RACHUNEK SATELITARNY DLA SEKTORÓW KREATYWNYCH W UE

Transkrypt

1 RACHUNEK SATELITARNY DLA SEKTORÓW KREATYWNYCH W UE lipiec 2019 r.

2 RACHUNEK SATELITARNY DLA SEKTORÓW KREATYWNYCH W UE STRESZCZENIE lipiec 2019 r. 2

3 ZESPÓŁ PROJEKTOWY EUIPO Nathan Wajsman, główny ekonomista Carolina Arias Burgos, ekonomistka PODZIĘKOWANIA Autorzy dziękują Marcie Beck-Domazalskiej z Eurostatu, Giles owi Fontaine owi z Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego, Innie Garkovej z Komisji Europejskiej, Ruth Towse z Uniwersytetu Bournemouth oraz Peterowi van de Venowi z Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) za uwagi dotyczące projektu sprawozdania. 3

4 WSTĘP Działalność gospodarcza jest określana ilościowo i mierzona w rachunkach narodowych. Podstawową metodologię zawarto w systemie rachunków narodowych, uzgodnionym na szczeblu międzynarodowym pakiecie zaleceń dotyczących sposobu zestawiania pomiarów działalności gospodarczej. System rachunków narodowych po raz pierwszy opublikowała Organizacja Narodów Zjednoczonych w 1953 r, a obecnie prowadzony jest on przez ONZ, MFW, Bank Światowy, OECD i Eurostat. Najnowszą aktualizację opublikowano w 2008 r. W Unii Europejskiej system pomiaru działalności gospodarczej jest adaptacją systemu rachunków narodowych. Nosi on nazwę europejskiego systemu rachunków (ESA) i prowadzi go Eurostat, a ostatnia aktualizacja miała miejsce w 2010 r. Utworzenie systemu rachunków narodowych było pierwotnie motywowane potrzebą pomiaru produkcji przemysłowej, wartości dodanej, zatrudnienia i handlu zewnętrznego w różnych sektorach oraz w całej gospodarce. W tym celu działalność gospodarcza jest podzielona na sektory pierwotne, wtórne i trzeciorzędne. Sektory pierwotne obejmują rolnictwo i przemysły wydobywcze; sektory wtórne to głównie przemysł wytwórczy, usługi użyteczności publicznej (dostawy energii elektrycznej, gazu, wody, itp.) oraz budownictwo, natomiast do sektorów trzeciorzędnych należą przede wszystkim usługi. Każda z tych głównych kategorii dzieli się dalej na bardziej szczegółowe podklasyfikacje. W UE klasyfikacja ta nazywana jest NACE (Nomenclature statistique des activités économiques dans la Communauté Européenne). Na najbardziej szczegółowym poziomie NACE dzieli działalność gospodarczą na około 700 gałęzi. W praktyce jednak niektóre rodzaje działalności gospodarczej nie mogą pochodzić z obecnego systemu rachunków narodowych. W szczególności niektóre obszary działalności istotne dla decydentów i ogółu społeczeństwa nie pochodzą bezpośrednio z opublikowanych statystyk, ponieważ wykraczają poza standardową klasyfikację lub obejmują towary lub (zazwyczaj) usługi, które nie są kupowane ani sprzedawane na rynku i w związku z tym nie są objęte zakresem statystyk gospodarczych 1. Rozwiązaniem tej kwestii są rachunki satelitarne stanowiące ramy powiązane z rachunkami narodowymi, lecz koncentrujące się na pewnych aspektach życia gospodarczego i społecznego, które nie znajdują w rachunkach narodowych bezpośredniego odzwierciedlenia. Typowymi przykładami są rachunki satelitarne dla turystyki, środowiska albo nieodpłatnej pracy domowej czy wolontariackiej. W niektórych przypadkach (np. turystyka) rachunek satelitarny oferuje głównie alternatywne grupy działalności gospodarczej, która jest już uwzględniona w tradycyjnych rachunkach narodowych, natomiast w innych przypadkach (np. nieodpłatna praca wolontariacka) może on także rozszerzyć zakres rachunku (granica produkcji). W niniejszym sprawozdaniu przeanalizowano perspektywy utworzenia takiego rachunku satelitarnego dla sektora kreatywnego (CISA) oraz potencjalne metody jego realizacji. Po niniejszym wstępie, w rozdziale 1 omówiono podział i klasyfikację działalności kulturalnej i kreatywnej. Rozdział 2 stanowi istotę sprawozdania. Określa możliwe metody tworzenia CISA i przedstawia konkretną propozycję, której podstawę stanowią zalecenia Eurostatu, OECD, MFW, UNESCO oraz innych organów europejskich i międzynarodowych. W rozdziale 3 przeanalizowano natomiast kwestie związane z gromadzeniem danych niezbędnych utworzenia CISA. 1W języku gospodarczym działalność ta wykracza poza granice produkcji rachunków narodowych. 4

