Najwyższa Izba Kontroli Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji

Transkrypt

1 Najwyższa Izba Kontroli Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji Warszawa, dnia 28 grudnia 2010 r. P/10/046 KGP /2010 Zarząd Bud-Bank Leasing Sp. z o.o. ul. Twarda Warszawa WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 1 (dalej ustawa o NIK), Najwyższa Izba Kontroli 2 przeprowadziła w Bud-Bank Leasing Sp. z o.o. w Warszawie 3, kontrolę zabezpieczenia interesu publicznego w związku z realizacją tzw. ustawy kompensacyjnej 4 wobec Stoczni Gdynia SA oraz Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o. 5 w okresie od wejścia w życie ustawy kompensacyjnej w dniu 6 stycznia 2009 r. do dnia 26 października 2010 r. 6. W związku z ustaleniami przedstawionymi w protokole kontroli, podpisanym w dniu 18 listopada 2010 r., a także w związku z kontrolami przeprowadzonymi w ww. stoczniach oraz w Agencji Rozwoju Przemysłu SA (dalej: ARP), Najwyższa Izba Kontroli - Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji, stosownie do art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Zarządowi BBL niniejsze Wystąpienie. 1. Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, pod względem legalności i gospodarności, działania Bud-Bank Leasing Sp. z o.o. jako Zarządcy Kompensacji 1 Dz. U. z 2007 r., Nr 231, poz ze zm. 2 Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji. 3 Dalej: BBL, Bud-Bank, lub Zarządca Kompensacji. 4 Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu stoczniowego (Dz. U. z 2008 r. Nr 233, poz. 1569). 5 Dalej odpowiednio SG i SSN. 6 To jest do dnia zakończenia czynności kontrolnych w BBL. ul. Filtrowa 57, Warszawa tel.: , fax: , kgp@nik.gov.pl Adres korespondencyjny: Skr.poczt.P-14, Warszawa 1

2 Stoczni Gdynia SA i Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o., pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. W dniu 7 stycznia 2009 r. rozpoczął się proces kompensacji SG i SSN. Termin jego zakończenia, ustalony pierwotnie na dzień 31 maja 2009 r., za zgodą Komisji Europejskiej czterokrotnie przedłużano - aktualnie do dnia 31 marca 2011 r. Do czasu zakończenia kontroli nie zostały wyczerpane procedury sprzedaży mienia postoczniowego. Nie zostali także zaspokojeni wierzyciele stoczni, co było jednym z głównych celów ustawy kompensacyjnej. Dotychczasowy przebieg i wyniki procesu kompensacji, pomimo starań Zarządcy, wskazują, że wierzyciele obydwu stoczni zostaną zaspokojeni w niewielkim stopniu. 2. Zarządcą Kompensacji obydwu stoczni, na podstawie decyzji wstępnego zgromadzenia wierzycieli SG i SSN, odpowiednio od dnia 20 stycznia i 21 stycznia 2009 r. został Bud-Bank Leasing Sp. z o.o. w Warszawie. Podmiot ten, kapitałowo zależny od ARP, spełniał wymagania określone w art. 64 ust. 2 ustawy kompensacyjnej. Pan Roman Nojszewski - członek Zarządu, a następnie, od dnia 23 stycznia 2009 r., Prezes BBL, w czerwcu 2007 r. uzyskał wpis na listę syndyków masy upadłości przy Sądzie Okręgowym w Warszawie. W okresie prowadzenia procesu kompensacji Bud-Bank do minimum ograniczył pozostałą działalność gospodarczą. Pracownicy Bud-Banku od dnia przyjęcia przez BBL obowiązków Zarządcy Kompensacji wykonywali w większości czynności związane z postępowaniem kompensacyjnym. Współpraca Bud-Banku z radami wierzycieli obydwu stoczni przebiegała prawidłowo. Jedyne uchybienie polegało na tym, iż Zarządca Kompensacji nie złożył Radzie Wierzycieli SG sprawozdania z czynności podejmowanych w okresie od dnia 1 lipca do dnia 31 lipca 2009 r. oraz sprawozdania finansowego za ten okres, pomimo iż był do tego zobowiązany przepisem art. 69 ust. 1 ustawy kompensacyjnej oraz postanowieniem 6 Umowy zlecenia wykonywania czynności Zarządcy Kompensacji. 3. Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia legalność wykorzystania środków przeznaczonych na świadczenia dla pracowników z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W odniesieniu do kosztów związanych z kompensacją, które miały być refinansowane z Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorców (dalej: FRP), stwierdzono, że Zarządca Kompensacji występował do Ministra Skarbu Państwa (dalej: Ministra SP) o refundację z FRP kosztów postępowania kompensacyjnego odrębnie dla każdej ze stoczni oraz osobno 2

