Efektywne metody i dobre przykłady organizacji systemów selektywnej zbiórki odpadów

Transkrypt

1 Efektywne metody i dobre przykłady organizacji systemów selektywnej zbiórki odpadów Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu Gminny Lider Recyklingu dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

2 Rola recyklingu w gospodarce (1) Zielona gospodarka to taka, która prowadzi do poprawy dobrobytu i kapitału społecznego, jednocześnie znacznie redukując ryzyko środowiskowe. UNEP Źródło: prezentacja P. Laybourn, Don t waste waste: new business ideas for the circular economy, Green Week, Brussels 26th May 2011.

3 Rola recyklingu w gospodarce (2) W Europie przychody z recyklingu stają się coraz bardziej znaczące i w szybkim tempie rosną. Recykling: tworzy więcej miejsc pracy z wyższym poziomem dochodów, niż składowanie lub spalanie odpadów (wzrost o ok. 7% rocznie w latach ); może zaspokoić znaczną część popytu gospodarki na zasoby, zmniejszając presję na ekosystemy i wykorzystując odpady; jest szczególnie istotny w przypadku pozyskiwania krytycznych zasobów.

4 Selektywne zbieranie odpadów wg. dyrektyw UE (1) Selektywne zbieranie odpadów oznacza zbieranie, w ramach którego dany strumień odpadów, dla ułatwienia określonego sposobu przetwarzania, obejmuje jedynie rodzaje odpadów charakteryzujące się takimi samymi właściwościami i charakterem. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U r. Nr 62 poz. 628 z późn. zm.) Odpady powinny być zbierane selektywnie, jeżeli jest to wykonalne technicznie, ekonomicznie i z punktu widzenia środowiska, zanim zostaną poddane czynnościom odzysku prowadzącym do najlepszego dla środowiska wyniku całkowitego. Dyrektywa ramowa opiera się na hierarchii postępowania z odpadami i odwołuje się do celu utworzenia społeczeństwa recyklingu. Państwa członkowskie powinny wspierać segregację odpadów na potrzeby recyklingu i o ile to możliwe, nie powinny wspierać składowania lub spalania takich odpadów.

5 Selektywne zbieranie odpadów wg. dyrektyw UE (2) Właściwa realizacja zadań gmin w zakresie selektywnej zbiórki warunkuje wypełnienie obowiązków, jakie nakłada dyrektywa ramowa na Polskę. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest ułatwienie lub usprawnienie odzysku - odpady powinny być zbierane oddzielnie i nie powinny być mieszane z innymi odpadami lub innymi materiałami o odmiennych właściwościach jeżeli jest to wykonalne z punktu widzenia technicznego, ekonomicznego i środowiskowego. Do 2015 roku selektywna zbiórka odpadów będzie obowiązywać przynajmniej w odniesieniu do: papieru, metalu, plastiku i szkła jej poziom powinien wynieść 50% strumienia odpadów do 2020 r. Decyzja Komisji z dnia 18 listopada 2011 r. ustanawiająca zasady i metody obliczeń w odniesieniu do weryfikacji zgodności z celami określonymi w art. 11 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (notyfikowana jako dokument nr C(2011) 8165; (2011/753/UE)

6 Selektywne zbieranie odpadów wg. dyrektyw UE (3) Dodatkowe obowiązki w zakresie selektywnej zbiórki wyznaczają dwie inne dyrektywy UE: Dyrektywa opakowaniowa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych Dyrektywa składowiskowa Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999r. w sprawie składowania odpadów

7 Odpady ulegające biodegradacji Odpady ulegające biodegradacji oznaczają wszelkie odpady, które podlegają rozpadowi beztlenowemu lub tlenowemu, takie jak żywność lub odpady ogrodnicze, papier i tektura. Należy podjąć środki mające na celu zredukowanie produkcji metanu na składowiskach odpadów, między innymi w celu zmniejszenia globalnego ocieplenia poprzez: ograniczenie składowania odpadów ulegających biodegradacji działania dotyczące wprowadzenia kontroli gazów powstających na składowisku. Środki mające na celu zmniejszenie ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji powinny również mieć na celu: wspieranie osobnej zbiórki odpadów ulegających biodegradacji, sortowania odpadów w sensie ogólnym, ich odzyskiwania i recyklingu. Państwa Członkowskie ustanawiają strategie krajowe dotyczące zmniejszenia ilości odpadów ulegających biodegradacji, które trafiają na składowiska docelowo do 35% całkowitej ilości (wg wagi) komunalnych odpadów ulegających biodegradacji wytworzonych w 1995 r.