5 STRESZCZENIE Rachunki satelitarne stanowią ramy powiązane z rachunkami narodowymi, lecz koncentrują się na pewnych aspektach życia gospodarczego i społecznego, które nie znajdują w rachunkach narodowych bezpośredniego odzwierciedlenia. W niniejszym sprawozdaniu przeanalizowano perspektywy utworzenia takiego rachunku satelitarnego dla sektorów kreatywnych oraz potencjalne metody jego realizacji. Sektory kreatywne określone są w tym przypadku jako działalność gospodarcza związana z wytwarzaniem i wykorzystywaniem wiedzy, informacji i kultury. Działalność taka jest istotna w nowoczesnej gospodarce, jednak jej ilościowe określenie nie jest łatwym zadaniem, częściowo ze względu na kwestie klasyfikacji, a częściowo dlatego, że prowadzona jest ona przeważnie poza gospodarką rynkową, co wymaga oszacowania jej wartości za pomocą innych rodzajów statystyk zarówno ze źródeł sektora publicznego jak i prywatnego. Niemniej jednak kilka państw prowadziło w tym obszarze prace, które mogą służyć za punkt wyjścia, a organizacje takie jak OECD, MFW czy UNESCO wykazały coraz większe zainteresowanie opracowaniem metod pomiaru ekonomicznej wartości kultury. Aby ocenić wykonalność CISA dla UE, rozważono następujące aspekty: klasyfikacja sektorów i produktów; sposób traktowania bezpłatnych lub dotowanych usług cyfrowych; uwzględnienie naruszeń praw własności intelektualnej w obecnych ramach rachunków narodowych oraz w CISA; sekwencja rachunków i rachunki sektorów instytucjonalnych mające znaczenie dla CISA. Sektory, które zaproponowano, aby włączyć do sektorów kreatywnych można podzielić na następujące dziedziny: dziedzictwo kulturowe, archiwa i biblioteki; książki i prasa; sztuki wizualne; sztuki widowiskowe; usługi audiowizualne i multimedialne; architektura; reklama; oprogramowanie i portale internetowe. Jak zwykle należy wziąć pod uwagę główne, drugorzędne i pomocnicze działania prowadzone przez te sektory, jednak należy również uwzględnić wytwarzanie produktów twórczych w sektorach niekreatywnych. Na przykład wiele firm w sektorach niekreatywnych publikuje książki, magazyny lub oprogramowanie, czy też angażuje się w reklamę jako działalność drugorzędną. W związku z tym należy dodać dziewiąty obszar, aby uwzględnić inne niekreatywne sektory, w których wytwarza się produkty kreatywne. Obszar ten obejmowałby zatem części innych sektorów wytwarzających produkty kreatywne jako działalność 5

6 drugorzędną i wymagałby przesunięcia z sektorów, do których są one przypisane w klasyfikacji standardowej. Jednym z głównych obszarów, które należy wziąć pod uwagę jest gospodarka cyfrowa, która zmieniła nie tylko sposób funkcjonowania przedsiębiorstw działających w sektorze kreatywnym, lecz również sposób, w jaki konsumenci angażują się w tę działalność. Często związek między korzyścią dla konsumentów a świadczeniem i finansowaniem usługi nie jest bezpośredni, co utrudnia odzwierciedlenie w rachunkach narodowych znaczenia gospodarczego i korzystania z takich usług przez różne podmioty gospodarcze. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę znaczenie tych działań, należy uściślić, kto produkuje, kto płaci i czerpie korzyści z tych bezpłatnych usług oraz określić ilościowo wartość takich usług. Bezpłatne usługi cyfrowe dzielą się na trzy główne kategorie: usługi finansowane z reklam; usługi finansowane za pośrednictwem danych; usługi świadczone przez wolontariuszy. Wszystkie trzy kategorie usług są zawarte w proponowanym CISA przy zastosowaniu standardowych metod w celu estymowania wartości danej działalności. Ponadto w sprawozdaniu omówiono kwestie dotyczące traktowania działalności naruszającej prawo własności intelektualnej w rachunkach narodowych i zawarto propozycję włączenia ich do CISA. Zgodnie z najnowszą zmianą międzynarodowego systemu rachunków narodowych (i ESA dla UE) nielegalne działania powinny być ujmowane w rachunkach narodowych o ile transakcja między obiema stronami dokonywana jest w drodze wzajemnego porozumienia. W kontekście CISA oznacza to w szczególności działania naruszające prawa własności intelektualnej, takie jak nielegalny dostęp do utworów chronionych prawem autorskim. Niektóre propozycje zawarte w niniejszym sprawozdaniu wymagają informacji statystycznych, które nie są dostępne we wszystkich państwach UE. Niemniej jednak dąży się do tego, by proponowana metodologia była jak najbardziej kompletna i przewidywała skutki różnych decyzji dla CISA oraz jego związek z centralnymi ramami rachunków narodowych. W wielu przypadkach dane muszą być uzyskane za pomocą metod pośrednich, a odpowiednia wartość ekonomiczna musi zostać estymowana. W sprawozdaniu stwierdza się, że choć stanowi to wyzwanie, to jednak opracowanie rachunku satelitarnego dla sektorów kreatywnych i sektora kultury jest możliwe i pożądane, ponieważ umożliwi to ilościowe określenie ważnych aspektów nowoczesnej gospodarki, zwłaszcza w sferze cyfrowej, które obecnie nie są ujęte w statystykach ekonomicznych lub są w nich ujęte w sposób dorozumiany. Biorąc pod uwagę złożoność zadania, proponowane kolejne kroki obejmowałyby przeprowadzenie projektu pilotażowego w celu utworzenia CISA w jednym lub dwóch państwach członkowskich UE. 6

7 RACHUNEK SATELITARNY DLA SEKTORÓW KREATYWNYCH W UE lipiec 2019 r.