3 składał wnioski o refundację wydatków poniesionych przez BBL. Wnioski o zrefinansowanie wydatków BBL składane były systematycznie, co miesiąc, przez cały okres kompensacji. Z wnioskami o zrefinansowanie wydatków poniesionych przez stocznie, BBL wystąpił natomiast dopiero we wrześniu 2010 r. i uwzględnił w nich tylko wydatki poniesione w 2009 r. W związku z powyższym, ze względu na niezweryfikowanie przez Ministra SP kosztów stoczni objętych wnioskami Zarządcy oraz ze względu na brak danych o kosztach poniesionych przez stocznie w 2010 r., niemożliwe jest dokonanie oceny legalności i gospodarności ich poniesienia Stosownie do postanowień art. 124 ustawy kompensacyjnej do kosztów postępowania zalicza się opłaty, koszty sądowe i administracyjne, koszty ogłoszeń i obwieszczeń, koszty zastępstwa procesowego oraz wydatki niezbędne do osiągnięcia celu postępowania. Jako źródło pokrycia tych kosztów wskazano (w art.125 ustawy kompensacyjnej): bieżące przychody stoczni oraz dochody uzyskane z prowadzenia działalności na majątku stoczni w okresie poprzedzającym sprzedaż oraz dochody uzyskane z wydzierżawienia składników majątkowych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej: FGŚP) oraz Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców. Wg stanu na dzień 31 sierpnia 2010 r., rozliczone koszty postępowania kompensacyjnego wyniosły ,5 tys. zł (bez kosztów Programu Zwolnień Monitorowanych i kosztów obsługi Prezesa ARP jako organu I instancji). I tak: ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, przekazanych na konta obu stoczni, wypłacono ich załogom łącznie ,7 tys. zł, z czego pracownikom SG ,6 tys. zł, a pracownikom SSN ,1 tys. zł. Środki te (na podstawie list sporządzonych przez Zarządcę i zweryfikowanych przez Biura Terenowe FGŚP), w ocenie NIK wykorzystane zostały zgodnie z przepisami ustawy kompensacyjnej; przeznaczono je na wypłaty wynagrodzeń wraz z należnymi składkami na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracodawcę, a także na wypłatę jednorazowych odszkodowań pieniężnych w kwocie ,5 tys. zł dla pracowników objętych Programem Dobrowolnych Odejść; z FRP Ministerstwo Skarbu Państwa zrefundowało wydatki ponoszone przez Bud- Bank na proces kompensacji obu stoczni i zobowiązania BBL z tytułu umów zewnętrznych dotyczących procesu kompensacji, w łącznej wysokości 9 602,9 tys. zł; wydatki te poniesiono m.in. na obsługę prawną stoczni, ogłoszenia o sprzedaży mienia, przeprowadzenie przetargów i aukcji przez Polską Wytwórnię 3

4 Papierów Wartościowych SA (dalej: PWPW), weryfikację kosztów przez firmę System Rewident Sp. z o.o. oraz wynagrodzenia obserwatorów; z FRP (za pośrednictwem ARP, na podstawie umów zlecenia o wykonywanie czynności Zarządcy) sfinansowane zostało także wynagrodzenie Zarządcy Kompensacji w łącznej wysokości ,9 tys. zł; obejmowało ono płace osób zajmujących się kompensacją w siedzibie Bud-Banku w Warszawie, płace prokurenta BBL działającego w SSN, wynagrodzenie Pełnomocnika Zarządcy Kompensacji działającego w SG, usługi zewnętrzne Bud-Bank realizowane w siedzibie w Warszawie (lokalowe, informatyczne, księgowe i obsługę prawną postępowania) W ocenie NIK, Zarządca Kompensacji przedstawiał w sprawozdaniach kierowanych do MSP koszty kompensacji niezgodnie z postanowieniami umów zawartych z Ministrem Skarbu Państwa. W dniu 13 lutego 2009 r. BBL zawarł z Ministrem SP dwie umowy określające zasady pokrywania z Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorców kosztów i wydatków poniesionych w postępowaniu kompensacyjnym w obydwu stoczniach. W umowach tych ( 4 punkt 6 i załącznik nr 1) ustalono szczegółowo zasady i sposób prowadzenia sprawozdawczości przez BBL odnośnie kosztów i wydatków, a także źródeł ich pokrycia. Do maja 2009 r. sprawozdania były składane prawidłowo. Od czerwca 2009 r. do czasu zakończenia kontroli w przekazywanych do MSP sprawozdaniach miesięcznych, dotyczących zarówno SG jak i SSN, zestawienia kosztów poniesionych przez Zarządcę Kompensacji sporządzano natomiast na formularzach innych niż określone w umowach, tj. bez określenia źródeł pokrycia kosztów poniesionych przez stocznie. Odstępstwa od ustalonego sposobu rozliczania kosztów Prezes BBL tłumaczył 7 zmianami kadrowymi w Bud-Banku, polegającymi na zmniejszeniu ilości osób wprowadzających dane do formularzy kosztowych. Ponadto, zdaniem wyjaśniającego, Forma ich (danych przyp. NIK) prezentowania (przedstawienia) nie miała i nie ma żadnego znaczenia merytorycznego. W ocenie NIK, bez względu na uwarunkowania organizacyjne, w tym przypadku kadrowe, nie jest dopuszczalne samodzielne decydowanie przez stronę umowy, o tym czy jej postanowienia mają istotne znaczenie dla drugiej strony. W przypadku gdyby faktycznie jakieś postanowienia umów okazały się zbędne, ich zmiany należało dokonać w uzgodnieniu z MSP, z zachowaniem stosownej procedury. 7 Pismo z dnia 19 października 2010 r. L.dz.1213(S)