8 Zadania gmin w selektywnej zbiórce odpadów (1) Zgodnie z zapisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy są obowiązane osiągnąć do 31 grudnia 2020 r.: 1) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50 proc. wagowo; 2) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70 proc. wagowo. Gminy są też obowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania: 1) do 16 lipca 2013 r. do nie więcej niż 50 proc. wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, 2) do 16 lipca 2020 r. do nie więcej niż 35 proc. wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania - w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.

9 Zadania gmin w selektywnej zbiórce odpadów (2) Selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmuje co najmniej następujące frakcje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło opakowania wielomateriałowe odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji. W regulaminie uchwalanym przez radę gminy określane są szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy dotyczące m.in. selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, w tym powstających w gospodarstwach domowych: przeterminowanych leków i chemikaliów, zużytych baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych i rozbiórkowych, zużytych opon, odpadów zielonych. Gminna powinna utworzyć punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

10 Wymogi Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2014 Selektywne zbieranie i odbieranie odpadów komunalnych zgodnie z KPGO2014. Aglomeracje lub regiony powyżej 300 tys. mieszkańców Pozostałe regiony Tereny wiejskie odpady zielone z ogrodów i parków (z pielęgnacji terenów miejskich) odpady zielone z ogrodów i parków niezanieczyszczony papier i tektura (odpady opakowaniowe, gazety itd.) papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma itd.) papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma itd.) odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe tworzywa sztuczne i metale tworzywa sztuczne i metale tworzywa sztuczne i metale zużyte baterie i akumulatory zużyte baterie i akumulatory zużyte baterie i akumulatory zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny meble i inne odpady wielkogabarytowe meble i inne odpady wielkogabarytowe meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlano-remontowe odpady budowlano-remontowe odpady budowlano-remontowe przeterminowane leki przeterminowane leki chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe itd.) odpady z gastronomii i punktów zbiorowego żywienia chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe itd.) Źródło: K. Choromański na podstawie KPGO 2014.

11 Wymogi Wojewódzkich Planów Gospodarki Odpadami (1) Z punktu widzenia gminy istotne są również zapisy dotyczące selektywnej zbiórki, które znajdą się w zaktualizowanych wojewódzkich planach gospodarki odpadami (WPGO), będące prawem miejscowym. Należy podkreślić, że zapisy obowiązujących przepisów unijnych i krajowych, a także dokumenty planistyczne nie rozstrzygają dziś jednoznacznie wielu kwestii związanych z selektywną zbiórką. Określenie ostatecznego kształtu systemu selektywnej zbiórki w gminach będzie możliwe, jeśli spełnione będą poniższe warunki: wybór przez Polskę jednej z metod obliczania celu dotyczącego odpadów komunalnych określonego w art. 11 ust. 2 lit. a Dyrektywy 2008/98/WE, określenie przez Ministra Środowiska w drodze rozporządzeń odpowiednich poziomów recyklingu i ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobów obliczania tych poziomów, dostosowanie planów gospodarki odpadami do rozstrzygnięć przyjętych w prawie polskim i unijnym (w szczególności określenie podstawowych zasad tworzenia systemów selektywnej zbiórki w kraju, województwach i poszczególnych regionach określonych w WPGO).

