty operacyjne + warto rezydualna (w PLN, dyskontowany) ,51 = (7) (8) + (6) 10. Wydatki kwalifikowane (art. 55 ust. 2) = koszt inwestycji dochód netto (w PLN, ,78 dyskontowane) = (4) (9) 11. Luka w finansowaniu (%) = (10) / (4) 98,91% ród o: Opracowanie w asne. Source: Own study. Analizowany projekt przed o ony zosta do dofinansowania z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego, w którym projekt tej kategorii kwalifikuje si do wsparcia z dzia ania 6.1 gdzie dotacj przewidziano na poziomie 75% warto ci kosztów kwalifikowanych. Jednak e poziom tego wsparcia musi ulec obni eniu, poniewa projekt nale y do kategorii generuj cy dochód. Tabela 5. Obliczenie wk adu wspólnotowego dla projektu przypadek II Table 5. Calculation of the EU grant for project case II Wyszczególnienie Warto 1. Warto kwalifikowana (w PLN, niedyskontowana) ,87 2. Luka w finansowaniu (%) 98,91 3. Kwota wskazana w decyzji, tj. kwota, do której stosowana jest stopa wspó finansowania osi priorytetowej = (1) * (2) ,75 4. Stopa wspó finansowania dzia alno ci/ osi priorytetowej (5) 75,00 5. Wk ad wspólnotowy (w PLN) = (3) * (4) ,31 ród o: Opracowanie w asne. Source: Own study. ZN nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010

12 112 T. Szot-Gabry Luka finansowa w analizowanm projekcie wynosi 98,91%, co oznacza, e dochód z projektu pokrywa jedynie 1,09% nak adów inwestycyjnych, zatem o taki wska nik procentowy obni ony zostaje pocz tkowy nak ad inwestycyjny, stanowi cy podstaw obliczenia poziomu dofinansowania ze rodków unijnych, czyli z kwoty ,87 z do kwoty ,75 z i w stosunku do tej warto ci oblicza si wk ad wspólnotowy stanowi cy 75%. Wk ad wspólnotowy stanowi warto ,31 z, co w stosunku do wyj- ciowej warto ci nak adów inwestycyjnych, czyli kwoty ,87 z, stanowi 74,18%. W zwi zku z tym struktura finansowania projektu kszta tuje si zgodnie z obliczeniami zawartymi w tabeli 6. Tabela 6. Obliczenie struktury finansowania projektu przypadek II Table 6. Calculation of project s financing structure case II ród o finansowania Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Dotacja w RPO WL (74,18%) , , ,12 0,00 Bud et gminy (25,82%) , , ,68 0,00 Razem , , ,80 0,00 ród o finansowania Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Razem Dotacja w RPO WL (74,18%) , , , ,72 12 Bud et gminy (25,82%) , , , ,15 Razem , , , ,87 ród o: Opracowanie w asne Source: Own study. Przypadek III Projekt pn. Budowa oczyszczalni cieków i kanalizacji sanitarnej w Gminie T. 13. Kolejny przypadek analizowany w tym artykule, podobnie jak poprzednie, dotyczy przedsi wzi cia inwestycyjnego w zakresie gospodarki usuwania i oczyszczania cieków. Projekt przygotowany zosta przez gmin T. i przed o ony do dofinansowania z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego, dzia anie 6.1, ale w roku 2008, w którym mo liwy do uzyskania poziom dofinansowania w formie dotacji ze rodków unijnych do kosztów kwalifikowanych projektu stanowi 85%. W ramach projektu zaplanowano budow biologiczno-mechanicznej oczyszczalni cieków i sieci kanalizacji: m kanalizacji grawitacyjnej 12 Warto po zastosowaniu zaokr gle. Jest to kwota ni sza od maksymalnego, dopuszczalnego wsparcia z funduszy unijnych, które dla analizowanego projektu skalkulowano na poziomie ,31 z. 13 Przypadek opracowano na podstawie studium wykonalno ci projektu Budowa oczyszczalni cieków i kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci w Gminie T., Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego, Lublin Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85