5 3.3. Zarządca Kompensacji od początku procesu kompensacji przekazywał do MSP comiesięcznie wnioski o zwrot z FRP poniesionych kosztów ze środków uprzednio zaangażowanych przez BBL. Składane do MSP wnioski nie obejmowały jednak żadnych kwot wydatków sfinansowanych ze środków własnych przez stocznie jako podmioty gospodarcze. Dopiero we wrześniu 2010 r., tj. po 1,5 roku od wszczęcia procesu kompensacji, Bud-Bank wystąpił do MSP o dokonanie zwrotu ze środków FRP na rzecz SG kwoty ,9 tys. zł oraz na rzecz SSN ,8 tys. zł. Wydatki te, poniesione w 2009 r., obejmowały koszty utrzymania i ochrony stoczni oraz przygotowanie mienia do sprzedaży. Wg wyjaśnień Zarządu BBL wniosków o refundację z FRP nie złożono wcześniej, z uwagi na długotrwały proces weryfikacyjny i chęć dochowania należytej staranności. W ocenie NIK argumentacja ta wskazuje, że Zarządca Kompensacji nie zorganizował odpowiedniego systemu rachunkowości, umożliwiającego nie tylko ewidencjonowanie i rozliczanie kosztów kompensacji, ale także bieżącą weryfikację ponoszonych w stoczniach kosztów. Do dnia zakończenia kontroli Zarządca Kompensacji nie przesłał także do MSP żadnych wniosków dotyczących refundacji z FRP kosztów kompensacji sfinansowanych przez stocznie w 2010 r. Prognozowane przez stocznie wysokości tych kosztów wyniosą po ok. 32 mln zł, zarówno dla SG jak i dla SSN. 4. Zarządca Kompensacji generalnie wypełnił ustawowe obowiązki (art ustawy kompensacyjnej), związane z przygotowaniem mienia stoczni do sprzedaży. Sporządzenie planu podziału na zespoły składników nadających się do gospodarczego wykorzystania pod względem technicznym i technologicznym oraz dokonanie wyceny wartości rynkowej majątku stoczni w warunkach wymuszonej sprzedaży zostało powierzone przez Zarządcę Kompensacji podmiotom zewnętrznym. Było to zgodne z art. 76 ust. 1 pkt 2) i 3) ustawy kompensacyjnej. Łączne koszty tych prac do czasu zakończenia kontroli wyniosły 1 567,5 tys. zł, w tym dla SG 1 288,1 tys. zł oraz dla SSN 279,4 tys. zł. Sfinansowano je z FRP NIK zwraca uwagę na bezkrytyczne przyjęcie przez Zarządcę Kompensacji propozycji cen majątku stoczni wystawianego do przetargów w wysokości zaproponowanej przez rzeczoznawców szacujących ich wartość. Cenę wywoławczą majątku wystawianego do sprzedaży przetargowej Zarządca określił na podstawie dokonanego przez rzeczoznawców oszacowania wartości tego majątku w tzw. 5

6 warunkach wymuszonej sprzedaży 8, przyjmując, że stanowi ona 50% ceny rynkowej. Rzeczoznawcy uzasadniali taki poziom ceny faktem, iż sprzedający działał w sytuacji przymusowej, a kupujący posiadali informacje o niekorzystnej sytuacji zbywcy, a także tym, że nie było czasu do wyeksponowania nieruchomości na rynku. Zdaniem NIK, oszacowanie wartości w warunkach wymuszonej sprzedaży było wprawdzie zgodne z art. 76 ust.1, pkt 3 ustawy kompensacyjnej, ale nie obligowało Zarządcy do każdorazowego przyjmowania tego oszacowania jako ceny wywoławczej. Tymczasem cenę określono na tym poziomie jednolicie, bez próby zróżnicowania w zależności od typu sprzedawanych pakietów (udziały w spółkach, nieruchomości, środki trwałe, majątek obrotowy). W dążeniu do maksymalizacji wpływów ze sprzedaży, decydujących o stopniu zaspokojenia wierzycieli, uzasadnione było, zdaniem NIK, podjęcie próby sprzedaży majątku w pierwszym przetargu za cenę przewyższającą 50% wartości rynkowej. Nie było bowiem przeszkód do ewentualnego stopniowego obniżania cen wywoławczych w aukcji organizowanej w przypadku niedojścia do skutku przetargu Zarządca Kompensacji nie ujął w planie sprzedaży, w tzw. obszarze 16 majątku SG 9 (obejmującym teren wraz z budynkami i budowlami), rozjazdów kolejowych oraz 2 274,3 mb torów. Informacji o nich nie było w ogłoszeniu o przetargu. Tory i rozjazdy omyłkowo umieszczono zbiorczo w obszarze 21, wraz z torami kolejowymi prawidłowo należącymi do tego obszaru. Jedynie przy wykorzystaniu pominiętej infrastruktury możliwe było połączenie firm działających na terenach postoczniowych z krajową siecią kolejową. Obszar 16 nabyła firma ECO TRANSPED[...] 10 w Mdzewie. Zgodnie z warunkami przetargu, w dniu 26 maja 2009 r., pomiędzy nabywcą a BBL zawarta została umowa warunkowa, w której nie wymieniono rozjazdów i torów. Jednym z warunków sfinalizowania transakcji było nieskorzystanie przez Zarząd Morskich Portów Gdynia SA (dalej: ZPMG SA) z prawa pierwokupu tego terenu (prawo to wynikało z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich 11 ). Brak informacji, że wraz z obszarem 16 sprzedawane są tory i rozjazdy spowodował, że ZMPG SA nie skorzystał z prawa pierwokupu. W końcowej umowie sprzedaży obszaru 16, z dnia 18 czerwca 2009 r., w 2 punkt 2 (dotyczącym oznaczenia przedmiotu sprzedaży) umieszczono natomiast wyrazy ( ) 8 Pojęcie wymuszonej sprzedaży nie jest w polskim prawie zdefiniowane. 9 Zbywanym w pierwszym postępowaniu przetargowym. 10 Wyłączenie nazwiska dokonane przez NIK w interesie osoby fizycznej na podstawie art. 5, ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 12, poz ze zm.). 11 Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz.967 ze zm. 6