12 Wymogi Wojewódzkich Planów Gospodarki Odpadami (2) Samorządy gminne, ze względu na określone w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zadania powinny aktywnie uczestniczyć w procesie konsultacji w trakcie podejmowania rozstrzygnięć zarówno na szczeblu rządowym, jak w województwach. Stanowisko prezentowane w tych konsultacjach powinno uwzględniać interesy poszczególnych gmin oraz uwarunkowania ponadlokalnej gospodarki odpadami komunalnymi w regionach. Najlepszą płaszczyzną do uzgadniania takich interesów wydają się związki gmin tworzone do realizacji zadań z tego zakresu. W sytuacji, gdy związki takie sprawnie działają (lub istnieje inna forma współpracy samorządów w regionie) wskazane byłoby opracowanie podstawowych założeń selektywnej zbiórki jako stanowiska do negocjacji w trakcie aktualizacji WPGO. Założenia takie powinny wynikać ze wstępnej analizy wykonalności uwzględniającej uwarunkowania wynikające z istniejącej i planowanej sieci instalacji

13 Celowe związki gmin w gospodarce odpadami komunalnymi, przykłady

14 Zadania gmin w selektywnej gospodarce odpadami Zgodnie z regulacjami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności m.in.: ustanawiają selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji; tworzą punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazują miejsca, w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych; zapewniają osiągnięcie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania; prowadzą działania informacyjne i edukacyjne w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych;

15 Związki i porozumienia międzygminne Podstawowe uwarunkowania prawne w zakresie tworzenia związków i porozumień międzygminnych określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, Zgodnie z art. 64 ustawy o samorządzie gminnym (Dz.U nr 16 poz. 95) w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne. Inną formą realizacji zadań publicznych mogą być stosowne porozumienia gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. W przypadku wykonywania przez związek międzygminny zadań z zakresu gospodarki opdadami, określone w ustawie prawa i obowiązki organów gminy, w tym uchwalanie aktów prawa miejscowego, wykonują właściwe organy tego związku. Ze względu na uwarunkowania prawne, jak i dotychczasowe doświadczenia celowe związki gmin wydają się być najlepszą formą organizacyjną dla wdrażania nowoczesnych rozwiązań w zakresie selektywnej zbiórki odpadów.

16 Celowy Związek Gmin CZG-12 (1) Gminy założyciele: Cybinka, Dębno, Górzyca, Kostrzyn n/o, Krzeszyce, Lubniewice, Międzyrzecz, Ośno Lubuskie, Rzepin, Sulęcin, Słońsk, Torzym, Witnica Związek założony w 1997 r., początkowo zrzeszał 7, obecnie 15 gmin. Cel: opracowanie i wdrożenie Kompleksowego Regionalnego Programu Gospodarki Odpadami. Zadania Związku: gospodarka odpadami powszechna edukacja społeczeństwa wprowadzenie segregacji "u źródła" rekultywacja starych gminnych wysypisk

17 Celowy Związek Gmin CZG-12 (2) Kompleksowy Regionalny Program Gospodarki Odpadami przewidywał wdrożenie systemu selektywnej zbiórki odpadów: w zabudowie jednorodzinnej, w zabudowie wielorodzinnej, wśród podmiotów gospodarczych w "miejscach szczególnych Prowadzona jest również zbiórka bio-odpadów: zbiórka odpadów organicznych w zabudowie miejskiej, kompostowanie przydomowe na terenach wiejskich.

18 Celowy Związek Gmin CZG-12 (3) Został opracowany wspólny dla wszystkich gmin Regulamin Utrzymania Czystości i Porządku w Gminie. Ustalona została wysoka cena na odpady dla osób, które nie segregują - niska dla segregujących. Prowadzony jest odbiór odpadów problemowych i niebezpiecznych. Związek posiada obecnie 436 pojemników 1100 l. z kolorowymi klapami na cztery surowce: plastik metal, papier, szkło. Związek prowadzi program zbiórki surowców na terenach wiejskich.

19 Związek Gmin Regionu Płockiego (1) Związek Gmin Regionu Płockiego (ZGRP) liczy 16 gmin z regionów powiatów płockiego i płońskiego: Bielsk, Bodzanów, Brudzeń Duży, Bulkowo, Czerwińsk nad Wisłą, Drobin, Gąbin, Łąck, Mała Wieś, Nowy Duninów, Płock, Radzanowo, Słupno, Stara Biała, Staroźreby, Wyszogród. ZGRP realizuje programy: selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych (od 2007 r.) zbiórka odpadów wielkogabarytowych (od 2011 r.) zbiórka odpadów niebezpiecznych.