13 Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych m kanalizacji t ocznej - 11 przepompowni przy czy. Warto nak adów inwestycyjnych skalkulowano na kwot ,66 z. W okresie u ytkowania wybudowanej infrastruktury, systemem kanalizacji sanitarnej zarz dza b dzie powo any do tego celu Zak ad Gospodarki Komunalnej. O jak kwot dofinansowania do tego projektu mo e ubiega si gmina T.? Zgodnie z za o eniami RPO WL dotacja mo e stanowi 85% warto ci nak adów inwestycyjnych, ale pod warunkiem, e projekt nie generuje dochodu i nie wyst puje luka w finansowaniu. W adze gminy T. podj y decyzj w zakresie polityki cenowej za us ugi usuwania i oczyszczania cieków komunalnych, decyzj o kszta towaniu cen na stosunkowo niskim poziomie. Kalkulacja oczekiwanych kosztów eksploatacyjnych wykaza a, e przychody z tytu u op at za us ugi nie pokryj kosztów, zatem projekt z finansowego punktu widzenia b dzie przynosi strat. Jednak w adze gminy utrzyma y pierwotn decyzj dotycz c poziomu cen dla u ytkowników sieci, deklaruj c pokrywanie deficytu finansowego obs ugi kanalizacji sanitarnej poprzez dop aty do gospodarki komunalnej z bud etu gminy. W zwi zku z tym projekt Budowa oczyszczalni cieków i kanalizacji sanitarnej w gminie T. nie generuje dochodu i nie wywo uje luki finansowej, zatem w tym przypadku nie ma miejsca obni enie poziomu dofinansowania projektu z funduszy unijnych. Tabela 7. Dane do obliczenia luki finansowej dla projektu przypadek III Table 7. Information to calculation of the project s funding gap case III G ówne elementy i parametry Warto niezdyskontowana Warto zdyskontowana (zaktualizowana warto netto) 1. Okres odniesienia (lata) 30 lat 2. Finansowa stopa dyskontowa (%) 5% 3. czny koszt inwestycji (w PLN, niedyskontowany) ,66 4. czny koszt inwestycji (w PLN dyskontowany) ,16 5. Warto rezydualna (w PLN, niedyskontowana) ,98 6. Warto rezydualna (w PLN, dyskontowana) ,20 7. Dochody (w PLN, dyskontowane) ,22 8. Koszty operacyjne (w PLN, dyskontowane) ,17 9. Dochód netto = dochody koszty operacyjne + warto rezydualna (w PLN, dyskontowany) = (7) (8) + (6) , Wydatki kwalifikowane (art. 55 ust. 2) = = koszt inwestycji dochód netto (w PLN, - dyskontowane) = (4) (9) 11. Luka w finansowaniu (%) = (10) / (4) - ród o: Opracowanie w asne. Source: Own study. ZN nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010