7 w tym część bocznicy kolejowej z torowiskiem, których nie było w umowie warunkowej zawartej w dniu 26 maja 2009 r. Z powodu tej różnicy w postanowieniach obydwu umów ZMPG SA wycofał się z pierwotnej rezygnacji z prawa pierwokupu obszaru 16. Ostatecznie, po złożeniu przez ZMPG SA oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych wcześniejszego oświadczenia złożonego pod wpływem błędu, Sąd Rejonowy w Gdyni Wydział Ksiąg Wieczystych oddalił wniosek firmy ECO TRANSPED o dokonanie w księgach wieczystych zmian w zakresie własności obszaru 16. Sąd uznał bowiem umowę z dnia 18 czerwca 2009 r., za nieważną. Oddalona została również apelacja firmy ECO TRANSPED, złożona w tej sprawie do Sądu Okręgowego w Gdańsku. Do czasu ostatecznych rozstrzygnięć w sprawie obszaru 16 Sąd Rejonowy w Gdyni wstrzymał dokonywanie jakichkolwiek wpisów w księgach wieczystych (także innych sprzedawanych nieruchomości) oraz ustalanie służebności (użytkowanie dróg, torów kolejowych, infrastruktury energetycznej itp.). Taką przyczynę braku wpisów do ksiąg wieczystych wskazało pięciu nabywców nieruchomości SG 12. Sytuacja ta ogranicza możliwość inwestowania przez nabywców mienia postoczniowego na zakupionych terenach. Może też stanowić podstawę ewentualnych roszczeń o odszkodowanie za poniesione straty W pierwszym i drugim planie sprzedaży mienia SG (obydwa zatwierdzone przez Prezesa ARP) Zarządca umieścił trzy żurawie bramowe 13 wskazywane przez ARP jako przewłaszczone na jej rzecz za niespłacone przez stocznię pożyczki 14. Było to działanie powodujące powstanie sporu z ARP, gdyż mienie przewłaszczone powinno być wyłączone ze sprzedaży na mocy art. 28 ust. 4 pkt. 4 ustawy kompensacyjnej. Jeden z żurawi, wraz z obszarem 4, sprzedany został firmie Energomontaż-Północ SA, pozostałe zaś, w związku z zarysowaniem się spornych stanowisk pomiędzy ARP i Zarządcą 15, wycofano ze sprzedaży. 12 Energomontaż Północ SA w Warszawie, Euromal Grupa Stoczni Gdynia Sp. z o.o. w Gdyni, Stocznia Remontowa Nauta SA w Gdyni, Makromor Spółka Cywilna w Gdyni, TLMJ Real Estate Sp. z o.o. w Warszawie. 13 W I procedurze w planach sprzedaży umieszczono jeden żuraw w obszarze 2, a w II procedurze umieszczono 3 żurawie w obszarach 2 i ARP w dniu 22 grudnia 2008 r. zawarła z SG (przewłaszczający) umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie 3 żurawi bramowych (w dniu 29 grudnia 2008 r. notariusz złożył oświadczenie, że okazano mu umowę przewłaszczenia). Umowa ta miała na celu zabezpieczenie spłaty pożyczki udzielonej Stoczni. W umowie określono, że w przypadku braku spłaty wymagalnych zobowiązań z tytułu umowy pożyczki ARP będzie uprawniona po upływie dodatkowego terminu wyznaczonego Stoczni (nie krótszego niż 3 dni) do przejęcia przedmiotu przewłaszczenia w celu zaspokojenia swoich roszczeń. 15 W dniu 6 sierpnia 2010 r. Agencja złożyła do Sądu Rejonowego Gdańsk Północ w Gdańsku wniosek o wyłączenie z procesu kompensacji SG żurawi i praw objętych umowami przewłaszczenia na zabezpieczenie oraz wydanie świadczenia pieniężnego uzyskanego przez Zarządcę Kompensacji SG ze sprzedaży żurawia należącego do Agencji. W dniu 14 października 2010 r. Zarządca Kompensacji otrzymał odpis skierowanego do Sądu Rejonowego Gdańsk Północ w Gdańsku przez ARP wniosku o wyłączenie z masy kompensacji SG 7

8 Zarządca podejmując decyzję o umieszczeniu dźwigów w planach sprzedaży kierował się przekonaniem, że umowy przewłaszczenia mienia na Agencję nie mają tzw. daty pewnej w rozumieniu art Kodeksu Cywilnego 16, co wyłącza uprawnienia ARP do rozporządzania przewłaszczonymi dźwigami. Pełnomocnik Zarządcy - Pan Zygmunt Faruga wyjaśnił 17, że uzyskane przez Zarządcę Kompensacji opinie prawne, uwzględniające aktualną linię orzeczniczą sądów powszechnych, w tym Sądu Rejonowego Gdańsk Północ (właściwego dla postępowania w przedmiocie zatwierdzenia listy wierzytelności) wskazują, że w toku postępowania kompensacyjnego Stocznia Gdynia SA nie jest stroną skutecznych umów przewłaszczenia na zabezpieczenie składników jej majątku. W ocenie NIK Zarządca mógł i powinien kwestię skuteczności przewłaszczeń wyjaśnić z ARP jeszcze przed sporządzeniem planu sprzedaży w pierwszej procedurze przetargowej i ewentualnie wyłączyć sporne mienie z tego planu. Pozwoliłoby to na uniknięcie ryzyka uznania sprzedaży żurawi za nielegalne (w przypadku korzystnego rozstrzygnięcia przez Sąd sporu na rzecz ARP) oraz dalszych, negatywnych konsekwencji takiego rozstrzygnięcia W dwóch wycenach pakietów majątku SG wystąpiły błędy, których konsekwencją była konieczność zamieszczenia ponownego ogłoszenia o sprzedaży. Koszt dodatkowych ogłoszeń wyniósł zł brutto i został przewidziany do refundacji z FRP. Błąd polegał na niewłaściwym przypisaniu wartości sprzedawanych udziałów w basenach portowych do obszaru 2, zamiast do obszaru 4. Błąd został sprostowany przez rzeczoznawców, lecz konieczna była zmiana wartości wycen powyższych dwóch zespołów składników majątku SG, a tym samym zmiany treści ogłoszenia prasowego. W wyjaśnieniach z dnia 14 lipca 2010 r. Wiceprezes Zarządu BBL - Pan Mirosław Bryska 18 napisał, że: Kwestia uchybienia i kwestia dodatkowych kosztów ogłoszeń, a w konsekwencji ewentualna odpowiedzialność odszkodowawcza zespołu rzeczoznawców, w związku z wadliwą wyceną jest przedmiotem opinii prawnej, nad którą pracuje Kancelaria Prawna obsługująca bezpośrednio postępowanie kompensacyjne prowadzone w stosunku do Stoczni Gdynia SA. Przedmiotem tej opinii będzie ustalenie między innymi istnienia roszczeń przedmiotów i praw objętych umową przewłaszczenia na zabezpieczenie, w tym przedmiotowych żurawi bramowych. O kwestiach dotyczących problemów spornych z ARP w zakresie urządzeń przewłaszczonych powiadomiona została Rada Wierzycieli SG. 16 Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16 poz. 93 ze zm.). 17 Pismo Pełnomocnika Zarządcy Zygmunta Farugi znak ZK/7328/2010/KS z dnia 21 października 2010 r. 18 Pismo L.dz. 910/s/2010 z dnia 14 lipca 2010 r. 8