20 Związek Gmin Regionu Płockiego (2) ZGRP wdrożył system selektywnej zbiórki odpadów w dwóch rodzajach systemów: 1. w systemie czteropojemnikowym: papier, szkło bezbarwne, szkło kolorowe, tworzywa sztuczne i metale z terenu gmin: Bielsk, Bulkowo, Gąbin, Mała Wieś, Radzanowo, Stara Biała, Staroźreby, Wyszogród; 2. oraz w systemie trójpojemnikowym: papier, tworzywa sztuczne, metale. Związek prowadzi również działalność w zakresie odbioru, segregacji, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów wielkogabarytowych i niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych na terenie kilku gmin w systemie zbiórki objazdowej.

21 Dobre przykłady systemów selektywnej gospodarki odpadami

22 Mikrosortownie odpadów (1) Segregacja odpadów w gospodarstwach domowych na trzy grupy: 1. organiczne, 2. higieniczne 3. pozostałe. Posegregowane odpady trafiają do pawilonu kontenera, który zastępuje tradycyjne otwarte altany śmieciowe. Pawilony obsługują około 5000 mieszkańców. W pawilonach są pomieszczenia socjalne i sanitarne, są ogrzewane i klimatyzowane. Wyposażenie obejmuje także niszczarkę do papieru, prasę do zgniatania odpadów oraz zlewozmywak do mycia odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych, wielomateriałowych, butelek i puszek. W pawilonie przeszkolony pracownik segreguje odpady na frakcje handlowe, wydzielając odpady organiczne, surowce wtórne i odpady niebezpieczne.

23 Mikrosortownie odpadów (2) Posortowane odpady organiczne przechowuje się w chłodziarkach, a następnie wywozi do kompostowni. Pozostałe odpady są segregowane na 22 rodzaje surowców wtórnych z przeznaczeniem do gospodarczego wykorzystania. W specjalistycznych pojemnikach gromadzone są odpady niebezpieczne (zużyte baterie, świetlówki, żarówki energooszczędne, przeterminowane leki), a na regałach sprzęt elektryczny i elektroniczny. Dodatkowo pracownicy wydzielają odpady niebezpieczne ze strumienia odpadów komunalnych dostarczanych przez mieszkańców. Jednocześnie poprawiają się warunki sanitarno-epidemiologiczne pracownicy myją i czyszczą odpady opakowaniowe, a organiczne w chłodziarkach odizolowane są od owadów i gryzoni.

24 Mikrosortownie odpadów (3) W pawilonach uzyskuje się następujące podstawowe wskaźniki: pozyskanie i sprzedaż surowców wtórnych z segregacji u źródła odpadów komunalnych 40 proc. masy odpadów; pozyskanie odpadów biodegradowalnych przeznaczonych do kompostowania 25 proc. masy odpadów; masa odpadów balastowych do składowania 35 proc. masy odpadów. Mikrosortownie powinny stawać w pierwszej kolejności na terenach, gdzie dominuje zabudowa wielorodzinna. Minimalna liczba osób pozwalająca utrzymać rentowność to 600 osób. Optymalna liczba osób obsługiwana przez jeden pawilon to osób.

25 Stowarzyszenie Niepełnosprawni dla środowiska EKON Stowarzyszenie Niepełnosprawni dla środowiska EKON działa od 2003 r. Cel: Tworzenie zielonych miejsc pracy w selektywnej zbiórce odpadów komunalnych. Najważniejsze działania to autorskie projekty: eko-praca, eko-park, eko-urząd. Odbiór bezpośrednio od mieszkańców jest unikatową metodą odzyskiwania surowców oraz edukacji ekologicznej zapoczątkowaną przez EKON, pozwalającą uzyskać efekty: efekt edukacyjny - nauczenie mieszkańców sposobu ograniczenia zanieczyszczenia środowiska i podstawowych zasad sortowania i odzysku surowców wtórnych; efekt ekologiczny - zmniejszenie ilości odpadów wyjeżdżających na wysypiska; efekt społeczny - zatrudnienie osób niepełnosprawnych z grupy zagrożonych wykluczeniem społecznym.

26 Zapraszamy do zadawania pytań autorowi Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu Gminny Lider Recyklingu dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.