14 114 T. Szot-Gabry Przeprowadzone obliczenia pokazuj, e analizowany projekt nie generuje dochodu netto, poniewa zdyskontowane koszty operacyjne przewy szaj sum zdyskontowanych przychodów z pobieranych op at i warto ci rezydualnej maj tku. W takim przypadku podstaw dla okre lenia poziomu dofinansowania z funduszy unijnych jest niepomniejszony nak ad inwestycyjny, zaplanowany w projekcie. W analizowanym przypadku poziom dofinansowania ze rodków unijnych kszta tuje si nast puj co: Tabela 8. Obliczenie struktury finansowania projektu przypadek III Table 8. Calculation of project s financing structure case III ród o: Opracowanie w asne. Source: Own study. ród o finansowania Warto wydatków w z EFRR (85%) ,71 Bud et gminy (15%) ,95 Razem ,66 Przedstawiona polityka inwestycyjna, przyj ta przez gmin T., prowadzi do skalkulowania dotacji z funduszy unijnych na maksymalnym mo liwym do uzyskania poziomie procentowym i kwotowym. Jednak e gmina podj a wa ne zobowi zanie dotowania kosztów obs ugi gospodarki wodno- ciekowej w gminie, co jest bardzo korzystne dla u ytkowników sieci, ale obci aj ce dla bud etu gminy. Je li kontrola wykorzystania rodków unijnych wyka e, e w praktyce projekt jednak generuje dochód netto, gmina b dzie zobowi zana do zwrotu z odsetkami nienale nie pobranej dotacji do tego projektu (tzn. do poziomu stwierdzonej luki finansowej ). Podsumowanie Fundusze strukturalne Unii Europejskiej stanowi wa ne ród o pozyskiwania dotacji do przedsi wzi inwestycyjnych realizowanych przez samorz dy terytorialne, w szczególno ci kosztowych projektów infrastrukturalnych. W grupie projektów inwestycyjnych w infrastruktur techniczn wyró nia si przedsi wzi cia dotycz ce infrastruktury komunalnej, której wykorzystanie w fazie eksploatacji projektu wi e si z pobieraniem op at od u ytkowników. Okre laj c poziom dofinansowania takich projektów stosuje si metodologi kalkulacji dochodu netto i luki finansowej. W artykule dokonano analizy metodologii wyznaczania tych kategorii oraz ukazano na wybranych przypadkach formu y ich obliczania. W toku dokonanych analiz stwierdza si, e jednostki samorz du terytorialnego maj mo liwo wiadomego kszta towania poziomu dofinansowania projektu ze rodków unijnych poprzez przyj cie odpowiedniej polityki cenowej za us ugi komunalne na etapie eksploatacji inwestycji. Projekty generuj ce dochód wywo uj efekt luki finansowej, w proporcji do której obni a si procentowy udzia rodków z dotacji w strukturze finansowania projektu. Przeprowadzone w tym artykule Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85

15 Metoda luki finansowej w finansowaniu inwestycji z funduszy strukturalnych 115 analizy wskazuj, e mo liwe jest ukszta towanie struktury finansowania projektu bez obni ania pu apu pomocy unijnej. Jednak e tego rodzaju projekty nie przynosz dochodu lub s deficytowe na etapie eksploatacyjnym, co stanowi obci enie dla rodków publicznych w bud ecie jednostki samorz du terytorialnego, która zdecydowa a o takim modelu finansowania inwestycji i polityce op at za us ugi komunalne. Literatura European Commission, The New Programming Period : Guidance On The Methodology For Carrying Out Cost-Benefit Analysis, Working Document No. 4, 08/2006. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Wytyczne w zakresie wybranych zagadnie zwi zanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generuj cych dochód, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa Rozporz dzenie Rady (WE) nr 1083/2006, z dnia 11 lipca 2006 roku, ustanawiaj ce przepisy ogólne dotycz ce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spo ecznego oraz Funduszu Spójno ci. Studium wykonalno ci projektu Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. M. i W. oraz w ulicach przyleg ych w m. L., Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego, Lublin Studium wykonalno ci projektu Budowa oczyszczalni cieków i kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci w gminie T., Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego, Lublin Studium wykonalno ci projektu Budowa oczyszczalni cieków w miejscowo- ci S. i kanalizacji sanitarnej w miejscowo ci S. i K., Fundacja Centrum Rozwoju Lokalnego, Lublin Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorz dzie gminnym, Dz.U nr 142 poz Wytyczne ogólne do studiów wykonalno ci dla projektów w ramach RPO Województwa Lubelskiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego , Urz d Marsza kowski Województwa Lubelskiego, Lublin ZN nr 85 Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010

16 116 T. Szot-Gabry Seria: Administracja i Zarz dzanie (12)2010 ZN nr 85