9 odszkodowawczych, ich wysokość oraz celowość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na drodze sądowej. Po uzyskaniu w/w opinii Zarządca Kompensacji podejmie decyzje w przedmiocie dochodzenia roszczeń na drodze sądowej. Do dnia zakończenia kontroli sprawa ta nie została zakończona. 5. Zarządca Kompensacji prowadził sprzedaż majątku postoczniowego w sposób określony w art. 82 ustawy kompensacyjnej, to jest w procedurach przetargów i aukcji, przy wykorzystaniu systemu Polskiej Platformy Przetargowej 19, udostępnianej komercyjnie przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych SA. Za powyższe usługi Zarządca Kompensacji zapłacił PWPW SA łącznie 150,6 tys. zł (bez III procedury). Koszty te sfinansowano z FRP. Kontrola nie stwierdziła nieprawidłowości w działalności Komisji Przetargowych powołanych w obu stoczniach przez Zarządcę Kompensacji. W ich skład weszły osoby niezwiązane ze stoczniami i ich wierzycielami, posiadające odpowiednie przygotowanie. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych SA, udostępniająca system PPP dla przeprowadzenia przetargów i aukcji, również nie dostrzegła nieprawidłowości w zakresie prowadzenia postępowań przetargowych i aukcyjnych w stoczniach. Nie odnotowała też żadnych ingerencji zewnętrznych w przebieg tych postępowań 20. W trakcie przetargów wystąpił tylko jeden przypadek skargi uczestnika przetargu na jego przebieg. Okazało się, że przyczyną problemów było stosowanie przez skarżącego niewłaściwego oprogramowania Do czasu zakończenia kontroli nie zakończyła się procedura sprzedaży majątku obydwu stoczni. Kolejne przesunięcia terminu zakończenia procesu kompensacji spowodowane były brakiem chętnych do nabycia znacznej części majątku postoczniowego. NIK nie zgłasza zastrzeżeń do działań Zarządcy w tym zakresie. Do dnia zakończenia kontroli, ze sprzedaży majątku obu stoczni uzyskano ,8 tys. zł brutto, w tym za sprzedane składniki majątkowe tys. zł brutto oraz ,8 tys. zł z tytułu zatrzymanych wadiów 21. W trzech procedurach przetargowych objętych niniejszą kontrolą, Zarządca sprzedał większość mienia pozostałego po Stoczni Gdynia SA (o równowartości 90,1% kwoty 19 Jest to system elektronicznej obsługi przetargów, aukcji i zakupów sektora publicznego i biznesowego. 20 Pismo PWPW SA znak IW /10-15 z dnia 10 listopada 2010 r. podpisane przez Członków Zarządu w osobach: Maciej Flemming i Andrzej Bogun. 21 Po uwzględnieniu wyników aukcji, przeprowadzonych w SSN już po zakończeniu niniejszej kontroli, to jest w dniu 23 listopada 2010 r. sprzedaż netto wyniosła ,6 tys. zł (wartość brutto określona zostanie po zawarciu umów końcowych) - dane na podstawie informacji prasowych. 9

10 wynikającej z łącznej wyceny dla I procedury przetargowej), uzyskując ,2 tys. zł brutto ( ,8 tys. zł netto). NIK odnotowała wzrastającą skuteczność sprzedaży w kolejnych procedurach przetargowych. I tak, w I procedurze sprzedano mienie o wartości ,5 tys. zł netto, co stanowiło 13% wartości oszacowania mienia przeznaczonego do sprzedaży w tej turze ( ,5 tys. zł) 22. W II turze (procedurze) przetargowej zbyto mienie o wartości ,8 tys. zł netto, co stanowiło 43,1 % wartości oszacowania ( ,6 tys. zł), zaś w III turze sprzedane mienie (za kwotę ,5 tys. zł netto) stanowiło 128,2% wartości oszacowania wszystkich składników majątkowych przeznaczonych wtedy do sprzedaży ( ,7 tys. zł). Pozostały majątek SG, określony w planie sprzedaży w ramach III procedury (z wyłączeniem mienia, co do którego toczą się spory między Zarządcą a wierzycielami), oszacowano na kwotę ,5 tys. zł. Próby sprzedaży tego majątku miały zostać podjęte w dniu 25 listopada 2010 r., jednakże z powodu braku zainteresowanych zostały one odwołane 23. Odmiennie natomiast kształtowała się sprzedaż majątku po Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o. W przeprowadzonych do czasu zakończenia kontroli trzech procedurach przetargowych Zarządca sprzedał tylko niewielką część mienia (10,7% 24 ) uzyskując zaledwie tys. zł netto I tak, w I procedurze przetargowej zbyto mienie o wartości ,2 tys. zł netto, co stanowiło zaledwie 8,1% wartości oszacowania mienia przeznaczonego do zbycia w tej procedurze ( ,3 tys. zł), w II turze sprzedany majątek miał wartość ,4 tys. zł netto ( 8,7% wartości oszacowania ,7 tys. zł), zaś w III turze, do czasu zakończenia kontroli, sprzedany majątek (o wartości 4 995,4 tys. zł netto) stanowił już tylko 4,1% wartości oszacowania składników majątkowych, przeznaczonych wtedy do sprzedaży ( ,9 tys. zł) 25. Po uwzględnieniu wyników aukcji z dnia 23 listopada 2010 r. wartość niesprzedanego majątku SSN wyniosła ,6 tys. zł, w tym udziały w spółce zależnej (254,9 tys. zł), prawa autorskie do projektów statków (17 641,5 tys. zł) oraz majątek obrotowy (18 821,1 tys. zł) % ceny rynkowej pakietów. 23 Informacja prasowa Zarządcy Kompensacji dotycząca sprzedaży majątku Stoczni Gdynia SA z dnia 17 listopada 2010 r. - adres bbl.com.pl zakładka Informacje prasowe. 24 Procent wyliczono w stosunku do łącznej wyceny z I procedury przetargowej, analogicznie jak dla SG. 25 Po uwzględnieniu wyników aukcji z dnia 23 listopada 2009 r. w III procedurze przetargowej, sprzedaż wyniosła ,3 tys. zł (70,3% wartości oszacowania). 10

11 5.2. W ocenie NIK uzyskane dotychczas przychody ze sprzedaży mienia są znikome wobec sumy uznanych wierzytelności obu stoczni. W dniu 30 września 2010 r. wyniosły one łącznie tys. zł, w tym tys. zł w SG i tys. zł w SSN. Relacja kwot brutto uzyskanych ze sprzedaży do uznanych wierzytelności wynosiła ogółem 15% (22,3% w SG i 2,3% w SSN). Po uwzględnieniu wyników aukcji (wg cen licytacji netto), przeprowadzonej w SSN w dniu 23 listopada 2010 r., ogólny wskaźnik relacji wzrośnie do 17,9% (bez zmian w SG i 9% w SSN). 6. Zarządca Kompensacji zatrzymał wadia wpłacone przez oferenta, który nie przystąpił do sfinalizowania zakupu majątku postoczniowego wylicytowanego w I procedurze przetargowej. Nastąpiło także bezprawne zatrzymanie wadium, które dotyczyło dwóch przetargów, w których oferent ten został przelicytowany Niepowodzenie pierwszej procedury przetargowej było skutkiem wycofania się firmy Stichting Particulier Fonds Greenrights (dalej: SPFG) ze sfinalizowania dokonanej transakcji. SPFG wylicytował główne pakiety majątkowe obydwu stoczni, o wartości (wg cen wywoławczych) w SG tys. zł, tj. 78,6% łącznej wartości mienia przeznaczonego do sprzedaży w pierwszej procedurze, a w SSN tys. zł, tj. 72,4 %. Ze względu na nieprzystąpienie przez SPFG do podpisania umów zatrzymane zostało przez Zarządcę wadium w łącznej kwocie ,8 tys. zł, w tym ,2 tys. zł w przetargu na sprzedaż majątku Stoczni Gdynia SA oraz 9 581,6 tys. zł w przetargu dotyczącym Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o. Firma SPFG, pomimo wyznaczenia kolejnych terminów zapłaty (w dniach 29 czerwca 2009 r., 22 lipca 2009 r. i 17 sierpnia 2009 r.), nie wpłaciła kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy wylicytowanymi cenami zakupu a kwotą wpłaconych wadiów. Zarządca Kompensacji wyjaśnił, że nie uzyskał od SPFG ani od ARP i MSP informacji o przyczynach wycofania się kontrahenta. W dniu 31 sierpnia 2009 r., po bezskutecznym oczekiwaniu na wpłatę, Zarządca Kompensacji poinformował SPFG o przepadku wpłaconego wadium i zaliczeniu go na poczet odszkodowań związanych z nieprzystąpieniem do zawarcia umów bezwarunkowo przenoszących własność. NIK negatywnie ocenia to, że Zarządca bezpodstawnie zatrzymał wadia w łącznej kwocie zł z dwóch przetargów w SSN, w których SPFG nie został zwycięzcą (został przelicytowany przez innych uczestników), w tym: 11

12 zł (wadium w przetargu z dnia 16 maja 2009 r. na mienie Zespołu 2 26 zwycięzca Zakład Usług Inżynieryjno-Budowlanych); zł (wadium w przetargu z dnia 16 maja 2009 r. na mienie Zespół 8 27 zwycięzcą była osoba prywatna) W działaniach Zarządcy Kompensacji stwierdzono niekonsekwencję. Zarządca wielokrotnie kierował bowiem do SPFG informacje 28 o podjęciu działań w celu dochodzenia odszkodowań za niedokończenie transakcji w kwotach przekraczających wysokość zatrzymanych wadiów. Jednakże do dnia zakończenia kontroli Zarządca nie przedstawił inwestorowi szczegółowego wyliczenia kwot ani żądania ich zapłaty. W ocenie NIK żądanie odszkodowań w kwotach przewyższających wysokość zatrzymanego wadium z przetargów, w których firma SPFG była zwycięzcą, może być jednak nieskuteczne ze względu na fakt, że możliwość taką zapisano tylko w części umów warunkowych sprzedaży mienia na rzecz SPFG i w sposób bardzo ogólny. W 9 umowach, dotyczących sprzedaży majątku SG, zawarto postanowienia o odszkodowaniach przenoszących 29 wysokość kar umownych (powyżej kwot wpłaconych wadiów), jednakże bez określenia okoliczności, które mogłyby spowodować naliczenie tych kar. W 2 umowach, dotyczących sprzedaży udziałów w spółkach SG, nie było natomiast w ogóle żadnych postanowień dotyczących kar. W przypadku 8 umów warunkowych, dotyczących sprzedaży SSN, określono jedynie kary umowne w wysokości wpłaconego wadium NIK pozytywnie, pod względem gospodarności, ocenia wprowadzenie w kolejnych regulaminach przetargów i aukcji przepisu przewidującego, że w przypadku rezygnacji zwycięzcy nabywcą jest uczestnik postępowania, który złożył kolejną, najwyższą ofertę. Na zmianę tych regulaminów wpłynął fakt rezygnacji SPFG z finalizacji zakupu mienia. Brak takiego zapisu w pierwszym regulaminie nie miałby jednak zasadniczego wpływu na przebieg postępowań, w których uczestniczył SPFG. Ówcześnie w większości przetargów i licytacji SPFG był bowiem jedynym oferentem. Spośród 18 wygranych przetargów przez SPFG 26 Stocznia Północ. 27 Pakiet Kadry. 28 M. in. w pismach dotyczących sfinalizowania zakupu wylicytowanych przez SPFG pakietów stoczni, tj.: w piśmie BBL znak 1368/s/2009 z dnia 10 sierpnia 2009 r. w sprawie SG, piśmie BBL znak 1372/s/2009 z dnia 10 sierpnia 2009 r. w sprawie SSN, piśmie BBL znak 1441/s/2009 z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie SG, pismo BBL znak 1442/s/2009 z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie SG, pismo BBL znak 1443/s/2009 z dnia 31 sierpnia 2009 r. w sprawie SSN. 29 Określenie stosowane w umowach warunkowych i Kodeksie Cywilnym, oznaczające odszkodowanie w przypadku gdy poniesiona szkoda przewyższa wartość kary umownej określonej w umowie (art. 484 Kodeksu Cywilnego). 12

13 (o łącznej wartości netto ,1 tys. zł 30 ) tylko w trzech przypadkach występowali jeszcze inni uczestnicy, który złożyli wiążące oferty o łącznej wartości tys. zł (w tym dwie w SG tys. zł i jedną w SSN tys. zł) Wystąpiły uchybienia przy zawieraniu przez Zarządcę Kompensacji umów warunkowych z SPFG. I tak, w dwóch przypadkach zakupu udziałów w spółkach SG (Euromos Sp. z o.o. za kwotę tys. zł i Euro Rusztowania Sp. z o.o. za kwotę tys. zł) w umowach warunkowych omyłkowo podano, że nabywca uiścił całą kwotę zapłaty, podczas gdy wpłacił on tylko wadia (odpowiednio 101,9 tys. zł i 273 tys. zł), zatrzymane przez Zarządcę ze względu na niezapłacenie ceny przez nabywcę. W konsekwencji zaszła konieczność sprostowania omyłki 31. Zaznaczyć należy, że obydwie te umowy i sprostowanie SPFG przekazał do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji jako dowód na związki z Polską w celu uzyskania zezwolenia na zakup wylicytowanych nieruchomości. W przypadku sprzedaży pakietu Malarnia, stanowiącego część mienia SSN, w umowie warunkowej podano kwotę do zapłaty w wysokości dziesięciokrotnie większej niż należało. Ten błąd Zarządcy wynikł z nieuwzględnienia sprostowania pomyłki, którą firma SPFG popełniła w trakcie licytacji Zarządca zbywał składniki majątkowe stoczni poza planem sprzedaży, pomimo że ustawa kompensacyjna nie przewiduje takiego trybu zbywania mienia. Zarządca Kompensacji uzyskał w listopadzie 2009 r. zgodę Rady Wierzycieli Stoczni Gdynia SA na przeprowadzenie sprzedaży materiałów, oprzyrządowania i zapasów materiałowych, które pozostały po procesie produkcji statków. Proces ten zakończył się w czerwcu 2009 r., w związku z czym powyższe składniki majątkowe nie mogły zostać uwzględnione w ówczesnym planie sprzedaży. Składniki te wyceniono na ,4 tys. zł. Po sprzedaży części zapasów (ok. 10%), ze względu na fakt, że magazynowanie materiałów niesprzedanych wiązało się ze znacznymi kosztami oraz groziło utratą wartości rynkowej, 30 Wylicytowane przez SPFG ceny po uwzględnieniu sprostowania pomyłki SPFG przy licytacji pakietu Malarnia (błędnie wylicytowana kwota zł zamiast prawidłowej zł). 31 Oświadczenie SPFG z dnia 5 czerwca 2009 r. w przedmiocie potwierdzenia warunkowych umów nabycia udziałów Euromos Sp. z o.o. i Euro Rusztowania Sp. z o.o. 32 Osoba, która licytowała w imieniu SPFG przy licytacji Zespołu nr 3 (Malarnia) omyłkowo w drugiej turze przetargu wpisała kwotę zł zamiast zł (omyłkowo wstawiła cyfrę 1 między cyframi 8 i 2 ) W dniu 2 czerwca 2009 r. do SSN wpłynęło oświadczenie SPFG o uchyleniu się od skutków złożonego oświadczenia woli. Oświadczenie to zostało uznane przez Zarządcę Kompensacji za zasadne, gdyż z okoliczności jednoznacznie wynikało, że doszło do oczywistej omyłki. Nie było żadnych racjonalnych powodów aby uznać, iż SPFG wylicytowało cenę dziesięciokrotnie wyższą od ceny wywoławczej. W akcie notarialnym dotyczącym sprzedaży Zespołu nr 3 (rep. A nr 1610/2010) doszło również do oczywistej omyłki, gdyż cena została określona prawidłowo, a błędnie określono kwotę pozostającą do zapłaty. 13

14 Zarządca ponownie zwrócił się do Rady Wierzycieli i uzyskał zgodę na ich sprzedaż poza planem, za cenę najwyższą możliwą do osiągnięcia w ramach sprzedaży prowadzonej na zasadach ustawowych 33. Ostatecznie, do sierpnia 2010 r., ze sprzedaży tych składników majątkowych uzyskano 6 045,2 tys. zł. Dalszą sprzedaż prowadzono w ramach trzeciej procedury sprzedaży, w której, w zaktualizowanym planie sprzedaży, ujęto pozostałe materiały w jednorodnych rodzajowo grupach (zespoły od 38a do 38j). Sprzedano jednak tylko zespół 38a (blachy) za kwotę 194 tys. zł. W Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o. poza planem sprzedaży zbyto natomiast złom oraz odpady i materiały, uzyskując łącznie 2 090,8 tys. zł. W ocenie NIK, działanie Zarządcy, pomimo braku formalnej podstawy prawnej, uznać należy za racjonalne i gospodarne. Kwoty uzyskane ze sprzedaży zostaną bowiem przeznaczone na zaspokojenie wierzycieli stoczni, a ponadto koszty kompensacji nie zostaną powiększone o wydatki konieczne na ochronę sprzedanych składników. 8. Zarządca nie odprowadzał na wyodrębnione subkonta rachunków bankowych SG i SSN dochodów uzyskanych z prowadzenia lub wydzierżawienia przedsiębiorstw obu stoczni. Postępowanie takie było niezgodne z art. 106 ustawy kompensacyjnej. Kontrola wykazała, że przychody z wydzierżawienia majątku SG, uzyskane od początku procesu kompensacji do końca sierpnia 2010 r., wyniosły ,4 tys. zł. Kwoty te, pomniejszone o koszty, winny zostać przekazane na tzw. konto kompensacyjne, bowiem zgromadzone tam środki, wraz z odsetkami, mają być przeznaczone na spłatę wierzycieli. Jak wyjaśnił Pełnomocnik Zarządcy SG 34 z uwagi na toczący się proces kompensacji Zarządca na chwilę obecną nie jest w stanie określić dochodu uzyskanego z prowadzenia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa, ( ) dokładne kwoty uzyskane ze sprzedaży składników majątku, prowadzenia przedsiębiorstwa stoczni oraz z odsetek zostaną określone na zakończenie procesu kompensacji. Podobna sytuacja wystąpiła w przypadku SSN, która od początku procesu kompensacji do końca sierpnia 2010 r. uzyskała przychody z tytułu dzierżaw w wysokości tys. zł i również nie odprowadzała dochodów z tego tytułu na konto kompensacji. Wprawdzie ustawa kompensacyjna nie określa szczegółowo terminów przekazywania na konto kompensacyjne środków, o których mowa, lecz faktyczne daty dokonania tych 33 To jest w sposób otwarty, przejrzysty, bezwarunkowy, niedyskryminacyjny i z zachowaniem warunków uczciwej konkurencji. 34 Pismo ZK/7328/2010 KS z dnia 21 października 2010 r. 14

15 czynności są istotne z punktu widzenia potencjalnych pożytków jakie można byłoby uzyskać, ustanawiając lokaty z kwot przekazanych na konto kompensacyjne. 9. Byli właściciele Stoczni Szczecińskiej Porta Holding SA (SSPH SA) w Szczecinie prowadzą działania zmierzające do zawarcia układu z wierzycielami w toku toczącego się od 2002 r. postępowania upadłościowego tego Holdingu (część majątku SSPH SA została odkupiona od syndyka w celu utworzenia Stoczni Szczecińskiej Nowa Sp. z o.o.). W sprawie majątku SSPH SA zapadł wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 stycznia 2010 r. o sygnaturze akt I A Ca 640/09. Na jego mocy uchylony został wcześniejszy wyrok Sądu Okręgowego, odrzucający wniosek byłych władz SSPH SA o otwarcie układu z wierzycielami. Wiceprezes Zarządu BBL - Pan Mirosław Bryska wyjaśnił 35, że nie jest mu znana treść tego wyroku i z tego względu nie był on brany pod uwagę przy sporządzaniu projektów planów sprzedaży majątku SSN. Zdaniem NIK orzeczenia w sprawach ściśle związanych ze sprzedawanym przez Zarządcę Kompensacji majątkiem postoczniowym są dokumentami na tyle istotnymi, że należy je uwzględniać w prowadzonym postępowaniu kompensacyjnym, na przykład dla oceny potencjalnego ryzyka wystąpienia roszczeń wobec Skarbu Państwa w przypadku ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy korzystnego dla powoda, to jest Syndyka Masy Upadłości Stoczni Szczecińskiej Porta Holding SA. 10. Biorąc pod uwagę powyższe oceny i uwagi, na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy o NIK, Najwyższa Izba Kontroli wnosi o: 1) Dokonanie oceny możliwości prawnych i zasadności podjęcia działań w celu uzyskania odszkodowań od firmy SPFG za nieprzystąpienie do zawarcia umów końcowych po wygranych przetargach oraz w przypadku uznania, że możliwość taka istnieje i jest zasadna podjęcie stosownych działań. 2) Doprowadzenie sprawozdawczości dotyczącej poniesionych kosztów kompensacji do zgodności z postanowieniami umów zawartych z Ministrem Skarbu Państwa w dniu 13 lutego 2009 r. 35 Pismo znak L.dz. 927/s/2010 z dnia 19 lipca 2010 r. 15

16 3) Sukcesywne przekazywanie do MSP wniosków o refundację z Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorców kosztów kompensacji, sfinansowanych ze środków własnych stoczni. 4) Ustalenie oraz wpłatę na wyodrębnione subkonta rachunków bankowych obydwu stoczni (tzw. konta kompensacyjne) kwot dotychczas osiągniętych dochodów z prowadzenia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa stoczni, wraz ze stosownymi odsetkami, a także zapewnienie dalszego, bieżącego ich przekazywania. 5) Podjęcie działań zmierzających do wyegzekwowania od rzeczoznawcy wyceniającego majątek stoczni SG kosztów sprostowania ogłoszenia w kwocie 11,1 tys. zł. 6) Zwrot uprawnionemu podmiotowi kwoty zł z tytułu bezprawnie zatrzymanego wadium. Najwyższa Izba Kontroli Departament Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, zwraca się do Zarządu Bud-Bank Leasing Sp. z o.o. o nadesłanie, w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków oraz o podjętych działaniach lub o przyczynach niepodjęcia tych działań. Stosownie do art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Zarządowi BBL prawo zgłoszenia do dyrektora Departamentu Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji NIK umotywowanych zastrzeżeń w sprawie ocen, uwag i wniosków, zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, termin nadesłania informacji, o której wyżej mowa, liczy się stosownie do art. 62 ust. 2 ustawy o NIK od dnia otrzymania ostatecznej uchwały w sprawie powyższych zastrzeżeń. /Dyrektor Departamentu Gospodarki, Skarbu Państwa i Prywatyzacji Andrzej Otrębski/ 16